Inhoud. De Europese Unie: gisteren, vandaag en morgen

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord Marianne Thyssen, 3 Voorwoord Frans Timmermans, 5 Voorwoord door de auteurs bij de eerste editie, 7 Voorwoord door de auteurs bij de tweede editie, 9 Voorwoord door de auteurs bij de derde editie, 11 Belangrijkste afkortingen, 33 Deel 1 De Europese Unie: gisteren, vandaag en morgen 1. Het ontstaan van de Europese Unie, 38 1 DE OORSPRONG VAN DE EUROPESE UNIE, 38 2 DE DRIE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN: EGKS, EEG EN EURATOM, De evolutie van de drie Europese Gemeenschappen naar de Europese Unie van vandaag, 42 1 INLEIDING, 42 2 DE WIJZIGING VAN DE VERDRAGEN: VERDIEPING, 43 1 I De procedure om de Europese Verdragen te wijzigen, 43 2 I De Europese Akte, 45 3 I Het Verdrag van Maastricht: de oprichting van de Europese Unie, 46 4 I Het Verdrag van Amsterdam, 49 5 I Het Verdrag van Nice, 50 6 I De Europese Conventie en de Europese Grondwet: basis voor het Verdrag van Lissabon, 51 7 I Het Verdrag van Lissabon regelt de huidige situatie, 55 3 DE TOETREDING VAN NIEUWE LIDSTATEN: UITBREIDING, 57 1 I De voorwaarden en procedure voor toetreding van nieuwe lidstaten, 57 2 I Van 6 naar 28 lidstaten, 59 3 I De verdere uitbreiding van de Europese Unie: waar zijn de grenzen?, 62 4 I Het Europees Nabuurschapsbeleid (ENB), De Europese Unie vandaag, 67 INHOUD 13

2 4. Andere Europese samenwerkingsvormen en internationale organisaties, 71 1 DE BENELUX, 71 2 DE EUROPESE VRIJHANDELSASSOCIATIE EN DE EUROPESE ECONOMISCHE RUIMTE, 71 3 ANDERE INTERNATIONALE ORGANISATIES, 72 1 I Inleiding, 72 2 I De Raad van Europa, 72 3 I De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, 73 4 I De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, 74 5 I De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, 74 Deel 2 Het recht van de Europese Unie 1. Wat kan de Europese Unie doen?, 76 1 HET BASISBEGINSEL: DE EUROPESE UNIE HEEFT ALLEEN TOEGEWEZEN BEVOEGDHEDEN, 76 2 DE VERSCHILLENDE SOORTEN BEVOEGDHEDEN VAN DE EUROPESE UNIE, 77 1 I De exclusieve, gedeelde en ondersteunende, coördinerende of aanvullende bevoegdheden, 77 2 I Subsidiaire bevoegdheden: flexibiliteit, 80 3 I De harmonisatiebevoegdheid, 80 3 DE BEPERKINGEN BIJ HET UITOEFENEN VAN DE BEVOEGDHEDEN VAN DE EUROPESE UNIE: SUBSIDIARITEIT EN EVENREDIGHEID, 81 4 HET BEGINSEL VAN LOYALE SAMENWERKING, Met welke middelen maakt de Europese Unie recht?, 83 1 INLEIDING, 83 2 HET PRIMAIR RECHT: DE VERDRAGEN, 84 3 DE INTERNATIONALE OVEREENKOMSTEN, 84 4 DE RECHTSHANDELINGEN VAN HET SECUNDAIR/AFGELEID RECHT, 85 1 I De reguliere rechtshandelingen, 86 2 I De bijzondere rechtshandelingen van het GBVB, 92 5 DE ONGESCHREVEN RECHTSBRONNEN, 93 6 WAAR IS HET RECHT VAN DE EUROPESE UNIE TE VINDEN?, Welke invloed heeft het Europees recht in het nationaal recht?, 96 1 HET EUROPEES RECHT HEEFT VOORRANG OP HET NATIONAAL RECHT, 96 2 HET EUROPEES RECHT HEEFT DIRECTE WERKING IN HET NATIONAAL RECHT, 97 1 I Principe, 97 2 I Welke regels van het Europees recht hebben directe werking?, ZO WERKT EUROPA

3 3 I De directe werking van internationale overeenkomsten, 98 4 I De directe werking van Verdragsbepalingen, 98 5 I De directe werking van verordeningen en richtlijnen, 99 3 DE PROCEDURE TOT SCHADEVERGOEDING VANWEGE EEN FOUT VAN EEN LIDSTAAT, 100 Deel 3 De instellingen en organen van de Europese Unie 1. De instellingen van de Europese Unie, HET EUROPEES PARLEMENT, I Samenstelling, I Taken, I Werking, DE EUROPESE RAAD, I Samenstelling, I Taken, I Werking, DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, I Samenstelling, I Taken, I Werking, DE EUROPESE COMMISSIE, I Samenstelling, I Taken, I Werking, HET HOF VAN JUSTITIE VAN DE EUROPESE UNIE, I Samenstelling, I Taken, I Werking, DE EUROPESE CENTRALE BANK, I Samenstelling, I Taken, DE REKENKAMER, I Samenstelling, I Taken, I Werking, De organen van de Europese Unie, DE FINANCIËLE ORGANEN, I Samenstelling, I Taken, I Werking, 142 INHOUD 15

4 2 DE ADVIESORGANEN, I Het Europees Economisch en Sociaal Comité, I Het Comité van de Regio s, DE INTERINSTITUTIONELE ORGANEN, I Het Bureau voor Officiële Publicaties, I Het Europees Bureau voor Personeelsselectie, I De Europese Bestuursschool, De Agentschappen, ALGEMEEN, I Inleiding, I Algemene kenmerken, DE GEDECENTRALISEERDE AGENTSCHAPPEN, I Het communautair Bureau voor plantenrassen, I Het Europees Bureau voor visserijcontrole, I Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, I Het Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart, I Het Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen, I Het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid, I Het Europees Agentschap voor netwerk- en informatiebeveiliging, I Het Europees Centrum voor de ontwikkeling van de beroepsopleiding, I Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding, I Het Europees Agentschap voor chemische stoffen, I Het Europees Geneesmiddelenbureau, I Het Europees Milieuagentschap, I Het Europees Spoorwegbureau, I Het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving, I Het Bureau van de Europese Unie voor de Grondrechten, I De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid, I De Europese GNSS-toezichtautoriteit, I De Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden, I De Europese Stichting voor opleiding, I Het Harmonisatiebureau voor de interne markt (merken, tekeningen en modellen), I Het Vertaalbureau voor de organen van de Europese Unie, I Het Europees Defensieagentschap, I Het Instituut voor veiligheidsstudies van de Europese Unie, I Het Satellietcentrum van de Europese Unie, I De Europese Politieacademie, I Het Europees orgaan voor de justitiële samenwerking (Eurojust), I De Europese Politiedienst (Europol), I Agentschap voor de samenwerking tussen energieregelgevers, I Orgaan van Europese regelgevende instanties voor elektronische communicatie, ZO WERKT EUROPA

5 30 I Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken, I Europees Instituut voor gendergelijkheid, I Europees Agentschap voor grootschalige IT-systemen, I Europese Bankenautoriteit, I Europese Autoriteit voor verzekeringen en bedrijfspensioenen, I Europese Autoriteit voor effecten en markten, EUROPEES INSTITUUT VOOR INNOVATIE EN TECHNOLOGIE, DE UITVOERENDE AGENTSCHAPPEN, I Het uitvoerend Agentschap Europese onderzoeksraad, I Het uitvoerend Agentschap onderzoek, I Het uitvoerend Agentschap voor onderwijs, audiovisuele media en cultuur, I Het uitvoerend Agentschap voor het midden- en kleinbedrijf, I Het uitvoerend Agentschap voor consumenten, gezondheid en voeding, I Het uitvoerend Agentschap innovatie en netwerken, De toezichthoudende instanties van de Europese Unie, DE EUROPESE OMBUDSMAN, I Samenstelling, I Taken, I Werking, DE EUROPESE TOEZICHTHOUDER VOOR GEGEVENSBESCHERMING, I Samenstelling, I Taken, I Werking, HET EUROPEES BUREAU VOOR FRAUDEBESTRIJDING (OLAF), I Algemeen, I Samenstelling, I Taken, 183 Deel 4 De besluitvorming binnen de Europese Unie 1. De gewone wetgevingsprocedure: algemeen en uitzonderingen, DE GEWONE WETGEVINGSPROCEDURE IN DETAIL, DE GEWONE WETGEVINGSPROCEDURE IN DE PRAKTIJK, De specifieke regels en procedures, HET GEMEENSCHAPPELIJK BUITENLANDS EN VEILIGHEIDSBELEID, DE POLITIËLE EN JUSTITIËLE SAMENWERKING IN BURGERLIJKE EN STRAFZAKEN, Europa met meerdere snelheden, 197 INHOUD 17

6 Deel 5 De burgers van de Europese Unie 1. Non-discriminatie en het Europees burgerschap, HET RECHT OM JE ALS PERSOON VRIJ OP HET GRONDGEBIED VAN DE EUROPESE UNIE TE VERPLAATSEN EN TE VERBLIJVEN, HET RECHT OM TE KIEZEN EN VERKOZEN TE WORDEN BIJ DE GEMEENTERAADSVERKIE- ZINGEN EN DE VERKIEZINGEN VOOR HET EUROPEES PARLEMENT IN DE LIDSTAAT WAAR JE WOONT, I Actief en passief kiesrecht bij de gemeenteraadsverkiezingen, I Actief en passief kiesrecht bij de Europese verkiezingen, I Evolutie: kiesrecht voor regionale of nationale verkiezingen?, HET RECHT OP DIPLOMATIEKE EN CONSULAIRE BESCHERMING VAN ANDERE LIDSTATEN OP HET GRONDGEBIED VAN DERDE LANDEN, HET PETITIERECHT: HET RECHT OM EEN VERZOEKSCHRIFT IN TE DIENEN BIJ HET EUROPEES PARLEMENT, HET RECHT OM GEHOORD TE WORDEN EN HET BURGERINITIATIEF, HET RECHT OM EEN KLACHT IN TE DIENEN BIJ DE EUROPESE OMBUDSMAN, HET RECHT OM JE TOT DE EUROPESE INSTELLINGEN EN ADVIESORGANEN TE WENDEN IN JE EIGEN TAAL EN IN DIE TAAL ANTWOORD TE KRIJGEN, HET RECHT OP TOEGANG TOT DOCUMENTEN, De grondrechten van de burgers, ALGEMEEN, INHOUD VAN HET HANDVEST, Andere informatienetwerken en aanspreekpunten voor de oplossing van problemen, DE PORTAALSITE UW EUROPA ( YOUR EUROPE ), EUROPE DIRECT: UW RECHTSTREEKSE VERBINDING MET DE EUROPESE UNIE, DE WEGWIJZERDIENST: JURISTEN GEVEN GRATIS ADVIES OVER UW RECHTEN, HET SOLVIT-NETWERK, UW STEM IN EUROPA, PLOTEUS, ZO WERKT EUROPA

7 Deel 6 De rechtsbescherming binnen de Europese Unie 1. De rechtstreekse toegang tot het Hof van Justitie en het Gerecht, DE PROCEDURES WAAR BURGERS EN ONDERNEMINGEN ALS EISER KUNNEN OPTREDEN, I De procedure tot nietigverklaring, I De procedure wegens nalaten, I De procedure tot schadevergoeding, DE PROCEDURES WAAR BURGERS EN ONDERNEMINGEN NIET ALS EISER KUNNEN OPTREDEN, I De procedure wegens niet nakomen van Verdragsverplichtingen op initiatief van de Europese Commissie, I De procedure wegens niet nakomen van Verdragsverplichtingen op initiatief van een lidstaat, I De procedure tot vernietiging van een (Europees) Raadsbesluit op initiatief van een lidstaat, De onrechtstreekse toegang tot het Hof van Justitie, WAT IS DE ONRECHTSTREEKSE PROCEDURE?, DE NATIONALE RECHTER ALS SPILFIGUUR IN DE ONRECHTSTREEKSE PROCEDURE, WANNEER MÓET DE NATIONALE RECHTER EEN PREJUDICIËLE VRAAG STELLEN?, WAT IS HET GEVOLG VAN EEN ONRECHTSTREEKSE PROCEDURE?, 233 Deel 7 De begroting van de Europese Unie 1. De principes van de begroting, HET EVENWICHTSBEGINSEL, DE EENJARIGHEID (JAARPERIODICITEITSBEGINSEL), HET UNIVERSALITEITSPRINCIPE, DE SPECIALITEIT, DE WETTELIJKHEID, GOED FINANCIEEL BEHEER, HET REKENEENHEIDSBEGINSEL: DE OPSTELLING IN EURO, HET TRANSPARANTIEPRINCIPE (DOORZICHTIGHEIDSBEGINSEL), HET EENHEIDS- EN WAARACHTIGHEIDSBEGINSEL, 238 INHOUD 19

8 2. De begrotingsprocedure, HET MEERJARIG FINANCIEEL KADER, I Het meerjarig financieel kader, I De jaarlijkse technische bijstelling, I Onvoorziene omstandigheden en fondsen boven op het meerjarig financieel kader, I Tussentijdse herziening van het meerjarig financieel kader, I Overzicht van de opeenvolgende financiële vooruitzichten, I Het huidig meerjarig financieel kader , HET VERLOOP VAN DE BEGROTINGSPROCEDURE, I Stap 1: De Europese Commissie stelt een voorontwerp van begroting vast, I Stap 2: De Raad bepaalt zijn positie over het voorontwerp, I Stap 3: Het Europees Parlement bepaalt zijn positie, I Stap 4: Samenroepen van het bemiddelingscomité, I Stap 5: Vaststelling van de begroting, De ontvangsten (inkomsten) van de begroting, DE EIGEN MIDDELEN, I Traditionele eigen middelen, I De eigen middelen afkomstig uit de belasting op de toegevoegde waarde (btw), I De BNI-middelen, ANDERE ONTVANGSTEN, DE BRITSE REBATE, OVERZICHT VAN DE NATIONALE BIJDRAGEN VAN DE LIDSTATEN, DE TOEKOMST: EEN GROTE HERVORMING VAN DE FINANCIERING VAN DE EUROPESE UNIE?, De uitgaven (kosten) van de begroting, DE EUROPESE BEGROTING PER BELEIDSTERREIN, OVERZICHT VAN DE UITGAVEN PER LIDSTAAT, DE COFINANCIERING, De uitvoering van de begroting, De controle op de begroting, CONTROLES DOOR DE LIDSTATEN, DE EUROPESE INTERNE CONTROLE, DE EUROPESE EXTERNE CONTROLE: DE REKENKAMER, DE CONTROLE DOOR HET EUROPEES PARLEMENT: DE KWIJTING, DE BESTRIJDING VAN FRAUDE: OLAF, ZO WERKT EUROPA

9 Deel 8 Het beleid van de Europese Unie I. HET INTERNE BELEID VAN DE EUROPESE UNIE, Interne markt, INLEIDING, VRIJ VERKEER VAN GOEDEREN, I Afschaffing van de fiscale grenzen: de douane-unie, I Verbod op kwantitatieve in- en uitvoerbeperkingen en maatregelen van gelijke werking, I Afschaffing van de fysieke en administratieve grenzen, I Afschaffing van de technische grenzen: wederzijdse erkenning en harmonisatie, VRIJ VERKEER VAN PERSONEN: WERKNEMERS EN ZELFSTANDIGEN, I Principes, I Overgangsperiode voor de nieuwe lidstaten, I Tijdelijk ter beschikking stellen van werknemers: de detacheringsrichtlijn, I Sociale bescherming, I EURES, VRIJ VERKEER VAN DIENSTEN, I De basisprincipes, I De toepassing, I De dienstenrichtlijn: naar een échte interne dienstenmarkt tegen 2010?, I De nutsectoren: stap voor stap naar een interne markt, I De financiële diensten, VRIJ VERKEER VAN KAPITAAL, HET WERK IS NOG NIET AF, Landbouw en visserij, INLEIDING, HET EUROPEES LANDBOUWBELEID: HET RESULTAAT VAN EEN HELE REEKS HERVORMINGEN, DE EERSTE PIJLER: RECHTSTREEKSE BETALINGEN EN MECHANISMEN VOOR MARKTBEHEER, I Mechanismen voor marktbeheer, I Rechtstreekse betalingen, DE TWEEDE PIJLER: PLATTELANDSONTWIKKELING, KWALITEIT VAN DE PRODUCTIE: VAN BOER TOT BORD, EVOLUTIE IN DE LANDBOUWSECTOR: BIOLANDBOUW EN GGO-TEELT, DE LANDBOUWFONDSEN, 298 INHOUD 21

10 8 DE TOEKOMST VAN HET LANDBOUWBELEID, VISSERIJ, Vervoer en mobiliteit, INLEIDING, TRANS-EUROPESE NETWERKEN VOOR TRANSPORT (TEN-T), WEGVERVOER, I Openstellen van de markt, I Werk-, rij- en rusttijden in het wegvervoer, I Het Europees rijbewijs, I Veiligheid op de weg en veiligheid van de weginfrastructuur, LUCHTVERVOER, I Openstellen van de markt, I Veiligheid en beveiliging van de luchtvaart, I Luchtvaart en milieu, I Civiel gebruik van onbemande luchtvaartuigen (drones), HET SPOOR, I Openstelling van de markt, I Andere aspecten van een Europese spoorwegmarkt, ZEEVERVOER, I Scheepvaartveiligheid, I Beveiliging van havens na de aanslagen van 9/11, I Kustvaart of short sea shipping (SSS) en de eengemaakte Europese scheepsvaartruimte, I Openstelling van de markt voor havendiensten, BINNENVAART, I Openstelling van de markt, I Het Naiades II-actieprogramma, PASSAGIERSRECHTEN, SCHONE ENERGIE VOOR VERVOER: ALTERNATIEVE BRANDSTOFFEN, GALILEO: DE EUROPESE GPS, INTELLIGENTE TRANSPORTSYSTEMEN (ITS), PRIJSZETTING: IN REKENING BRENGEN VAN EXTERNE KOSTEN, OPENBAAR VERVOER, STEDELIJKE MOBILITEIT, Mededinging, REGELS VOOR ONDERNEMINGEN, I Regels betreffende anticoncurrentiële praktijken, I Regels die de structuur van de markt betreffen (concentraties), REGELS VOOR LIDSTATEN (STAATSSTEUN), OPENBARE BEDRIJVEN EN DIENSTEN VAN ALGEMEEN ECONOMISCH BELANG, ZO WERKT EUROPA

11 4 SAMENWERKING MET DE NATIONALE AUTORITEITEN EN RECHTERLIJKE INSTANTIES, SAMENWERKING MET LANDEN VAN BUITEN DE EUROPESE UNIE, Economisch en monetair beleid, INLEIDING: ECONOMISCHE INTEGRATIE, DE LANGE WEG NAAR DE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE: DE EURO, HOE WORDT EEN LIDSTAAT TOEGELATEN TOT DE EUROZONE?, DE HUIDIGE DEELNEMERS AAN DE EUROZONE, LANDEN DIE DE EURO GEBRUIKEN, MAAR GEEN LID ZIJN VAN DE EUROZONE, ZIJ DIE NIET DEELNEMEN: WILLEN ZE NIET OF KUNNEN ZE NIET?, I Opt out, I Lidstaten met een derogatie, I Zweden: een speciaal geval: niet willen is niet kunnen?, I Monetaire samenwerking tussen de eurozone en lidstaten die geen deel uitmaken van de eurozone: het Europees wisselkoersmechanisme II, HET MONETAIR BELEID IN DE EUROPESE UNIE: PRIJSSTABILITEIT TROEF, I De Europese Centrale Bank (ECB), het eurosysteem en het Europees Stelsel van Centrale Banken (ESCB), I De taken van het Europees Stelsel van Centrale Banken (ESCB) en van de ECB, I Het monetair beleid: handhaven van de prijsstabiliteit is het hoofddoel, HET ECONOMISCH BELEID IN DE EUROPESE UNIE: LIDSTATEN MOETEN IN VORM BLIJVEN, I De Europa 2020-strategie ( ), I Coördinatie van het economisch beleid, I Het stabiliteits- en groeipact: gezonde overheidsfinanciën, I Macro-economische opvolging: een gezonde economie, I Het Europees economisch beleid in de praktijk: het Europees Semester, I Een speciale behandeling voor landen uit de eurozone met financiële problemen, FINANCIËLE HULP AAN LIDSTATEN, DE EUROPESE BANKENUNIE, NAAR EEN LANGETERMIJNOPLOSSING VOOR DE ECONOMISCHE CRISIS, I Naar een versterkte samenwerking binnen de eurozone, I Het investeringsplan, Sociaal en werkgelegenheidsbeleid, INLEIDING, DOELSTELLINGEN VAN HET SOCIAAL EN WERKGELEGENHEIDSBELEID, I Doelstelling van de Europese sociale politiek, I Doelstelling van het Europese werkgelegenheidsbeleid, 358 INHOUD 23

12 3 DE EUROPESE WERKGELEGENHEIDSSTRATEGIE (EWS), HET ACQUIS COMMUNAUTAIRE : DE EUROPESE REGELS TER ZAKE, I Gelijke kansen voor mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt, I Bescherming van de rechten van werknemers in het algemeen en bij aanpassingen in de onderneming, I Arbeidstijd, I Bescherming van jongeren op het werk, I De Europese sociale dialoog, I Veiligheid en gezondheid op het werk, I Vrij verkeer van werknemers, I Coördinatie van de socialezekerheidsstelsels, I Non-discriminatie, HET DOELGROEPENBELEID, I Jongeren, I Personen met een handicap, I Vergrijzing, FINANCIËLE INSTRUMENTEN TER UITVOERING VAN HET SOCIAAL EN WERKGELEGENHEIDSBELEID, I Het Europees Sociaal Fonds (ESF), I Het Europees programma voor werkgelegenheid en sociale innovatie (EaSI), I Europees fonds voor aanpassing aan de globalisering (EGF), I Het fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen (FEAD), HET COMITÉ VOOR DE WERKGELEGENHEID, HET COMITÉ VOOR SOCIALE BESCHERMING, DE EUROPESE WAARNEMINGSPOST VOOR DE WERKGELEGENHEID, HET EUROPEES AGENTSCHAP VOOR VEILIGHEID EN GEZONDHEID OP HET WERK (OSHA), HET EUROPEES CENTRUM VOOR DE ONTWIKKELING VAN DE BEROEPSOPLEIDING (CEDEFOP), DE EUROPESE STICHTING TOT VERBETERING VAN DE LEVENS- EN ARBEIDS- OMSTANDIGHEDEN (EUROFOUND), DE EUROPESE STICHTING VOOR OPLEIDING (ETF), Gelijke kansen voor mannen en vrouwen, INLEIDING, GELIJKE KANSEN OP DE ARBEIDSMARKT, VROUWEN EN BESLUITVORMING, MAINSTREAMING: GELIJKE KANSEN INTEGREREN IN ALLE BELEIDSDOMEINEN, DE STRIJD TEGEN SEKSUELE INTIMIDATIE EN GEWELD TEGEN VROUWEN, INTERNATIONALE DIMENSIE, DE ROL VAN HET HOF VAN JUSTITIE, ZO WERKT EUROPA

13 8 DE ROL VAN HET EUROPEES PARLEMENT, HET EUROPEES GENDERINSTITUUT, NETWERK VAN EXPERTEN, STRATEGIE VOOR DE GELIJKHEID VAN VROUWEN EN MANNEN ( ), Onderwijs, beroepsopleiding, jeugd en sport, INLEIDING, HARMONISERING VAN HET HOGER ONDERWIJS EN BEROEPSKWALIFICATIES, OPENER ONDERWIJS EN E-TWINNING, HET ERASMUS+-PROGRAMMA VOOR ONDERWIJS EN OPLEIDING ( ), JEUGDZAKEN, I Het Europese jeugdbeleid, I Het Witboek Jeugd, I Het Jeugdpact, I Een nieuw EU-samenwerkingskader voor Jeugd ( ), I Het Erasmus+-programma voor jeugd, UITVOEREND AGENTSCHAP ONDERWIJS, AUDIOVISUELE MEDIA EN CULTUUR (EACEA), SPORT, Cultuur, INLEIDING, PROGRAMMA S EN ACTIEPUNTEN, I Creatief Europa ( ), I Culturele Hoofdstad van Europa, I Jumelage, stedenbanden of zustersteden, I Europese dagen van het cultureel erfgoed en het Europees erfgoedlabel, I Vijf Europese prijzen, I Cultuurbeleid via andere Europese programma s en begrotingslijnen, DE ECONOMISCHE ASPECTEN VAN CULTUUR, I Cultuur is een bijzondere economische sector, I Verlaagde en bijzondere btw-tarieven, I Auteursrechten, I De richtlijn Audiovisuele mediadiensten, TALEN ALS PIJLERS VAN CULTUUR, DE EUROPESE UNIE EN DE WERELD, Volksgezondheid, INLEIDING, VORIGE EN LOPENDE GEZONDHEIDSSTRATEGIEËN, 400 INHOUD 25

14 3 ACTIEDOMEINEN, I Zware en chronische aandoeningen, I Tabak, I Hiv/aids en andere besmettelijke ziekten, I Drugsverslaving en alcoholisme, I Voeding en lichaamsbeweging, I Zeldzame ziekten, I Geestelijke gezondheid, I Paraatheid en reactiecapaciteit, I Bloed, organen en weefsels, I Gezondheidswerkers, E-GEZONDHEID, HET EUROPEES CENTRUM VOOR ZIEKTEPREVENTIE EN -CONTROLE, WETENSCHAPPELIJKE COMITES OP HET GEBIED VAN CONSUMENTENVEILIGHEID, VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU, VRIJ VERKEER VAN PATIËNTEN, Consumentenbescherming, INLEIDING, BESCHERMING VAN GEZONDHEID EN VEILIGHEID, I Productveiligheid, I Aansprakelijkheid voor producten met gebreken, I Voedselveiligheid, I Genetisch gewijzigde organismen (ggo s), I Het voorzorgsbeginsel, INFORMATIE EN VOORLICHTING VAN DE CONSUMENT, I Etikettering van voedingsmiddelen, I Etikettering van niet-voedingsmiddelen, I Taalgebruik, I Europese kwaliteitslabels, I Prijsaanduiding, BESCHERMING VAN DE ECONOMISCHE EN JURIDISCHE BELANGEN VAN DE CONSUMENT, I Oneerlijke handelspraktijken en reclamevoorschriften, I Consumentenrichtlijn, I Garanties voor consumptiegoederen, I Financiële diensten, AFDWINGBAARHEID, BELANGENBEHARTIGING EN VERTEGENWOORDIGING, SCOREBORD VOOR DE CONSUMENTENMARKT, WETENSCHAPPELIJKE COMITES OP HET GEBIED VAN CONSUMENTENVEILIGHEID, VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU, ZO WERKT EUROPA

15 12. Trans-Europese netwerken, TRANS-EUROPESE NETWERKEN VOOR VERVOER (TEN-T), TRANS-EUROPESE NETWERKEN VOOR ENERGIE (TEN-E), TRANS-EUROPESE NETWERKEN VOOR TELECOMMUNICATIE-INFRASTRUCTUUR, Ondernemings- en industriebeleid, INLEIDING, EEN GEÏNTEGREERD INDUSTRIEBELEID VOOR HET UITGEBREIDE EUROPA, HET EUROPEES BELEID VOOR KLEINE EN MIDDELGROTE ONDERNEMINGEN (KMO S), DE VERSCHILLENDE SECTOREN, I De farmaceutische sector, I De chemische sector, I De tertiaire sector: de dienstensector, Regionaal en cohesiebeleid, INLEIDING, HET REGIONAAL EN COHESIEBELEID IN HET NABIJE VERLEDEN: , I Algemeen, I Doelstellingen en financiering, HET REGIONAAL EN COHESIEBELEID VAN 2014 TOT 2020, I Algemeen, I Doelstellingen gelinkt aan de Europa 2020-strategie, I De structuur- en investeringsfondsen (ESIF), I Financiële instrumenten en andere Europese fondsen, Onderzoek en innovatie, INLEIDING, DOELSTELLINGEN, I Algemene doelstellingen, I De 3 %-doelstelling, DE INNOVATIE-UNIE, DE EUROPESE ONDERZOEKSRUIMTE (ERA), DE MEERJARENKADERPROGRAMMA S, I De eerste kaderprogramma s voor onderzoek en technologische ontwikkeling (OTO, ), I Horizon 2020, HET EUROPEES INSTITUUT VOOR INNOVATIE EN TECHNOLOGIE (EIT), GEMEENSCHAPPELIJK CENTRUM VOOR ONDERZOEK (GCO), 459 INHOUD 27

16 16. Milieu, INLEIDING, KENMERKEN EN PRINCIPES VAN HET EUROPEES MILIEUBELEID, I Het voorzorgsbeginsel, I Het beginsel van preventief handelen, I Het beginsel van de voorkeur voor brongerichte maatregelen, I Het beginsel de vervuiler betaalt, I Het integratiebeginsel, DE VOORNAAMSTE MILIEUPROBLEMEN, I Klimaatverandering, I Luchtverontreiniging, I Beheer van afvalstoffen, I Geluidshinder, I Waterverontreiniging, I Bedreiging natuur en biologische diversiteit, INSTRUMENTEN VOOR DE UITVOERING VAN HET COMMUNAUTAIR MILIEUBELEID, I Financiële middelen (Europese Unie), I Financiële middelen (nationaal), I De burger en het bedrijfsleven sensibiliseren voor het milieu, I Controle op de naleving: rol van het Europees Hof van Justitie, I Overtredingen strafbaar stellen, I Inspraak van de burger, I Het Europees milieuagentschap, INTERNATIONALE SAMENWERKING, Energie, INLEIDING, HET BELEID, I Hernieuwbare energie, I Energie-efficiëntie, I Een interne markt voor energie, DE ENERGIE-UNIE, FINANCIËLE INSTRUMENTEN, DE EXTERNE ENERGIEBETREKKINGEN, KERNENERGIE, Ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, INLEIDING, HET GEMEENSCHAPPELIJK GRENZENBELEID, I Het Schengenakkoord: afschaffen van de binnengrenzen, I Het Schengenacquis : een ruimte van veiligheid zonder binnengrenzen, ZO WERKT EUROPA

17 3 I De Schengenzone, I Het Schengen-Informatiesysteem SIS I en II, I De gemeenschappelijke bescherming van de buitengrenzen, HET ASIELBELEID, HET IMMIGRATIEBELEID, I Legale immigratie, I Illegale immigratie, I Samenwerking van politie en justitie, DE JUSTITIËLE SAMENWERKING IN BURGERLIJKE ZAKEN, DE JUSTITIËLE SAMENWERKING IN STRAFZAKEN, I Algemeen, I Wederzijdse rechtshulp in strafzaken, I Wederzijdse erkenning in strafzaken, I Onderlinge aanpassing van de wetgeving: enkele voorbeelden, I Naar een Europees Openbaar Ministerie?, DE POLITIËLE SAMENWERKING, HET EUROPEES BELEID OVER GEGEVENSBESCHERMING, FINANCIËLE INSTRUMENTEN ( ), I Het programma Justitie, I Het fonds voor Interne Veiligheid, I Het Asiel-, Migratie- en Integratiefonds (AMIF), I Het programma voor Rechten, Gelijkheid en Burgerschap, 515 II. HET EXTERNE BELEID VAN DE EUROPESE UNIE, Gemeenschappelijke handelspolitiek, INLEIDING, DE GEMEENSCHAPPELIJKE HANDELSPOLITIEK EN INTERNATIONALE VERDRAGEN, INVOER VAN PRODUCTEN UIT DERDE LANDEN, I Het gemeenschappelijk buitentarief (GBT), I De invoer is vrij: geen kwantitatieve beperkingen, I Handelsbeschermende maatregelen, UITVOER VAN EUROPESE PRODUCTEN NAAR DERDE LANDEN, I Principe: de uitvoer is vrij, I Bestrijding van handelsbelemmeringen via de Trade Barriers Regulation (TBR), I Databank Markttoegang ( Market Access Database ), MULTILATERALE HANDELSPOLITIEK: WTO, I De Europese Unie en de WTO, I De Doha-ronde: de ontwikkelingsronde, BILATERALE EN REGIONALE HANDELSPOLITIEK, 526 INHOUD 29

18 7 HANDEL MET ONTWIKKELINGSLANDEN, HANDEL EN DUURZAME ONTWIKKELING, Samenwerking met derde landen en humanitaire hulp, INLEIDING, PRINCIPES VAN HET EUROPEES ONTWIKKELINGSBELEID, REGIONALE SAMENWERKINGSACTIES, I Betrekkingen met de ACS-landen, I De associatie met de Landen en Gebieden Overzee (LGO), I Het Europees nabuurschapsbeleid, I Betrekkingen met de landen in Azië en Latijns-Amerika (ALA), DE MINST ONTWIKKELDE LANDEN (MOL), HANDELSREGIMES DIE VAN TOEPASSING ZIJN OP ONTWIKKELINGSLANDEN, HUMANITAIRE HULP, DE MILLENNIUMDOELSTELLINGEN VOOR ONTWIKKELING : 0,7 % VAN HET BNI NAAR ONTWIKKELINGSHULP, : HET EUROPEES JAAR VOOR ONTWIKKELING, DE FINANCIËLE INSTRUMENTEN TER UITVOERING VAN SAMENWERKING MET DERDE LANDEN EN HUMANITAIRE HULP, I Specifieke financiële instrumenten en fondsen voor de samenwerking met derde landen en humanitaire hulp, I Algemene financiële programma s voor Europees beleid, I De Europese Investeringsbank (EIB), Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB), INLEIDING, BASISPRINCIPES, DOELSTELLINGEN, INSTRUMENTEN EN UITVOERING, DE VERSCHILLENDE SPELERS VAN HET GBVB, I De Europese Raad, I De Raad van de Europese Unie, I De Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, I De Europese dienst voor extern optreden, I De speciale vertegenwoordigers van de Europese Unie, I De Europese Commissie, I Het Europees Parlement, I Het Politiek en Veiligheidscomité (COPS), ZO WERKT EUROPA

19 4 DE GEMEENSCHAPPELIJKE VEILIGHEIDSSTRATEGIE, HET GEMEENSCHAPPELIJK VEILIGHEIDS- EN DEFENSIEBELEID (GVDB), I Operaties die zijn afgerond, I Operaties die nog lopen, DE MENSENRECHTEN, CONCREET BELEID, I Conflictpreventie, crisismanagement: een antwoord op onstabiele situaties, I Non-proliferatie en ontwapening, I Strijd tegen terrorisme, 559 Vleva EU-subsidiegids , Welkom, Wat zijn Europese subsidies?, Wegwijs in Europese subsidies, Vleva, uw brug naar Europa, EU-subsidieprogramma s , Nationale contactpunten, Vleva, een ledenorganisatie, 644 Waar kan je terecht voor meer informatie?, 647 Trefwoordenlijst, 653 Overzicht foto s, 673 INHOUD 31

20 32 ZO WERKT EUROPA