SOS SOA Lespakket over soa s en leven met hiv

Transcriptie

1 Lespakket over soa s en leven met hiv Sensoa is het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid. // Roseveltpaats 12 bus 7/ 2060Antwerpen

2 Lespakket over soa s en leven met hiv Inhoudsopgave Inleiding 4 Achtergrond 4 Aanpak 6 Meer lezen? 8 Methodieken 9 1. PICKASOLL 9 2. SOA-QUIZ Polls Condoomsmoezen Condoomgebruik Zelftest Soa s for dummies Mijn lief zegt Grabbelzak Risico-inschatting To soa or not to soa? Test jezelf! Ren je rot Leven met hiv vandaag HIV-diagnose? Antwerp 10 miles - Hiv Run Hiv in je omgeving Werken en hiv Kijk op relaties Vriendschap als hiv-remmer Gelukkig leven met hiv 75 Lesprogramma s 76 2 // Sensoa 2013

3 Legende oefeningen 1,2,3 = oefeningen geschikt voor iedere graad 1 = oefeningen voor de 1e graad 2 & 3 = oefeningen voor de 2e en 3e graad 3 = oefeningen voor de 3e graad 1,2,3 1 2 & 3 3 Colofon Hoofdredactie: Bart Degryse en Leen De Schutter Redactie: Antonella Ciccarone, Bart Degryse, Marinka De Rycke, Leen De Schutter en Lies Verhetsel Eindredactie: Eveline De Bie Inhoudelijk advies: Sandra Van den Eynde en Thierry Franck Opmaak: Lieven Jacobs Beeldredactie: Lieven Jacobs V.U.: Chris Lambrechts, Franklin Rooseveltplaats 12, Bus 7, 2060 Antwerpen Versie: oktober 2013, 2e herwerkte versie Een uitgave van Sensoa vzw 2013 Sensoa Toestemming is vereist voor overname van de teksten, op welke wijze ook Met steun van de Vlaamse Minister bevoegd voor het Gezondheidsbeleid Sensoa 2013 // 3

4 Lespakket over soa s en leven met hiv Inleiding Het condoomgebruik bij jongeren neemt af. Jongeren laten zich zelden testen op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s) en het aantal soa-diagnoses stijgt, zowel bij homo- als heterojongeren. Chlamydia bijvoorbeeld komt intussen voor bij 1 op de 20 jongeren. Redenen genoeg dus om met jongeren aan de slag te gaan rond soa s, condoomgebruik en veilig vrijen. SOS SOA is een lespakket om over soa s en leven met hiv les te geven. Het pakket bevat 21 werkvormen om tijdens relationele en seksuele vorming (RSV) in het secundair onderwijs te gebruiken. Er zijn voor iedere graad en opleidingsvorm methodieken beschikbaar. De methodieken werden grondig uitgewerkt en voorzien van werkbladen, begeleidersfiches en beeldend materiaal. Naast de methodieken bevat SOS SOA verwijzingen naar achtergrondinformatie en voorstellen voor lesprogramma s. Achtergrond Waarom lesgeven over soa s? Heterojongeren voelen zich niet at risk voor soa s. Ze maken zich vooral zorgen over een ongeplande zwangerschap en wisselen het condoom veelal snel in voor de pil. Terwijl ze - gezien het stijgende aantal soadiagnoses - anticonceptie en het condoom beter samen gebruiken. Het condoom om zich te beschermen tegen soa s en anticonceptie om een ongeplande zwangerschap te voorkomen. Homojongens zijn zich over het algemeen beter bewust van de risico s van onveilige seks, maar velen van hen beseffen nog onvoldoende hoe groot het risico op besmetting met hiv of een andere soa wel is. 1 op de 20 homomannen heeft hiv en ook de andere soa s komen in het homomilieu veel voor. Veel fouten kan een jonge homojongen zich dus niet permitteren. Hij moet veilig kunnen vrijen zodra hij seksueel actief wordt. Een condoom gebruiken betekent: onderhandelen met je partner. Niet makkelijk, zeker niet als je jong en verliefd bent en nog geen ervaring hebt met seks of onderhandelen. Leren opkomen voor je wensen en grenzen is dan ook cruciaal bij soa-preventie. Vooral voor heteromeisjes en homojongens, omdat zij meestal afhankelijk zijn van hun partner voor (correct) condoomgebruik. Zij hebben het niet altijd zélf in de hand. Jongeren doen inzien dat soa s ook voor hen een risico vormen, ze motiveren om condooms te gebruiken en ze een aantal onderhandelingsvaardigheden aanleren volstaat echter niet. Ze moeten het condoom ook correct leren gebruiken. Nog al te vaak loopt het daarmee mis, en lopen ze toch weer een risico op soa-besmetting of een ongeplande zwangerschap. De doelstellingen van soa-preventie in de klas zijn: jongeren bewust maken dat ze zelf ook risico lopen; jongeren leren onderhandelen met hun partner; jongeren leren om correct een condoom te gebruiken. 4 // Sensoa 2013

5 Waarom lesgeven over Leven met hiv? Voor veel jongeren is leven met hiv een ver-van-mijn-bed-show. In gesprekken met jongeren komen nog altijd angstgevoelens, vooroordelen en discriminerende opvattingen naar boven. Daarom is werken aan een correcte beeldvorming en aan solidariteit belangrijk. Mensen met hiv krijgen nog altijd te maken met stigma en discriminatie: door de media, in het uitgaansleven, op het werk, bij het afsluiten van verzekeringen. Maar ook naaste familie, partner of vrienden reageren soms misplaatst. Bijvoorbeeld door ze letterlijk op afstand te houden of ze de schuld te geven van hun hiv-infectie. Zelfs bij de tandarts, de huisarts of in het ziekenhuis ervaart men soms negatieve reacties. Wie hiv heeft, is niet altijd ziek. Wie medicatie neemt en gezond leeft, heeft min of meer de levensverwachting van iemand zonder hiv. Door de goede medische opvolging en het feit dat er alsmaar nieuwe behandelingen bijkomen, blijft het levensperspectief van mensen met hiv verbeteren. Een kwaliteitsvol leven hebben met hiv kan. Dankzij de medicatie blijven mensen met hiv in goede gezondheid. Hiv belemmert het maken van toekomstplannen niet. Mensen met hiv hebben relaties, studeren, werken, reizen, sporten. Aan wie vertel ik dat ik hiv heb? Wat gebeurt er als anderen het weten? Veel mensen met hiv maken zich zorgen over de gevolgen. Zal de relatie met vrienden en familie veranderen? Kan ik nog nieuwe relaties opbouwen? Zal ik mijn job verliezen? Sommige mensen kiezen ervoor om niet of slechts met enkelen te praten over hiv. Maar leven met dit geheim kan moeilijk zijn om dragen. De doelstellingen van lesgeven over leven met hiv zijn: jongeren een realistisch beeld geven over leven met hiv; jongeren correct informeren over de overdracht van hiv; werken aan respect en solidariteit tegenover mensen met hiv. Sensoa 2013 // 5

