Het tuchtrecht in de Wet BIG en de rol van de patiënt

Transcriptie

1 Het tuchtrecht in de Wet BIG en de rol van de patiënt Een onderzoek naar de versterking van de positie van de patiënt als klager binnen het tuchtrecht Lotte Derks

2 Door: Lotte Derks ANR: Examencommissie: Mevrouw Mr. C.B.M.C. Zegveld Mevrouw Mr. J.M.H.P. van Neer Afstudeerdatum: 8 september 2011 Zaal: WZ206 2

3 Voorwoord Voor u ligt mijn scriptie die ik heb geschreven ter afsluiting van de master Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Tilburg. Ik ben blij met de scriptie zoals deze er nu ligt. Weliswaar met een dubbel gevoel, omdat hiermee tevens een einde komt aan mijn studententijd. In het eerste semester van het afgelopen collegejaar heb ik het vak patiëntenrechten anno 2020 gevolgd. In de loop van de colleges en tijdens het doornemen van de bijbehorende literatuur ben ik dit onderwerp tegen gekomen, wat direct mijn interesse wekte. Tijdens het schrijfproces van de afgelopen maanden is het onderwerp me blijven interesseren en ik heb het onderzoek en het schrijfproces van de afgelopen maanden dan ook als een interessante en leerzame periode ervaren. Ik bedank allereerst graag mevrouw mr. C.B.M.C. Zegveld voor de goede begeleiding. Ik heb alle besprekingen als zeer zinvol en nuttig ervaren. Na ieder gesprek kon ik dankzij de goede tips altijd weer verder en zonder deze feedback was de scriptie nooit geworden zoals deze nu is. Tevens bedank ik mevrouw mr. J.M.H.P. van Neer voor het plaatsnemen in de examencommissie. Daarnaast wil ik graag mijn ouders bedanken. Pap en mam, jullie staan altijd achter me en hebben me altijd gesteund in de keuzes die ik heb gemaakt. Heel veel dank daarvoor. Ook bedank ik mijn broer Daan voor de praktische hulp, zoals het lenen en reserveren van de benodigde literatuur in de bibliotheek van Nijmegen. Tot slot gaat mijn dank uit naar al mijn vriendinnen. Natuurlijk voor de vriendschappen, maar ook dankzij hen en met hen heb ik een ontzettend leuke studententijd gehad waar ik heel mooi op terug kan kijken. Lotte Derks Tilburg, september

4 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Inhoudsopgave. 4 Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding Onderzoeksvraag Opzet van het onderzoek. 7 Hoofdstuk 2 De Wet BIG en het tuchtrecht Inleiding De totstandkoming van de Wet BIG Het doel van de Wet BIG Tuchtrecht in de Wet BIG Doel, werkingssfeer en klachtgerechtigden Tuchtnormen (Verder) verloop van de procedure Conclusie. 17 Hoofdstuk 3 De huidige situatie van het tuchtrecht voor beroepsbeoefenaren in de individuele gezondheidszorg Inleiding De huidige situatie Maatschapsverband Duopraktijk Supervisor/opleider in verhouding tot arts-assistent (al dan niet in opleiding) Hoofd van de afdeling Directeur patiëntenzorg Hoofdbehandelaar Conclusie. 28 Hoofdstuk 4 Aanbevelingen ten aanzien van de invoering van een collectieve verantwoordelijkheid Inleiding Evaluatie Wet BIG, Rapport Huls en het kabinetsstandpunt Evaluatie Wet BIG en Rapport Huls Kabinetsstandpunt en de brieven van de minister VWS Kanttekeningen De Handreiking 35 4

5 4.3.1 Inhoud van de Handreiking Kanttekeningen Conclusie. 37 Hoofdstuk 5 Versterking van de positie van de patiënt binnen het tuchtrecht volgens de Wet BIG: drie alternatieve oplossingen Inleiding Alternatief 1: vergelijking met privaatrecht Risicoaansprakelijkheid oftewel kwalitatieve aansprakelijkheid Aansprakelijkheid voor ondergeschikte en niet-ondergeschikte Ondergeschikten Niet- ondergeschikten 41 Contractuele aansprakelijkheid voor hulppersonen Centrale ziekenhuis aansprakelijkheid 43 Uitvoerbaarheid alternatieve oplossing binnen het tuchtrecht Alternatief 2: gegrondverklaring van een tuchtklacht, zonder het opleggen van een maatregel. 45 Uitspraken van het CTG.. 46 Evaluatie Wet BIG, Rapport Huls, kabinetsstandpunt en overige opinies.. 48 Uitvoerbaarheid alternatieve oplossing binnen het tuchtrecht Alternatief 3: tussenschakels Uitvoering alternatieve oplossing binnen het tuchtrecht Conclusie. 52 Hoofdstuk 6 Conclusies en samenvattingen.. 55 Conclusies 55 Aanbeveling. 60 Literatuurlijst- en Jurisprudentieregister 62 5

