Resultaten van het IND-dossieronderzoek

Transcriptie

1 Bijlage 1. Resultaten van het IND-dossieronderzoek 1. Inleiding In de kabinetsnota Privé geweld-publieke zaak, die de Minister van Justitie op 12 april 2002 naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, is aandacht gevraagd voor de bijzondere positie van vrouwen, die op grond van een afhankelijke verblijfstitel in Nederland verblijven en vervolgens slachtoffer zijn geworden van huiselijk geweld. In de nota wordt gesteld dat de vreemdelingenrechtelijke procedures voor voortgezet verblijf te lang duren, waardoor de betrokken vrouwen een lange periode in onzekerheid leven. Voorts betekent dit in veel gevallen dat deze vrouwen de vrouwenopvang niet kunnen verlaten. Op grond van het vorenstaande is de IND verzocht om op basis van een dossieronderzoek te onderzoeken waarom veel aanvragen om een zelfstandige verblijfsvergunning van slachtoffers van huiselijk geweld niet meteen, in eerste instantie, worden ingewilligd. In deze bijlage zal eerst worden ingegaan op het beleid ten aanzien van voorgezet verblijf voor slachtoffers van huiselijk geweld, vervolgens zullen de resultaten van het dossieronderzoek uiteengezet en toegelicht worden. 2. Het vreemdelingenbeleid inzake vrouwen met een afhankelijke verblijfsstatus In hoofdstuk B2/5.3.3 van de Vreemdelingencirculaire 2000 is een regeling opgenomen voor vreemdelingen wier (huwelijks)relatie op grond waarvan het verblijf was toegestaan binnen drie jaar na verblijfsaanvaarding en anders dan door overlijden, is verbroken. In individuele gevallen, waarin niet aan de voorwaarden voor voortgezet verblijf wordt voldaan, wordt altijd bezien of het voortgezet verblijf moet worden aanvaard op grond van een combinatie van klemmende redenen van humanitaire aard. Klemmende redenen van humanitaire aard kunnen zijn gelegen in: 1. de situatie van alleenstaande vrouwen in het land van herkomst; 2. de maatschappelijke positie van vrouwen in het land van herkomst; 3. de vraag of in het land van herkomst een naar maatstaven van dat land aanvaardbaar te achten opvang aanwezig is; 4. de zorg die de vrouw/ouder heeft voor kinderen die in Nederland zijn geboren of een opleiding volgen; en 5. aantoonbaar ondervonden (seksueel) geweld binnen de familie. De vreemdeling die zich hierop beroept, geeft aan welke klemmende redenen van humanitaire aard naar zijn mening tot aanvaarding van zijn voortgezet verblijf dienen te leiden en onderbouwt zijn beroep met ter zake relevante gegevens en bescheiden. Het is nadrukkelijk de eigen verantwoordelijkheid van de vreemdeling(e) om bij het indienen van de aanvraag om voortgezet verblijf aan te geven dat er sprake is van dergelijke combinatie van factoren, en die met ter zake relevante gegevens en bescheiden te onderbouwen. De korpschef stelt de vreemdeling(e) wel in de gelegenheid dergelijke klemmende redenen van humanitaire aard aan te voeren en relevante gegevens en bescheiden te overleggen. Er zal altijd een belangenafweging worden gemaakt. Aan de factor (seksueel) geweld binnen de familie wordt in de belangenafweging een zwaar gewicht toegekend, wat betekent dat indien sprake is van (seksueel) geweld binnen de familie, bij toetsing aan de overige vier aspecten de aanwezigheid van één voldoende is om te concluderen dat sprake is van klemmende redenen van humanitaire aard. Geweld, waaronder seksueel geweld dat heeft geleid tot de feitelijke verbreking van de (huwelijks)relatie, wordt aangetoond aan de hand van: a. gegevens van de politie, bijvoorbeeld de melding van een incident of een proces-verbaal van de aangifte; b. een verklaring van een (vertrouwens)arts of een andere hulpverlener; de vertrouwensarts hoeft niet de eigen huisarts te zijn; c. gegevens over verblijf in een blijf-van-mijn-lijf-huis; of d. andere gegevens, voorzover het gaat om objectieve gegevens uit betrouwbare bron.

