Monsterverslag veldcampagne ecologie Ameland 2010

Transcriptie

1 Monsterverslag veldcampagne ecologie Ameland 2010 Jannes Heusinkveld en Thomas Vanagt 12/01/2011 definitieve versie

2 Inhoudstafel Figuren Inleiding Achtergrond onderzoeksprogramma effecten suppleties Veldcampgane ecologie Leeswijzer Materiaal en Methode Strandbenthos Subtidaal benthos Epibenthos Sediment Uitvoering Strand Subtidaal benthos en epibenthos Bijlage I: Monsterlijst inclusief coördinaten Strandfauna Subtidaal macrobenthos Epibenthos Bijlage II: Kaarten monstername Subtidaal benthos Epibenthos Bijlage III: Foto s van de monstername

3 Figuren Figuur 1: Overzichtskaart studiegebied... 5 Figuur 2: Weergaven van de monsterpunten voor de subtidale macrobenthosbemonstering van Ameland Impactgebied Figuur 3: Weergaven van de monsterpunten voor de subtidale macrobenthosbemonstering van Ameland Referentiegebied Figuur 4: Weergaven van de monsterpunten voor de subtidale macrobenthosbemonstering van Schiermonnikoog referentiegebied Figuur 5: Dagmonstername epibenthos Ameland Impactgebied. Telkens het begin- en het eindpunt van een sleep zijn aangeduid Figuur 6: Nachtmonstername epibenthos Ameland Impactgebied. Telkens het begin- en het eindpunt van een sleep zijn aangeduid Figuur 7: Dagmonstername epibenthos Schiermonnikoog Referentiegebied. Telkens het begin- en het eindpunt van een sleep zijn aangeduid Figuur 8: Nachtmonstername epibenthos Schiermonnikoog Referentiegebied. Telkens het begin- en het eindpunt van een sleep zijn aangeduid

4 1. Inleiding 1.1 Achtergrond onderzoeksprogramma effecten suppleties Het huidige beleid voor de Nederlandse kust is erop gericht om de kustlijn dynamisch te handhaven en de kusterosie tegen te gaan met natuurlijke materialen zoals zand. Hiervoor wordt suppletiezand in het bedreigde kustvak gebracht. Het benodigde zand hiervoor wordt gewonnen uit dieper water (voorbij de doorgetrokken -20 meter diepte lijn). Een suppletie kan uitgevoerd worden op de vooroever, op het strand, langs een geulwand en in uitzonderlijke gevallen nabij de duinen in de vorm van een duinverzwaring. Bij een vooroeversuppletie wordt gebruik gemaakt van het natuurlijke transport van zand richting de kust. Daarnaast is het voordeliger. De natuurlijke zandige kust is op deze manier veilig en biedt ruimte aan diverse gebruiksfuncties. Rijkswaterstaat wordt bij de uitvoer van haar beherende taken in toenemende mate geconfronteerd met verschillende natuurlijke aspecten van het mariene milieu. In de ondiepe kustzone liggen verschillende beschermde habitats zoals Habitat H1110b en H1140b. Dit betekent dat de huidige wet- en regelgeving (o.a. KRW, Natura2000 en VHR), maar ook natuurlijke ontwikkelingen (klimaatveranderingen en toenemende druk op het ruimtegebruik in de kustgebieden), de behoefte versterken aan een gedegen kennisbasis over de actuele toestand van het mariene ecosysteem van kustgebieden en de menselijke en natuurlijke invloeden hierop. Zandsuppleties zijn één van de menselijke ingrepen waarvan de effecten op het mariene ecosysteem onderzocht moeten worden. In de afgelopen jaren is herhaaldelijk geconstateerd dat de kennis over het ecologisch functioneren van de Nederlandse strand- en brandingszones als onderdelen van het kustfundament ontoereikend is. Hierdoor loopt Rijkswaterstaat het risico de effecten van de reeds optredende opschaling van de suppletiehoeveelheden op het mariene ecosysteem onvoldoende te kunnen beoordelen en inschatten. Er is daarom alle reden om de ecologische effecten van suppleties in de kustzone te onderzoeken. In dit gedachtegoed is er een zesjarig onderzoek- en monitoringprogramma naar de effecten van suppleties op het ecosysteem van de Nederlandse kust opgericht. Dit zesjarige onderzoek- en monitoringprogramma is de uitwerking van een convenant tussen de natuurbeschermingsorganisaties (Waddenvereniging, Stichting Duinbehoud, Stichting De Noordzee, Vogelbescherming Nederland) en Rijkswaterstaat, gesloten op 24 maart Doel van het convenant is inzicht te krijgen of, en in welke mate, zandsuppleties natuurwaarden beïnvloeden en op welke wijze zandsuppleties in de nabije toekomst kunnen bijdragen aan de opgave om kustveiligheid te realiseren in samenhang met natuurbehoud en -ontwikkeling. Een belangrijke onderzoeksrichting van dit programma wordt gevormd door de vragen met betrekking tot het functioneren van het ecosysteem van de ondiepe kust en het strand. Het programma heeft een jaarlijks karakter met een doorlooptijd tot

