Route Energietransitie

Transcriptie

1 Route Energietransitie 3 juni 2016 #NWAenergie

2 inhoud 2 context energietransitie context NWAroute doelstelling uitkomst Workshops

3 Context NWA-route Energietransitie 3 De NWA Route Energietransitie past in het breder perspectief van initiatieven die gezamenlijk de energietransitie onderzoeken. In deze NWA Route worden de belangrijkste uitdagingen voor het realiseren van een 100% duurzame energiehuishouding in kaart gebracht. Nationale Wetenschap Agenda route 1 t/m 23 nov 2015 // Trajecten NWA: Routeworkshops t.b.v. investeringsagenda NWA Route Energietransitie Energieonderzoekagenda (m.n. lange termijn) Wim Sinke Richard van de Sanden Kornelis Blok juni 2016 Welk onderzoek is er nodig voor een duurzame energievoorziening in 2050? INVESTERINGS AGENDA Rijk zonder CO 2 - Rli sept 2015 Energierapport EZ // Traject 1: Rondgang Topteam Energie Waar ligt het zwaartepunt per instituut? Kortom: waar zijn we in NL goed in? // Traject 2: Energieadvies AWTI Welk beleid moet de overheid voeren om succesvol innovaties te stimuleren die nodig zijn voor een duurzame energievoorziening in 2050? jan 2016 eind 2016 Energiedialoog EZ Schematische weergave van verschillende relevante trajecten. BELEIDS- AGENDA ENERGIE

4 context NWA Routes illustreren de samenhang en het belang van de 138 clustervragen. Transitie naar een duurzame energiehuishouding is bij uitstek een complex vraagstuk en vraagt om een geïntegreerde aanpak. Daarom NERA-initiatief tot opstellen Route Energietransitie, in relatie met en aanvulling op de andere routes routes + 7 additionele routes Aantallen energievragen per exemplarische route Route Energietransitie Sustainable development goals + Quantum Nano Materialen Sport Onderwijs Blauw

5 NWA clustervragen 5

6 NWA clustervragen - voorbeeld 6 #26 Hoe kunnen we energie duurzaam en efficiënt opslaan, converteren en transporteren?

7 NWA clustervragen - voorbeeld 7 #20 Hoe kan de zon volledig in onze energiebehoefte voorzien?

8 NWA clustervragen - voorbeeld 8 #40 Hoe kan de effectiviteit en legitimiteit van wetgeving worden versterkt in het licht van mondiale uitdagingen op het terrein van milieu, veiligheid, innovatie, energie en klimaat?

9 NWA clustervragen - voorbeeld 9 #118 Hoe kunnen we stabiele en selectieve katalysatoren maken die nodig zijn voor de transitie naar duurzame energieen productiesystemen en een bio-based economy?

10 inhoud 10 context energietransitie context NWAroute doelstelling uitkomst Workshops

11 doelstelling routebeschrijving Het beschrijven van de belangrijkste uitdagingen op het gebied van de transitie naar een 100% duurzame energiehuishouding in 2050 (of eerder), in termen van wetenschappelijk onderzoek en de (nieuwe) samenwerkingsverbanden die nodig zijn om die uitdagingen te adresseren. Belangrijkste subdoelen Op inspirerende wijze laten zien waar uitgelezen kansen liggen voor Nederland. Het expliciet identificeren van de huidige sterktes van Nederland. Beschrijving van de samenwerkingsverbanden, en van de hierin beoogde op te leveren kennis en innovatie. Het leggen van (nieuwe) verbanden tussen wetenschapsdisciplines, belanghebbenden en onderzoekdeelvragen. Het geven van een een indicatie van de omvang van de benodigde maatschappelijke investeringen (zonder expliciet of impliciet onderzoeksmiddelen te vragen). Routebeschrijving doet recht aan de energiegerelateerde clustervragen die in de NWA zijn vastgesteld.

12 trekkers & projectteam 12 Trekkers Wim Sinke ECN, UvA, AMOLF Richard van de Sanden FOM DIFFER Kornelis Blok TU Delft, Ecofys Erik Langereis FOM DIFFER Projectteam Jacqueline Mout FOM Ruud van den Brink ECN Remco Addink TU Delft Robbert Jan Slobben Energy Academy Europe, RUG = lid werkgroep

13 klankbordgroep 13 Andre Faaij Linda Steg Guido Mul Han la Poutré RUG, Energy Academy Europe RUG UT TUD, CWI Paulien Herder Ardi Dortmans Paul Koutstaal Detlef van Vuuren TU Delft, Topteam Energie TNO ECN UU, PBL Bart van den Hurk Geert Verbong Gert Jan Kramer Adri van den Brink KNMI TU/e UL / UU, Shell WUR Gijs van Kuijk TU Delft Albert Polman AMOLF, UvA Jillis Raadschelders DNV GL Saskia Lavrijssen UvT Ivo Opstelten HU Niek Lopes Cardozo TU/e, FOM, Regieteam TSE Pieter Tordoir UvA Johan Raap Avans & HZ Sigrid Bollwerk Paula van Tijn ECN FOM, Topteam TSE = lid klankbordgroep