6 Lespakket over soa s en leven met hiv Aanpak In dit pakket vind je tal van methodieken om te werken rond soa s, veilig vrijen, condoomgebruik en leven met hiv. De doelstellingen van de methodieken zijn divers. Sommige methodieken mikken vooral op kennisoverdracht, met andere leer je jongeren vaardigheden aan of speel je in op attitudes. De methodieken houden rekening met wat hierboven gezegd is over soa-preventie en houding tegenover leven met hiv. De methodieken in dit pakket zijn geschikt voor het secundair onderwijs. De oefeningen zijn aangepast aan de leeftijd van jongeren. In onderstaand overzichtsschema vind je welke oefening voor welke graad meest geschikt is. Binnen sommige werkvormen is er een specifieke opsplitsing per graad. De werkvormen bieden de kans om op een gevarieerde en steeds diepgaander manier te werken aan soa-preventie en solidariteit. Als leraar kan je met dit pakket verschillende vakgebonden eindtermen van natuurwetenschappen realiseren. Het pakket komt ook tegemoet aan verschillende vakoverschrijdende eindtermen. Denk aan lichamelijke gezondheid en veiligheid, mentale gezondheid en socio-relationele ontwikkeling. Overzicht methodieken per graad 1. PICKASOLL 2. Soa-quiz 3. Polls 4. Condoomsmoezen 5. Condoomgebruik 6. Zelftest 7. Soa s for dummies 8. Mijn lief zegt 9. Grabbelzak 10. Risico-inschatting 11. To soa or not to soa? 12. Test jezelf! 13. Ren je rot 14. Leven met hiv vandaag 15. Hiv-diagnose 16. Antwerp 10 miles - Hiv Run 17. Hiv in je omgeving 18. Werken en hiv 19. Kijk op relaties 20. Vriendschap als hiv remmer 21. Gelukkig leven met hiv graad 1 graad 2 graad 3 Werken met getuigenissen Een van de beproefde methodieken in het lesgeven over hiv is het werken met getuigenissen. In de werkvormen over leven met hiv zal je daarom veel getuigenissen vinden. Gebruik ze om vragen te beantwoorden, mythes aan te pakken, te praten over leven met hiv en een solidair gevoel te creëren. Hiv bespreken in je klas kan veel vragen losweken. Leerlingen willen graag meer weten en soms kunnen emoties hoog oplopen. Een goede voorbereiding helpt je daarmee om te gaan. Een open houding en samen op zoek gaan naar antwoorden wordt door leerlingen sterk gewaardeerd. 6 // Sensoa 2013

7 In de methodieken over leven met hiv worden filmfragmenten gebruikt van volgende personen komen hierin aan bod: Thierry Thierry is een veertiger, is positief sinds Hij is sportief, levensgenieter en heeft een partner en veel vrienden. Liesbeth Liesbeth leeft al heel lang met hiv, sinds Zij is besmet geraakt in de periode dat er nog geen medicatie was en is heel ziek geweest. Toen sprak men nog niet over leven met hiv. Zij praat dan ook nog vaak over aids hoewel ze momenteel een vrij normaal en gezond leven leidt. Kenny Kenny is positief sinds 2002, hij was 21 toen hij zijn diagnose kreeg. Hij heeft in verschillende werksituaties positieve maar ook negatieve ervaringen rond hiv. Nu werkt hij fulltime en heeft hij met zijn werkgever en collega s over hiv gepraat. Helen Helen kwam in 2001 voor haar werk naar België. Bij een medische behandeling aan een voet deed men een routineonderzoek naar hiv. Ze bleek seropositief en startte in België een nieuw leven. Sensoa 2013 // 7

8 Lespakket over soa s en leven met hiv Meer lezen? Ben je op zoek naar meer informatie over soa s en leven met hiv? Raadpleeg dan volgende bronnen. Seksualiteit.be biedt antwoorden op vragen over soa s en hiv, anticonceptie en seksueel grensoverschrijdend gedrag. En helpt ouders bij de seksuele opvoeding van hun kinderen. Daarnaast biedt de site informatie over lichaam en seks en seks en relaties. Allesoverseks.be is de jongerensite van Sensoa. De website geeft op een directe en open wijze informatie over seks en relaties. De informatie is correct, degelijk en toegankelijk voor jongeren. Levenmethiv.be is er om mensen met hiv te informeren en te ondersteunen. De site is er ook voor personen die in hun eigen omgeving of professioneel in contact komen met hiv. Op de website vind je informatie over medische aspecten van hiv, gezond leven, praten over hiv, hiv en seksualiteit, dagelijks leven, en hulporganisaties. Mannenseks.be is een website over seksuele gezondheid op maat van homomannen. Er staat zowel info over veilige seks, over soa en hiv, over het lichaam en over relaties tussen mannen op de site. Seksuelevorming.be is een website voor leraars en begeleiders. De website bevat achtergrondinformatie en praktische tips die je kunnen helpen bij de relationele en seksuele vorming (RSV) van kinderen en jongeren. Je kan er het vormingsaanbod van Sensoa checken, andere organisaties met een RSV-aanbod vinden en het aanbod aan Materiaal van de Leermiddelenbank consulteren. Dichtbijmijnbedshow.be is een website over seks, relaties en jongeren wereldwijd. De website bevat uitgebreid lesmateriaal, achtergrondinformatie, filmpjes en getuigenissen over diverse thema s, onder andere over soa s en hiv in de wereld. Sensoa.be bevat algemene informatie over Sensoa, het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid. Daarnaast is er een nieuwsrubriek en zijn up-to-date feiten & cijfers over seksuele gezondheid hier terug te vinden. Het Handboek Relationele en Seksuele Vorming geeft inhoudelijke en didactische informatie voor leraars die rond seksualiteit en relaties werken in het secundair onderwijs. Het boek bevat basisinformatie, onder andere over soa s en hiv, en een uitgebreide didactische leidraad om de inhouden toe te passen in de praktijk. Je kan het handboek ontlenen in de Leermiddelenbank of via ontleenpunten van andere organisaties of aankopen via de webshop (shop.sensoa.be) van Sensoa. 8 // Sensoa 2013

9 Methodieken 1,2,3 1. PICKASOLL Dit letterwoord staat voor een aantal afspraken die je met een groep maakt vóór je aan de les(sen) begint. Doelstellingen Een sfeer van veiligheid en vertrouwen creëren in de groep. Het vertrouwen van de leerlingen winnen. Werkwijze Vraag de groep zich tijdens en na de les(sen) aan enkele afspraken te houden. Schrijf de letters P, I, C, K, A, S, O, L en L onder elkaar op het bord en leg uit voor welke afspraak elke letter staat (zie Hand-out). Zorg dat de afspraken tijdens de les(sen) goed zichtbaar zijn en blijven, zodat er steeds naar verwezen kan worden. Of bezorg elke deelnemer een hand-out met daarop de afspraken. Materiaal Bord Kopies hand-out PICKASOLL Sensoa 2013 // 9