5 1.2 Veldcampgane ecologie 2010 In 2010 en 2011 vinden bij Ameland grootschalige suppleties plaats, zowel op het strand als op de vooroever. Op de westkop van het eiland wordt tussen strandpaal 2 en 4 een strandsuppletie van m 3 zand aangelegd. Op het Noordzeestrand worden twee suppleties aangelegd, een strandsuppletie van m 3 zand tussen strandpaal 11,4 en 20 en een vooroeversuppletie van m 3 tussen strandpaal 11 en 20. Met name deze laatste vormen een unieke gelegenheid om in detail op te volgen wat de mogelijke morfologische en ecologische effecten van grootschalige vooroever- en strandsuppleties zijn. Hiervoor is in 2009 op de geplande suppletielocatie een T0 bestandsopname van macrobenthos uitgevoerd (Wijsman et al., 2010). Dit onderzoek heeft zich voornamelijk gericht op de aanwezige soorten en dichtheden op de suppletielocatie. Naar aanleiding van deze bemonstering is besloten om in de zomer van voor aanvang van de vooroeversuppletie en strandsuppletie op het Noordzeestrand van Ameland - een nieuwe, aanvullende T0 bestandsopname uit te voeren. De T0 bemonstering 2010 heeft als doel niet alleen de suppletielocatie op te nemen maar ook de diepere en ondiepere zones inclusief het strand en gaat de aanwezige morfologie (banken en troggen) gevolgd worden. De T0 bemonstering moet plaatsvinden ter hoogte van de suppletielocatie (Ameland Impact), het naast gelegen gebied (Ameland Oost) en op een referentielocatie (Schiermonnikoog) (Figuur 1). Daarnaast zijn de te bemonsteren parameters ook uitgebreider. Niet alleen het subtidaal macrobenthos maar ook het strandbenthos en het subtidaal epibenthos met inbegrip van demersale vis moet worden bemonsterd en dit met het oog op een BACI (before-after/control-impact) analyse. Figuur 1: Overzichtskaart studiegebied De bemonstering moet bijdragen aan: het begrip van de biotische (en fysische) kenmerken voor de aanwezigheid van (bodem)organismen in de brandingszone en het strand; 5

6 het verkrijgen van inzicht in de functie die de ondiepe kustzone heeft voor het mariene ecosysteem van de Nederlandse kust; het verkrijgen inzicht in de relatie tussen suppleties en het mariene ecosysteem Na afloop van deze monstercampagne zal er een evaluatie plaatsvinden van de uitgevoerde werkzaamheden en de verkregen resultaten. Op basis hiervan wordt besloten of er in 2011 tot en met 2013 een zelfde bemonstering kan/moet worden uitgevoerd. 1.3 Leeswijzer In dit rapport wordt verslag gedaan van de uitgevoerde werkzaamheden in het veld en de daarbij behorende materialen, methodieken en afwegingen. De uitgevoerde werkzaamheden welke in dit rapport worden beschreven bestaan uit de veldwerkzaamheden in de ondiepe kustzone en op het strand van Ameland (suppletielocatie en uitstralingsgebied) en op Schiermonnikoog (referentiegebied). De analyse van de verkregen monsters en de daaruit voortvloeiende conclusies, zullen in een afzonderlijke rapportage worden beschreven. De opzet voor het uitgevoerde onderzoek is beschreven in het meetplan (Vanagt en Heusinkveld, 2010). 6

7 2. Materiaal en Methode 2.1 Strandbenthos Voor het bemonsteren van strandfauna is gekozen voor het werken met een metalen frame als monsternametuig (Foto 1)(eCOAST). De belangrijkste reden hiervoor is dat dit aansluit bij de methodologie zoals die bij gelijkaardig onderzoek gebruikt wordt binnen de internationale strandonderzoeksgemeenschap (zie bijv. Speybroeck et al., 2007). Het te gebruiken metalen frame heeft een oppervlakte van 0,1 m 2, wat overeenkomt met de monstername-oppervlakte van de Van Veen Happer. Dit maakt vergelijking met de subtidale data eenvoudiger. Het frame heeft aan de onderzijde 2 metalen strips, om ervoor te zorgen dat de diepte van het monster (15 centimeter) exact kan bepaald worden. Foto 1: frame voor de bemonstering van strandfauna 7

8 Een monster wordt uitgegraven met een spade (Foto 2), en daarna in een emmer of in de zeef geplaatst. Vanuit de emmer wordt het sediment overgebracht in de strandzeef (ecoast). Deze zeef is een speciaal voor strandbenthos ontworpen kuipzeef met een maaswijdte van 1 mm. Het monster kan dankzij deze zeef door één persoon in de swash uitgezeefd worden, waarna het overgebleven sediment, samen met de organismen, overgebracht wordt in een HDPE kunststof monsterpot met binnendeksel. Elke monsterpot is genummerd met een unieke code, die zowel op de pot als op het deksel geschreven staat. Voor extra zekerheid wordt deze code ook op een label geprint en bij het monster gevoegd. Binnen een tijdsspanne van één uur wordt het monster gefixeerd door de hoeveelheid vloeistof te verdubbelen met een concentratie van 8% formaldehyde in zeewater, om zo uit te komen bij een eindconcentratie van 4% formaldehyde in zeewater. Foto 2: Uitgraven van een strandmonster 2.2 Subtidaal benthos De bemonstering van het subtidale macrobenthos is uitgevoerd vanaf een commercieel vaartuig. Gezien de veelal geringe waterdiepte waarop gewerkt is, was het geschikte vaartuig niet toereikend voor het werken met een boxcore, in plaats hiervan is er gewerkt met een 0,1 m 2 Van Veen Happer. Dit is tevens het tuig waarmee de monstername in 2009 is uitgevoerd (Goudswaard et al., 2009 en Wijsman et al., 2010). Omwille van de te verwachten structuur van de bodem en de ervaringen van de eerder uitgevoerde T0 bemonstering (Goudswaard et al., 2009) is de happer verzwaard met 2 x 20 kg tot een totaal gewicht van 82 KG. Voor de sortering is gebruik gemaakt van een 1 mm zeeftafel (NIOZ), opslag vond plaats in HDPE potten met binnendeksel. 8