6 Hoofdstuk 1 - Inleiding In paragraaf 1.1 komt de aanleiding van het onderzoek aan de orde. De onderzoeksvraag zal ik bespreken in paragraaf 1.2 en in paragraaf 1.3 volgt de opzet van het onderzoek. 1.1 Aanleiding In december 1997 is de Wet BIG in werking getreden. De Wet BIG is gericht op de individuele beroepsuitoefening in de gezondheidszorg. De Wet BIG beoogt het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van de beroepsuitoefening en het beschermen van de patiënt tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen op het terrein van de individuele gezondheidszorg. 1 In de Wet BIG is ook de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid voor de beroepsbeoefenaars geregeld. Vanaf de inwerkingtreding van het tuchtrecht in de Wet BIG zijn er verschillende onderwerpen ter discussie te komen staan. Één van deze onderwerpen is de verantwoordelijkheidsverdeling tussen verschillende behandelaars die zijn betrokken bij de behandeling van een patiënt. Het medisch tuchtrecht ziet op het persoonlijk handelen en/of nalaten van de beroepsoefenaar. Ten aanzien van het medisch tuchtrecht wordt de persoonlijke verwijtbaarheid van de beroepsbeoefenaar als uitgangspunt genomen. Dit wil zeggen dat er een tuchtklacht kan worden ingediend tegen één beroepsbeoefenaar ten aanzien van wie een persoonlijk verwijt valt te maken. Bij de behandeling van een patiënt zijn echter vaak meerdere beroepsbeoefenaars betrokken. In 2002 is er een evaluatierapport van de Wet BIG uitgekomen 2 en december 2006 is het rapport Beleidsuitgangspunten van het wettelijk geregeld tuchtrecht van de werkgroep tuchtrecht uitgebracht 3. In dit rapport worden aanbevelingen gedaan ter verbetering van het medisch tuchtrecht en de Wet BIG en wordt onder andere aangevoerd dat het mogelijk zou moeten zijn voor een klager om een klacht in te dienen tegen een collectief van beroepsbeoefenaren dat in teamverband meewerkt aan de behandeling van een patiënt. Het toen zittende kabinet heeft eveneens een standpunt ingenomen ten aanzien van de aanbeveling met betrekking tot de mogelijkheid om een klacht in te dienen tegen een collectief van beroepsbeoefenaren dat voor een cliënt in teamverband heeft gewerkt. 4 Naar aanleiding van de aanbevelingen die zijn gedaan in de verschillende rapporten en de behandeling hiervan door het toen zittende kabinet, is er veel gezegd over de eventuele invoering van een collectieve verantwoordelijkheid. Het onderwerp leeft wel maar er zijn (nog) geen concrete handelingen doorgevoerd. Onderzocht zal worden of een invoering van deze collectieve verantwoordelijkheid de patiënt als klager in een tuchtrechtelijke procedure extra waarborgen biedt en of de positie van de patiënt als klager wordt versterkt. Ook wordt er gekeken naar alternatieve oplossingen die de positie van de patiënt zouden kunnen verbeteren. 1 De Die & Hoorenman 2008, p.5. 2 Evaluatie Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg 3 Rapport beleidsuitgangspunten wettelijk geregeld tuchtrecht 4 Kamerstukken II 2007/ , nr 61. 6

7 1.2 Onderzoeksvraag In dit onderzoek wordt bekeken of er (een vorm van) collectieve verantwoordelijkheid zou moeten worden ingevoerd binnen het medisch tuchtrecht. Hierbij wordt de positie van de patiënt binnen het tuchtrecht volgens de Wet BIG als uitgangspunt genomen. De positie van de patiënt moet door een dergelijke regeling wel worden versterkt. Tevens mag er geen afbreuk worden gedaan aan de doelstellingen die ten grondslag liggen aan de Wet BIG en het tuchtrecht. Mijn onderzoeksvraag luidt dan ook als volgt: Zou binnen het medisch tuchtrecht zoals opgenomen in de Wet BIG ter versterking van de positie van de patiënt binnen dit tuchtrecht de wettelijke mogelijkheid tot collectieve aansprakelijkheid van beroepsbeoefenaars moeten worden opgenomen wanneer er meerdere beroepsbeoefenaars bij de behandeling (en bij de fout) betrokken zijn, zonder dat er afbreuk wordt gedaan aan de doelstellingen die ten grondslag liggen aan de Wet BIG en het tuchtrecht, en zijn er naast de collectieve verantwoordelijkheid eventueel andere manieren om de positie van de patiënt binnen dit tuchtrecht te versterken? De onderzoeksvraag zal worden beantwoord met behulp van de volgende deelvragen: - Wat is het doel van de Wet BIG en hoe is de tuchtrechtelijke procedure ingericht? - Wat is de huidige situatie van het tuchtrecht voor beroepsbeoefenaren in de individuele gezondheidszorg in de jurisprudentie? - Welke standpunten zijn er ingenomen en welke aanbevelingen zijn er gedaan ten aanzien van de collectieve verantwoordelijkheid in de Evaluatie van de Wet BIG, het rapport Huls, door het kabinet en in de literatuur? - Zijn er andere manieren om de positie van de patiënt te versterken? 1.3 Opzet van het onderzoek In hoofdstuk 2 worden allereerst de totstandkoming en het doel van de Wet BIG besproken. In de Wet BIG is ook de tuchtrechtelijke procedure opgenomen. Dit zal in hoofdstuk 2 ook worden besproken. In hoofdstuk 3 wordt gekeken naar de huidige situatie van het tuchtrecht volgens de wet BIG. Er wordt verschillende jurisprudentie van de regionale tuchtcolleges en het Centraal Tuchtcollege voor de gezondheidszorg besproken. Hieruit kan worden afgeleid wat de huidige situatie is van het tuchtrecht en kan worden opgemaakt hoe er om wordt gegaan met situaties waarin er meerdere beroepsbeoefenaars bij een behandeling (en bij een fout) zijn betrokken. Vervolgens worden in hoofdstuk 4 verschillende standpunten en aanbevelingen uiteengezet ten aanzien van de collectieve verantwoordelijkheid. Hierbij worden het Evaluatierapport van de Wet BIG, het rapport Huls en de kabinetsstandpunten uitvoerig besproken. Tevens komt de Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg aan bod en worden verschillende kanttekeningen uit de literatuur uiteengezet. In hoofdstuk 5 worden drie alternatieve oplossingen aangedragen die de positie 7