10 Lespakket over soa s en leven met hiv LLHand-out PICKASOLL Tijdens en na de les(sen) houden we ons aan volgende afspraken: P Privacy Persoonlijke informatie is vertrouwelijk en blijft binnen de groep. I Ik-vorm Je praat over jezelf, je eigen gevoelens, ervaringen en opvattingen. Wees open en eerlijk in wat je vertelt. C Cultuur Culturen kunnen op verschillende wijzes omgaan met seks en relaties. Cultuur kan zowel verwijzen naar je afkomst, je religie, als je thuiscultuur. Verschillen benoemen mag, veroordelen niet. K Kies Kies wat je wel en niet vertelt. Niet alles is voor alle oren bedoeld. Je mag je gevoelens en gedachten voor jezelf houden. A Actief Wees actief in het groepsgebeuren. Je krijgt de kans om zelf te bepalen waarover het gaat. Wacht dus niet af tot iemand anders iets inbrengt. S Seksualiteit Seksualiteit is een zeer ruim begrip en iedereen gaat er anders mee om. Je kan er ook over meepraten als je nog nooit gevreeën hebt. Je hebt er vast al eens over nagedacht of je seksueel aangetrokken gevoeld tot iemand. Er kunnen grote verschillen zijn in de wijze waarop mensen met seks omgaan. O Oriëntatie Mensen kunnen heteroseksueel, homoseksueel, lesbisch of biseksueel zijn. Welke seksuele oriëntatie je ook hebt, iedereen is uniek en verdient respect. L Luisteren Luisteren is belangrijk, niet alleen praten. L Lachen Humor is belangrijk. Het is soms een middel om geladen onderwerpen te ontmijnen. Uitlachen kan niet. 10 // Sensoa 2013

11 2. SOA-QUIZ 1,2,3 Doelstellingen De belangrijkste informatie rond soa s kennen. Weten hoe je je kan beschermen tegen soa s. Beseffen dat kunnen praten over veilig vrijen belangrijk is. Werkwijze graad 1 of 2 Deel het werkblad met de quiz uit aan de leerlingen. Elke leerling noteert zijn antwoorden op het werkblad, per vraag is slechts 1 antwoord correct. Overloop na de quiz de juiste antwoorden klassikaal. Op de Begeleidersfiche Soa-quiz staan de correcte antwoorden cursief aangeduid. De leerlingen corrigeren hun eigen antwoorden. Beantwoord bijkomende vragen of onduidelijkheden. Werkwijze graad 3 Verdeel de klas in groepjes. Lees de vragen op de Begeleidersfiche Soa-quiz voor. Er zijn 2 rondes (open vragen en juist/fout-vragen). De juiste antwoorden staan cursief. Elk groepje noteert zijn antwoorden op een blad papier. Overloop na de quiz de juiste antwoorden. De leerlingen corrigeren hun eigen antwoorden. Beantwoord bijkomende vragen of onduidelijkheden. Materiaal Kopies werkblad Soa-quiz Begeleidersfiche Soa-quiz Sensoa 2013 // 11

12 Lespakket over soa s en leven met hiv ## Werkblad Soa-quiz - graad 1 1. Wat is de beste manier om je geslachtsorganen te wassen? Dagelijks met speciale intieme zeep Dagelijks met water 2-3 keer per week met gewone zeep 2. In welke situaties gebruiken jongeren vaak geen condoom, zelfs al waren ze dat wel van plan? Thuis, omdat ze niet willen dat hun ouders het gebruikte condoom kunnen vinden Als ze alcohol of drugs gebruikt hebben, want dan denken ze er niet aan Op kamp, omdat daar geen condoomautomaten zijn 3. Wat zijn symptomen van soa? Een blauwe penis of vagina Gewichtstoename, haaruitval en puisten Een veranderde geur of afscheiding uit de vagina of penis, of blaasjes of jeuk 4. Waar ga je naartoe als je je wil testen op soa? De spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis De gemeentelijke jeugddienst De huisarts 5. Een condoom mag je weglaten wanneer Je partner getest is op soa s en je elkaar trouw bent Je allebei getest bent op soa s en betrouwbare anticonceptie gebruikt Je meer dan 3 maanden samen bent 6. Voor welke soa s worden meisjes gevaccineerd door het centrum leerlingenbegeleiding? Genitale wratten: het Humaan Papillomavirus (hpv) veroorzaakt deze soa en kan kanker veroorzaken Hiv: dit virus kan aids veroorzaken Hepatitis B: een soa die leverziekte kan veroorzaken 7. Je lief wil seks zonder condoom Je maakt het uit Dit betekent dat je lief geen soa heeft Je geeft aan dat je wel seks wil, maar dan wel met condoom 8. Als je een condoom aandoet dan let je op Dat je het topje toeknijpt terwijl je het condoom afrolt De kleur van het condoom Dat het condoom helemaal tot aan de buik getrokken wordt 9. Volgende handelingen geven risico op soa s Drinken van hetzelfde glas en een toilet delen Vaginale of anale seks hebben Tongkussen en masturberen 10. Volgende ongemakken zijn geen symptomen van soa s Blaasjes, puistjes, bobbeltjes aan de geslachtsorganen Doorzichtig slijm uit de vagina of penis, constipatie, vaak plassen Jeuk, bloedverlies, buikpijn 12 // Sensoa 2013

13 bbbegeleidersfiche Soa-quiz - graad 1 1. Wat is de beste manier om je geslachtsorganen te wassen? Dagelijks met speciale intieme zeep Dagelijks met water 2-3 keer per week met gewone zeep 2. In welke situaties gebruiken jongeren vaak geen condoom, zelfs al waren ze dat wel van plan? Thuis, omdat ze niet willen dat hun ouders het gebruikte condoom kunnen vinden Als ze alcohol of drugs gebruikt hebben, want dan denken ze er niet aan Op kamp, omdat daar geen condoomautomaten zijn 3. Wat zijn symptomen van soa s? Een blauwe penis of vagina Gewichtstoename en haaruitval en puisten Een veranderde geur of afscheiding uit de vagina of penis of blaasjes of jeuk 4. Waar ga je naartoe als je je wil testen op soa s? De spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis De gemeentelijke jeugddienst De huisarts 5. Een condoom mag je weglaten wanneer Je partner getest is op soa s en je elkaar trouw bent Je allebei getest bent op soa s en betrouwbare anticonceptie gebruikt Je meer dan drie maanden samen bent 6. Voor welke soa s worden meisjes gevaccineerd door het centrum leerlingenbegeleiding? Genitale wratten: het Humaan Papillomavirus (hpv) veroorzaakt deze soa en kan kanker veroorzaken Hiv: een soa die aids kan veroorzaken Hepatitis B: een soa die leverziekte kan veroorzaken 7. Je lief wil seks zonder condoom Je maakt het uit Dit betekent dat je lief geen soa heeft Je geeft aan dat je wel seks wil, maar dan wel met condoom 8. Als je een condoom aandoet dan let je op Dat je het topje toeknijpt terwijl je het condoom afrolt De kleur van het condoom Dat het condoom helemaal tot aan de buik getrokken wordt 9. Volgende handelingen geven risico op soa s Drinken van hetzelfde glas en een toilet delen Vaginale of anale seks hebben Tongkussen en masturberen 10. Volgende ongemakken zijn geen symptomen van soa s Blaasjes, puistjes, bobbeltjes aan de geslachtsorganen Doorzichtig slijm uit de vagina of penis, constipatie, vaak plassen Jeuk, bloedverlies, buikpijn Sensoa 2013 // 13