9 Hiermee is op de vooraf vastgestelde stations per station één monster genomen, waarbij de geografische positie en de waterdiepte onder het schip zijn geregistreerd. Nadat er een sedimentmonster is gestoken, is het monster uitgestort in de zeeftafel en daarna uitgespoeld. Het residu werd voor referentie gefotografeerd met het monsterlabel (zie bijlage II), en vervolgens verzameld in de pot en voorzien van een unieke code (zowel in het monster als op de pot). Conservering vond plaats met een borax gebufferde oplossing van 4-6% formaldehyde in zeewater. Hiermee is het monster in de pot aangevuld tot onderdompeling. Tot aan de analyse in het laboratorium zijn de monsters bewaard op kamertemperatuur. 2.3 Epibenthos Omdat de nadruk van dit onderzoek ligt op de juveniele demersale vis, en in het algemeen de kinderkamerfunctie van de ondiepe kustzone, is gekozen voor het werken met een kleine boomkor met een fijnmazig net. Er is gewerkt met een boomkor van 3 meter breed en een net met gestrekte maaswijdte van 22 mm (in de kuil) (The Fieldwork Company), voor de verdere verwerking van de monsters werd gebruik gemaakt van een uitzoektafel en diverse meet- en weegapparatuur (ILVO). Elke sleep is aan boord verwerkt op een uitzoektafel, waarbij de vangst gesorteerd werd op adulte vis, juveniele vis en invertebraten. Adulte en juveniele vissen zijn ter plaatse gedetermineerd en opgemeten (Foto 3); van de invertebraten is in sommige gevallen een deelmonster genomen (een grof epibenthosmonster van 6 liter en een fijn epibenthosmonster van 1-2 liter). Ook deze zijn direct aan boord verwerkt, gedetermineerd en opgemeten en gewogen. Slechts de vangst van twee slepen diende Foto 3: Opmeten van epibenthos bewaard te worden (invriezen) voor verdere behandeling in het laboratorium, vermits er te weinig tijd was om de volledige verwerking aan boord te doen. 2.4 Sediment Per monsterstation is er een sediment monsters genomen voor analyse op o.a. korrelgroote en sedimentsamenstelling. Het monster in het subtidaal is genomen door de klep van de Van Veen Happer, met een ronde 3 cm steekbuis. Het sediment is in een gelabelde HDPE pot gekoeld 9

10 opgeslagen (~ 4C) en bij aankomst in het laboratorium ingevroren in afwachting van transport naar DELTARES voor analyse. Op het strand is per monsterpunt een mengmonster gemaakt van drie random genomen sedimentmonsters (steekbuis met doorsnede van 3 cm). De monsters zijn gestoken tot een diepte van 15 cm, overeenkomstig de macrofauna monsters. 10

11 3. Uitvoering In week 32 heeft de bemonstering van het strandmacrobenthos plaatsgevonden op zowel Ameland als op Schiermonnikoog, in week 35 heeft een gecombineerde Macrobenthos Epibenthos bemonstering bij Ameland plaatsgevonden en in week 40 is de macrobenthosbemonstering bij Schier afgerond. 3.1 Strand Gebied(en): Schiermonnikoog en Ameland Periode: Week 32, Di 10/8 t/m Vrij 13/8 Activiteiten en aantallen 68 macrobenthos monsters en 63 sedimentmonsters. Verplaatsing: Voertuig Materiaal: Steekframe, 1 mm zeef, handsondeer-apparaat, Medewerkers: T. Vanagt, J.Heusinkveld, B.Jongepoerink en G. Verwoerd. Foto 4: Strandmonstername op Schiermonnikoog Op Woensdag 11 augustus is er in het impactgebied bemonsterd. Er is gewerkt volgens de methodologie zoals beschreven in het meetplan, in het impactgebied zijn in totaal 8 strata in 3 raaien 11

12 bemonsterd. Het voorspelde hoogwater was om 11.45, om had het getij echter zijn hoogste stand reeds bereikt en is de bemonstering gestart. Volgorde van werken was IC IB IA, het laatste monsterpunt werd genomen om Er is een extra stratum bemonsterd boven de HW lijn (codes IA0, IB0 en IC0), om een beeld te krijgen van mogelijke semi-terrestrische fauna. Alle drie de raaien zijn met behulp van een RTK ingemeten op hoogte; achteraf is gebleken dat door een foutieve instelling van de RTK de data van één raai onbruikbaar zijn. OPMERKINGEN Er zijn geen bijzonderheden geconstateerd. Op donderdag 12 augustus is het gebied Ameland Oost bemonsterd. Bij aankomst op het strand (ongeveer 20 min voor HW) bleek het water al voorbij zijn hoogste punt te zijn. Daarop is besloten om te starten met het tweede stratum (zijnde 1 uur na hoogwater) en om tegelijkertijd het hoogste stratum te bemonsteren op de locatie van de hoogwaterlijn. Dit eerste stratum is daarmee ongeveer 1 uur na het hoogwater bemonsterd. We verwachten hierdoor echter geen grote verschillen (het sediment was nog waterverzadigd, wat een belangrijk criterium is). Omwille van de grote afstand tussen de strata 1 en 2 is om 16u30 een extra stratum bemonsterd tussen strata 1 en 2 op transect C, met code OC1,5. OPMERKINGEN Bij Ameland Oost bevindt zich een duidelijkere morfologie van banken en troggen t.o.v. Ameland Impact, met duidelijk veel meer Lanice-banken naar de laagwaterlijn toe. De trog oostelijk van raai drie is met een GPS ingemeten. Vrijdag 13 augustus is het strand op Schiermonnikoog bemonsterd. In tegenstelling tot Ameland was er op voorhand geen bemonsteringsvak gedefinieerd maar een zoekgebied, met als doel om ter plaatste een definitieve keuze te maken afgestemd op de aanwezige morfologie. Een eerste inspectie van het zoekgebied leerde dat de aanwezige troggen breder waren en dat daarmee de hellingen van de banken steiler waren. Na telefonisch overleg met de opdrachtgever is het onderzoeksgebied vastgelegd tussen paal 12 en 14, en is afgesproken om de onderlinge afstand van de raaien in te korten tot ong. 800 meter, om op deze manier een kustdwarse trog ten oosten van de meest oostelijke raai te vermijden. De bemonstering is voorts vlot verlopen. Gezien de steilheid van de banken is besloten om het 7 e stratum zo te positioneren dat er per raai minimaal 1 monsterpunt onderin de trog lag en twee punten boven op de bank. Dit heeft geresulteerd in het positioneren van monsters tussen stratum 3 en 4 bij raai A en B (codes SA4,5 en SB4,5 deze codes zijn in het veld foutief genoteerd, en hadden dus SA3,4 en SB3,4 moeten zijn; deze onlogische codering is consequent toegepast tijdens de verdere verwerking van het monster, zodat er geen verwarring mogelijk is tussen monsters). 12

