Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Vluchtelingenbeleid Nr. 542 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VOOR GROTE STEDEN- EN INTEGRATIEBELEID EN DE STAATSSECRE- TARIS VAN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 6 oktober 2000 Door middel van deze brief doen ondergetekenden u de Rapportage Asielketen over de maanden mei tot en met augustus 2000 toekomen. De Minister van Buitenlandse Zaken, J. J. van Aartsen De Minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid, R. H. L. M. van Boxtel De Staatssecretaris van Justitie, M. J. Cohen KST48353 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2000 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

2 RAPPORTAGE ASIELKETEN (PERIODE: MEI TOT EN MET AUGUSTUS 2000) INHOUDSOPGAVE blz. Inleiding 3 DEEL I. INSTROOM EN STAND VAN ZAKEN BELEID 4 1 Ontwikkelingen in de instroom De instroom in Nederland De instroom in Europa 5 2 Stand van zaken genomen beleidsmaatregelen AC afdoeningspercentage Tijdelijke noodvoorziening vreemdelingen (TNV) Overeenkomst van Dublin Landendesks (gemeenschappelijke kennisgroep) Wijzigingen landenbeleid Medische advisering Stand van zaken terugkeer 9 DEEL II. STAND VAN ZAKEN IN DE ASIELKETEN 12 3 Ministerie van Justitie Immigratie- en naturalisatiedienst (IND) Centraal orgaan opvang asielzoekers Vreemdelingenkamers Gefinancierde rechtsbijstand asielzoekers 16 4 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Huisvesting statushouders Uitplaatsingstermijnen Bestuurlijk overleg Rijk, VNG en IPO over opvang en huisvesting statushouders 17 5 Ministerie van Buitenlandse Zaken Algemene ambtsberichten Onderzoek in individuele zaken Versterking personele capaciteit 19 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

3 INLEIDING In deze Rapportage Asielketen wordt verslag gedaan van de stand van zaken binnen de asielketen over de maanden mei tot en met augustus Hiermee wordt aangesloten bij de afspraak met de Tweede Kamer om deze rapportage één maal per vier maanden op te stellen, waarbij de rapportage over de laatste vier maanden, tevens de jaarrapportage vormt. In deel I van deze Rapportage Asielketen wordt ingegaan op de ontwikkelingen in de instroom en de stand van zaken met betrekking tot diverse genomen beleidsmaatregelen. Allereerst krijgen de instroom in Nederland en die in Europa aandacht. Vervolgens wordt ingegaan op de AC-afdoening, de bezetting van de TNV, de uitvoering van de Overeenkomst van Dublin en de activiteiten van de Landendesks. Ook wordt aandacht besteed aan de wijzigingen in het landenbeleid en komen de stand van zaken met betrekking tot de medische advisering en de tweede rapportage over de uitvoering van het nieuwe terugkeerbeleid aan de orde. In deel II wordt u geïnformeerd over de stand van zaken bij de verschillende partners in de asielketen. Het Ministerie van Justitie rapporteert over de stand van zaken bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, de Vreemdelingenkamers en de gefinancierde rechtsbijstand asielzoekers. Vervolgens gaat het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in op de huisvesting van statushouders, het toezicht op huisvestingstaakstellingen statushouders, de uitplaatsingstermijnen en het Bestuurlijk Overleg Rijk, VNG en IPO over de opvang van asielzoekers en de huisvesting van statushouders. Het ministerie van Buitenlandse Zaken sluit de rapportage af met een bijdrage over de algemene en de individuele ambtsberichten en over de versterking van de personele capaciteit. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

4 DEEL I INSTROOM EN STAND VAN ZAKEN BELEID 1 Ontwikkelingen in de instroom 1.1 De instroom in Nederland Tabel 1 geeft de instroom weer over de maanden mei, juni, juli, augustus van Hierbij is de definitie zoals vermeld in de brief van 20 januari 1999 aan uw Kamer 1 als uitgangspunt genomen. Tevens wordt aangegeven welk deel was gedocumenteerd en hoeveel humanitaire noodgevallen er zijn geconstateerd. Tabel 1: Instroomgegevens Nederland mei augustus 2000 Mei Juni Juli Augustus Totaal Instroom Gedocumenteerd Humanitaire nood Cijfers: IND, afdeling F, P&C. De instroom in de periode mei tot en met augustus is ongeveer even hoog als in de eerste 4 maanden van dit jaar. Sinds juli is er sprake van een stijging. Dit is in overeenstemming met het beeld dat we in voorgaande jaren hebben gezien: de instroom in de tweede helft van het jaar is groter dan in de eerste helft van het jaar. Ten opzichte van dezelfde periode in 1999 (instroom ) is de instroom met bijna 7% afgenomen. Het percentage gedocumenteerden bedraagt in de rapportageperiode bijna 21%. In tabel 2 wordt aangegeven hoeveel aanvragen door de IND in behandeling zijn genomen. Dit aantal dient als basis voor de hierna gepresenteerde nadere analyse, aangezien van deze populatie meerdere gegevens bekend zijn (zoals nationaliteit) en omdat dit aantal kan worden vergeleken met de aantallen van andere landen. Tabel 2: Top 10 (mei-augustus 2000) in behandeling genomen asielaanvragen Nationaliteit Mei Juni Juli Augustus Totaal Joegoslavië Afghanistan Irak Turkije Angola Iran Siërra Leone Somalië China Bosnië-Herzegovina Overig Totaal Alle asielzoekers die naar Nederland komen en aangeven een asielaanvraag in te willen dienen en daartoe op de wachtlijst worden geplaatst en een afspraak krijgen met het Aanmeldcentrum (Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 529). In de periode mei tot en met augustus 2000 zijn asielaanvragen in behandeling genomen. Hiervan was 64% afkomstig uit de top-10 landen van herkomst in deze periode. Ten opzichte van de top-10 van de eerste vier maanden van 2000 zijn Joegoslavië en Afghanistan van positie gewisseld en is Somalië gedaald van de vierde naar de achtste plaats. Het grote aantal in behandeling genomen asielaanvragen van Joegoslaven wordt met name verklaard door de groep van geëvacueerde Kosovaren (990), Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