14 Lespakket over soa s en leven met hiv ## Werkblad Soa-quiz - graad 2 1. Welke soa komt het meest voor bij jongeren in België? Hiv Chlamydia Syfilis 2. Tegen welke soa kan je je laten vaccineren? Hiv Chlamydia Hepatitis B 3. Wat is double dutch? Gecombineerd gebruik van de pil en het condoom 2 condooms over elkaar aandoen 2 lieven tegelijk hebben 4. Waaruit kan de behandeling van een soa bestaan? Een dieet Een antibioticakuur Kinesitherapie 5. Waardoor kunnen soa s niet veroorzaakt worden? Hormonen en drugs Bacteriën en virussen Schimmels en parasieten 6. Waar ga je naartoe voor een soa-test? De spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis De gemeentelijke jeugddienst De huisarts 7. Van welke soa s kan je niet genezen? Herpes, hiv en hpv Chlamydia, gonorroe en syfilis Schaamluizen, trichomonas en schurft 8. Op tv zie je bijna nooit iemand een condoom aandoen bij seksscènes Dat is omdat ze geen reclame willen maken voor condoombedrijven Dat is omdat het verhalen over echte liefde zijn en dan vertrouwen mensen elkaar Dat is omdat de media niet aan veilig vrijen denken 9. Wanneer gebruiken mensen vaak geen condoom ook al zijn ze dat wel van plan? Als ze heel erg verliefd zijn en geen stom figuur willen slaan door over condooms te beginnen Als de condooms niet lekker ruiken en ze daardoor de sfeer niet willen laten verpesten Als ze een one night stand hebben met iemand die ze toch nooit meer zullen zien 10. Wat is juist in de volgende cijfers? 1 op 100 vrouwen heeft hiv 1 op 20 homomannen heeft hiv 1 op 1000 Belgen heeft hiv 14 // Sensoa 2013

15 bbbegeleidersfiche Soa-quiz - graad 2 1. Welke soa komt het meest voor bij jongeren in België? Hiv Chlamydia Syfilis 2. Tegen welke soa kan je je laten vaccineren? Hiv Chlamydia Hepatitis B 3. Wat is double dutch? Gecombineerd gebruik van de pil en het condoom 2 condooms over elkaar aandoen 2 lieven tegelijk hebben 4. Waaruit kan de behandeling van een soa bestaan? Een dieet Een antibioticakuur Kinesitherapie 5. Waardoor kunnen soa s niet veroorzaakt worden? Hormonen en drugs Bacteriën en virussen Schimmels en parasieten 6. Waar ga je naartoe voor een soa-test? De spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis De gemeentelijke jeugddienst De huisarts 7. Van welke soa s kan je niet genezen? Herpes, hiv en hpv Chlamydia, gonorroe en syfilis Schaamluizen, trichomonas en schurft 8. Op tv zie je bijna nooit iemand een condoom aandoen bij seksscènes Dat is omdat ze geen reclame willen maken voor condoombedrijven Dat is omdat het verhalen over echte liefde zijn en dan vertrouwen mensen elkaar Dat is omdat de media niet aan veilig vrijen denken 9. Wanneer gebruiken mensen vaak geen condoom ook al zijn ze dat wel van plan? Als ze heel erg verliefd zijn en geen stom figuur willen slaan door over condooms te beginnen Als de condooms niet lekker ruiken en ze daardoor de sfeer niet willen laten verpesten Als ze een one night stand hebben met iemand die ze toch nooit meer zullen zien 10. Wat is juist uit de volgende cijfers 1 op 100 vrouwen heeft hiv 1 op 20 homomannen heeft hiv 1 op 1000 Belgen heeft hiv Sensoa 2013 // 15

16 Lespakket over soa s en leven met hiv bbbegeleidersfiche Soa-quiz - graad 3 Ronde 1: 5 open vragen Hoe onderzoekt men of je een soa hebt? Geef 3 mogelijkheden. Bloedonderzoek Lichamelijk onderzoek Urineonderzoek Een uitstrijkje Wissertje urinebuis De ene soa wordt op een andere manier opgespoord dan de andere. Wat kan je doen je als je denkt dat je een soa hebt opgelopen? Geef 2 mogelijkheden. Je laten testen bij een dokter. Je lief inlichten. Je partners van de afgelopen maanden inlichten. Je ouders inlichten. Je soa of klachten opzoeken op internet. Geef 3 voordelen van condoomgebruik. Een condoom biedt bescherming tegen soa s en een ongeplande zwangerschap. Er zit al glijmiddel op, wat aangenaam is. Het vangt sperma op, dus minder nattigheid. Het is gemakkelijk verkrijgbaar. Zeer ruime keuze in verschillende soorten. Veel jongens komen minder snel klaar met een condoom. Het is goedkoop in vergelijking met andere voorbehoedsmiddelen. Als je lief het condoom bij jou aandoet is het spannend en geen sfeerbreker. Wat is het beste advies dat je kan geven aan een koppeltje dat het condoom wil weglaten? Praat erover. Hebben jullie ooit risico gelopen? Dan kan een test duidelijkheid brengen. Pas na een negatief resultaat bij beiden (geen soa) of een afgeronde behandeling, kunnen jullie het condoom weglaten. Wat kunnen de langetermijngevolgen zijn wanneer men een soa niet behandelt? Som 4 gevolgen op. Moeilijk zwanger worden en onvruchtbaarheid (chlamydia, gonorroe, syfilis) Onherstelbare schade aan de lever (hepatitis B) Baarmoederhals-, darm- en keelkanker (genitale wratten) Ontstoken huid (schurft, schaamluizen) Kans op buitenbaarmoederlijke zwangerschap (chlamydia en gonorroe) Aantasting van het afweersysteem waardoor je vatbaar bent voor veel ziektes (hiv) Dementie (syfilis) 16 // Sensoa 2013

17 Ronde 2: 5 juist/fout-vragen Een dokter test je bij een hiv-test niet automatisch op andere soa s --- JUIST/FOUT Als je wil dat de dokter je ook test op andere soa s, dan moet je dit uitdrukkelijk vragen. Maak duidelijk dat je op zoveel mogelijk soa s getest wil worden. Sommige dokters nemen zelf het initiatief om je ook op andere soa s te testen. Als je altijd met condoom vrijt, kan je geen soa oplopen --- JUIST/FOUT Door met een condoom te vrijen kan je verschillende soa s voorkomen, maar voor sommige soa s biedt een condoom onvoldoende bescherming (bij bijvoorbeeld genitale wratten, herpes, syfilis, schurft, schaamluizen). Condoomgebruik verkleint de kans op overdracht van deze soa s wel, maar biedt geen volledige bescherming. Dat komt omdat het condoom er niet voor kan zorgen dat deze soa s niet in contact kunnen komen met het lichaam van de partner. Jongeren die openlijk durven praten over seks met hun ouders, vrijen vaker veilig --- JUIST/FOUT Jongeren die met hun ouders over seks praten hebben vaak openlijk condooms in huis en kunnen om anticonceptie vragen. Je weet altijd of je een soa hebt --- JUIST/FOUT Er zijn verschillende soa s die doorgaans geen of vage klachten geven. Chlamydia komt bij 1 op de 100 jongeren voor --- JUIST/FOUT Chlamydia komt bij minstens 1 op de 20 jongeren voor. Sensoa 2013 // 17