13 Foto 5: Lanice-rif in een trog op het strand van Schiermonnikoog Opmerkingen Het strand vertoonde een duidelijk meer uitgesproken morfologie met troggen en banken. Op het eerste gezicht bevatten de monsters wat meer fauna, in vergelijking met de monsters van Ameland Impact, en daarnaast werden op verschillende plaatsen zeer hoge dichtheden aan Lanice aangetroffen (Foto 5). 13

14 3.2 Subtidaal benthos en epibenthos Macrobenthos Ameland en Epibenthos Ameland en Schiermonnikoog Gebied(en): Schiermonnikoog (Epibenthos) en Ameland (Macrobenthos en Epibenthos) Periode: Week 35, ma 30/8 t/m vrij 3/9, Activiteiten en aantallen 12 dag en 12 nacht trekken epibenthos, 123 macrobenthos monsters en 138 sedimentmonsters. Verplaatsing: YE 42, diepgang 0,6 m Materiaal: Zeeftafel, 0,1 m 2 Van Veen Happer Medewerkers: J.Heusinkveld, B.Jongepoerink, C. Saull, B. Teerling, J. Wittoeck en B. Goes In week 35 heeft er een gecombineerde macrobenthos en epibenthos bemonstering plaatsgevonden. In een eerste planning was week 34 als eerste mogelijkheid opgenomen, weersomstandigheden maakten uitstel noodzakelijk, hierdoor werd week 35 de eerste week waarin beschikbaarheid en weersomstandigheden een volledig programma toelieten. Maandag 30 augustus was qua golfhoogte nog onwerkbaar, hierop is besloten om op maandagavond vanuit Harlingen te vertrekken om met hoogwater het wantij bij Terschelling over te steken en in de loop van de nacht bij de Oostpunt van Ameland voor anker te gaan. Dinsdagochtend 31 augustus is bij Ameland Impact gestart met ter plekke een paar geplande raaien te varen om de diepte te controleren t.o.v. de JARKUS-raaien. E.e.a. bleek goed overeen te komen, waarop is gestart met de macrobenthos bemonstering. Als eerste is vanuit oostelijke richting het Impact gebied bemonsterd (beginnend bij raai 5). Deze monstername verliep erg voorspoedig en uiteindelijk zijn er op die dag 4 kustdwarse raaien en de meest ondiepe monsterpunten van zowel Ameland Impact als Ameland Oost bemonsterd. Op woensdag 1 september zijn onder goede omstandigheden alle resterende punten van Ameland Impact en de volledige 6 raaien van Ameland Oost afgerond. Om 16:30 is het laatste monster genomen, hierna is er tijdens de terugtocht naar Lauwersoog omgebouwd voor de monstername van Epibenthos. In Lauwersoog zijn de medewerkers van het ILVO om 21:00 aan boord gekomen, en kon om 23:00 de eerste trek voor de nachtbemonstering van Schiermonnikoog worden uitgezet. Het vereiste enige aanpassingen om het tuig helemaal juist geconfigureerd te krijgen voor de lokale omstandigheden: bij sommige slepen kwamen boom en net na een kwartier varen gedraaid boven water. Toen de afstelling eenmaal juist was, verliep de monstername verder naar wens. Het monstervolume was van dien aard dat de verwerking tamelijk vlot verliep, waardoor we bij aankomst op de ankerplek aan de binnenzijde van Schiermonnikoog om klaar waren. Op donderdag 2 september is om 11:30 begonnen met de eerste dagtrek Schiermonnikoog. E.e.a. verliep soepel, met op het eerste gezicht enige verschillen in soortensamenstelling t.o.v. de nachttrekken. Om 14:50 was de laatste sleep aan boord en kon naar Ameland worden gevaren, waar 14

