Natuur, water, wonen, werken in de Hostermeerpolder. Plan van de Adviescommissie Horstermeerpolder

Transcriptie

1 Natuur, water, wonen, werken in de Hostermeerpolder 1 Plan van de Adviescommissie Horstermeerpolder

2 Geachte lezer, 2 De Adviescommissie Horstermeerpolder heeft op verzoek van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland een plan voor de Horstermeerpolder opgesteld. In deze brochure vindt u in kort bestek een beschrijving ervan. Het plan voorziet in de aanleg van drie natuurgebieden, die tegelijkertijd kunnen dienen voor de oplossing van een aantal waterproblemen in en rond de polder: teveel water bij hevige regenval, te weinig water met name in de zomer waardoor verdroging optreedt, en een waterkwaliteit die te wensen overlaat. Daarnaast heeft het plan tot doel de kwaliteit van woon- en werkmilieu in de polder te behouden en ruimte te scheppen voor duurzaam economische landbouw, met behoud van het open landschap en koeien in de wei. Bij het nastreven van deze doelen heeft de Adviescommissie uitdrukkelijk ook de drie D s van de Bewonersvereniging Horstermeerpolder als uitgangspunt genomen: duidelijk, duurzaam en droge voeten. Het plan moet duidelijkheid geven over de ontwikkelingen in de polder en de verantwoordelijkheden daarvoor. Het plan moet duurzaam zijn, voor de komende tijd geen nieuwe plannen. Er mag geen schade ontstaan door vernatting. Sinds januari 2007 heeft de Adviescommissie gewerkt aan het plan. Daarbij moest worden gezocht naar een oplossing die tegemoet komt aan verschillende wensen en doelen. Dat betekende passen en meten. Een wezenlijk element daarin is dat de drie gebieden aan de rand van de polder, met een oppervlakte van in totaal 240 hectare, een dubbel gebruik krijgen: als natuurgebied èn als waterberging. Door het waterpeil in de aan te leggen natuurgebieden te verhogen, worden de waterproblemen in en rond de Horstermeerpolder opgelost. De Adviescommissie heeft het plan laten uitwerken door het ingenieursbureau Royal Haskoning. Zoals toegezegd tijdens de eerdere informatieavond in het Spiegelhuys is er door twee onafhankelijke grondwaterdeskundigen, prof. De Vries en dr. Hemker,kritisch gekeken naar de berekeningen die de basis zijn voor het plan (second opinion). Al hun aanbevelingen zijn in het plan verwerkt. Om de zorgvuldigheid van de uitvoering nog meer te waarborgen is er een gedetailleerd meetplan opgesteld en is stapsgewijze uitvoering voorzien. Als dit nodig is dan kan het plan tijdens de uitvoering worden bijgesteld. Als er desondanks door de verandering van het waterpeil toch schade zou ontstaan dan zal deze volledig worden vergoed. De Adviescommissie hoopt zo een plan te hebben gemaakt dat zo goed mogelijk recht doet aan alle belangen en doelen. drs. J.H.M. Kienhuis voorzitter Adviescommissie Horstermeerpolder