8 van de patiënt als klager verbeteren, waarbij er geen afbreuk wordt gedaan aan het doel van het tuchtrecht. Tot slot volgt in hoofdstuk 6 de conclusie waarbij antwoord wordt gegeven op de vraag of een collectieve verantwoordelijkheid zou moeten worden ingevoerd ter versterking van de positie van de patiënt en of er eventueel andere oplossingen zijn die de positie van de patiënt verbeteren. 8

9 Hoofdstuk 2 De Wet BIG en het tuchtrecht In dit hoofdstuk richt ik mij op de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid. De tuchtrechtprocedure is geregeld in de Wet BIG. Na de inleiding in paragraaf 2.1 bespreek ik in paragraaf 2.2 de totstandkoming van deze Wet BIG en in paragraaf 2.3 ga ik het doel van de Wet BIG uiteenzetten. Vervolgens komt in paragraaf 2.4 het tuchtrecht aan de orde. Ik sluit het geheel af met de conclusie in paragraaf Inleiding De Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG) regelt de beroepen en de beroepsuitoefening in de individuele gezondheidszorg. De individuele gezondheidszorg ziet op de zorg die gericht is op de gezondheid van een individuele patiënt. Het gaat dan zowel om curatieve zorg als om preventieve zorg. De Wet BIG ziet kort gezegd op het waarborgen van de kwaliteit van de individuele gezondheidszorg en op de bescherming van patiënten tegen onzorgvuldig handelen. 5 Binnen het gezondheidsrecht kan een individuele beroepsbeoefenaar aansprakelijk worden gesteld voor een fout die is ontstaan. Dit is mogelijk op meerdere manieren. Het kan namelijk gaan om tuchtrechtelijke, strafrechtelijke en/of civielrechtelijke aansprakelijkheid. Buiten deze mogelijkheden hebben zorginstellingen en beroepsbeoefenaren vaak de verplichting om te voorzien in een klachtenregeling, wanneer zij zorg verlenen op basis van de zorgverzekeringswet en/of de AWBZ. Het is voor een patiënt dan ook altijd mogelijk om een klacht in te dienen tegen een beroepsbeoefenaar of tegen de zorginstelling. 6 Strafrechtelijke aansprakelijkheid wordt aangenomen wanneer een beroepsbeoefenaar een strafbaar feit heeft gepleegd. Een strafbaar feit kan tevens op grond van artikel 51 Wetboek van Strafrecht (WvSr) worden gepleegd door een rechtspersoon. Er moet sprake zijn van handelen of nalaten dat valt binnen een delictsomschrijving, het strafbaar feit moet wederrechtelijk zijn gepleegd en er moet een verwijt aan de dader kunnen worden gemaakt. Voor het aannemen van civiele medische aansprakelijkheid moet er allereerst sprake zijn van een medische fout. De norm waaraan wordt getoetst is de norm uit art. 7:453 Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). De hulpverlener dient bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed hulpverlener in acht te nemen. De zorgvuldigheidsnorm is die van een redelijk bekwaam, redelijk handelend arts. Daarnaast moet er schade zijn geleden. Deze schade moet het gevolg zijn van de gemaakte medische fout en moet toe te rekenen zijn. Dit noemt men het causaal verband. 7 De strafrechtelijke aansprakelijkheid zal verder niet meer aan bod komen in deze bijdrage, op de civiele medische aansprakelijkheid kom ik in hoofdstuk 5 nog terug. In dit hoofdstuk bespreek ik de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid. 5 De Die & Hoorenman 2008, p. 3 e.v. 6 Leenen, Dute & Kastelein 2008, p Leenen, Dute & Kastelein 2008, p. 403 e.v. en tevens Engberts & Kalkman-Bogerd 2009, p