15 om 16:45 de eerste dagtrek is ingezet. Ook hier verliep alles soepel, en was om 20:00 de laatste dagtrek aan boord en kon er worden gegeten. Om 21:15 is vervolgens de eerste nachttrek voor Ameland ingezet, en na een aantal vlot verlopen slepen kon rond middernacht de laatste nachttrek worden gehaald. Hierna is er koers gezet richting de haven van Lauwersoog waar de medewerkers van het ILVO op vrijdagochtend van boord zijn gegaan. Hierop is het schip teruggestoomd naar Harlingen, aankomst 17:30. Hiermee waren de werkzaamheden met betrekking tot de epibenthos bemonstering afgerond, hetzelfde geldt voor de macrobenthos bemonstering in de gebieden Ameland Impact en Ameland Oost. Resterende werkzaamheden betrof de macrobenthos bemonstering bij Schiermonnikoog, de eerst volgende mogelijkheid hiervoor betrof week 36. Macrobenthos Schiermonnikoog Gebied(en) en onderwerp: Schiermonnikoog Macrobenthos Periode: Week 36 en week 38 Activiteiten en aantallen 72 Macrobenthos monsters en 60 sedimentmonsters Verplaatsing: YE 42 & ZK54 (diepgang 1,2 m) Materiaal: Zeeftafel, 0,1 m² Van Veen Happer Medewerkers: J.Heusinkveld, B.Jongepoerink, W. Nienhuis Vrij snel werd duidelijk dat in (reserve-)week 36 de donderdag, vrijdag en zaterdag de meest geschikte dagen betrof gezien de weersomstandigheden, na afstemming is besloten om vrijdag te plannen en zaterdag als uitwijkmogelijkheid te gebruiken. Helaas echter bleek bij mobilisatie op donderdag 9 september in Lauwersoog dat de schipper onvoldoende vertrouwen had in de capaciteit van zijn kraan om met de Van Veen Happer de geplande werkzaamheden uit te voeren, ondanks het feit dat dezelfde werkzaamheden onder dezelfde omstandigheden al eerder zijn uitgevoerd met dit schip. Ter plaatse bleek na enig zoeken een garnalenkotter bereid te zijn om de taak over te nemen, enige punt van aandacht was het verschil in diepgang (0,7 m vs 1,2 m), waarbij mogelijkerwijs met het vervangende vaartuig de meest ondiep gesitueerde monsterpunten niet bereikbaar zouden zijn. Op instigatie van de opdrachtgever is daarop besloten om dit risico niet te lopen en de monstername af te blazen en te zoeken naar een schip met een vergelijkbare geringe diepgang. De weerscondities in week 37, en dan met name de golfhoogte, maakten deze week onwerkbaar. Voor week 38 leken de voorspellingen in eerste instantie eveneens ongunstig, maar deze werden gedurende de week bijgesteld naar gunstig voor vrijdag en zaterdag. Hierop is besloten om vrijdag 24 september te gaan bemonsteren, vanuit Lauwersoog en wederom het schip YE42. In de avond van donderdag 23 september veranderden de voorspellingen alsnog richting ongunstige omstandigheden in de loop van vrijdag, wat een succesvolle afronding zou verhinderen. Enige resterende scenario om de gunstige omstandigheden te benutten was daarmee het rond middernacht beginnen van de bemonstering om in de loop van de ochtend af te kunnen ronden. Dat zou echter wel inhouden dat in ieder geval een deel van de bemonstering gedurende de nacht zou plaatsvinden, wat 15

16 mogelijkerwijs verschillen met een dagbemonstering zou opleveren. Een quickscan van de relevante online journals en publicaties leverde geen studies op die een verschil aantoonden, en na intensief overleg is besloten om de kans op een succesvolle bemonstering te benutten. Een risico, gezien het feit de opdrachtgever op dat tijdstip niet meer bereikbaar/afwezig i.v.m. vakantie was en het dus een keuze was zonder overleg. Hierop is er in de nacht van 23 op 24 september een bemonstering uitgevoerd, waarbij er is begonnen met de meest ondiep gesitueerde monsterpunten LW in oostelijke richting bij hoogwater af te werken, om vervolgens noordwaards te starten met raai 17 (meest oostelijke raai) en van daaruit de raaien westwaarts af te werken. Om 05:30 is op punt HD15 de Van Veen Happer beschadigd geraakt, na een korte reparatie van 30 minuten kon de bemonstering worden voortgezet. Om 07:17 is de Van Veen Happer op punt B1.14 onherstelbaar beschadigd geraakt (Foto 6), en moest de bemonstering worden afgebroken. Schade Oorzaak van de schade aan de Van Veen Happer is onbekend. De medewerker die de bediening van de happer verzorgde is zeer ervaren, en condities waren uitstekend (vrijwel geen wind, golfhoogte +/- 60 cm) en ruim voldoende waterdiepte om schade door beklemming onder het schip uit te sluiten. In tegenstelling tot bij de eerdere monsternames, was er deze keer geen reserve Van Veen Happer mee aan boord, hierdoor bleef er geen enkele andere optie over dan om de bemonstering af te breken. Foto 6: Onherstelbare schade aan de van Veen happer 16

17 In overleg met de opdrachtgever is vervolgens besloten om de laatste stations op een zo kort mogelijke termijn te bemonsteren, en indien noodzakelijk het eerder voorgedragen garnalenschip alsnog in te zetten. Dit is uiteindelijk ook gebeurd, op 8 oktober is de bemonstering afgerond met de ZK 54. Op voorhand is in overleg besloten om in ieder geval de raaien welke nog niet waren bemonsterd af te ronden, en in aanvulling hierop zoveel mogelijk stations welke reeds bij de nachtbemonstering gedaan zijn nogmaals te bemonsteren om wellicht in staat te zijn om een eventueel verschil aan te tonen. De weersomstandigheden waren acceptabel, en er kon om 08:30 worden begonnen met het invaren van de twee overgebleven meest westelijke raaien. Rondom het hoogwater-tijdstip zijn de twee meest ondiep gesitueerde raaien opnieuw ingevaren, waarbij het opviel dat bij raai 16 en 17 er een zeewaartse verschuiving had plaatsgevonden van de eerste trog en bank. Hierdoor kwamen de punten T1.17, T1.16, B1.17 en B1.16 ongeveer op een volgend stratum terecht, op basis van de gegevens van de dieptemeter van het schip zijn deze punten enigszins aangepast. Uiteindelijk zijn hier de eerste twee kustparalelle raaien dubbel bemonsterd voor het dag-nacht vergelijk, en is daarmee de monstercampagne afgesloten. 17