18 Lespakket over soa s en leven met hiv 3. Polls 1,2,3 Doelstellingen Inzien dat het nuttig is altijd en overal condooms bij te hebben. Inzien dat veilig vrijen makkelijker is als er openlijk over seks gepraat kan worden. Weten dat een huisarts een belangrijke vertrouwensfiguur is. Gemotiveerd zijn om indien nodig een soa-test te laten afnemen. Werkwijze Kopieer Werkblad Polls en knip de polls uit. Geef elke leerling de polls die je wil behandelen. Je kan de poll ook projecteren of op het bord schrijven. Laat de leerlingen individueel en anoniem de poll(s) invullen. Verzamel de poll(s) en laat een aantal leerlingen de resultaten berekenen. Overloop de resultaten per poll en bespreek ze. Vergelijk het resultaat van de klas met de resultaten van dezelfde poll op De resultaten vind je op de Hand-out Resultaten Polls. Materiaal Werkblad Polls Hand-out Resultaten Polls van Tips Afhankelijk van de behandelde poll kan je volgende topics en tips klassikaal bespreken: Jongeren die praten over seks met hun ouders vrijen vaak veiliger. Onder andere omdat ze openlijk condooms in huis kunnen hebben of anticonceptie gebruiken. Probeer als jongere dus openlijk met je ouders te praten. Dat kan voor elke jongere verschillend zijn zoals: vertellen dat je een lief hebt, vragen stellen als je ergens mee zit, een hint geven over condoomgebruik, enz. Zorg ervoor dat je altijd en overal condooms bij je hebt. Het is goed meerdere condooms te kopen en die klaar te leggen op plaatsen waar je er gemakkelijk bij kan. Mogelijke plaatsen zijn: je eigen slaapkamer, handtas of schooltas, badkamer, enz. Gecombineerd gebruik van de pil en het condoom is zeer belangrijk. Als je het condoom wil weglaten, doe dan eerst een soa-test. Blijf elkaar daarna trouw of maak afspraken over seks met andere personen. Als je een hiv-test laat doen, vraag dan zeker ook naar een volledige soa-test. Niet alle dokters doen dit vanzelf. De dokter beslist uiteindelijk zelf of zoiets nodig is of niet. 18 // Sensoa 2013

19 ## Werkblad Polls Hoe voorkom je soa s? Door altijd condooms te gebruiken kan je het risico sterk verminderen, maar niet helemaal wegnemen. Door de pil te nemen en te vaccineren. Soa s komen niet vaak voor, je hoeft niet veel te doen om ze te voorkomen. Door gezond te leven en voldoende vitamines te nemen. Heb je je ouders verteld over de eerste keer? Neen, mijn ouders zouden kwaad worden. Neen, mijn ouders hoeven dat niet te weten. Ja, ik bespreek vaak dingen met mijn ouders. Ja, onrechtstreeks toen ik om een voorbehoedsmiddel vroeg. Ik weet het niet, mijn eerste keer zal er nog wel van komen. Welk voorbehoedsmiddel gebruikte je bij de eerste keer? De pil De pil en het condoom Geen, het gebeurde onverwacht Geen, terugtrekken Een ander voorbehoedsmiddel Welke bescherming gebruikte jij tijdens je laatste seksueel contact? Ik heb nog geen seks gehad Het condoom De pil of een ander anticonceptiemiddel De pil of een ander anticonceptiemiddel samen met het condoom Wie moet voor het condoom zorgen? Jongens, zij moeten het uiteindelijk aandoen Niemand in het bijzonder, er slingert er altijd wel één rond Meisjes, zij hebben meer verantwoordelijkheidsgevoel Mijn ouders. Zolang ik geen 18 jaar ben, zijn zij verantwoordelijk voor mijn gezondheid Neem jij condooms mee als je naar een festival gaat? Ja, ik heb er altijd op zak Neen, ik gebruik een ander voorbehoedsmiddel Neen, ik zal ze wel ter plaatse proberen te verkrijgen, mocht het nodig zijn Ja, ze maken deel uit van mijn festival-survival-pakket Neen, omdat ik niet verwacht er seks te zullen hebben Welk anticonceptiemiddel gebruik jij? De pil Geen Condoom Condoom en pil Ring, pleister of implantaat Spreek je met je huisarts over je relatie en seksleven? Ja, als ik met een probleem zit. Neen, het is ook de huisarts van mijn ouders. Neen, ik zou wel willen maar ben te beschaamd. Ja, het is een echte vertrouwensfiguur. Neen, want mijn huisarts voelt zich bij dat soort onderwerpen niet op z n gemak. Sensoa 2013 // 19

20 Lespakket over soa s en leven met hiv Heb jij je op hiv laten testen? Ja, één keer Neen, nog niet, maar ik zou het wel moeten laten doen Neen, aangezien ik nog nooit risico heb gelopen Ja, ik heb me al verschillende keren laten testen Neen, want ik ben nog maagd Wat zou jij doen als een vriend(in) vertelt dat hij/zij hiv heeft? Ik geef hem/haar een dikke knuffel Andere vrienden waarschuwen Ik zou er alles over vragen en gaan opzoeken, zodat ik zelf beter kan oppassen Minder mee afspreken, zo een goede vriend(in) is hij/zij toch niet Zou je een vriend of vriendin uitsluiten omdat hij of zij seropositief is? Neen, vrienden blijven vrienden Ik zou de persoon toch anders gaan bekijken Ja, ik moet niet weten van personen die aids hebben Neen, want het kan iedereen overkomen 20 // Sensoa 2013

21 LLHand-out Resultaten Polls Hoe voorkom je soa s? Heb je je ouders verteld over de eerste keer? Welk voorbehoedsmiddel gebruikte je bij de eerste keer? Sensoa 2013 // 21

22 Lespakket over soa s en leven met hiv Welke bescherming gebruikte jij tijdens je laatste seksueel contact? Wie moet voor het condoom zorgen? Neem jij condooms mee als je naar een festival gaat? Welk anticonceptiemiddel gebruik jij? 22 // Sensoa 2013

23 Spreek je met je huisarts over je relatie en seksleven? Heb jij je op hiv laten testen? Wat zou jij doen als een vriend(in) vertelt dat hij/zij hiv heeft? Zou je een vriend of vriendin uitsluiten omdat hij of zij seropositief is? Sensoa 2013 // 23

24 Lespakket over soa s en leven met hiv 4. Condoomsmoezen Doelstellingen Kunnen onderhandelen over condoomgebruik. Uitvluchten voor condoomgebruik kunnen herkennen en ontkrachten. Weten waarom consequent condoomgebruik niet vanzelfsprekend is. Weten wat de voordelen van condoomgebruik zijn. Werkwijze 1,2,3 Laat de leerlingen in groepjes 5 condoomsmoezen bedenken en deze op een flap schrijven. Condoomsmoezen zijn ongeldige redenen om geen condoom te gebruiken. Geef de smoezen van groep 1 aan groep 2 enzovoort en laat ze een antwoord op de smoezen van de andere groep neerschrijven. Dit antwoord moet de andere overtuigen om toch een condoom te gebruiken. Breng nu alle flappen samen en overloop alle smoezen. Kijk na of er smoezen zijn die meermaals voorkomen. Zo ja, vergelijk de reacties op die smoezen. Vul daarna de opgelijste smoezen aan met smoezen die bij geen enkel groepje voorkwamen (zie Begeleidersfiche Condoomsmoezen en antwoorden) en laat de leerlingen daar klassikaal een antwoord op formuleren. Rond de oefening af door de leerlingen te vragen wat de argumenten zijn om wél condooms te gebruiken en wat de voordelen zijn van condooms (zie Hand-out). Materiaal Flappen Begeleidersfiche Condoomsmoezen en antwoorden Kopies hand-out Voordelen condoomgebruik 24 // Sensoa 2013