5 die na intrekking van hun VVTV, in de maanden juni en juli een asielaanvraag hebben ingediend. Slowakije en Azerbeidzjan zijn uit de top-10 verdwenen en China en Bosnië-Herzegovina zijn hiervoor in de plaats gekomen. In dezelfde periode vorig jaar werden asielaanvragen in behandeling genomen, waarvan de top-10 landen een aandeel van 64% hadden. Er zijn dus ruim 11% meer aanvragen in behandeling genomen in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Deze toename wijkt daarmee af van de eerdergenoemde ontwikkeling in de instroom (aantal AC-afspraken is met 7% afgenomen) en dat wordt verklaard door de grotere behandelcapaciteit van de IND in Overigens was in de eerste vier maanden van dit jaar de stijging van het aantal in behandeling genomen asielaanvragen 28% t.o.v. dezelfde periode in Azerbeidzjan nam in de periode mei tot en met augustus 1999 nog een vierde plaats in (957 aanvragen) en is dit jaar dus geheel verdwenen is uit de top De instroom in Europa 1 De Europese cijfers over 2000 zijn slechts beschikbaar over het tweede kwartaal (de maanden april tot en met juni) en wijken daarmee daarmee af van de rappportageperiode (mei tot en met augustus 2000). Van Italië zijn nog geen cijfers bekend. Dit land wordt daarom buiten beschouwing gelaten. In tabel 3 worden de instroomgegevens per land weergegeven over het tweede kwartaal van 2000 en die over dezelfde periode in Ook wordt aangegeven wat de procentuele verandering in 2000 is ten opzichte van dezelfde periode in Tabel 3: Europese vergelijking asielaanvragen (bron: Inter-Governmental Consultations (IGC) Land april juni 1999 april juni 2000 Mutatie Mutatie in % Verenigd Koninkrijk** % Duitsland* % Nederland % Frankrijk*** % België*** % Oostenrijk % Zwitserland % Noorwegen % Zweden % Ierland % Spanje % Denemarken % Finland % Totaal % * Gezinsleden worden alleen meegerekend indien de asielaanvraag afzonderlijk wordt ingediend. ** Exclusief gezinsleden. *** Exclusief niet-alleenstaande minderjarige asielzoekers. 1 In Europees verband (IGC) wordt een andere definitie van instroom gehanteerd (nl. het aantal in behandeling genomen asielaanvragen) dan de definitie die is afgesproken met de Tweede Kamer (zie voorgaande paragaaf). In het tweede kwartaal van 2000 zijn ca asielaanvragen ingediend in de in tabel 3 genoemde landen, een daling van ongeveer (15%) ten opzichte van dezelfde periode in Vooral Zwitserland kent een enorme daling in de instroom in het tweede kwartaal. Een trend die in het eerste kwartaal van dit jaar in gang is gezet. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

6 Ook Duitsland en Oostenrijk kenden een relatief grote daling in vergelijking met De oorzaak hiervoor was net als in Zwitserland gelegen in de Kosovo-crisis van Ierland kent het tweede kwartaal van 2000 een ruime verdubbeling van het aantal aanvragen, in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar, in het eerste kwartaal was die stijging nog 240%. Het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Frankrijk en België kennen een stijging in de instroom. Percentueel gezien was die stijging het hoogst in Frankrijk. Door de verschuivingen in de instroom neemt Duitsland nu de tweede plaats in en kent het Verenigd Koninkrijk de grootste instroom. Nederland neemt de derde positie in, op de voet gevolgd door Frankrijk en België. Daarmee zet de al enkele jaren zichtbare trend dat het aandeel van Duitsland in de totale instroom in Europa kleiner wordt, zich verder voort. In een grafiek ziet de instroom in Europa er over de tweede drie maanden van 2000 in vergelijking met dezelfde periode in 1999 als volgt uit : Grafiek 1: Europese vergelijking (bron: IGC) Verenigd Koninkrijk Duitsland Nederland Frankrijk België Oostenrijk Zwitserland Noorwegen Zweden Ierland Spanje Denemarken Finland 2 Stand van zaken genomen beleidsmaatregelen 2.1 AC afdoeningspercentage Apr-Jun 1999 Apr-Jun 2000 In de maanden mei tot en met augustus was het gemiddeld AC-afdoeningspercentage ruim 16%. In de eerste 4 maandsperiode was dit percentage 14%. Omdat over het jaar 1999 gemiddeld 12% van de aanvragen AC werd afgedaan, is er sprake van een stijging van het AC afdoeningspercentage. 2.2 Tijdelijke Noodvoorziening Vreemdelingen (TNV) In de volgende tabel wordt weergegeven hoe de omvang van de wachtlijst en de bezetting van de TNV s zich in de rapportageperiode hebben ontwikkeld. Tabel 4: AC-wachtlijst en TNV-bezetting (per einde van de maand) Wachtlijst Bezetting TNV Mei Juni Juli Augustus Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