2 3. Resultaten van het dossieronderzoek De Federatie Opvang heeft in totaal 76 dossiernummers aangeleverd aan de hand waarvan het INDonderzoek is verricht. Hiertoe is gebruik gemaakt van IND Informatie Systeem (INDIS) en het Vreemdelingen Administratie Systeem (VAS). Het onderzoek is aan de hand van de volgende vragen uitgevoerd: a) is er sprake van een aanvraag om eerste toelating, voortgezet verblijf of overige situaties; b) in welke gevallen is de aanvraag om voortgezet verblijf gerelateerd aan verbreking van de (huwelijks)relatie, en in welke gevallen is de aanvraag om voortgezet verblijf ingediend vanwege andere redenen; c) is de reden van verbreking van de (huwelijks)relatie gerelateerd aan huiselijk geweld; d) leidt huiselijk geweld in alle gevallen tot een zelfstandige verblijfsstatus, zo nee, wat is de oorzaak hiervan. Ad. a) is er sprake van een aanvraag om eerste toelating, voortgezet verblijf of overige situaties Uit een eerste beoordeling van de dossiers bleek dat een grote groep vreemdelingen in de opvang zit, die geen aanvraag om voortgezet verblijf hebben ingediend, maar een aanvraag om eerste toelating. Bij een aanvraag om eerste toelating gaat het in het algemeen om een eerste verblijfsaanvraag. Indien een vreemdeling al een verblijfsvergunning heeft en vervolgens tijdig om een verlenging of wijziging van de verblijfsvergunning vraagt, is sprake van een aanvraag om voortgezet verblijf. Het onderzoek ziet op deze laatste categorie. Daarnaast is er een categorie vreemdelingen, die in het geheel geen procedure heeft lopen. Het betreft hier vreemdelingen die geheel uitgeprocedeerd zijn, in het bezit zijn van een verblijfsstatus of vreemdelingen van wie geen vreemdelingenrechtelijke procedure bekend is bij de IND of de vreemdelingendienst. Deze groep is onderverdeeld in de categorie overige. Tabel 1. Soorten aanvragen Categorie Aanvragen voortgezet verblijf 26 Aanvragen eerste toelating 21 Overige (is uitgeprocedeerd, in bezit van 29 verblijfsvergunning, geen procedure bekend) Totaal 76 Uit tabel 1 blijkt dat 26 vreemdelingen een aanvraag om voortgezet verblijf hebben ingediend. Daarnaast hebben 21 vreemdelingen een aanvraag om eerste toelating ingediend. Voorts blijkt uit de tabel dat er 29 vreemdelingen in de opvang zitten die uitgeprocedeerd zijn, reeds in het bezit zijn van een verblijfsstatus of van wie geen vreemdelingenrechtelijke procedure bekend is bij de IND of vreemdelingendienst. In hetgeen hierna volgt zal het onderzoek zich verder toespitsen op de aanvragen om voortgezet verblijf van vreemdelingen die in de opvang zitten en wier (huwelijks)relatie is verbroken door huiselijk geweld. Vervolgens zal in paragraaf 4 een toelichting worden gegeven op de aanvragen om eerste toelating en de categorie overige. Ad. b) in welke gevallen is de aanvraag om voortgezet verblijf gerelateerd aan verbreking van het huwelijk, en in welke gevallen is de aanvraag om voortgezet verblijf ingediend vanwege andere redenen. Tabel 2: Reden aanvraag om voortgezet verblijf Verbreking huwelijksrelatie 18 Andere redenen 8 Totaal 26 Uit tabel 2 blijkt dat er 18 aanvragen om voortgezet verblijf zijn ingediend omdat de (huwelijks)relatie van betrokkene is verbroken. Door deze verbreking is het oorspronkelijke verblijfsdoel (verblijf bij echtgeno(o)t(e) of partner) komen te vervallen. Met de aanvraag om voorgezet verblijf beoogt betrokkene een zelfstandige verblijfsstatus te verkrijgen. De overige 8 aanvragen betreffen aanvragen om voortgezet verblijf vanwege andere redenen dan een verbroken (huwelijks)relatie. Het gaat hier om aanvragen van uitgeprocedeerde asielzoekers die een reguliere procedure zijn gestart (2), verlengingsaanvragen van slachtoffers van mensenhandel (3), aanvragen vanwege andere humanitaire redenen (2) en een aanvraag om wedertoelating (1). 2