18 Bijlage I: Monsterlijst inclusief coördinaten Strandfauna Overzicht van de genomen strandbenthos stalen op Ameland Impact, Ameland Oost en Schiermonnikoog. Opmerkingen: Op transect C is er tussen strata 1 en 2 een extra stratum genomen omwille van de grote afstand tussen beide strata, met code OC1,5.Tussen stratum 3 en 4 bij raai A en B is een extra monster genomen, om de steile helling van de banken zo goed mogelijk te bemonsteren. (codes SA4,5 en SB4,5 deze codes zijn in het veld foutief genoteerd, en hadden dus SA3,4 en SB3,4 moeten zijn; deze onlogische codering is consequent toegepast tijdens de verdere verwerking van beide monsters, zodat er geen verwarring mogelijk is tussen monsters). Gebied Raai Stratum Monstercode Datum Tijdstip Sediment Coördinaten (WGS84) Ameland Impact IA 0 IA0 11/08/ :08:00 ja N E IA 1 IA1 11/08/ :32:00 ja N E IA 2 IA2 11/08/ :20:00 ja N E IA 3 IA3 11/08/ :33:00 ja N E IA 4 IA4 11/08/ :23:00 ja N E IA 5 IA5 11/08/ :40:00 ja N E IA 6 IA6 11/08/ :28:00 ja N E IA 7 IA7 11/08/ :52:00 ja N E IB 0 IB0 11/08/ :38:00 ja N E IB 1 IB1 11/08/ :24:00 ja N E IB 2 IB2 11/08/ :27:00 ja N E IB 3 IB3 11/08/ :28:00 ja N E IB 4 IB4 11/08/ :30:00 ja N E IB 5 IB5 11/08/ :32:00 ja N E IB 6 IB6 11/08/ :37:00 ja N E IB 7 IB7 11/08/ :43:00 ja N E IC 0 IC0 11/08/ :04:00 ja N E IC 1 IC1 11/08/ :16:00 ja N E IC 2 IC2 11/08/ :36:00 ja N E IC 3 IC3 11/08/ :21:00 ja N E IC 4 IC4 11/08/ :40:00 ja N E IC 5 IC5 11/08/ :24:00 ja N E IC 6 IC6 11/08/ :46:00 ja N E IC 7 IC7 11/08/ :33:00 ja N E

19 Gebied Raai Stratum Monstercode Datum Tijdstip Sediment Coördinaten (WGS84) Ameland Oost Schiermonnikoog OA 1 OA1 12/08/ :02:00 ja N E OA 2 OA2 12/08/ :01:00 ja N E OA 3 OA3 12/08/ :49:00 ja N E OA 4 OA4 12/08/ :02:00 ja N E OA 5 OA5 12/08/ :49:00 ja N E OA 6 OA6 12/08/ :08:00 ja N E OA 7 OA7 12/08/ :17:00 ja N E OB 1 OB1 12/08/ :53:00 ja N E OB 2 OB2 12/08/ :54:00 ja N E OB 3 OB3 12/08/ :56:00 ja N E OB 4 OB4 12/08/ :54:00 ja N E OB 5 OB5 12/08/ :56:00 ja N E OB 6 OB6 12/08/ :59:00 ja N E OB 7 OB7 12/08/ :26:00 ja N E OC 1 OC1 12/08/ :39:00 ja N E OC 1.5 OC1,5 12/08/ :32:00 ja N E OC 2 OC2 12/08/ :47:00 ja N E OC 3 OC3 12/08/ :03:00 ja N E OC 4 OC4 12/08/ :46:00 ja N E OC 5 OC5 12/08/ :02:00 ja N E OC 6 OC6 12/08/ :49:00 ja N E OC 7 OC7 12/08/ :38:00 ja N E SA 1 SA1 13/08/ :14:00 ja N E SA 2 SA2 13/08/ :32:00 ja N E SA 3 SA3 13/08/ :21:00 ja N E SA 3,5 SA4,5 13/08/ :20:00 ja N E SA 4 SA4 13/08/ :47:00 ja N E SA 5 SA5 13/08/ :33:00 ja N E SA 6 SA6 13/08/ :56:00 ja N E SB 1 SB1 13/08/ :21:00 ja N E SB 2 SB2 13/08/ :25:00 ja N E SB 3 SB3 13/08/ :30:00 ja N E SB 3,5 SB4,5 13/08/ :52:00 ja N E SB 4 SB4 13/08/ :39:00 ja N E SB 5 SB5 13/08/ :43:00 ja N E SB 6 SB6 13/08/ :47:00 ja N E SC 1 SC1 13/08/ :26:00 ja N E SC 2 SC2 13/08/ :19:00 ja N E SC 3 SC3 13/08/ :38:00 ja N E SC 4 SC4 13/08/ :28:00 ja N E SC 5 SC5 13/08/ :54:00 ja N E

20 Gebied Raai Stratum Monstercode Datum Tijdstip Sediment Coördinaten (WGS84) SC 6 SC6 13/08/ :38:00 ja N E SC 7 SC7 13/08/ :04:00 ja N E