7 Uit de tabel kan worden afgelezen dat een steeds groter deel van de asielzoekers die op de wachtlijst staan, gebruik maakt van de mogelijkheid van opvang in de TNV. Momenteel maakt bijna 80% van de betrokken asielzoekers gebruik van de TNV-opvang. Deze ontwikkeling is voor het COA aanleiding geweest om haar TNV-capaciteit uit te gaan breiden. 2.3 Overeenkomst van Dublin In tabel 5 worden de Dublinclaims per 31 augustus 2000 weergegeven. Tabel 5: Aantal Dublinclaims per Claimland Totaal ingediend in 2000 Waarvan Openstaand Geweigerd Vervallen/Ingetrokken Akkoord Oostenrijk België Duitsland Denemarken Spanje Frankrijk Engeland Griekenland Italië Ierland 1 1 Luxemburg 1 1 Portugal Zweden Finland Totaal In deze tabel wordt het totaal aantal claims weergegeven dat in het jaar 2000 is ingediend naar aanleiding van asielverzoeken die in 2000 zijn geregistreerd. Het gaat zowel om claims die in de AC-fase zijn gelegd, als om claims die later in de procedure zijn gelegd. Uitgangspunt voor het overzicht vormt de situatie per 31 augustus In de vorige rapportage asielketen is gemeld dat er tot en met april 1288 claims waren ingediend. Het aantal claims dat in de tweede 4 maandsperiode is ingediend, lag dus iets lager (bijna 1100). Van de claims die zijn afgehandeld, is het merendeel gehonoreerd. Er wordt op dit moment aan circa 1700 Dublinclaimanten 1 opvang verleend. Het gaat hierbij om humanitaire noodsituaties en om claims die pas na de AC fase konden worden gelegd. 2.4 Landendesks(Gemeenschappelijke kennisgroep) De Landendesks hebben in de afgelopen jaren veel vragen beantwoord vanuit de IND-organisatie, het Kantoor Landsadvocaat en de Advies Commissie Vreemdelingenzaken (ACV) De Landendesks voorzien in een structurele behoefte. Daarom zijn zij geformaliseerd in de Gemeenschappelijke Kennisgroep (GKG), waarin veel specialistische kennis over landen van herkomst is ondergebracht. 1 Conform de motie van de leden Dittrich c.s., Tweede Kamer vergaderjaar , , nr In de maanden mei tot en met juli 2000 (over augustus zijn deze cijfers nog niet beschikbaar) zijn met betrekking tot de Afrikaanse landen 54 zaken (een zaak bevat meestal meerdere vragen) door GKG afgehandeld. Ten aanzien van de landen in Azië zijn er 50 zaken door GKG behandeld. Ten aanzien van zaken uit het Midden Oosten zijn er 51 zaken door GKG behandeld. Voor wat betreft Europa zijn 41 zaken behandeld. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

8 Een andere belangrijke taak van de Landendesks betreft het leveren van een bijdrage aan «terms of reference»-brieven gericht aan het ministerie van Buitenlandse Zaken, waarin Justitie aangeeft op welke punten zij een informatiebehoefte heeft. Aan de hand van deze brieven stelt het Buitenlandse Zaken algemene- en deelambtsberichten op over de betrokken landen. In de periode mei tot en met juli 2000 zijn er met betrekking tot 10 landen «terms of reference» uitgegaan. 2.5 Wijzigingen landenbeleid Ten aanzien van een aantal landen zijn ontwikkelingen te melden. Hieronder volgt hiervan een overzicht naar regio. Afrika Sierra Leone: Bij brief van 14 juni jl is is Uw Kamer bericht dat mede gezien het ambtsbericht van 22 mei 2000 van de Minister van Buitenlandse Zaken de situatie in Sierra Leone dusdanig onzeker is dat het verwijderen van afgewezen asielzoekers vooralsnog niet verantwoord is. Ten aanzien van deze groep asielzoekers is derhalve besloten om een uitstel-van-vertrek beleid te voeren. Midden-Oosten Irak: Op 20 maart heeft de REK de beroepen van drie asielzoekers afkomstig uit Centraal-Irak gegrond verklaard omdat naar haar oordeel in het kader van de vtv-humanitair in onvoldoende mate is onderzocht in hoeverre betrokkenen, behorend tot de Arabische bevolkingsgroep, beschikken over familie-, politieke of gemeenschapsbanden met Noord-Irak. Op 12 april 2000 heeft de Minister van Buitenlandse Zaken een algemeen ambtsbericht uitgebracht inzake Noord-Irak. Naar aanleiding hiervan is op 13 juli 2000 het beleidsstandpunt inzake Irak aan de Tweede Kamer kenbaar gemaakt. Op grond van hetgeen bekend is kan Noord-Irak in zijn algemeenheid als veilig verblijfsalternatief worden aangemerkt voor personen die niet voor vluchtelingrechtelijke vervolging hebben te vrezen. De mensenrechten- en humanitaire situatie in Noord-Irak ontwikkelt zich gunstig en er wordt naast het Koerdisch ook Arabisch gesproken. Dit betekent dat afgewezen Iraakse asielzoekers naar Noord-Irak kunnen terugkeren, ook indien zij oorspronkelijk niet uit het gebied afkomstig zijn. Voor de vraag of voor personen die te vrezen hebben voor vluchtelingrechtelijke vervolging Noord-Irak kan gelden als vluchtalternatief, wordt aangesloten bij de criteria als geformuleerd door de UNHCR. Dit betekent dat in het kader van de individuele belangenafweging ook betrokken wordt of familie-, gemeenschaps- of politieke banden aanwezig zijn die een vluchtalternatief in Noord-Irak zouden kunnen rechtvaardigen. Wanneer geen vluchtalternatief in Noord-Irak voorhanden is, wordt aan betrokkene de A-status verleend. Overigens tendeert recente jurisprudentie naar een minder eenduidige toepassing van het beleid zoals dat in de brief van 13 juli jl. is vastgelegd. Turkije: Turks Koerdische dienstweigeraars Het algemeen ambtsbericht van 15 juni 2000 van de Minister van Buiten- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