14 expert workshop 14

15 inhoud 15 context energietransitie context NWAroute doelstelling uitkomst Workshops

16 voorbereidende workshop: Wat zijn de brede uitdagingen binnen de Energietransitie? 16 Het speelveld: Welke technische en niet-technische uitdagingen (en verbindingen daartussen) moeten aangepakt worden om de energiefunctionaliteiten in de samenleving te verbinden met de potentiële basisopties (bouwstenen) voor een volledig duurzaam energieaanbod? En wat is nodig voor een gestroomlijnde transitie daarnaartoe? Aan welke essentiële randvoorwaarden moeten worden voldaan om een geïntegreerd energiesysteem te vormen? 10 Speelveld validatie Identificatie uitdagingen Clusteren & prioriteren

17 Overkoepelende doelen: Ruim minder dan 2 graden T-stijging met 1,5 graad streefwaarde / minstens CO 2 -neutraal in 2050 Welvarend door groene (kennis) economie Primaire conversieprocessen & grondstoffen Belangrijkste energiefuncties* Elektriciteit uit hernieuwbare bronnen Sociale innovaties, maatschappelijke en politieke trends, economische structuur, EU en mondiaal kader Lage Temperatuur warmte Energieefficiëntie Brandstof uit hernieuwbare bronnen (optie: met CCS) Maatschappelijk en politiek draagvlak Inrichting en kwaliteit leefomgeving Energiemarktmodel en regulering Internationale afspraken Integrale duurzaamheid Hoge temperatuur warmte Energieefficiëntie Warmte uit hernieuwbare bronnen + afvalberging Elektriciteit uit nucleaire bronnen Warmte-opslag Power2X en X2Y Transport en distributie van energie Secundaire conversieprocessen, systeemintegratie Elektriciteitopslag Energiemanagement en smart data Transport & mobiliteit Energieefficiëntie Licht & apparaten + CCS Energie uit fossiele bronnen * Naar Rli-rapport Rijk zonder CO2: naar een duurzame energievoorziening in 2050 Energieefficiëntie

18 Overkoepelende doelen: Ruim minder dan 2 graden T-stijging met 1,5 graad streefwaarde / minstens CO 2 -neutraal in 2050 Voorzieningszekerheid Welvarend door groene (kennis) economie

19 de NWA Routebeschrijving Bouwen aan een duurzame en zekere energievoorziening en een sterke, groene kenniseconomie De game changer voor de succesvolle energietransitie is een integrale aanpak van technologische, maatschappelijke, economische, juridische en ruimtelijke uitdagingen, waardoor excellente bouwstenen snel en op grote schaal worden toegepast.

20 10 Uitdagingen 20

21 10 Uitdagingen 21 Gebouwen als energiecentrale en vervoermiddelen als energiebuffer Schone en flexibele industrie Elk oppervlak wekt duurzame energie op Intelligente energiesystemen Van stroom naar brandstof en warmte Omgaan met variaties Meten, begrijpen, aanpassen Snel naar een CO 2 -neutrale maatschappij Een CO 2 -neutrale samenleving is anders De Nederlandse transitie In mondiale context

22 NWA Route Energietransitie 22 De technologische, maatschappelijke en economische ontwikkelingen voor de Energietransitie moeten in onderlinge samenhang, ambitieus en structureel op de grensvlakken worden aangepakt. Geïllustreerd met 10 belangrijke en urgente Uitdagingen die integraal in een langetermijnprogrammering moeten worden aangepakt, en in een innig samenspel tussen de publieke en private partners en de overheid. Noodzakelijke middelen van 500 miljoen Euro per jaar nodig, ongeveer in een verhouding van 50/50 publiek/privaat, om te komen tot een maatschappij gebaseerd op een duurzame, betaalbare en zekere energievoorziening en een sterke, groene kenniseconomie in Ontwikkeling op alle Technology Readiness Levels (TRL s), d.w.z. van funderend onderzoek tot en met technologieontwikkeling en demonstratie, en van korte en middellange termijn tot lange termijn. Sterke internationale concurrentie en grote exportkansen maar ook grote complexiteit van uitdagingen, vragen op onderdelen extra hoge ambitie en inzet van middelen.

23 NERA en NWA na 1 juni? 23 Opbrengst NWA Route Energietransitie afstemmen en inbrengen bij: - Inventarisatie Topteam Energie - AWTI rapport - Energiedialoog Blijvende rol voor NERA: - verbinden en samenbrengen van de disciplines in de integrale aanpak - workshops om uitdagingen verder te concretiseren en unieke kansen voor Nederlands onderzoek uit te werken - inventariseren van noodzakelijke samenwerkingsverbanden

24 24 Wim Sinke Voorzitter inhoudelijke trekkers Erik Langereis Organisatorisch trekker