21 Subtidaal macrobenthos Overzicht van de genomen subtidale macrobenthos monsters van Ameland Impact, Ameland Oost, Schiermonnikoog. Opmerking: sommige locaties van Schiermonnikoog zijn zowel s nachts als overdag bemonsterd. De dubbel bemonsterde dagstalen staan aangeduid als dubbele dagstalen (DD). Gebied Raai Monstercode Datum Tijdstip Diepte (m) Sediment Coördinaten (WGS84) Opmerkingen 0 LW 31/08/ : ja N E T1 31/08/ : ja N E B1 31/08/ : ja N E H1 31/08/ : ja N E T2 31/08/ : ja N E H2 31/08/ : ja N E Lanice 0 B2 31/08/ : ja N E H3 31/08/ : ja N E H4 31/08/ : ja N E Hd 31/08/ : ja N E LW1 31/08/ : ja N E T1.1 31/08/ : ja N E B1.1 31/08/ : ja N E H1.1 31/08/ : ja N E Ameland Impact 1 T2.1 31/08/ : ja N E H2.1 31/08/ : ja N E B2.1 31/08/ : ja N E H3.1 31/08/ : ja N E H4.1 31/08/ : ja N E Hd.1 31/08/ : ja N E LW.2 31/08/ : ja N E T1.2 31/08/ : ja N E B1.2 31/08/ : ja N E H1.2 31/08/ : ja N E T2.2 31/08/ : ja N E H2.2 31/08/ : ja N E B2.2 31/08/ : ja N E H3.2 31/08/ : ja N E H4.2 31/08/ : ja N E Zagers 2 Hd.2 31/08/ : ja N E LW.3 31/08/ : ja N E T1.3 31/08/ : ja N E B1.3 31/08/ : ja N E

22 Gebied Raai Monstercode Datum Tijdstip Diepte (m) Ameland Oost 22 Sediment Coördinaten (WGS84) Opmerkingen 3 H1.3 31/08/ : ja N E Slikkig 3 T2.3 31/08/ : ja N E H2.3 31/08/ : ja N E B2.3 31/08/ : ja N E H3.3 31/08/ : ja N E H4.3 31/08/ : ja N E Hd.3 31/08/ : ja N E LW.4 31/08/ : ja N E T1.4 1/09/ : ja N E B1.4 1/09/ : ja N E H1.4 1/09/ : ja N E T2.4 1/09/ : ja N E H2.4 1/09/ : ja N E B2.4 1/09/ : ja N E H3.4 1/09/ : ja N E H4.4 1/09/ : ja N E Hd.4 1/09/ : ja N E LW.5 31/08/ : ja N E T1.5 1/09/ : ja N E B1.5 1/09/ : ja N E H1.5 1/09/ : ja N E T2.5 1/09/ : ja N E H2.5 1/09/ : ja N E B2.5 1/09/ : ja N E H3.5 1/09/ : ja N E H4.5 1/09/ : ja N E Hd.5 1/09/ : ja N E LW.6 31/08/ : ja N E T1.6 1/09/ : ja N E B1.6 1/09/ : ja N E H1.6 1/09/ : ja N E Slibrijk 6 T2.6 1/09/ : ja N E H2.6 1/09/ : ja N E B2.6 1/09/ : ja N E H3.6 1/09/ : ja N E H4.6 1/09/ : ja N E Lanice 6 Hd.6 1/09/ : ja N E LW.7 31/08/ : ja N E T1.7 1/09/ : ja N E B1.7 1/09/ : ja N E H1.7 1/09/ : ja N E

23 Gebied Raai Monstercode Datum Tijdstip Diepte (m) Sediment Coördinaten (WGS84) Opmerkingen 7 T2.7 1/09/ : ja N E lanice 7 H2.7 1/09/ : ja N E B2.7 1/09/ : ja N E H3.7 1/09/ : ja N E H4.7 1/09/ : ja N E Hd.7 1/09/ : ja N E Lanice 8 LW.8 31/08/ : ja N E T1.8 1/09/ : ja N E B1.8 1/09/ : ja N E H1.8 1/09/ : ja N E T2.8 1/09/ : ja N E H2.8 1/09/ : ja N E B2.8 1/09/ : ja N E H3.8 1/09/ : ja N E H4.8 1/09/ : ja N E Hd.8 1/09/ : ja N E LW.9 31/08/ : ja N E T1.9 1/09/ : ja N E B1.9 1/09/ : ja N E H1.9 1/09/ : ja N E T2.9 1/09/ : ja N E H2.9 1/09/ : ja N E B2.9 1/09/ : ja N E H3.9 1/09/ : ja N E Lanice 9 H4.9 1/09/ : ja N E Hd.9 1/09/ : ja N E LW.10 31/08/ : ja N E T1.10 1/09/ : ja N E B1.10 1/09/ : ja N E H1.10 1/09/ : ja N E T2.10 1/09/2010 9: ja N E H2.10 1/09/2010 9: ja N E B2.10 1/09/2010 9: ja N E H3.10 1/09/2010 9: ja N E H4.10 1/09/2010 9: ja N E Hd.10 1/09/2010 9: ja N E Lanice 11 LW.11 31/08/ : ja N E T1.11 1/09/2010 8: ja N E B1.11 1/09/2010 8: ja N E H1.11 1/09/2010 9: ja N E T2.11 1/09/2010 9: ja N E