9 landse Zaken over Turkije/dienstplicht is op 27 juni 2000 aan uw Kamer aangeboden. Op grond van dit ambtsbericht is geconcludeerd dat het in het algemeen verantwoord is om Koerdische dienstplichtigen die hier asiel hebben aangevraagd en van wie het asielverzoek is afgewezen, terug te zenden naar Turkije. Daarbij is het van belang dat het Turks plaatsingsbeleid inhoudt dat dienstplichtigen bij voorkeur worden ondergebracht bij legereenheden in andere regio s dan het gebied van registratie. Overigens betekent plaatsing in Zuid-Oost Turkije niet per definitie dat men in gevechtssituaties betrokken zal raken, zeker niet nu het aantal operaties tegen de PPK in het gebied is afgenomen. Daarnaast worden vrijwel zonder uitzondering slechts loyale en gemotiveerde dienstplichtigen ingezet in acties tegen de PKK. Voorst is op basis van het algemeen ambtsbericht aangegeven dat er geen sprake is van systematisch door de Turkse overheid georganiseerde schending van mensenrechten in een mate dat het onverantwoord zou zijn om afgewezen asielzoekers terug te sturen. In het Algemeen Overleg van 28 juni jl. is hierover uitgebreid met uw Kamer van gedachten gewisseld. Bij die gelegenheid is voorts toegezegd de Kamer vertrouwelijk inzage te geven in het individueel ambtsbericht inzake de heer Aksoy, hetgeen bij brief van 1 september jl. is gebeurd. Afghanistan: Op 4 mei 2000 heeft de Rechtseenheidskamer (REK) uitspraak gedaan in een drietal Afghaanse zaken waarin op grond van TBV 1998/30 een vvtv was onthouden wegens verblijf in een derde land (ging om een kort verblijf in Pakistan). De REK is van oordeel dat de gedachte achter het beleid ingevolge TBV 98/30 gevolgd kan worden maar dat de concrete invulling van deze beleidsregel onvoldoende draagkrachtig was gemotiveerd. Bij brief van 19 mei 2000 is de Tweede Kamer geïnformeerd dat het beleid als neergelegd in TBV 98/30 (inmiddels verwerkt in B7/15.4.1, Vc) aangepast wordt en de door de REK genoemde voorwaarden in het beleid opgenomen zullen worden. Deze aanpassing is vastgelegd in TBV 2000/16, van 31 juli Dit TBV is niet enkel van toepassing op Afghaanse zaken, maar op alle aanvragen van asielzoekers uit landen waarin een vvtv-beleid wordt gevoerd. 2.6 Medische advisering De voorraad medische adviesaanvragen van voor is op enkele dossiers na geheel weggewerkt. Van de adviesaanvragen die in 2000 zijn ingediend (totaal aanvragen) is circa de helft afgehandeld. De werkvoorraad is thans zodanig dat adviesaanvragen in de laatste maanden van de maand binnen de streeftijd van 3 maanden kunnen worden afgehandeld. 2.7 Stand van zaken terugkeer In de rapportageperiode is een groot aantal activiteiten, die zijn opgenomen in het Stappenplan 2000, ter hand genomen. De eerste effecten van het nieuwe Terugkeerbeleid zijn zichtbaar, maar voor substantiële resultaten is het vanwege procedurele redenen nog te vroeg. Daarnaast is onlangs ook gestart met het intensiveren van de inspanningen ten aanzien van die personen die nog onder het oude Terugkeerbeleid vallen. De groep van verwijderbare personen waarbij technische of beleidsmatige belemmeringen een directe terugkeer in de weg staan is onverminderd groot. Aan de in de vorige rapportage genoemde doelgroepenprogramma s is in de rapportageperiode veel aandacht besteed. Zo is aan alle nog in Neder- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

10 land verblijvende evacués en asielzoekers uit Kosovo, van Albanese komaf, een brief verstuurd om zich voor terugkeer voor 1 mei 2000 te melden en hierbij gebruik te maken van de faciliteiten van de IOM. Het niet-melden leidde tot intrekking van de verstrekte VVTV en een vervolgafhandeling volgens de reguliere asiel-procedure. Als vervolg hierop is een actie gestart waarbij alle verwijderbare personen en met uitreiking van de IOM-folder opnieuw persoonlijk worden uitgenodigd zich binnen vier weken bij de IOM te melden voor vertrek. Als hier niet op wordt ingegaan, volgt uitzetting. De afhandeling van asielverzoeken van deze doelgroep krijgt bovendien prioriteit. Overigens kan worden opgemerkt dat van de humanitaire evacués uit Kosovo er inmiddels ongeveer zijn teruggekeerd. Het doelgroepenprogramma voor verwijderbare Koerden die afkomstig zijn uit Noord-Irak is in de rapportageperiode ook opgestart. Aan hen zal in een persoonlijk gesprek, met uitreiking van een brief en een IOM-folder, de mogelijkheid worden geboden om via Turkije, met behulp van de IOM, te vertrekken naar Noord-Irak. Dit programma komt qua inhoud voor het overige grotendeels overeen met de aanpak voor Kosovaren van Albanese komaf. Op dit moment is voor dit programma zojuist de inventarisatie afgerond van diegenen die benaderd gaan worden. Ook is in de rapportageperiode gewerkt aan de totstandkoming van een «Stappenplan VVTV Zorgwet» gericht op decentraal gehuisveste personen. Publicatie van dit stappenplan door de minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid kan op korte termijn plaatsvinden en vervolgens zal de uitvoering ter hand worden genomen. Verder is de Regeling Verstrekkingen asielzoekers en andere categorieën vreemdelingen (RVA) in de rapportageperiode zodanig bijgesteld dat ook mensen die een herhaald verzoek om asiel indienen, onder de werking van het Stappenplan 2000 worden gebracht. Publicatie van de bijgestelde RVA kan eveneens op korte termijn tegemoet worden gezien. In de vorige rapportage is melding gemaakt van de te lange verwerkingstijd van rechterlijke uitspraken. Aan dit probleem is in de rapportageperiode nadrukkelijk aandacht besteed. Door gebruik te maken van elektronische hulpmiddelen bij de verzending van rechterlijke uitspraken, zal de verwerkingstijd op termijn verder af gaan nemen. Met betrekking tot de motie Kamp c.s. 1 kan worden gemeld dat deze nagenoeg geheel is uitgevoerd. In het kader van deze motie is aan alle asielzoekers die zich in de beroepsfase bevinden gevraagd om alle noodzakelijke activiteiten te verrichten voor het verkrijgen van de benodigde reisdocumenten voor terugkeer. Hierbij is aangegeven dat de in dit verband geleverde inspanningen mede bepalend zijn bij de beoordeling of er dan niet sprake is van meewerken aan de verwijdering. In de rapportageperiode is ook het Handboek Gemeenschappelijk Procedure Beheer geïntroduceerd. Hiermee is het voor de betrokken ketenpartners beter mogelijk om werkzaamheden op het vlak van het gemeenschappelijk procedurebeheer uit te voeren en hierbij een uniforme werkwijze te hanteren. De voorlichting over het nieuwe Terugkeerbeleid aan locale bestuurders en de leiding van politiekorpsen heeft ook nog steeds de aandacht van de terugkeerorganisatie. 1 Tweede Kamer vergaderjaar , , nummer 467. Met betrekking tot de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) kan worden gemeld dat de districtskantoren van het IOM in de rapportage- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