10 2.2 Totstandkoming van de Wet BIG In december 1997 is de Wet BIG in werking getreden. In deze wet wordt ook de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid van beroepsbeoefenaren geregeld. Voor de inwerkingtreding bestonden er verschillende wetten en in die tijd was het de gewoonte dat de beroepen in de gezondheidszorg waren geregeld in eigen wettelijke regelingen. De Wet BIG heeft veertien voorgangers, maar is onder andere in de plaats gekomen van de Wet Uitoefening Geneeskunst (WUG). 8 De WUG bepaalde dat geneeskunde alleen mocht worden bedreven door degenen die daar uitdrukkelijk toe bevoegd waren verklaard in de wet. Er gold een algemeen verbod op de onbevoegde uitoefening van de geneeskunst. Dit werd ook wel het stelsel van beroepsbescherming genoemd. Beroepsbeoefenaren werden hierdoor beperkt in hun handelingsvrijheid en de patiënt werd beperkt in de keuze voor een hulpverlener. Het integrale verbod werd met grote regelmaat overtreden. Een ander belangrijk bezwaar van de oude wetten was dat zij niet meer aansloten op de opvattingen over de geneeskunde zoals die op dat moment in de maatschappij golden. 9 Ook waren zij gericht op slechts een klein aantal groepen van beroepsbeoefenaren. Door de wetten samen onder te brengen in de Wet BIG werd er een einde gemaakt aan de versnipperde wetgeving op dit gebied. De wetten waren ook niet systematisch opgebouwd, waardoor ze onoverzichtelijk waren. Ook bevatten de wetten leemten, bijvoorbeeld met betrekking tot specialisatie binnen de beroepen was er weinig geregeld. 10 Het tuchtrecht was op dat moment nog neergelegd in de Medische Tuchtwet. Het tuchtrecht was niet voldoende gericht op de bewaking van de kwaliteit van de beroepsuitoefening. Daarnaast had de klager onder andere een zwakkere positie dan de aangeklaagde, kreeg de klager niet voldoende gelegenheid om de klacht toe te lichten en waren de zittingen en uitspraken van de tuchtcolleges niet openbaar. Ook deze wet was niet systematisch en bevatte leemten. Het werd tijd om de oude beroepswetgeving te herzien. 11 De ontstaansgeschiedenis van de Wet BIG gaat ver terug. Al in 1916 geeft de gezondheidsraad advies waarin zij zegt dat onbevoegde uitoefening van de geneeskunde moeilijk kan worden voorkomen. Zij beveelt dan ook nader onderzoek naar maatregelen ter bestrijding van de nadelige gevolgen van een onbevoegde uitoefening. Hiervoor is in 1917 de Staatscommissie- Pekelharing ingesteld. Het rapport van deze Staatscommissie- Pekelharing bevat voornamelijk een uiteenzetting van de gevaren die ondeskundige uitoefening van geneeskunde met zich meebracht. Daarnaast heeft ook de Staatscommissie - van Houten onderzoek gedaan en zij beval in haar rapport een tot voorbehouden beperkte uitsluitende bevoegdheid voor wettelijk gekwalificeerden aan. De voorstellen werden niet opgevolgd. Enige tijd later, in 1965, werd de Commissie-Peters geïnstalleerd. De commissie kreeg de opdracht om te bekijken of het mogelijk zou moeten zijn om wijzigingen in wetgeving aan te brengen die het mogelijk zouden maken dat men zich onder omstandigheden tot een 8 Legemaat 2003, p De Die 2008, p Bersee & Pluimakers 1998, p De Die 2008, p

11 arts zou kunnen wenden, die onder de oude wetgeving niet bevoegd was om de geneeskunst uit te oefenen. Een voorbeeld hiervan is de groep van alternatieve geneeskundigen. Er zou meer vrijheid moeten toekomen aan patiënten. Zij moeten zelf een keuze kunnen maken ten aanzien van de hulpverlener. Deze commissie achtte zich echter niet bevoegd om de monopolie van de arts te doorbreken. In 1967 werd de Staatscommissie Medische Beroepsuitoefening in het leven geroepen. In 1973 bracht zij haar eindrapport uit en zij was van mening dat het integrale verbod uit de WUG niet kon worden gehandhaafd. Patiënten moesten zelf kunnen beslissen waar zij hulpverlening willen verkrijgen en dit moest niet beperkt worden tot de op dat moment wettelijk geregeld beroepen. Ook was zij van mening dat er één wettelijke regeling moest komen voor de medische beroepen. Uiteindelijk is er in 1981 door de Staatssecretaris van Volksgezondheid en Milieuhygiëne en de Minister van Justitie een voorontwerp van de Wet BIG gepubliceerd. Dit voorontwerp had tot doel het regelen van zestien beroepen. De Centrale Raad van de Volksgezondheid gaf in 1982 advies over de hoofdlijnen van het voorontwerp. In 1985 is er door de Raad van State ook een advies gegeven. In dat advies kwam voornamelijk terug dat het aantal beroepen dat in de wet wordt geregeld, minder moest worden. 12 In 1986 is het wetsontwerp BIG bij de Tweede Kamer ingediend. Uit de parlementaire stukken blijkt dat het ontwerp meerdere malen is aangepast en gewijzigd. 13 Voornamelijk wat betreft het aantal beroepsgroepen en ook met betrekking tot de regeling van de bevoegdheden van beroepsbeoefenaren omtrent het verrichten van de voorbehouden handelingen is het een en ander gewijzigd. 14 In 1993 is het wetsvoorstel aanvaard door de Eerste Kamer. De wet is gefaseerd in werking getreden maar in 1997 is dat voor het grootste deel geschied. 15 Door middel van de Wet BIG is er één uniforme regeling van bevoegdheden in het leven geroepen voor de daarvoor in aanmerking komende beroepen op het gebied van de individuele gezondheidszorg. De Wet BIG trad dus in de plaats van onder andere de WUG en de Medische Tuchtwet. In de WUG gold een algemeen verbod tot uitoefening van de geneeskunst door anderen dan degenen aan wie de bevoegdheid daartoe was toegekend. Deze norm was verouderd en de Wet BIG heeft hierin verandering toegebracht door de patiënt de vrijheid te bieden om hulp en bijstand met betrekking tot zijn gezondheidstoestand te zoeken, bij wie hij zelf wil. Dit houdt in dat de patiënt feitelijke keuzemogelijkheden heeft en informatie en kennis over de mogelijke opties heeft, zodat een afweging kan worden gemaakt. 16 Dit kunnen bijvoorbeeld ook alternatieve geneeskundigen zijn. Wanneer een patiënt kiest voor een geregistreerde hulpverlener, dan weet de patiënt dat deze hulpverlener beschikt over een bepaalde opleiding en deskundigheid. Het biedt waarborgen voor de kwaliteit van de hulpverlening. Wanneer een patiënt kiest voor alternatieve therapie, gelden er minder waarborgen. In de praktijk blijkt dat patiënten zich nog niet voldoende realiseren wat de betekenis is 12 Kamerstukken II 1985/86, , nr. 3 (MvT). 13 Kamerstukken II 1985/86, , nr Bersee & Pluimakers 1998, p. 6 e.v. 15 Een uitgebreide beschrijving van de voorgeschiedenis is te vinden in: Kamerstukken II 1985/86, , nr. 3 p Zie ook: Leenen, Dute & Kastelein 2008, p. 79 e.v. en Sluijters, Biesaart & Kalkman Bogerd 2008, p.55 e.v. (Wet BIG) 16 Dorscheidt 2008, p

12 van inschrijving in het BIG-register. Veel mensen blijken niet op de hoogte te zijn van het bestaan van het register en de betekenis van het inschrijven. Niet in alle gevallen maken patiënten dus een afweging. Ook is er in noodsituaties gebrek aan keuzevrijheid. De keuze van de patiënt werd dus wel uitgebreid, echter tot op zeker hoogte. Tevens werd de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt hiermee uitgebreid. 17 De huidige Wet BIG is gericht op de beroepsuitoefening in de individuele gezondheidszorg. Art. 1 Wet BIG zegt dat alle verrichtingen, onderzoeken en het geven van raad, die rechtstreeks betrekking hebben op een persoon en ertoe strekken diens gezondheid te bevorderen of te bewaken, tot de individuele gezondheidszorg worden gerekend. Uit art. 3 Wet BIG volgt dat registratie alleen mogelijk is wanneer het gaat om artsen, tandartsen, apothekers, gezondheidspsychologen, psychotherapeuten, fysiotherapeuten, verloskundigen en verpleegkundigen. De beroepsbescherming zoals geldend was, is in de Wet BIG vervangen door titelbescherming. Het voeren van een wettelijk beschermde titel wordt voorbehouden aan een bepaalde groep van deskundigen, welke zich moeten inschrijven in het BIG-register. Wanneer inschrijving heeft plaatsgevonden, mag de BIG-geregistreerde zelfstandig de wettelijk beschermde beroepstitel voeren en zelfstandig zijn beroep uitoefenen. Het gaat hierbij dus om een constitutieve registratie omdat er aan de inschrijving rechten zijn verbonden. Tevens mogen op basis van deze registratie voorbehouden zelfstandig uitgevoerd worden, kan een opleiding tot specialist worden gestart en valt de geregistreerde onder het tuchtrecht. 18 Als voorwaarde voor inschrijving geldt uiteraard dat er een diploma moet zijn behaald. Ingeval van een Nederlands diploma geldt dat deze geldig moet zijn en het beroep zonder beperkingen mag worden uitgeoefend. Bovendien is er een vastgesteld bedrag betaald voor registratie en staat de geregistreerde niet onder toezicht vanwege een geestelijke stoornis. Bij een buitenlands diploma gelden aanvullende voorwaarden en hangt registratie af van het land waar het diploma is behaald, evenals de nationaliteit en het beroep waarvoor de aanvraag wordt ingediend. 19 Art. 8 Wet BIG geeft aan dat er bij algemene maatregel van bestuur wordt bepaald dat de inschrijving wordt doorgehaald indien er een bepaalde periode is verstreken. Op deze manier blijft de deskundigheid van de BIG-geregistreerde op peil. Sinds 1 januari 2009 geldt dat verpleegkundigen, verloskundigen en fysiotherapeuten zich steeds voor een periode van vijf jaar kunnen inschrijven in het register. Als de beroepsbeoefenaar na vijf jaar voldoet aan de criteria voor herregistratie, kan de inschrijving worden verlengd voor opnieuw een periode van vijf jaar De Die & Hoorenman 2008, p. 14 en zie tevens: Evaluatie Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, p. 9 e.v. 18 De Die & Hoorenman 2008, p < 20 De Die 2008, p

13 2.3 Het doel van de Wet BIG De Wet BIG beoogt het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van de beroepsuitoefening en het beschermen van de patiënt tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen op het terrein van de individuele gezondheidszorg. De wet heeft dus enerzijds tot doel de patiënt vrijheid te bieden bij de keuze van hulpverlener. Daarnaast staat het een ieder in beginsel vrij om handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg te verrichten. Daarbij is het natuurlijk van belang dat de patiënt ook wordt beschermd tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen. De Wet BIG ziet nou juist op de combinatie van vrijheid en bescherming. Het staat iedereen dus vrij om individuele gezondheid te verrichten. 21 Er is aan deze wettelijke vrijheid van beroepsuitoefening wel een aantal grenzen gesteld en op die manier moeten nadelige gevolgen van ondeskundig en onzorgvuldig handelen worden voorkomen en worden patiënten beschermd. Deze grenzen vloeien onder ander voort uit de titelbescherming, welke in paragraaf 2.2 al kort is besproken, de regeling van voorbehouden handelingen en uit strafbepalingen van de wet, die zijn gericht op het voorkomen van schade. 22 Voorbehouden handelingen zijn opgenomen in hoofdstuk 4 van de Wet BIG, in de artikelen 35 t/m 39. Deze handelingen mogen alleen worden verricht door personen die hun bevoegdheid hiertoe krachtens de wet ontlenen. Degene die niet tot die groep behoort, is het verboden buiten noodzaak deze handelingen beroepsmatig te verrichten. Het gaat dan bijvoorbeeld om verloskundige handelingen, injecties en het onder narcose brengen van een patiënt. Wanneer deze handelingen niet door deskundigen worden uitgevoerd, brengt dit grote risico s mee voor het leven en de gezondheid van de patiënt. Het integrale verbod uit de WUG komt hiermee deels terug in de Wet BIG. Er geldt weer een integraal verbod op uitoefening van de geneeskunst door anderen dan artsen maar dan slechts voor bepaalde handelingen. De strafbepalingen zoals opgenomen in art. 96 Wet BIG e.v. geven aan welke straf er kan worden opgelegd, wanneer iemand die niet is ingeschreven in het register handelingen verricht op het gebied van de individuele gezondheidszorg of wel staat ingeschreven maar bij deze handelingen buiten de grenzen van zijn gebied treedt. 23 Zoals gezegd is het doel van de Wet BIG het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van de beroepsuitoefening. Het gaat hierbij niet alleen om een goede kwaliteit van het medisch en technisch handelen van de beroepsbeoefenaren maar ook om de houding die beroepsbeoefenaren aannemen ten aanzien van patiënten. Ook is een goede organisatie van groot belang. Als we spreken over bevordering van de kwaliteit, kan daarom worden gedacht aan de bekwaamheid van beroepsbeoefenaren, de doeltreffendheid, doelmatigheid en veiligheid van toegepaste onderzoeks- en 21 De Die & Hoorenman 2008, p.5-8 en Leenen, Dute & Kastelein 2008, p. 79 e.v. 22 < 23 Leenen, Dute & Kastelein 2008, p. 79 e.v. en Evaluatie Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, p. 58 e.v. 13

14 behandelingsmethoden maar bijvoorbeeld ook de regeling van specialismen en opleidingseisen in de Wet BIG Tuchtrecht in de Wet BIG Voor de inwerkingtreding van de Wet BIG was het medisch tuchtrecht geregeld in de Medische Tuchtwet. Na inwerkingtreding van de wet BIG is in hoofdstuk VII, paragraaf 1, art. 47 e.v. een regeling betreffende tuchtrechtspraak opgenomen. In subparagraaf zal ik ingaan op het doel en de werkingssfeer van het tuchtrecht alsmede de categorieën van klachtgerechtigden binnen de tuchtrechtelijke procedure. De tuchtnormen worden in subparagraaf besproken en in subparagraaf komt het verdere verloop van de tuchtrechtelijke procedure nog aan de orde Doel, werkingssfeer en klachtgerechtigden Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid is alleen mogelijk wanneer het gaat om een individuele beroepsbeoefenaar die een beroep uitoefent als omschreven in art 3 Wet BIG. Zoals in paragraaf 2.2 besproken, gaat het dan om artsen, tandartsen, apothekers, gezondheidspsychologen, psychotherapeuten, fysiotherapeuten, verloskundigen en verpleegkundigen. Beroepsgroepen die hier niet zijn genoemd, vallen dus niet onder het medisch tuchtrecht. Het tuchtrecht heeft als primaire doel de bewaking en handhaving van de kwaliteit van de beroepsuitoefening, met als sanctie disciplinaire straffen. Dit algemeen belang staat voorop en niet het individuele belang van de patiënt. 25 Het is niet mogelijk om schadevergoeding te vorderen of op een andere manier financiële genoegdoening te verkrijgen via het tuchtrecht. Daarvoor zal bijvoorbeeld een beroep kunnen worden gedaan op het civiele aansprakelijkheidsrecht. Gezegd kan worden dat de tuchtrechtspraak in grote mate afhankelijk is van de klachten van burgers omdat het grootste gedeelte van de ingediende tuchtklachten afkomstig is van burgers. Een tuchtklacht kan ook worden ingediend door de Inspectie voor de Gezondheidszorg maar het aandeel van de Inspectie ten aanzien van de ingediende klachten is veel kleiner. 26 De rol van de patiënt is niet zo groot in tuchtrechtelijke procedures terwijl een patiënt wel een klacht indient op basis van persoonlijke overwegingen. Op grond van art. 65 Wet BIG wordt een procedure in eerste aanleg aanhangig gemaakt door middel van een schriftelijke klacht. Er zijn in totaal vier categorieën van klachtgerechtigden. De eerste categorie betreft de rechtstreeks belanghebbende. Dit is meestal de patiënt of anders een naaste betrekking van de patiënt. Naaste betrekkingen kunnen rechtstreeks belanghebbend zijn wanneer de patiënt minderjarig of handelingsonbekwaam is ofwel instemt met het indienen van de klacht. Ook als de patiënt is overleden kan een naaste betrekking namens hem optreden. In het geval dat de patiënt niet instemt met indiening van de klacht, is het alleen mogelijk een klacht in te dienen wanneer het 24 Zie: Bersee & Pluimakers 1998, p. 8 e.v. en tevens: De Die & Hoorenman 2008, p De Die & Hoorenman 2008, p Hout, Friele & Legemaate 2009 (A 548), p. 1 e.v. 14

15 gaat om een handelen of nalaten van een beroepsbeoefenaar in strijd met de zorg die deze behoort te betrachten ten opzichte van naaste betrekkingen van de patiënt. 27 De tweede categorie is de opdrachtgever van degene over wie wordt geklaagd. Een goed voorbeeld hiervan is het geval waarin een arts een opdracht geeft aan een verpleegkundige tot het verrichten van een voorbehouden handeling zoals het geven van een injectie. De derde categorie is de instelling waar de betrokkene werkzaam is. Hierbij kan gedacht worden aan het bestuur van het ziekenhuis waar de beroepsbeoefenaar werkzaam is of waarmee hij een toelatingsovereenkomst heeft. In de laatste categorie vallen de hoofdinspecteur of de regionale inspecteur van het Staatstoezicht op de Volksgezondheid. Zij zijn bevoegd een klacht in te dienen wanneer de zaak hem uit hoofde van toevertrouwde belangen aangaat. Wanneer de klacht gaat over de kwaliteit van de zorg, wordt de bevoegdheid vaak wel aangenomen Tuchtnormen Het toetsingscriterium dat wordt gehanteerd in de Wet BIG is terug te vinden in art. 47 lid 1Wet BIG en luidt als volgt: degene die in een register staat ingeschreven, is onderworpen aan tuchtrechtspraak ter zake van enig handelen of nalaten in strijd met zorg die de beroepsbeoefenaar jegens de patiënt of naaste betrekkingen behoort te betrachten, dan wel enig ander handelen of nalaten in strijd met het belang van een goede uitoefening van de individuele gezondheidzorg. Wanneer een gedraging niet onder het bovengenoemd criterium valt, is het tuchtrecht niet van toepassing. Het is dan voor de tuchtrechter ook niet mogelijk om een uitspraak te doen. Het toetsingscriterium is in twee delen op te splitsen. Het eerste deel van de tuchtnorm ziet op het handelen of nalaten in strijd met de zorg die de beroepsbeoefenaar in die hoedanigheid als hulpverlener behoort te betrachten en ziet op de relatie tussen de hulpverlener en de patiënt, respectievelijk diens naasten. Een voorbeeld hiervan is het voorschrijven van verkeerde medicatie of het stellen van een te late diagnose. Het tweede gedeelte van de tuchtnorm heeft betrekking op het handelen of nalaten in de hoedanigheid van hulpverlener dat in strijd is met het belang van een goede uitoefening van de individuele gezondheidszorg. 29 Het is een meer algemene norm, die ook buiten de directe patiëntenzorg in het geding kan zijn. Er moet sprake zijn van handelen in de hoedanigheid van geregistreerde en er moet sprake zijn van een weerslag op het belang van de individuele gezondheidszorg. 30 Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een arts die propageert tegen vaccinatie. 31 De klager geeft in een procedure aan dat er sprake is van een tekortschieten in zorg of een 27 De Die & Hoorenman 2008, p. 58 e.v. en Engberts & Kalkman-Bogerd 2009, p De Die & Hoorenman 2008, p. 58 e.v. 29 < 30 De Die 2008 (preadvies NVG), p.143 e.v. 31 Zie hiervoor o.a.: Regionaal Tuchtcollege Eindhoven 19 april 2006, GJ 2006/

16 schending van het belang van een goede individuele beroepsuitoefening maar de eventueel op te leggen maatregel heeft, zoals hierboven ook vermeld, niet het doel om de klager individuele genoegdoening te geven, bijvoorbeeld in de vorm van schadevergoeding. 32 De tuchtnormen kunnen verder worden ingevuld door de professionele standaard. De professionele standaard kan worden omschreven als het geheel van maatschappelijke en professionele waarden en normen, rechtsregels en algemeen aanvaarde uitgangspunten voor de zorg. 33 Deze professionele standaard bestaat uit normen die een toetsingsmaatstaf kunnen vormen voor de tuchtnormen uit art. 47 Wet BIG. Professionele waarden en normen gelden voor een bepaalde beroepsgroep en de beroepscode en gedragsregels geven hierbij veelal weer wat wordt beschouwd als goed en fout binnen die beroepsgroep. Rechtsregels zijn terug te vinden in de internationale verdragen, nationale wetten, de jurisprudentie van de regionale tuchtcolleges en het Centraal Tuchtcollege voor de gezondheidszorg en soms zelfs in het gewoonterecht. De algemeen aanvaarde uitgangspunten voor de zorg zijn de normen, waarden en uitgangspunten zoals die in de maatschappij gelden. Deze veranderen daarom ook in de loop der tijd. Van een beroepsbeoefenaar wordt verwacht dat hij zijn beroep zorgvuldig uitoefent en deze zal daarom de normen ook moeten toepassen in het werk. Een beroepsbeoefenaar wordt geacht de zorgvuldigheid te betrachten die een redelijk bekwaam vakgenoot in dezelfde omstandigheden zou hebben betracht. Op basis van deze normen en dit uitgangspunt met betrekking tot de zorgvuldigheid van de beroepsbeoefenaar, zal het regionaal tuchtcollege ofwel het Centraal Tuchtcollege haar beslissing nemen (Verder) verloop van de procedure Er zijn in Nederland vijf regionale tuchtcolleges met ieder een eigen ambtsgebied die bevoegd zijn om de zaak in eerste aanleg te behandelen en er is één hogerberoepsinstantie, het Centraal Tuchtcollege voor de gezondheidszorg, gezeteld in Den Haag. Art. 54 Wet BIG geeft aan dat het regionale tuchtcollege binnen het ambtsgebied waar de te berechten persoon zijn woonplaats heeft, bevoegd is de zaak in eerste aanleg te behandelen. Art. 55 Wet BIG zegt vervolgens dat in het regionaal tuchtcollege twee rechtsgeleerde leden en drie leden-beroepsgenoten zitting hebben. Het Centraal Tuchtcollege voor de gezondheidszorg bestaat volgens art. 66 Wet BIG uit drie rechtsgeleerde leden en twee leden-beroepsgenoten. 35 Uit art 48 Wet BIG volgt dat de volgende maatregelen kunnen worden opgelegd; een waarschuwing, een berisping, een geldboete van maximaal 4500, schorsing van de inschrijving in het register voor maximaal één jaar, gedeeltelijke ontzegging van de bevoegdheid om het in het register ingeschreven staande beroep uit te oefenen of doorhaling van de inschrijving in het BIGregister. Daarnaast is het ook mogelijk om een voorwaardelijke maatregel van schorsing opgelegd te 32 Leenen, Dute & Kastelein 2008, p. 359 e.v. 33 De Die & Hoorenman 2008, p De Die & Hoorenman 2008, p. 61 e.v. 35 Zie ook: Leenen, Dute & Kastelein 2008, p