25 bbbegeleidersfiche Condoomsmoezen en antwoorden 1. Een condoom? Maar wij vertrouwen mekaar toch? Heb jij iets te verbergen of zo? Je kan je lief vertrouwen, maar je weet niet of hij of zij vroeger al onbeschermde seks heeft gehad. 2. Maar je neemt de pil toch? Een pil beschermt tegen een ongeplande zwangerschap, maar biedt geen enkele bescherming tegen een mogelijke soa-infectie. Dit geldt ook voor andere anticonceptiemiddelen. 3. Als je niet zonder condoom wil vrijen, maak ik het uit. Als je lief vrijen zonder condoom belangrijker vindt dan jullie relatie, dan moet je je misschien afvragen of hij of zij wel de ware voor je is. 4. Ik krijg dat ding niet over mijn gigantische erectie. Sorry hoor, het zal zonder moeten. Je moet opletten dat de condoomrand aan de buitenkant zit, anders krijg je het condoom inderdaad niet afgerold. Als het toch niet lukt, kan je nog altijd vrijen zonder penetratie of een grotere maat condooms gaan kopen. Condooms zijn immers in verschillende maten verkrijgbaar. Het is belangrijk dat je condooms gebruikt die goed passen. Dit gezegd zijnde: een doorsnee condoom past wel over de meeste erecties. 5. Ik weet zeker dat ik niks heb, want ik heb geen klachten. Je gaat toch niet zeggen dat ik er ziek uitzie? Je kan een soa hebben zonder dat je er iets van merkt. Chlamydia - de meest voorkomende soa bij jongeren - geeft in veel gevallen geen of vage klachten bijvoorbeeld. Maar de gevolgen ervan kunnen ernstig zijn bij nietbehandeling. 6. Met condoom is er niks aan. Ik wil je écht voelen. Het voelt anders aan, maar weegt dit op tegen het feit dat een condoom je beschermt tegen soa s en een ongeplande zwangerschap? Condooms hebben bovendien een aantal voordelen: er zit al glijmiddel op, dat kan aangenaam zijn. Vooral als het meisje niet makkelijk vochtig wordt, is glijmiddel een plus. Bij anale seks is glijmiddel een must. Het condoom vangt ook sperma op, dus minder nattigheid en hygiënischer. Bovendien komen jongens minder snel klaar met condoom. Het is ook gemakkelijk verkrijgbaar; je hebt een ruime keuze tussen verschillende soorten en het is goedkoop in vergelijking met andere voorbehoedsmiddelen. Als je partner het condoom bij jou aandoet is het condoom gebruiken spannend en geen sfeerbreker. 7. Schat, we zijn nu toch al lang genoeg samen om dat condoom weg te laten Als je het condoom wil weglaten in een vaste relatie, laat je je het best allebei eerst testen op soa s. Dan ben je zeker dat je niets aan elkaar doorgeeft. Je moet dan natuurlijk wel trouw blijven aan elkaar, anders kan je het condoom niet weglaten. Of maak duidelijke afspraken over seks met andere personen en de bescherming die je daarbij gebruikt. 8. Het is tegennatuurlijk. Je gaat toch ook niet onder de douche met je regenjas aan? De natuur kent ook zo zijn onvolmaaktheden, zoals soa s bijvoorbeeld. Gelukkig weten we hoe we ons daartegen kunnen beschermen. Sensoa 2013 // 25

26 Lespakket over soa s en leven met hiv 9. Ik heb geen condooms bij me en ik kan ze nu niet meer kopen. Zorg er altijd voor dat je zelf condooms bij hebt. Het is goed om op verschillende plaatsen, in verschillende tassen of zakken condooms op te bergen, zodat je altijd voorbereid bent. Is er geen condoom in de buurt, dan zijn er nog een heleboel spannende dingen die je kan doen zonder risico op soa s. 10. Jakkes, die dingen ruiken vies! Weegt de geur van rubber of latex op tegen de symptomen of gevolgen van een soa? Sommige soa s ruiken ook onaangenaam. Of jeuken, of branden, of zwellen op Ze zijn zo duur. Ik ga er echt niet elke keer kopen voor iedere vrijpartij die we kunnen hebben. Condooms zijn eigenlijk niet zo duur, zeker als je weet waarvoor ze dienen. Je gezondheid is belangrijk. Als je een maxi-pak koopt, heb je meteen een hele voorraad voor elk moment waarop je zin hebt. Op verschillende plaatsen zijn ze gratis of aan verminderde prijs verkrijgbaar (Joetz, JAC s). 12. Ik wil zo graag eens klaarkomen zonder condoom. Dat is dan jammer, want jij wil enkel vrijen met condoom omdat je geen soa wil oplopen of zwanger wil worden. Als je lief wil klaarkomen zonder condoom, kan je hem altijd een handje helpen. Daar hoef je geen geslachtsgemeenschap voor te hebben. 13. Condooms?! Dat is toch voor mensen die elke week met een andere verovering in bed belanden? Niet waar. Eén keer onveilige seks hebben kan volstaan om een soa op te lopen. Veel soa s worden binnen een relatie doorgegeven. Het risico op een soa-besmetting is natuurlijk wel groter als je met verschillende partners seks hebt. 14. Stel je voor dat mijn ouders mijn condooms vinden! Er zijn genoeg plaatsen waar je condooms kan verstoppen voor je ouders. Het is wel zo dat jongeren die openlijk over seks kunnen praten met hun ouders, veiliger vrijen. Je kan dan zonder problemen condooms in huis hebben of om de pil vragen. 15. De vorige keer scheurde het condoom, dus dat is niets voor ons! Er kan altijd iets misgaan, maar dit betekent niet dat je niet meer veilig hoeft te vrijen. Als je je onzeker voelt, lees dan zeker de gebruiksaanwijzing nog eens en oefen nog een keer. 26 // Sensoa 2013

27 LLHand-out Voordelen condoomgebruik Een condoom biedt bescherming tegen soa s en een ongeplande zwangerschap. Er zit al glijmiddel op, dat kan aangenaam zijn. Vooral als het meisje niet makkelijk vochtig wordt, is glijmiddel een plus. Bij anale seks is glijmiddel een must. Het vangt sperma op, dus minder nattigheid. Veel jongens komen minder snel klaar met een condoom, dus langer plezier. Het is gemakkelijk verkrijgbaar. Zeer ruime keuze in verschillende maten, merken, smaken en verschillende texturen. Er zijn ook condooms van polyurethaan voor wie allergisch is aan latex. Het is goedkoop in vergelijking met andere voorbehoedsmiddelen. Als je lief het condoom aandoet is het condoom gebruiken spannend in plaats van een sfeerbreker. Sensoa 2013 // 27