11 periode volledig operationeel zijn geworden. Men heeft een groot aantal contacten (ruim 8 500) gehad met (potentiële) vertrekkers, terugkeerders of doormigranten over de programma s van de IOM en de ondersteuning die wordt geboden bij vertrek uit Nederland. Ook is veel tijd gestoken in voorlichting aan ketenpartners en andere betrokkenen over de programma s van IOM en de rol die de IOM kan vervullen bij vertrek uit Nederland van de doelgroep. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

12 DEEL II. STAND VAN ZAKEN IN DE ASIELKETEN 3 Ministerie van Justitie 3.1 Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) In deze paragraaf wordt ingegaan op de productie van de IND op het gebied van asiel in de tweede 4 maandsperiode van 2000 en op het aantal nog te behandelen zaken per 1 september Vervolgens wordt het aantal verleende statussen in de rapportageperiode weergegeven en tenslotte wordt aandacht besteed aan de terugkeer asiel. Productie IND De productie in de tweede 4 maandsperiode van dit jaar op het vlak van asiel lag ongeveer op hetzelfde niveau als in de eerste 4 maandsperiode, dit ondanks de vakantieperiode. Ten opzichte van de jaarplanning heeft de IND op zowel asiel gehoor als asiel bezwaar meer gepresteerd dan de 66% die verwacht mag worden nu 2/3 van het jaar is verstreken. Op het gebied van asiel beslis is de productie iets achter gebleven bij de verwachting. De verwachting is dat dit echter in de laatste maanden van dit jaar kan worden ingehaald. Tabel 6. Productiecijfers IND 2000 Realisatie januari t/m april Realisatie mei t/m augustus % realisatie jaarplanning 2000 Asiel gehoor % 1e aanleg % Bezwaar % Aantallen nog te behandelen zaken van de IND In onderstaande tabel is de stand van zaken opgenomen van het aantal aanvragen dat in behandeling is bij de IND per Ook de ouderdom van die aanvragen weergegeven. Tevens is als referentie het aantal nog te behandelen aanvragen per weergegeven. Tabel 7. Nog te behandelen aanvragen (op datum indiening van het asielverzoek) < Totaal Stand per Gehoor e aanleg Bezwaar Asiel-gehoor Uit bovenstaande tabel blijkt dat het totale aantal nog te horen personen in de afgelopen 4 maanden is gedaald van ruim naar ruim Van deze zaken behoren ongeveer zaken tot de normale werkvoorraad. De IND zal naar verwachting, met het oog op de inwerkingtreding van de nieuwe vreemdelingenwet, de achterstand (ruim zaken) nog dit jaar weg werken. Asiel-beslis Voor wat betreft de eerste aanleg beslissingen geldt dat het aantal te behandelen zaken in de afgelopen maanden onvoldoende is afgenomen. Het totaal van ruim nog te behandelen zaken bestaat voor een deel uit de normale werkvoorraad danwel uit zaken waarin de IND nog geen beslissing kan nemen omdat nog op advies van derden wordt gewacht. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

13 De overige zaken, bijna 9 000, zijn te bestempelen als achterstand. Ook deze achterstand zal de IND naar verwachting tegen het eind van dit jaar vrijwel hebben weggewerkt. Asiel-bezwaar Ten aanzien van asiel bezwaar geldt dat het aantal nog te behandelen zaken is toegenomen. Hier was in de planning rekening mee gehouden. De IND legt immers dit jaar prioriteit bij de afhandeling van gehoren en het nemen van beslissingen in eerste aanleg. Naar verwachting zal het grootste deel van de asiel-bezwaarzaken aan het begin van 2002 zijn weggewerkt. Statusverleningen In de volgende tabel wordt een overzicht gegeven van het aantal verleende statussen in asielprocedures in de rapportageperiode, met een onderscheid naar A-, Vtv- en Vvtv-status. Ook wordt weergegeven in welke fase van de procedure de status is toegekend. Tabel 8: Statusverleningen in de maanden mei tot en met augustus en januari tot en met april 2000 mei tot en met augustus 2000 januari tot en met april 2000 Status 1e aanleg Bezwaar Totaal 1e aanleg Bezwaar Totaal A status Vtv VVTV Bovenstaande aantallen zijn inclusief eventuele statusomzettingen, waarbij in bezwaar een vtv of VVTV alsnog in een hogere status wordt omgezet. Terugkeer In onderstaande tabel wordt gerapporteerd over het aantal teruggekeerde of verwijderde asielzoekers zoals die in de maanden mei tot en met augustus in het geautomatiseerde systeem van de IND zijn geregistreerd. Hierbij wordt ook onderscheid gemaakt naar de wijze waarop de terugkeer heeft plaatsgevonden Tabel 9: Aantallen Terugkeer asiel over de maanden mei t/m augustus en januari t/m april Soort Terugkeer Asiel mei t/m augustus 2000 Asiel januari t/m april 2000 Controle adres Vertrek onder toezicht Uitzetting Aanzegging na vreemdelingenbewaring Mobiel Toezicht Vreemdelingen 8 11 Totaal Centraal Orgaan opvang asielzoekers De totale instroom van asielzoekers in de centrale opvang bedroeg op 1 september personen, een stijging van (+ 6%) ten opzichte van de instroom in dezelfde periode in De instroom per maand liet van februari tot en met juni een dalende tendens zien, terwijl er in juli en augustus een stijgende tendens valt waar te nemen. De uitstroom over mei tot en met augustus is vrijwel gelijk gebleven op een gemiddelde van per maand. In totaal zijn er personen uit Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