3 Wat zijn de doelen? De doelen voor de Horstermeerpolder worden beschreven in het Projectprogramma Meeruiterdijksche- en Horstermeerpolder (Gebiedscommissie, 2001) en het Aanvullend besluit van Gedeputeerde Staten over waterberging en de drie D s (2006). Dit zijn ze in het kort: Natuur In totaal 320 hectare natte natuur met veel verschillende planten. Binnen die natte natuur is er ruimte voor nattere en drogere gebieden. Combinaties van natuurbeheer door Natuurmonumenten en door particulieren behoren tot de mogelijkheden. Landbouw Ruimte voor duurzaam economische landbouw voor boeren die blijven. Behoud van het open landschap met koeien in de wei. Goede ontsluiting van het gebied en ontwatering van gronden. Mogelijkheden voor toerisme (Boerenkamers), recreatie, verkoop van streekproducten, het beheer van natuurterreinen of het introduceren van een nieuwe bedrijfstak. Landschap en cultuurhistorie Versterken van de landschappelijke structuur en behoud van de cultuurhistorische waarden. Water en milieu Waterbeheer dat is afgestemd op natuur, landbouw, wonen. Minder boezemwater inlaten in de Ankeveense en Kortenhoefse plassen kubieke meter piekwaterberging in de Horstermeerpolder. Wonen en bedrijvigheid Behoud van de kwaliteit van woon- en werkmilieu. De 3 D s. Duidelijk: het plan moet duidelijkheid geven over de toekomst van de polder. Droog: er mag geen schade ontstaan door vernatting. Duurzaam: geen ingrijpende nieuwe plannen in de komende 50 jaar. 3 Recreatie Uitbouwen van recreatieve potenties. Wandelof fietsmogelijkheden en voorzieningen voor ruiters, skeelers of kanoërs zijn welkom.

4 Hoe ziet de Horstermeerpolder er in de toekomst uit? Nat aan de randen De Horstermeerpolder bestaat in de toekomst uit drie gebieden: wonen en werken in het centrum, landbouw in het westen en natte natuur aan de rand van de polder. 4 De drie natuurgebieden hebben een oppervlakte van 244 hectare. Het waterpeil wordt hier verhoogd naar tot meter ten opzichte van NAP. Er ontstaan waterrijke gebieden met veel rietland. Hier vestigen zich zeldzame vogels zoals roerdomp, blauwborst en porseleinhoen. In het rietland groeien plantensoorten als rietorchidee en koekoeksbloem. In de Vechtstreek komt deze natuur wel meer voor, maar op Europese schaal is de natuur die hier ontstaat zeldzaam. Bij hevige regenval kan in deze gebieden ook water uit de omgeving worden opgeslagen. Hiermee wordt voorkomen dat er wateroverlast ontstaat in de Horstermeerpolder en in landbouwgebieden en dorpskernen (Ankeveen en Kortenhoef) in de omgeving. Aanleg van deze drie gebieden heeft dus een dubbel doel: nieuwe natuur en ruimte voor waterberging. Hoe dit precies werkt, is verder in deze brochure uitgelegd. Om de gebieden komen lage dijken. Hierop kunnen wandel-, fiets- of ruiterpaden worden aangelegd. Aan de voet van deze peilscheidingen komt een brede sloot. Deze sloot zorgt ervoor de grondwaterstand in de omgeving niet of nauwelijks stijgt. aan te leggen of te verbreden sloten en peilen in de nieuwe peilvakken, t.o.v. NAP De gebieden bevinden zich op ongeveer 400 meter afstand van de Middenweg. Vanuit hun tuin zien bewoners in de verte rietkragen.

5 Droog in het centrum Het centrum van de polder behoudt het huidige karakter. Het goede woon- en werkklimaat blijven behouden. Het waterpeil wordt hier niet aangepast. In dit gebied krijgen particulieren die dat willen de mogelijkheid om natuur te maken. De natuur bestaat hier uit bloemrijke graslanden die extensief worden gebruikt. Deze graslanden worden pas gemaaid als de bloemen zijn uitgebloeid. De particuliere eigenaren die hiervoor kiezen, krijgen een vergoeding van de overheid voor de waardedaling van de grond en voor het natuurbeheer. Er is ruimte voor 76 hectare bloemrijk grasland. Samen met de 244 hectare natte natuur aan de rand van de polder ontstaat er zo 320 hectare natuur, met veel verschillende plantensoorten. 5 grondwaterstanden Horstermeerpolder, in centimeters, t.o.v. het maaiveld Aan de westkant van de Horstermeerpolder blijft een aaneengesloten landbouwgebied bestaan. Dit landbouwgebied is goed toegankelijk en percelen zijn goed ontwaterd. Het gebied sluit aan op de Meeruiterdijksche Polder, eveneens een open gebied. Duurzaam economische landbouw, met koeien in de wei is in deze gebieden goed mogelijk. De agrariërs beheren hier het weidelandschap. Voor boeren die grond ter beschikking stellen van de drie natuurgebieden is het belangrijk dat zij grond in de Vechtstreek of daarbuiten terug kunnen krijgen. De Adviescommissie adviseert aan Gedeputeerde Staten om voor deze boeren een passende regeling in te zetten.