24 Gebied Raai Monstercode Datum Tijdstip Diepte (m) Schiermonnikoog Sediment Coördinaten (WGS84) 11 H2.11 1/09/2010 9: ja N E B2.11 1/09/2010 9: ja N E Opmerkingen 11 H3.11 1/09/2010 9: ja N E Lanice 11 H4.11 1/09/2010 9: ja N E Hd.11 1/09/2010 9: ja N E LW.12 24/09/2010 1: ja N E LW.12D 8/10/ : nee N E T1.12D 8/10/ :12 ja N E B1.12D 8/10/ : ja N E H1.12D 8/10/ : ja N E T2.12 8/10/ : ja N E H2.12 8/10/ : ja N E B2.12 8/10/ : ja N E H3.12 8/10/ : ja N E H4.12 8/10/ : ja N E Hd.12 8/10/ : ja N E H2.13 8/10/ : ja N E Slibrijk 13 LW.13 24/09/2010 1: ja N E LW.13D 8/10/ : nee N E DD 1 13 T1.13D 8/10/ :29 2,5 ja N E B1.13D 8/10/ : ja N E H1.13D 8/10/ : ja N E T2.13 8/10/ : ja N E B2.13 8/10/ : ja N E H3.13 8/10/ : ja N E H4.13 8/10/ : ja N E Hd.13 8/10/ : ja N E LW.14 24/09/2010 1: ja N E LW.14D 8/10/ : nee N E DD 14 T1.14D 8/10/ :56 2,9 ja N E DD 14 B1.14D 8/10/ : nee N E H /09/2010 7: ja N E T /09/2010 7: ja N E H /09/2010 6: ja N E B /09/2010 6: ja N E H /09/2010 6: ja N E H /09/2010 6: ja N E Hd.14 24/09/2010 6: ja N E B /09/2010 7: ja N E Alleen sed 1 DD = dubbel dagmonster 24

25 Gebied Raai Monstercode Datum Tijdstip Diepte (m) Sediment Coördinaten (WGS84) Opmerkingen 15 LW.15 24/09/2010 2: ja N E LW.15D 8/10/ : nee N E DD 15 T1.15D 8/10/ :42 2,7 ja N E DD 16 B /09/2010 4: ja N E H /09/2010 4: ja N E T /09/2010 4: ja N E H /09/2010 5: ja N E B /09/2010 5: ja N E H /09/2010 5: ja N E H /09/2010 5: ja N E Hd.15 24/09/2010 5: ja N E H /09/2010 3: ja N E Lanice 16 LW.16 24/09/2010 2: ja N E LW.16D 8/10/ : nee N E DD 16 T1.16D 8/10/ :33 2,4 ja N E B /09/2010 4: ja N E H /09/2010 4: ja N E T /09/2010 4: ja N E H /09/2010 4: ja N E B /09/2010 4: ja N E H /09/2010 4: ja N E Hd.16 24/09/2010 3: ja N E Hd.17 24/09/2010 3: ja N E Ensisbroed 17 LW.17 24/09/2010 2: ja N E LW.17D 8/10/ : nee N E DD 17 T1.17D 8/10/ :22 3,3 nee N E DD 17 T /09/2010 2:26 2,8 ja N E B /09/2010 2: ja N E H /09/2010 2: ja N E T /09/2010 2: ja N E H /09/2010 2: ja N E B /09/2010 2: ja N E H /09/2010 2: ja N E H /09/2010 3: ja N E

26 Epibenthos Gebied Dag/Nacht Trek Datum Starttijd Relatieve Waterdiepte (m) Startcoördinaat (WGS84) Eindcoördinaat (WGS84) Dag SH 31-aug 17: N E N E Dag T1 31-aug 17: N E N E Dag T2 31-aug 18: N E N E Dag B2 31-aug 18: N E N E Dag H3 31-aug 19: N E N E Schiermonnikoog Ameland Dag HD 31-aug 19: N E N E Nacht SH 31-aug 20: N E N E Nacht T1 31-aug 21: N E N E Nacht T2 31-aug 21: N E N E Nacht B2 31-aug 22: N E N E Nacht H3 31-aug 22: N E N E Nacht HD 31-aug 23: N E N E Dag SH 31-aug 15: N E N E Dag T1 31-aug 14: N E N E Dag T2 31-aug 13: N E N E Dag B2 31-aug 13: N E N E Dag H3 31-aug 12: N E N E Dag HD 31-aug 12: N E N E Nacht SH 30-aug 3: N E N E Nacht T1 30-aug 2: N E N E Nacht T2 30-aug 1: N E N E Nacht B2 30-aug 0: N E N E Nacht H3 30-aug 23: N E N E Nacht HD 30-aug 22: N E N E

27 Bijlage II: Kaarten monstername Subtidaal benthos Ameland Impactgebied Figuur 2: Weergaven van de monsterpunten voor de subtidale macrobenthosbemonstering van Ameland Impactgebied Ameland Referentiegebied Figuur 3: Weergaven van de monsterpunten voor de subtidale macrobenthosbemonstering van Ameland Referentiegebied 27

28 Schiermonnikoog Figuur 4: Weergaven van de monsterpunten voor de subtidale macrobenthosbemonstering van Schiermonnikoog referentiegebied 28

29 Epibenthos Overzicht van de dag- en nachttrekken van epibenthos bij Schiermonnikoog (bovenaan) en Ameland Impact (onderaan) Ameland Impactgebied Figuur 5: Dagmonstername epibenthos Ameland Impactgebied. Telkens het begin- en het eindpunt van een sleep zijn aangeduid. Figuur 6: Nachtmonstername epibenthos Ameland Impactgebied. Telkens het begin- en het eindpunt van een sleep zijn aangeduid. 29

30 Schiermonnikoog Figuur 7: Dagmonstername epibenthos Schiermonnikoog Referentiegebied. Telkens het begin- en het eindpunt van een sleep zijn aangeduid. Figuur 8: Nachtmonstername epibenthos Schiermonnikoog Referentiegebied. Telkens het begin- en het eindpunt van een sleep zijn aangeduid. 30

31 Bijlage III: Foto s van de monstername Strandbemonstering 31

32 32

33 Subtidaal benthos en epibenthos bemonstering 33

34 34

35 Foto s van monsters 35