14 de centrale opvang uitgestroomd. Doordat de uitstroom uit de centrale opvang al geruime tijd onder het niveau van de instroom ligt, resulteert dit nog steeds in een behoefte aan extra opvangcapaciteit. Voorlopig wordt de oplossing hiervoor gezocht in een hogere bezettingsgraad van de huidige centra en in het realiseren van tijdelijke locaties. Het saldo van in- en uitstroom over de tweede periode van 2000 resulteert in een toename van de bezetting van de centrale opvang met personen naar Tabel 10: Instroom en uitstroom centrale opvang mei juni juli augustus Totaal Totaal 2000 Instroom Uitstroom Saldo Op 1 september bevonden zich asielzoekers in de centrale opvang. Hiervan verbleven er in een opvangcentrum. Er maakten personen gebruik van het ZelfZorgArrangement (ZZA). De opvangcapaciteit van was daarmee feitelijk voor 100% bezet. Tabel 11: Bezetting centrale opvang op 1 september 2000 (gespecificeerd naar nationaliteit) Nationaliteit Aantal Irak Afghanistan Joegoslavië Somalië Iran Azerbajdzjan Soedan Angola Bosnië Herzegovina Turkije Overig Subtotaal Evacués uit Kosovo 180 Totaal De bezetting van de decentrale opvang was per eind augustus 2000 ruim personen. ZZA-regeling Ultimo 1999 maakten personen gebruik van de ZZA-regeling. Sindsdien is het gebruik van deze regeling met gemiddeld 160 personen per maand toegenomen tot op 1 september In verband met de nog immer geldende capacitaire noodsituatie is de ZZA-regeling verlengd tot 1 januari Realisatie Kleinschalige Opvang (KCO) Over het aantal Kleinschalige Centrale Opvangeenheden (KCO-plaatsen) kan worden gemeld dat van de bestaande afspraak om in het jaar plaatsen te realiseren, gemeenten inmiddels ruim plaatsen hebben gerealiseerd. Het COA verwacht op 1 januari COW-plaatsen gerealiseerd te hebben. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

15 Capaciteitsprognose De prognose voor de centrale opvangcapaciteit eind 2000, inclusief de plaatsen in het kader van de ZZA-regeling en KCO-plaatsen, bedraagt ruim De prognose voor de decentrale opvangcapaciteit voor eind 2000 bedraagt ongeveer plaatsen. 3.3 Vreemdelingenkamers In deze paragraaf wordt ingegaan op de productie en het aantal nog te behandelen zaken van de Vreemdelingenkamers in de rapportageperiode. Ook wordt ingegaan op uitbreiding van het aantal VK s en op de invoering van een centraal intakebureau vreemdelingenzaken. Productie en aantal nog te behandelen zaken In de volgende tabel zijn de cijfers van de vreemdelingenkamer over de eerste acht maanden van dit jaar weergegeven. De cijfers zijn afgezet tegen de prognoses van de vreemdelingenkamer. De cijfers hebben betrekking op zowel asiel- als ook reguliere zaken. Tabel 12: Productie en aantal nog te behandelen zaken Vreemdelingenkamers Beginvoorraad Instroom VK Uitstroom VK Eindvoorraad Asiel Regulier Totaal Realisatie Prognose De in de vorige rapportage uitgesproken verwachting dat de totale productie zou dalen door de inspanningen van de bestaande vreemdelingenkamers voor de inrichting van de nieuwe vreemdelingenkamers, heeft zich in de afgelopen vier maanden nog niet bewaarheid. De productie is gemiddeld genomen hoger geweest dan geprognosticeerd. Evenals vorig trimester bestaat de indruk dat de hoge productie het gevolg is van de projectmatige afhandeling van bepaalde categorieën zaken. Uitbreiding De nieuwe vreemdelingenkamers in Assen en Arnhem zijn volgens planning officieel vanaf 1 september operationeel. De vreemdelingenkamers in Dordrecht, Groningen en Utrecht zullen conform de planning in januari 2001 volgen. Om de productiecapaciteit op het peil te brengen dat nodig is om de stroom beroepen op grond van de vreemdelingenwet te kunnen verwerken, is nog een volgend uitbreidingstraject nodig. Momenteel wordt onderzocht op welke wijze dat traject moet worden ingericht. Centraal intakebureau vreemdelingenzaken Door het toenemende aantal vreemdelingenkamers alsmede door de verkorting van de termijnen in bewaringszaken in de vreemdelingenwet 2000 is behoefte ontstaan aan centrale registratie en verdeling van door de vreemdelingenkamers te behandelen beroepen. In verband daarmee wordt momenteel gewerkt aan een centraal intakebureau vreemdelingenzaken. Het is de bedoeling het centraal intakebureau in ieder geval voor wat betreft de bewaringszaken per 1 januari 2001 van start gaat. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