28 Lespakket over soa s en leven met hiv 5. Condoomgebruik 1,2,3 Doelstellingen Condooms correct kunnen gebruiken en bewaren. Condooms van goede kwaliteit kunnen herkennen. Weten waar je condooms kan kopen. Condooms durven kopen en gebruiken. Werkwijze Deel 1: Verspreid enkele condooms onder de leerlingen. Stel hen de volgende vragen: - Welk soort condoom is dit? - Hoe weet je of dit een goed condoom is? Schrijf de criteria voor goede condooms op bord of op een flap: - Houdbaarheidsdatum - CE-label - Verpakking Vraag hen vervolgens waar je condooms kan kopen, hoeveel condooms kosten en waar je condooms kan bewaren. Bespreek hoe condooms kopen aangepakt kan worden. Deel 2: Vraag aan een leerling om te tonen hoe je een condoom over een kunstpenis doet. Je kan dit ook door 2 leerlingen (bijvoorbeeld een jongen en meisje) tegelijk laten demonstreren. De andere leerlingen geven dan feedback over demonstratie of de uitleg. Bespreek samen over wat goed en slecht ging. Overloop met de leerlingen de belangrijkste regels voor correct condoomgebruik: - Hoe open je de verpakking? - Op welk moment doe je een condoom aan? - Hoe ontrol je een condoom? - Wanneer doe je een condoom af? - Hoe doe je een condoom af? - Wat doe je als nog eens seks wil? Toon vervolgens zelf hoe je een condoom aandoet. Doe dit stapsgewijs (zie Hand-out Condoomhandleiding Sensoa). Verdeel een aantal kunstpenissen, vraag de leerlingen hun condoomverpakking te openen en laat hen oefenen. Stuur bij waar nodig. Vraag ten slotte hoe ze deze vaardigheid gaan onderhouden. Raad hen aan om veel te oefenen met condooms voor ze seks hebben, ook de meisjes. Materiaal Kunstpenis(sen) Condooms (verschillende formaten, fantasiecondooms, smaakcondooms...) Kopies hand-out Condoomhandleiding Sensoa Leraars kunnen bij Sensoa demonstratiecondooms, kunstpenissen en condoomaffiches aanvragen. 28 // Sensoa 2013

29 LLHand-out Condoomhandleiding Sensoa Exp.: Controleer de vervaldatum op de verpakking en kijk na of er een CE-label op staat. Dat Europees kwaliteitslabel geeft aan dat het condoom betrouwbaar is. 2 Scheur de verpakking open aan de inkeping en neem het condoom er voorzichtig uit. Gebruik geen schaar of mes en let op met scherpe nagels. 3 Knijp het topje van het condoom dicht tussen duim en wijsvinger en plaats het tegen de top van de stijve penis. 4 Rol het condoom af over de hele lengte van de penis. Zorg dat het volledig afgerold is om te voorkomen dat het afglijdt. 5 Trek na het klaarkomen terug als de penis nog stijf is, terwijl je het condoom bij de rand vasthoudt. Zorg dat je geen sperma lekt. 6 Leg een knoop in het condoom en werp het in de vuilnisemmer. Gebruik een condoom slechts éénmaal. Sensoa 2013 // 29

30 Lespakket over soa s en leven met hiv 6. Zelftest 1 Doelstellingen Inzicht krijgen in de eigen houding ten aanzien van veilig vrijen en voornemens die men daarrond kan nemen. Weten dat de realiteit omtrent veilig vrijen divers en complex kan zijn. Werkwijze Deel het werkblad Zelftest uit en laat de leerlingen de test individueel invullen (kruisje zetten bij het antwoord dat voor hen van toepassing is). Laat de leerlingen hun eindscore berekenen en het bijhorende advies lezen. Peil kort naar de resultaten. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen al hun antwoorden bekendmaken. Zoek vervolgens klassikaal naar alternatieven voor de opgegeven antwoordmogelijkheden. Materiaal Kopies werkblad Zelftest 30 // Sensoa 2013

31 ## Werkblad Zelftest Hoe sta jij ten opzichte van veilig vrijen? Kom je hier meer te weten over jezelf? Welke voornemens heb je als het gaat om veilig vrijen? Zet een kruisje naast het antwoord dat voor jou van toepassing is. Bereken daarna je eindscore en lees het bijhorende advies. 1. Wat betekent voor jou veilig vrijen? a. Niet zwanger worden. b. Zorg dragen voor elkaar. c. Niet zwanger worden en geen soa s krijgen. d. Vrijen op een plaats waar niemand je kan zien. 2. Zou je condooms durven kopen? a. Ik heb nog geen condooms nodig. b. Ik wacht tot iemand er eentje uitdeelt. Ik ben nieuwsgierig om te zien hoe het eruit ziet maar schaam me om het zelf te kopen. c. Hoeft niet. Dat is enkel iets voor jongens. d. Ik zou het doen om al eens thuis te oefenen. 3. Zou jij met je lief veilig vrijen bespreken? a. Ja, het is een belangrijk onderwerp. b. Neen, ik praat daar niet over. Het is toch vanzelfsprekend dat je veilig vrijt. c. Ja, ik laat het wel eens vallen maar ik zie wel hoe het loopt. d. Neen, dat is niet nodig. 4. Je lief kust je op een plaats waar jij niet wil. Wat doe je? a. Ik laat het gebeuren. b. Ik duw hem/haar hard weg. c. Ik zoek uitvluchten om hem/haar af te leiden en maak grappen over voorbijgangers. d. Ik legt hem/haar uit dat ik het niet leuk vind. 5. Je merkt dat je al een week uitslag hebt onderaan. Wat doe je? a. Ik neem een spiegel en onderzoek mezelf. Ik zoek informatie op internet. b. Niets. Het zal vanzelf weer weggaan. c. Ik vertel het aan mijn moeder. d. Ik ga snel naar de dokter. Punten 1. a) 5 b) 5 c) 10 d) 0 2. a) 0 b) 5 c) 0 d) a) 10 b) 5 c) 5 d) 0 4. a) 0 b) 5 c) 0 d) a) 5 b) 0 c) 5 d) 10 Sensoa 2013 // 31

32 Lespakket over soa s en leven met hiv Eindscore 0 tot 10 punten Veilig vrijen is een thema waar je nog niet veel over hebt nagedacht. Toch is het belangrijk omdat je ongewenst zwanger kan worden of een soa kan oplopen. Het is wel goed om over veilig vrijen te praten met je vriend(in)en of lief en hier informatie over op te zoeken. Zo zorg je ervoor dat je later minder risico loopt. 15 tot 30 punten Je hebt wel goede voornemens, maar je mag nog meer oefenen in het bespreken van veilig vrijen en informatie zoeken errond. Doe geen dingen waar je geen zin in hebt en laat je mening horen. Onderneem stappen zodat je goede keuzes kan maken. Het is positief om al op voorhand te leren hoe je een condoom correct kan gebruiken. 35 tot 50 punten Veilig vrijen is voor jou heel belangrijk. Je hebt er al goed over nagedacht en durft hierbij actie ondernemen of erover praten. Vergeet niet dat je wel met twee bent. Jij hebt misschien wel goede voornemens maar je lief daarom nog niet. Blijf daarom stevig in je schoenen staan! 32 // Sensoa 2013