6 Het waterprobleem en de oplossing 6 Wateroverlast Het klimaat verandert. Extreme situaties met hevige regenval komen vaker voor. Het gevolg is ondergelopen kelders en kruipruimtes en landbouwgebieden die blank staan. Om deze wateroverlast te voorkomen, moet het water worden afgevoerd of worden opgeslagen op plaatsen waar het geen kwaad kan. We noemen dit laatste waterberging. Het hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht heeft berekend dat er in de Stichtsch Ankeveense en Kortenhoefse polders veel te weinig ruimte is om water op te kunnen slaan en wil overtollig water uit deze polders tijdelijk kunnen bergen in de Horstermeerpolder. Maar ook de Horstermeerpolder zelf heeft behoefte aan extra bergingsruimte. Verdroging De Horstermeerpolder ligt laag, zo n twee meter lager dan de omgeving. Veel water uit de omgeving wordt via de ondergrond naar de Horstermeerpolder gezogen. In de Ankeveense en Kortenhoefse plassen ontstaan hierdoor watertekorten. Om te voorkomen dat deze plassen verdrogen, moet water uit de boezem worden ingelaten. Het boezemwater heeft echter een slechtere kwaliteit dan het plassenwater. Het bevat teveel voedingsstoffen en dat is ongunstig voor bijzondere plantensoorten. Hoe minder boezemwater er nodig is, hoe beter dat is voor de waterkwaliteit in de plassen. De oplossing: flexibele peilverhoging Om wateroverlast te voorkomen moet water worden afgevoerd, om verdroging te bestrijden moet water worden vastgehouden. Dit lijkt tegenstrijdig, maar toch lukt dit in de Horstermeerpolder. Door aan de rand van de polder het waterpeil vrij te laten stijgen, ontstaat er tegendruk aan het water uit de omgeving. Er wordt dus minder water uit de plassen weggezogen. Maar omdat het waterpeil in de Horstermeerpolder toch nog lager blijft dan in de Stichtsch Ankeveense en Kortenhoefse plassen, kan er bij hevige regenval ook nog veel water extra worden geborgen (opgeslagen). Door deze tijdelijke berging ontstaat er geen wateroverlast in de Horstermeerpolder en in landbouwgebieden en dorpskernen (Ankeveen en Kortenhoef) in de omgeving. In getallen De hoeveelheid water die gemiddeld uit de boezem moet worden ingelaten, daalt van 30 duizend naar 17,5 duizend kubieke meter per dag. In de natte natuurgebieden aan de rand van de polder kunnen bij hevige regenval tijdelijk de wateroverschotten uit de Stichtsch Ankeveense Polder, de Kortenhoefse Polder en de Horstermeerpolder zelf worden geborgen. Het gaat daarbij maximaal om kubieke meter water.

7 Zorgvuldige uitvoering Met verschillende maatregelen wordt ervoor gezorgd dat er geen overlast en schade ontstaat door de uitvoering van het plan. Zelfs als het niet duidelijk of zeker is of er een negatief effect op zal treden, wordt de veilige weg gekozen. Meetplan Om precies te weten wat er gebeurt als het waterpeil wordt verhoogd, heeft het hoogheemraadschap Amstel Gooi en Vecht een uitgebreid meetplan opgesteld. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de meetpunten die nu al in en om de polder aanwezig zijn, maar bovendien worden er 35 extra meetpunten aangebracht. De effecten van het verhogen van het waterpeil zijn dus heel nauwkeurig te volgen. Ook rond de bebouwing worden controlemetingen gedaan. Hier is de verwachte stijging van de grondwaterstand overigens minder dan 5 centimeter. Stap voor stap De verhoging van het waterpeil in de nieuwe natuurgebieden wordt niet in één keer ingevoerd. Om op tijd te kunnen zien of er geen onverwachte effecten zijn, wordt het waterpeil stapje voor stapje verhoogd. De meetpunten in de polder registreren precies wat er gebeurt. Als het nodig is, wordt er bijgestuurd. Vastleggen huidige situatie De huidige toestand van bebouwing en van bijvoorbeeld slootkanten wordt van tevoren goed vastgelegd, via een zogenaamde nulmeting. Er wordt beschreven hoe een pand er nu uitziet en bovendien worden er foto s gemaakt. Dat geeft over en weer zekerheid: dit was de situatie voor dat het plan werd uitgevoerd. Schaderegeling Door alle (voorzorgs)maatregelen gaat de Adviescommissie er vanuit, daarin gesteund door de grondwaterdeskundigen, dat er door vernatting geen schade aan grond of gebouwen ontstaat. In het woon- en werkgedeelte van de polder en in het landbouwgebied verandert het waterpeil niet. In de directe omgeving van de natuurgebieden zijn de effecten of te klein om te meten of vallen ze binnen de schommelingen die zonder de waterpeilverhoging ook voorkomen. Als er ondanks alle maatregelen toch schade ontstaat door de verhoging van het waterpeil, dan wordt deze schade volledig vergoed. Op basis van het meetplan en de schaderegeling (regeling Nadeelcompensatie AGV) zullen een onafhankelijke deskundige en de rechter beoordelen of schade door de verhoging van het waterpeil is veroorzaakt. Bewoners en ondernemers hoeven zelf geen onderzoek uit te voeren. 7

8 Dienst Landelijk Gebied realiseert groene plannen voor 16 miljoen Nederlanders! Hoe verder? Op 17 september 2008 presenteert de Adviescommissie haar plan aan de bewoners en is er gelegenheid om te reageren. De reacties worden verwerkt en daarna wordt het plan aangeboden aan Gedeputeerde Staten (GS) van de provincie Noord-Holland. GS besluit vervolgens over het plan en de financiering. Als het plan is goedgekeurd wordt het verder uitgewerkt in verschillende deelplannen. Per gebied zullen natuur- en waterinrichtingsplannen worden gemaakt. Ook het beheer wordt hierin vastgelegd. Gekoppeld hieraan moet er een aantal formele besluiten worden genomen. De provincie moet de grenzen van het nieuwe natuurgebied vaststellen met het bijbehorende beheer, het waterschap moet een peilbesluit nemen en de gemeente moet het bestemmingsplan aanpassen. Tegen deze besluiten is bezwaar en beroep mogelijk. De Adviescommissie stelt aan GS voor om de ontwikkeling van de deelplannen goed af te stemmen en bewoners en ondernemers uit de polder hierbij te betrekken. Inlichtingen Voor informatie over het plan of over de informatieavond kunt u terecht bij Jos van Brussel, secretaris van de Adviescommissie Horstermeerpolder, telefoon , brusselj@noord-holland.nl PARTNERS Gemeente Wijdemeren Provincie Noord-Holland Bewonersvereniging Horstermeerpolder Agrarische Natuurvereniging Vechtvallei Land- en Tuinbouworganisatie Noord Ondernemerscollectief Wijdemeren Natuurmonumenten Hoogheemraadschap Amstel Gooi en Vecht Dienst Landelijk Gebied Regio West Colofon Uitgave van Dienst Landelijk Gebied Regio West i.o.v de Adviescommissie Horstermeerpolder tekst Zuid-West 3 Communicatie, Krimpen a/d IJssel ontwerp strictly personal, Bergen op Zoom druk drukkerij Damen, Werkendam fotografie Dienst Landelijk Gebied vrouwe justitia istockphoto.com / arturbo blauwborst Kina oplage 1000 exemplaren september 2008