16 3.4 Gefinancierde rechtsbijstand asielzoekers Ter voorbereiding op de invoering van de nieuwe wet is een aantal activiteiten in gang gezet. Diverse ketenpartners worden hierbij betrokken en participeren in een aantal werkgroepen met betrekking tot de vergoedingen, de financiering en de implementatie. Juristen van de stichtingen rechtsbijstand, asieladvocaten en een beperkt aantal medewerkers van aanverwante organisaties zoals de VVN wordt een opleidingsprogramma aangeboden. Op dit moment is er geen sprake van problemen ten aanzien van het aanbod van rechtsbijstand. Wel vergt de uitbreiding in Ter Apel extra inzet van de rechtsbijstandinstellingen en legt daarmee extra druk op het aanbod aan rechtsbijstand asiel. De komende maanden zal moeten blijken of vraag en aanbod in evenwicht kunnen worden gehouden. 4 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 4.1 Huisvesting statushouders Gedurende het eerste halfjaar van 2000 zijn 4700 statushouders (2265 A/VTV-statushouders en 2435 VVTV-statushouders) door gemeenten van eerste huisvesting voorzien. De omvang van de huisvestingstaakstelling voor deze periode is bij circulaire van 11 november 1999 aan de gemeenten bekend gemaakt en bedroeg 5000 te huisvesten statushouders (2300 A/VTV-statushouders en 2700 VVTV-statushouders). Er zijn de afgelopen periode minder statussen verleend (met name minder VVTVstatussen). Daardoor konden gemeenten niet aan de volledige taakstelling te voldoen. De taakstelling van het eerste halfjaar van 2000 is voor 94% gerealiseerd. Gemeenten zijn er het eerste half jaar van 2000 in geslaagd om in afdoende mate huisvestingsplaatsen te leveren. Voor de tweede helft van 2000 is in de circulaire van 8 mei 2000 aan de gemeenten bekend gemaakt dat naar verwachting 5100 statushouders van eerste huisvesting moeten worden voorzien (3500 A/VTV-statushouders en 1600 VVTV-statushouders). Inmiddels zijn gedurende de maanden juli en augustus 1360 statushouders gehuisvest. De trend dat er minder statussen worden verleend zet zich voort. Het aantal statushouders in de centrale opvangvoorzieningen dat voor eerste huisvesting in gemeenten in aanmerking komt, is verder afgenomen en heeft inmiddels het laagste niveau bereikt sinds de inwerkingtreding van de wettelijke taakstellingssytematiek (1 juli 1995). Het aantal feitelijke huisvestingen in de komende periode zal vooral afhankelijk zijn van het aantal nog te verlenen statussen. Naar verwachting zal de aan de gemeenten opgelegde huisvestingstaakstelling voor het tweede halfjaar van 2000 niet volledig kunnen worden gerealiseerd, vanwege een geringer aantal statusverleningen dan verwacht, Sinds de invoering van de taakstellingssystematiek zijn er tot en met augustus 2000 ruim statushouders gehuisvest, waarvan gedurende de periode 1 juli 1995 (datum invoering wettelijke taakstellingen) tot en met augustus 2000 ruim statushouders. De oproep aan gemeenten om voor eind 2000 op vrijwillige basis zgn. Kleinschalige Centrale Opvangeenheden (KCO-opvangplaatsen) voor asielzoekers te leveren heeft gedurende de verslagperiode nog niet het gewenste tussentijdse resultaat opgeleverd. Per eind augustus 2000 maakten asielzoekers gebruik van deze opvangvorm. Per eind augustus 2000 hebben slechts een beperkt aantal gemeenten (bijna 70) Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

17 KCO-opvangplaatsen geleverd, waarvan bijna 30 gemeenten een substantieel aandeel (50 plaatsen of meer) voor hun rekening namen. 4.2 Uitplaatsingstermijnen Het gewijzigde besluit GBA waarmee de inschrijving van asielzoekers bij zes maanden verblijf in Nederland mogelijk wordt gemaakt, is per 1 juni 2000 in werking getreden. Uit analyses voor de periode van mei tot en met augustus 2000 is gebleken dat er bij de gemeenten in de laatste fase van het feitelijke uitplaatsingsproces (de termijn van reservering van de woonruimte tot vertrek uit de centrale opvang) relatief gezien weinig vertragingen optreden. De ketenpartners IND, VD en COA hebben veel energie gestoken in het verbeteren van de procesgang rond het verzenden en uitreiken van de beschikking en de onderlinge informatie-uitwisseling daarover. Uit de maandelijkse analyse is gebleken dat van de juli 2000 gehuisveste statushouders gemiddeld 76% het uitplaatsingsproces binnen de gestelde termijn van drie maanden doorloopt. Dit percentage is lager dan de hiervoor liggende maanden onder meer omdat het aantal uit te plaatsen statushouders beperkter is geworden en door de omstandigheid dat het COA extra aandacht schenkt aan de uitplaatsing van statushouders die al langer in de opvang verblijven en waarvan de bemiddeling het nodige extra «maatwerk» vereist (bijvoorbeeld medische gevallen, grote gezinnen). Het gevolg hiervan is een gemiddeld langere uitplaatsingstermijn. 4.3 Bestuurlijk Overleg Rijk, VNG en IPO over opvang en huisvesting statushouders Op 23 juni 2000 heeft een kabinetsdelegatie onder leiding van de minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid bestuurlijk overleg met de VNG gevoerd. Het ministerie van VROM en het IPO waren ambtelijk vertegenwoordigd. De belangrijkste onderwerpen van dit overleg waren de aanhoudende capacitaire noodsituatie in de centrale opvangvoorzieningen, de gevolgen van de invoering van de Vreemdelingenwet 2000 voor de gemeenten en de daarmee samenhangende afschaffing van de Zorgwet VVTV. Onderstaand worden de bereikte resultaten weergegeven. Verlenging ZZA-regeling/KCO-opvang Bij de noodzaak van het voortzetten van het ZelfZorgArrangement (ZZAregeling) voor de opvang van asielzoekers in gemeenten is volgens afspraak met de andere overheden steeds een koppeling gelegd met de resultaten van de verwerving van Kleinschalige Centrale Opvangeenheden (KCO-opvangplaatsen). Het gaat hierbij om gerealiseerde plaatsen per eind Op grond van de tussentijds bereikte resultaten en de inschatting van het naar verwachting per het eind van 2000 in gebruik genomen aantal KCO-opvangplaatsen (6000 á 7000 plaatsen), gevoegd bij de hoge bezettingsgraad van de centrale opvangvoorzieningen, is geconstateerd dat de situatie niet zodanig is dat nu reeds met de beoogde afbouw van de ZZA-regeling begonnen kan worden. Het rijk heeft voorgesteld de ZZA-regeling nog tot 1 januari 2001 te verlengen. Mocht er zich daarna een capacitaire noodsituatie voordoen dan zal in overleg tussen het rijk en de andere overheden naar een oplossing worden gezocht. De VNG heeft hiermee ingestemd. De gemeenten zullen zich inspannen vóór eind 2000 de KCO-plaatsen te realiseren. Invoering Vreemdelingenwet 2000 De VNG heeft het Rijk geattendeerd op de situatie die voor gemeenten Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