33 7. Soa s for dummies 1 Doelstellingen Inzicht hebben in wat seksueel overdraagbare aandoeningen zijn en hoe deze overgedragen kunnen worden. Weten dat er verschillende soa s zijn. Inzicht hebben in manieren om jezelf te beschermen tegen soa s. Werkwijze Bevraag de leerlingen klassikaal wat ze over seksueel overdraagbare aandoeningen weten. Lijst hun antwoorden op het bord op. Vertoon de presentatie Soa s for dummies en licht de verschillende slides toe. In die presentatie vind je tekstballonnen met bijkomende informatie. Geef ruimte voor vragen ter verduidelijking. Stel volgende herhalingsvragen aan de klas: - Geef een omschrijving van wat soa s zijn - Welke soorten soa s zijn er? - Hoe kom je te weten of je een soa hebt? - Hoe worden soa s behandeld? - Op welke wijze kan je jezelf beschermen tegen soa s? Materiaal Bord Presentatie Soa s for dummies Projector, laptop of pc en wit scherm Achtergrondinformatie De informatie opgenomen in de presentatie Soa s for dummies wordt uitgebreid behandeld op Informatie op maat van jongeren kan je - via verhalen en vraag en antwoord - terugvinden op Sensoa 2013 // 33

34 Lespakket over soa s en leven met hiv bbbegeleidersfiche Soa s for dummies Soa s for dummies Alles wat je moet weten over soa s Soa s =?? + SOA = Seksueel Overdraagbare Aandoening + Overgedragen via seksueel contact + Meeste soa s zijn behandelbaar + Tegen de meeste soa s kan je je beschermen Soa s kunnen via seksueel contact overgedragen worden, ze kunnen door een bacterie, een virus of een parasiet veroorzaakt worden. 34 // Sensoa 2013

35 Soa s: besmetting Niet alle soa s worden op dezelfde wijze overgedragen. Het gemeenschappelijk gebruik van linnengoed is enkel voor schurft, schaamluizen en genitale wratten risicovol. Terwijl bij onbeschermd seksueel contact alle soa s overgedragen kunnen worden. + Hoe worden soa s overgedragen? Onbeschermd seksueel contact Contact met bloed Van moeder op kind Gemeenschappelijk gebruik van linnengoed + Besmetting via intiem seksueel contact komt meest voor, dagelijks sociaal contact houdt geen risico s in. + De ene soa is besmettelijker dan de andere. Schurft, herpes, schaamluizen en genitale wratten zijn zeer besmettelijk. Terwijl hepatitis B en hiv een pak minder besmettelijk zijn. Soa s: symptomen (1) Verschillende factoren hebben een invloed op de besmettelijkheid: je gezondheidstoestand, de duur van het seksueel contact en de sekstechniek. + Er zijn verschillende symptomen die op een soa kunnen duiden. + Specifieke symptomen: Blaasjes, wratjes of zweertjes op, in of rond de penis, vulva, aars of mond Jeuk aan de penis, vulva, anus of het schaamhaar Pijn bij het plassen of de ontlasting, Pijn in teelballen Afscheiding uit de urinebuis, vagina of aars Bloedverlies bij het vrijen Deze symptomen zijn na onbeschermd seksueel contact vrijwel zeker het gevolg van een soa. Sensoa 2013 // 35

36 Lespakket over soa s en leven met hiv Soa s: symptomen (2) + Aspecifieke symptomen: Moeheid Koorts Huiduitslag Pijn in de onderbuik of in de liesstreek Gezwollen klieren Diarree + Niet alle soa s (bv. chlamydia) geven klachten maar hebben wel gevolgen. Testen na onbeschermde seks is dus aangewezen. Deze symptomen kunnen zowel op een soa wijzen of een andere oorzaak hebben. Soa s: testen + Verloop van een soa-test: Huisarts gaat na in hoeverre je risico hebt gelopen of welke klachten je hebt. Onderzoek naar soa-symptomen in, op en rond de geslachtsdelen, mond en aars. Onderzoek van een bloed- of urinestaal in het laboratorium. (+/- 1 week wachttijd voor resultaten). + Kostprijs van een soa-test: Remgeld voor doktersconsult Deel van de labokosten 36 // Sensoa 2013

37 Soa s: behandeling + Soa s veroorzaakt door bacterie of parasiet zijn goed behandelbaar en te genezen. + Soa s veroorzaakt door een virus zijn niet te genezen, de klachten zijn wel goed behandelbaar. + Soa s niet behandelen kan ernstige gevolgen hebben (bv. onvruchtbaarheid). Soa s: bescherming + Veilig vrijen = condoom Een condoom gebruiken bij vaginale en anale seks beschermt je tegen de meeste soa s en vermindert het risico op andere soa s. Het risico op soa s daalt ook als je een condoom of beflapje gebruikt bij orale seks. + Vaccins Er bestaan vaccins tegen bepaalde soa s, zo kan je niet besmet raken: Hepatitis B / Hepatitis A én B Genitale wratten (HPV) Veilig vrijen is ervoor zorgen dat je geen soa s krijgt en niet ongewenste zwanger wordt. Sensoa 2013 // 37

38 Lespakket over soa s en leven met hiv Soa s: info of hulp nodig? 38 // Sensoa 2013

39 8. Mijn lief zegt 2 & 3 Doelstellingen Inzicht krijgen in eigen waarden en verwachtingen in een relatie. Kunnen reageren op onverwachte reacties van hun lief. Condoomgebruik en soa s ter sprake kunnen brengen. Inzien dat condoomgebruik niet hetzelfde inhoudt voor jongens en meisjes. Werkwijze Knip Werkblad Mijn lief zegt in strookjes. Laat een leerling een strookje trekken en reageren op de uitspraak van het lief. Vraag vervolgens hoe de andere leerlingen op die uitspraak zouden reageren. Herhaal deze werkwijze met andere leerlingen. Je kiest zelf hoeveel stellingen je aan bod laat komen. Besluit de oefening door de aangehaalde communicatietips van de leerlingen samen te vatten. Materiaal Werkblad Mijn lief zegt... Sensoa 2013 // 39

40 Lespakket over soa s en leven met hiv ## Werkblad Mijn lief zegt... Mijn lief zegt... Ik heb een soa-test gedaan Mijn lief zegt... Anticonceptie nemen én een condoom gebruiken is er te veel aan Mijn lief zegt... Zorg jij voor condooms? Mijn lief zegt... Ik heb chlamydia Mijn lief zegt... Ik wil dat we met condoom vrijen Mijn lief zegt... Ik ben mijn pil vergeten Mijn lief zegt... Ik heb een pijnlijk blaasje op mijn penis Mijn lief zegt... Ik ben verliefd op jou, dus een condoom hoeft niet Mijn lief zegt... Ik weet niet of ik trouw kan zijn Mijn lief zegt... De dokter zegt dat ik een soa heb, maar ik heb niets verkeerds gedaan Mijn lief zegt... Ik wil zonder condoom vrijen Mijn lief zegt... Zou jij niet beter een soa-test laten doen? Mijn lief zegt... Als je geen condoom gebruikt, vertrouw ik je niet Mijn lief zegt... Ik vind condooms vanzelfsprekend Mijn lief zegt... Ik heb jeuk. Kan je mij eens inspecteren? Mijn lief zegt... Jij moet condooms bij hebben Mijn lief zegt... Ik ben allergisch aan condooms Mijn lief zegt... We zijn nu al 4 maanden samen, dan is een condoom niet meer nodig Mijn lief zegt... Ik heb al geoefend met een condoom Mijn lief zegt... Ik heb hiv Mijn lief zegt... Mijn ouders mogen de condooms niet vinden Mijn lief zegt... Ik vind het properder om met een condoom te vrijen 40 // Sensoa 2013