3 Ad. c) is de reden van verbreking van de (huwelijks)relatie gerelateerd aan huiselijk geweld; Tabel 3: reden verbreking (huwelijks)relatie Huiselijk geweld 14 Andere redenen 4 Totaal 18 In tabel 3 is de reden waarom de (huwelijks)relatie is verbroken uiteengezet. In 14 gevallen is de (huwelijks)relatie verbroken door huiselijk geweld. In de overige 4 gevallen is in ieder geval niet als zodanig door betrokkene aangevoerd dat huiselijk geweld aanleiding is geweest van de ontwrichting van de (huwelijks)relatie. Ad. d) leidt huiselijk geweld in alle gevallen tot een zelfstandige verblijfsstatus, zo nee, wat is oorzaak hiervan. Tabel 4: Fase procedure, aangifte + Proces Verbaal aanwezig, reden van afwijzing en overschrijding van beslistermijn. Aantal aanvragen Fase procedure Aangifte + PV Naast hg geen beslistermijn andere klem hum factor overschreden Ja Nee Ja Nee Ja Nee 2 Bij VD 2 0 n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t 4 Eerste aanleg 1 3 n.v.t. n.v.t Bezwaar de bezwaar Beroep In tabel 4 is weergegeven in welke procedurele fase de 14 aanvragen om voortgezet verblijf zich momenteel bevinden. Daarnaast is in de tabel weergegeven of de betrokkene aangifte bij de politie heeft gedaan van huiselijk geweld. Voorts is uit de tabel af te leiden hoeveel aanvragen er zijn afgewezen omdat de betrokkene naast huiselijk geweld niet kon aantonen dat er ook sprake is van andere klemmende redenen van humanitaire aard (zie paragraaf 2). Tot slot geeft de tabel weer of de beslistermijn is overschreden. Hieronder wordt de tabel nader uitgewerkt. Twee aanvragen om voortgezet verblijf zijn momenteel nog in behandeling bij de vreemdelingendienst. De reden hiervoor is dat de vreemdelingendienst nog bezig is met een onderzoek. Zodra het onderzoek is afgerond, zal de vreemdelingendienst de aanvragen, voorzien van een advies, doorsturen naar de IND. Vier aanvragen bevinden zich momenteel in de eerste aanlegfase, dit houdt in dat er nog geen beslissing is genomen op de aanvraag. Voorts bevinden zich vier aanvragen in de bezwaarfase (dit betreffen aanvragen waarop in eerste aanleg afwijzend is beslist). Verder bevindt zich één zaak in de beroepsfase (dit betreft een aanvraag waarvan het bezwaar ongegrond is verklaard) en tot slot bevindt één aanvraag zich in de tweede bezwaar fase (dit houdt in dat het beroep gegrond is verklaard en dat opnieuw op het bezwaar moet worden beslist). Uit de tabel blijkt dat van de 14 aanvragen er in zes gevallen door betrokkene aangifte bij de politie is gedaan wegens huiselijk geweld. In al die zes gevallen heeft de politie een proces verbaal van de aangifte opgemaakt. Voorts blijkt uit de tabel dat van de 8 aanvragen waarop de IND afwijzend heeft beslist (deze zaken bevinden zich nu in de bezwaarfase, beroep of 2 de bezwaarfase) er 6 aanvragen zijn afgewezen omdat betrokkene naast huiselijk geweld niet kon aantonen dat er ook sprake is van één van de andere in het beleid genoemde factoren van klemmende redenen van humanitaire aard. De overige twee aanvragen zijn afgewezen omdat niet kon worden aangetoond dat er sprake is van huiselijk geweld (vanwege het ontbreken van een proces-verbaal). Tot slot blijkt uit de tabel dat van de 12 aanvragen die bij de IND in behandeling zijn in veel gevallen de beslistermijn overschreden is. Met name bij de aanvragen die zich in de bezwaarfase bevinden en waarbij de betrokkene geen aangifte heeft gedaan en dus geen proces-verbaal in het dossier aanwezig is, wordt de beslistermijn niet gehaald. Dit geldt ook voor de zaken die zich in eerste aanleg of in de beroepsfase bevinden. 3

4 4. De vreemdelingen die in de maatschappelijke opvang verblijven, die geen aanvraag om voortgezet verblijf hebben ingediend Uit tabel 1 blijkt dat 21 vreemdelingen die in de maatschappelijk opvang zitten een aanvraag om eerste toelating hebben ingediend. Ondanks het feit dat deze vreemdelingen een aanvraag om eerste toelating hebben ingediend en in principe nog niet op basis van een verblijfsvergunning in Nederland hebben verbleven, is toch onderzocht of er bij deze aanvragen huiselijk geweld een rol speelt. Gebleken is dat 6 vreemdelingen hebben aangevoerd dat zij slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Het betreft hier vreemdelingen die een aanvraag om verblijf bij echtgenoot of partner hebben ingediend en wier (huwelijks)relatie tijdens de aanvraagprocedure is verbroken door huiselijk geweld (4). Daarnaast gaat het om een vreemdeling die eerder verblijf had op basis van een huwelijk in Nederland en daarna is teruggekeerd naar het land van herkomst en weer door middel van een machtiging tot voorlopig (mvv) verblijf Nederland is ingereisd. Verder betreft het een vreemdeling die illegaal in Nederland verbleef bij echtgenoot. Na de verbreking van het huwelijk door huiselijk geweld heeft de vreemdeling een aanvraag voor verblijf bij kind ingediend. Van de overige 15 aanvragen (waaronder drie mannen) is niet gebleken dat deze gerelateerd zijn aan huiselijk geweld. Deze vreemdelingen verblijven om diverse redenen in de opvang. Het gaat hier o.a. om slachtoffers van mensenhandel die een aanvraag hebben ingediend om een verblijfsvergunning (2), vreemdelingen die een asielgerelateerde aanvraag hebben ingediend (7), een uitgeprocedeerde asielzoeker die een aanvraag om medische redenen heeft ingediend (1), vreemdelingen die een reguliere aanvraag hebben ingediend, maar niet in het bezit zijn van een mvv (3) en vreemdelingen die niet tijdig een aanvraag om wijziging beperking hebben ingediend en wier aanvragen daarom worden aangemerkt als een aanvraag om eerste toelating (2). Voorts is in paragraaf 3, onder ad a. ook gemeld dat 29 vreemdelingen in de opvang zitten die geen aanvraag om voortgezet verblijf hebben ingediend en ook geen aanvraag om eerste toelating. Deze groep vreemdelingen is onderverdeeld in de categorie overige. Het gaat hier om vreemdelingen die reeds in bezit zijn van een verblijfsstatus (16), waaronder slachtoffers van mensenhandel (5), vreemdelingen die in het bezit zijn van een verblijfsvergunning onder de beperking voortgezet verblijf (7), vreemdelingen die een asielstatus hebben (3) en een EU/EER-onderdaan, die in het bezit is van een E-document (1). Van 11 vreemdelingen is zowel bij de IND als bij de vreemdelingendienst geen (vervolg)procedure bekend. Tot slot is gebleken dat er twee gezinnen (deze gezinnen zijn in twee aparte dossiernummers opgenomen) in de maatschappelijke opvang verblijven. Beide gezinnen verblijven illegaal in Nederland (uitgeprocedeerde asielzoekers en witte illegalen). 5. Conclusie IND-onderzoek De IND heeft op basis van de door de Federatie Opvang aangeleverde dossiernummers van vreemdelingen, die in de opvang zitten en een vreemdelingenrechtelijke procedure hebben gestart, onderzocht waarom veel aanvragen om een zelfstandige verblijfsvergunning van slachtoffers van huiselijk geweld niet meteen, in eerste instantie, worden ingewilligd. Uit het onderzoek is gebleken dat van de 76 vreemdelingen die in de maatschappelijke opvang zitten er 14 vreemdelingen een aanvraag om voortgezet verblijf hebben ingediend omdat hun (huwelijks)relatie is verbroken vanwege huiselijk geweld. De overige 62 vreemdelingen zitten om diverse andere redenen in de opvang. Echter deze vreemdelingen behoren niet tot de doelgroep van het IND-onderzoek. Voorts is gebleken dat huiselijk geweld niet in alle gevallen leidt tot een zelfstandige verblijfsstatus. De belangrijkste oorzaak hiervoor is dat betrokkene niet altijd kon aantonen dat de (huwelijks)relatie is verbroken door huiselijk geweld. In de vreemdelingenregelgeving is bepaald dat huiselijk geweld aantoonbaar moet zijn. Van groot belang is dat aangifte is gedaan bij de politie en dat een proces-verbaal is opgemaakt. Toch doen er weinig slachtoffers van huiselijk geweld daadwerkelijk aangifte bij de politie. Dit wordt ook bevestigd door de kabinetsnota Privé geweld-publieke zaak. Volgens deze nota doet slechts 12% van de slachtoffers aangifte bij de politie. Het bovenstaande heeft als gevolg dat de afdoening van de aanvragen om voortgezet verblijf verband houdend met huiselijk geweld, maar waarvan geen aangifte is gedaan, erg complex is voor de IND. Een aangifte bij de politie en de aanwezigheid van een proces-verbaal in het dossier leidt niet altijd tot een zelfstandige verblijfsstatus. Ondanks het feit dat huiselijk geweld is aangetoond, kan de aanvraag 4

5 toch worden afgewezen als blijkt dat niet kan worden aangetoond dat er ook sprake is van één van de andere in paragraaf 2 genoemde factoren van klemmende redenen van humanitaire aard. Daarnaast is uit het onderzoek gebleken dat, hoewel er in een beperkt aantal dossiers sprake was van een aanvraag om voortgezet verblijf, waarbij de vreemdeling(e) heeft aangevoerd dat de (huwelijks)relatie is verbroken door huiselijk geweld, bij deze zaken de beslistermijn, veelal in bezwaar, niet is gehaald. Hierboven is al aangegeven dat weinig slachtoffers van huiselijk geweld daadwerkelijk aangifte doen bij de politie. Voor de IND is de afdoening van deze aanvragen erg complex, omdat vaak niet naar behoren op deze aanvragen kan worden beslist vanwege het ontbreken van relevante gegevens, zoals een proces-verbaal in het dossier. De betrokkene wordt dan in de gelegenheid gesteld om schriftelijk aanvullende gegevens te verstrekken. De beslissing op de aanvraag wordt dan opgeschort tot de dag waarop de gevraagde informatie is ontvangen. Voorts worden betrokkenen in de bezwaarfase in de gelegenheid gesteld om te worden gehoord door een ambtelijke commissie. Het plannen van een hoorzitting kan ook enig tijdsverloop veroorzaken. 5