18 ontstaat als gevolg van de invoering van de Vreemdelingenwet De gemeenten zullen te maken krijgen met een groot aantal personen dat onder verschillende regimes in de gemeenten verblijft. Het betreft naar verwachting circa 8500 VVTV ers die in afwachting zijn van de finale uitspraak in lopende beroeps- en bezwaarprocedures, nog 5500 personen in de Regeling Opvang Asielzoekers (ROA) en de nieuwe groep die ingevolge de Vreemdelingenwet 2000 een verblijfstatus krijgt. Het rijk heeft toegezegd het recent ontvangen voorstel van de VNG nader te bestuderen en hierover in een later stadium met de VNG van gedachten te wisselen. Daarnaast is de afspraak gemaakt dat na overleg tussen de betrokken departementen de VNG op korte termijn een reactie tegemoet kan zien op haar verzoek om een forfaitaire vergoeding van eenmalige frictiekosten die verband houden met de leegstand van woningen voor statushouders als gevolg van de statusomzetting en de afbouw van de administratieve organisatie voor de uitvoering van de Zorgwet VVTV. 5 Ministerie van Buitenlandse Zaken 5.1 Algemene ambtsberichten Algemene ambtsberichten worden uitgebracht door de Minister van Buitenlandse Zaken aan de Staatssecretaris van Justitie en gebruikt bij de beoordeling van individuele asielverzoeken en voor de vaststelling van het landgebonden asielbeleid. Handhaving en waar nodig verbetering van de kwaliteit van de informatievoorziening vormen sedert geruime tijd de belangrijkste doelstellingen op dit terrein. In voorgaande Rapportages Asielketen is steeds gewag gemaakt van de ontwikkelingen ter zake, met name die welke voortvloeien uit het advies van de Tijdelijke Adviescommissie Algemene Ambtsberichten dat eind 1998 werd uitgebracht en waarop de Minister van Buitenlandse Zaken reageerde in zijn brief aan Uw Kamer van 22 januari Recentelijk heeft Uw Kamer de Minister van Buitenlandse Zaken verzocht om een actualisering van de ontwikkelingen op dit terrein. Zoals in de voorgaande rapportage reeds is gemeld zijn in het voorjaar 2000 de bestaande werkafspraken tussen het Ministerie van Justitie en het Ministerie van Buitenlandse Zaken met betrekking tot de procedure bij de totstandkoming van algemene ambtsberichten aangevuld. Deels heeft deze aanvulling betrekking op het vormgeven van de betrokkenheid van Amnesty International en Vluchtelingenwerk Nederland bij de opstelling van de Terms of Reference (door het Ministerie van Justitie) voor een algemeen ambtsbericht. Daarnaast geven zij aan hoe vaak en voor welke landen van herkomst algemene ambtsberichten dienen te worden uitgebracht. De in dit kader op te stellen planningslijst voor de ambtsberichten zal maandelijks worden geactualiseerd in verband met mogelijke onverwachte ontwikkelingen. Ook wordt nadrukkelijk gewezen op de mogelijkheid van de zogenaamde deelambtsberichten. Door veelvuldiger gebruik te maken van deelambtsberichten bij bepaalde patronen in individuele asielonderzoeken is het mogelijk het aantal individuele ambtsberichten te verminderen. In de periode mei tot en met augustus van dit jaar werden 25 algemene ambtsberichten uitgebracht. Deze hebben betrekking op: Angola, Burundi, DR Congo, Ethiopië, Guinee, Mauritanië, Rwanda, Bangladesh (Bihari s), China, Mongolië, Sri Lanka, Armenië, FRJ/Algemeen, Georgië, Kroatië, Tsjechië, Cuba, Afghanistan, Afghanistan (Hezb-i-Wadat), Egypte, Irak (Centraal), Irak (medische verzorging), Iran, Libanon/SLA en Turkije (dienstplicht). Het totaal van de in de eerste acht maanden van dit jaar uitgebrachte aantal algemene ambtsberichten komt daarmee op 38. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

19 5.2 Onderzoek in individuele zaken Een ander belangrijk onderdeel van de informatievoorziening door het Ministerie van Buitenlandse Zaken op het asielgebied vormt het onderzoek in individuele asielzaken, ofwel de individuele ambtsberichten. Ook hier wordt sedert geruime tijd naar kwaliteitsverbetering gestreefd en naar het zo tijdig mogelijk leveren van de gevraagde informatie. Daarom zijn de ter zake gehanteerde werkprocessen die in 1998/1999 werden ingevoerd nog eens nader tegen het licht gehouden om eventuele knelpunten en oplossingen daarvoor te identificeren. Op basis daarvan is inmiddels begonnen met het opstellen van nieuwe richtlijnen voor departement en posten. Eén en ander zal nog voor het einde van het jaar zijn afgerond. In de periode mei tot en met augustus werden in totaal 386 individuele ambtsberichten uitgebracht, iets minder dan in de eerste vier maanden van dit jaar (421). Gespecificeerd naar landen van herkomst waren de individuele ambtsberichten die betrekking hadden op Afghaanse en Iraakse asielzoekers het meest talrijk. Ook de Afrikaanse landen scoorden hoog met bijna een derde van alle ambtsberichten. Het aantal ontvangen onderzoeksverzoeken van de IND bedroeg 416, een forse stijging ten opzichte van de voorgaande vier maanden (323). 5.3 Versterking personele capaciteit Zoals in de voorgaande Rapportage Asielketen aan uw Kamer is vermeld, werd in het eerste kwartaal van dit jaar een voortschrijdend meerjarig beleidsbestedingsplan vastgesteld. Aan de hand van dit plan wordt verder gewerkt aan de versterking van de uitvoeringscapaciteit en verbetering van de werkprocessen. Lag in de afgelopen tijd de nadruk vooral op versterking van de capaciteit, nu is het accent meer en meer komen te liggen op kwaliteitsverbetering. Hierbij waren met name van belang de verschillende activiteiten op het gebied van opleiding en training. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr