BLINDISMEN TEMPEREN? Wat leert ons relaxatie en afgeleide benaderingen?

Transcriptie

1 BLINDISMEN TEMPEREN? Wat leert ons relaxatie en afgeleide benaderingen? Heidi Adriaensen INLEIDING Je hebt vandaag al heel wat vernomen over het ontstaan van en verschillende manieren van omgaan met blindismen. Als (bijna) laatste aan de beurt mag ik jullie iets vertellen over manieren van omgaan met blindismen waarbij het lichaam de toegangspoort is. Dit betekent niet dat deze behandelvormen enkel op een lichamelijk niveau hun werk doen. Het tegendeel is eerder waar. Naast het lichamelijke kan er ook op het mentale niveau (het denken of de gedachten), het emotionele niveau (het voelen) en zelfs het spirituele niveau heel wat veranderen. In wat volgt vertrek ik vanuit het onderscheid tussen eerder actieve vormen en eerder passieve vormen van lichaamswerk. Bij de actieve vormen denk ik aan relaxatietechnieken, chi gong, yoga Je gaat zelf actief met je lichaam aan de slag. Shiatsu sluit dan eerder aan bij de passievere vormen van lichaamswerk. Uiteraard gebeurt ook hier heel wat, maar je wordt behandeld. Ik wil graag met jullie stilstaan bij deze verschillende vormen van lichaamswerk. Naast een korte bespreking van wat deze precies inhouden wil ik kijken wat deze behandelvormen kunnen betekenen voor het omgaan met blindismen. Jullie hebben al heel wat informatie te verwerken gekregen. Ik ga voor de leuze een gezonde geest in een gezond lichaam. Daarom kies ik ervoor mijn uiteenzetting af te wisselen met kleine oefeningen. Tijdens deze oefeningen gaat het niet om juist of fout. Het gaat erom hoe je deze zelf ervaart. Begeleiders hoeven blinde personen dus ook niet bij te sturen of meer uitleg te geven. Wat je ook doet, het is gewoon goed! ACTIEVE VORMEN VAN LICHAAMSWERK Bij deze behandelvormen denk ik bv aan relaxatietechnieken, yoga, chi gong Uiteraard zijn er nog heel wat meer mogelijkheden. Vanuit eigen ervaring als therapeute en beoefenaar kies ik ervoor slechts enkele methodieken verder toe te lichten. WAT HOUDEN DEZE BEHANDELVORMEN IN? Het woord relaxatietechnieken spreekt voor zich. Dit zijn technieken die worden aangeleerd (individueel en/of in groep) met als doel je lichaam en geest te ontspannen. Allerlei varianten zijn mogelijk. Denk maar aan het spannen/ontspannen van alle lichaamsdelen, het ervaren van zwaarte/warmte in je lichaam, het uitvoeren van gerichte ademhalingsoefeningen, gebruik maken van visualisaties Bij een visualisatie oefening stel je je voor dat je je op een hele fijne, veilige plaats bevindt. Dit wordt uiteraard begeleid. 1

2 Ook mindfulness kan bekeken worden als een vorm van relaxatie. De therapeut gaat samen met de cliënt op zoek naar de methodiek die het best bij hem/haar aansluit. Niet iedereen ontspant zich immers op dezelfde manier. Je leren ontspannen doe je het makkelijkst in een liggende houding en op een rustige plaats. Je leert dit ook het makkelijkst onder begeleiding, luisterend naar de stem van iemand die je coacht. Om je te kunnen ontspannen moet het veilig voelen. Je leert dit ook stap voor stap. Thuis kan je het aangeleerde oefenen, eerst gebruik makend van een stem op cd/dvd, later gewoon vanuit jezelf. Natuurlijk is het de bedoeling dat de ontspanning die tijdens de oefeningen wordt bereikt getransfereerd kan worden naar andere situaties. Dit gaat echter vaak niet vanzelf. Oefening baart dus kunst! Relaxatiemethodieken zijn vrij eenvoudige manieren om tot ontspanning te komen. Yoga en chi gong gaan een stapje verder. In onze huidige maatschappij worden we erg afgeleid door allerlei prikkels, indrukken van buitenaf. Hierdoor kunnen we de verbinding met onszelf, wat in ons leeft, helemaal kwijt raken. Yoga en chi gong kan je beoefenen om deze verbinding te herstellen, om je meer bewust te worden van wat er in je leeft, je lichaam met zijn mogelijkheden en grenzen beter te leren kennen. Ze worden beoefend om op een eenvoudige manier lichamelijk en geestelijk gezond te blijven of te worden. Ze houden je soepel, kunnen zeer ontspannend werken, maar geven ook energie. Ze creëren harmonie tussen lichaam en geest. Hiervoor worden lichaamsoefeningen, ademhalingstechnieken, meditatieve en ontspanningsoefeningen gebruikt. Bij chi gong worden deze oefeningen steeds staande, langzaam maar bewegend, gedaan. Tijdens yogasessies kan gevraagd worden enige tijd in eenzelfde houding te blijven, maar ook hier hoort beweging thuis. Oefeningen kunnen daar zowel vanuit liggende, zittende als staande houding worden uitgevoerd. De oefeningen worden doorgaans aangeboden in een oplopende moeilijkheidsgraad. Ze kunnen zeer rustig en langzaam worden uitgevoerd, maar ze kunnen ook heel dynamisch zijn. Dat wil zeggen dat een ieder net zover kan gaan als het lichaam op dat moment toestaat. Daarnaast worden oefeningen geleerd die, indien gewenst, ook op het werk of thuis beoefend kunnen worden. Hoewel yoga oorspronkelijk uit het oude India komt zijn de doelstellingen zeer universeel. De 'principes' (technieken) die men in de yogabeoefening toepast, stammen uit een universele eeuwenoude overgeleverde 'kennis'. Deze uit het Oosten afkomstige wijsheid is niet gebonden aan Oost of West. Ze is onafhankelijk van welke tijd en cultuur waarin je ook maar leeft. In yoga wordt niet iets nieuws geleerd, maar word je weer in contact gebracht met 'intuïtieve kennis': een 'zeker weten' dat altijd latent aanwezig is geweest, alleen het contact ermee was je gedurende je leven 'kwijt' geraakt. Je leert dus niet iets áán, maar juist eerder iets áf, om zó het contact met dit 'twijfelloos weten' weer te kunnen herstellen. Ontwikkelen, wil bij de yogabeoefening dan ook letterlijk zeggen: wikkels eraf halen, zodat je 2

3 weer terug komt bij je 'oorspronkelijke natuur', bij het 'intuïtieve weten', dat je altijd hebt gehad en dat nooit is weggeweest, maar waar gedurende je leven allerlei lagen 'stof' overheen gekomen zijn. Het is dus een soort afstoffen van 'de spiegel' die je in diepste wezen bent. HOE KUNNEN DEZE BEHANDELVORMEN HELPEND ZIJN? Toen we stilstonden bij de betekenis van blindismen onderscheidden we 2 hypothesen: blindismen stabiliseren en/of compenseren. Als we nu bekijken wat we kunnen bereiken met deze actievere behandelvormen dan kan ik voor beide vooronderstellingen aanknopingspunten vinden. Relaxatiemethodieken hebben een ontspannend effect. Blinde personen kunnen deze, na voldoende oefening uiteraard, toepassen in situaties waarin ze zich gespannen/niet veilig voelen, het gevoel hebben weinig controle te hebben over de situatie. Deze technieken kunnen het gebruik van stereotiepe bewegingen dus in spannende situaties misschien wel overbodig maken. Yoga en chi gong versterken in grote mate het lichaamsbewustzijn. Naast het rustgevende effect beïnvloeden ze het proprioceptieve en vestibulaire systeem. Vertrekkend vanuit een goede houding (2 voeten goed met de grote teen in de grond gedrukt, geplaatst op heupbreedte, lange rug, schouders naar beneden, hoofd opgericht), ga je je lichaam in beweging brengen (bv aandacht van linker naar rechter been brengen door je gewicht te verplaatsen). Dit is een voorbeeld van een oefening die je helpt om steeds opnieuw een goed evenwicht te zoeken en die je lichaam ook leert hoe lichaamsdelen zich precies ten opzichte van elkaar moeten verhouden (proprioceptie) om dit evenwicht te behouden. Door deze oefeningen regelmatig toe te passen is het compenseren van het visuele systeem door blindismen misschien niet meer zo nodig. Deze methodieken/technieken hebben niet enkel effect op lichamelijk niveau. Ze brengen mensen dichter bij zichzelf en helpen mensen om zichzelf terug te vinden. Zo neem ik, in stresssituaties, ondertussen spontaan een goede houding aan waarbij ik veel aandacht heb voor het contact van mijn voeten met de grond. Op deze manier voel ik me goed bij mezelf, ervaar ik meer controle over mezelf, voel ik me krachtiger in deze situatie en het alledaagse leven. Dit sluit aan bij de stabiliserende functie van blindismen. Als je je goed voelt bij jezelf, in welke situatie dan ook, heb je het comfort dat zo belangrijk voelde tijdens je bewegingen, het oogboren misschien niet meer zo nodig. Zelf ervaar ik dagelijks het effect van het beoefenen van yoga en aanverwante oefenvormen. Door dit regelmatig toe te passen is mijn lichaamsbewustzijn sterk toegenomen. Daarnaast voel ik me steviger en krachtiger in dit leven staan. Toen ik een aantal jaren geleden met een shiatsu-opleiding begon had ik het gevoel dat ik me al sterk bewust was van mijn lichaam en dat ik ook krachtig in het leven stond. Dit was ook zo, maar nu enkele jaren later merk ik hoe ik hierin nog gegroeid ben. Naast het aanleren van shiatsu was er ook een ruim aanbod aan allerlei lichaamsgerichte oefeningen en ademhalingstechnieken afkomstig uit bv yoga en chi gong. 3

4 Een aantal oefeningen zijn zeer aardend. Hiermee bedoel ik dat het contact met de grond waarop je je hele leven staat erg belangrijk is. Dit helpt me bv stevig te blijven staan in moeilijke situaties. Ik ben me hierdoor veel meer bewust geworden van mijn uitstraling. Zo hielpen ook strechings om me bewust te worden van de mogelijkheden en grenzen van mijn lichaam. Dit gaf me een groot gevoel van controle over mijn eigen lichaam en mezelf in het algemeen. Daarnaast merk ik ook hoe mijn evenwichtsgevoel, hoewel dit nog niet zo sterk is als bij ziende personen, is toegenomen. Ik kan nog heel wat voorbeelden geven, maar dat zou ons te ver leiden. PASSIEVE VORM VAN LICHAAMSWERK: SHIATSU WAT HOUDT DEZE BEHANDELVORM IN? Shiatsu is een vorm van drukpuntmassage, voortgekomen uit de traditionele Oosterse geneeskunde. Op een ontspannen manier, en met gebruik van het natuurlijke lichaamsgewicht, wordt druk uitgeoefend op bepaalde punten van het lichaam. De druk wordt meestal met de duim gegeven, maar kan ook met de handpalm, elleboog, knie of voet gegeven worden. Door de druk die de behandelaar geeft op het lichaam van de ontvanger, beïnvloedt hij de energiestroom in de energetische kanalen in het lichaam (meridianen). Op die manier worden blokkades weggewerkt zodat de energie terug vrij kan stromen, waardoor het lichaam weer in balans kan komen. Shiatsu is meer dan druk alleen. Deze druk wordt geïntegreerd in een totale lichaamsmassage. Het aangeraakt worden heeft dus ook een belangrijke waarde. Shiatsu is goed te vergelijken met acupunctuur, maar daar wordt gewerkt met naalden die op bepaalde punten (tsubo's) gezet worden, terwijl bij shiatsu druk gegeven wordt met de vingers/handen op diezelfde punten. Een ander belangrijk verschil met acupunctuur is het fysieke contact. De ontvanger voelt de warmte van de aanrakingen en ervaart dit als steun. Hierdoor voelt hij zich veilig genoeg om problemen te tonen die normaal afgeschermd worden. Dit is zeer belangrijk, omdat achter alles wat aandacht vraagt, iets anders kan zitten dat zich verborgen houdt. Juist de aandacht voor deze kwetsbare plekken is het begin van de genezing. Zoals u al zal gemerkt hebben is shiatsu geen vorm van geneeskunde in de westerse zin van het woord. Shiatsu heeft niet de bedoeling symptomen te bestrijden, maar stimuleert de zelfgenezende kracht van het lichaam zodat ziekte geen kans meer krijgt om zich te manifesteren in een gezond lichaam. Net als in de osteopathie heeft shiatsu dus de bedoeling om onevenwichten weer te herstellen. Ieder van ons heeft onevenwichten in zich. Dat hoeft geen probleem te zijn. Maar als deze onevenwichten te sterk worden, of te lang aanhouden, kan dit wel tot moeilijkheden zoals ziektes, blindismen leiden. Tijdens deze studiedag kwam al verschillende malen aan bod hoe blindisme een gevolg kan zijn van onevenwichten, waar dan ook. Shiatsu kan het lichaam helpen om dit onevenwicht, vanuit eigen kracht te herstellen. Dit kan zowel preventief (als er nog geen probleem is), als 4

5 op momenten dat de persoon moeilijkheden ervaart. Naast het drukken van de meridianen/punten worden ook bepaalde stretchings en gewrichtsrotaties uitgevoerd. Hierdoor wordt de mobiliteit en soepelheid van het lichaam vergroot en worden stresspunten ontlast (bij de meeste mensen zijn dit vooral schouders/nek). Shiatsu heeft dus, omwille van de combinatie van gewoon weer aangeraakt worden enerzijds, en het uitoefenen van gerichte druk anderzijds, een zeer ontspannend en helend effect op verschillende niveaus: lichamelijk, mentaal, emotioneel HOE KAN DEZE BEHANDELVORM HELPEND ZIJN? In mijn antwoord op deze vraag put ik vooral uit eigen ervaring. Tijdens mijn shiatsu-opleiding (en nu nog steeds) leerde ik, al voelend bij anderen, waar energieën geblokkeerd kunnen zitten, waar zich onevenwichten kunnen bevinden. Dit hielp me om dit ook bij mezelf te durven en kunnen ervaren. Zo mag ik zelf regelmatig ervaren, en dat zie ik ook bij mijn cliënten, hoe diepgaand de werking van shiatsu kan zijn. Cliënten vertellen me bv dat het hen helpt om beslissingen te nemen in moeilijke situaties. Zelf merk ik, door de houding die ik aanneem tijdens het behandelen (ik zit dan steeds dicht bij de aarde), en het aangeraakt worden tijdens het behandeld worden, hoeveel sterker ik me gegrond voel in het leven. Deze zaken doen me besluiten dat het behandelen en behandeld worden door middel van shiatsutechnieken het gebruik van blindismen in zijn stabiliserende functie misschien wel overbodig kan maken. TOT SLOT Ik heb geprobeerd om in korte tijd zaken die moeilijk uit te leggen zijn toe te lichten. Het effect van relaxatietechnieken, yoga, shiatsu enz. laat zich niet vatten in mooie theorietjes. Het zelf mogen, kunnen en durven ervaren heeft mij erg geholpen om de betekenis hiervan te kunnen begrijpen. Ik wens dit dan ook aan ieder van u toe. Misschien ligt bij jou al de vraag op de loer welke nu de beste behandelvorm is om met blindismen om te gaan. Naar mijn mening is er geen beste of slechtste. Wat goed is voor iemand hangt af van wie de persoon is en wat hij/zij zelf wil, hoever hij/zij zelf wil en kan gaan. Ik zou gaan voor een combinatie van een meer lichaamsgerichte vorm met begeleidende gesprekken. Ik kies dus voor een geïntegreerde aanpak. Samen stilstaan bij de unieke betekenis van jouw blindisme kan helpen om dit te aanvaarden. Aanvaarden is misschien al voldoende, maar kan ook een belangrijke stap zijn in het veranderingsproces. Oefenen/mindfulness/osteopathie/shiatsu brengt verandering teweeg op zeer verschillende en dieperliggende niveaus/lagen. Spreken helpt om je bewust te worden van deze verandering. Welke behandeling het best bij je past hangt af van wie jij bent en de keuze die jij wil maken voor jezelf. 5

6 Graag wil ik jullie van harte danken voor de aandacht en ruimte die ik kreeg om mijn verhaal te kunnen vertellen. Het stilstaan bij deze thematiek maakte me bewust van de kwetsbaarheid die deze inhoudt, maar ook van de vele mogelijkheden die er zijn om hier, op een niet-veroordelende manier, mee leren om te gaan. 6