17 krijgen met een proeftijd van maximaal 2 jaar of ontzegging van het recht om opnieuw in het register te worden ingeschreven. Een eventueel opgelegde geldboete komt ten goede aan de Staat. 36 Wanneer er een klacht is ingediend wordt er vervolgens op grond van art. 66 Wet BIG een vooronderzoek ingesteld. In de praktijk is dit vaak een schriftelijke stukkenwisseling van klaagschrift, verweerschrift, repliek en dupliek, maar er bestaat ook een verplichting om partijen in de gelegenheid te stellen tijdens het vooronderzoek te worden gehoord. Er wordt dus voornamelijk informatie verzameld en het college kijkt of ze de zaak in behandeling kan nemen en of er bijvoorbeeld nog ruimte is voor een schikking. 37 Hierna volgt de openbare terechtzitting waarbij partijen in de gelegenheid worden gesteld aanwezig te zijn, in vertegenwoordiging van een gemachtigde of ze kunnen zich laten bijstaan door een raadsman. Op grond van art. 68 Wet BIG kunnen er getuigen en deskundigen worden opgeroepen. Art. 69 Wet BIG zegt vervolgens dat binnen twee maanden na sluiting van het onderzoek ter terechtzitting openbaar uitspraak zal worden gedaan. De eindbeslissing zal op grond van art. 72 Wet BIG binnen een week worden toegestuurd aan onder andere de klager en de aangeklaagde. Tegen deze beslissing kan binnen zes weken na de dag van verzending van het afschrift van de beslissing van het regionale tuchtcollege beroep worden ingesteld bij het Centraal Tuchtcollege. Een beroep kan volgens art. 73 Wet BIG worden ingesteld door de klager, voor zover zijn klacht is afgewezen of nietontvankelijk is verklaard, door degene over wie is geklaagd en door de hoofdinspecteur en regionale inspecteur van het Staatstoezicht op de Volksgezondheid. Er moet een beroepschrift worden ingediend bij het regionaal tuchtcollege dat de beslissing heeft genomen. Zij tekent de datum van ontvangst aan en zendt het beroep door aan het Centraal Tuchtcollege. Het beroep heeft schorsende werking. Van deze eindbeslissing is beroep of cassatie niet meer mogelijk, behalve cassatie in het belang der wet, zo zegt art. 75 Wet BIG Conclusie In dit hoofdstuk heb ik een beeld gegeven van de totstandkoming en het doel van de Wet BIG en heb ik het tuchtrecht besproken. De Wet BIG kent een lange totstandkominggeschiedenis en met de Wet BIG is er één uniforme wettelijke regeling tot stand gekomen die de bevoegdheden regelt voor bepaalde beroepen op het gebied van de individuele gezondheidszorg. De beroepsbescherming die voorheen gold, is vervangen door titelbescherming. Op basis van inschrijving in het BIG-register krijgt men het recht om de titel te voeren maar voor enkele handelingen geldt wel dat zij zijn voorbehouden voor personen die deze bevoegdheid krachtens de wet hebben verkregen. Wat betreft het doel van de Wet BIG kan gezegd worden dat dit enerzijds het bevorderen en handhaven van de kwaliteit van de gezondheidszorg is en anderzijds het beschermen van de patiënt tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen is. Deze bescherming geschiedt doordat er grenzen 36 Zie ook: Leenen, Dute & Kastelein 2008, p Zie ook: Leenen, Dute & Kastelein 2008, p. 366 e.v.. 38 Zie ook: Leenen, Dute & Kastelein 2008, p

18 worden gesteld aan de vrijheid die een ieder heeft om handelingen op het gebied van de gezondheidszorg te verrichten, bijvoorbeeld door de wettelijk opgenomen voorbehouden handelingen en strafbepalingen. Het bevorderen van de kwaliteit gebeurd bijvoorbeeld door de regeling van specialismen en opleidingseisen in de Wet BIG. 39 Ook het tuchtrecht is opgenomen in de Wet BIG. Het primaire doel van het tuchtrecht is de bewaking en handhaving van de kwaliteit van de beroepsuitoefening. De beroepsgroepen uit art. 3 Wet BIG vallen onder het tuchtrecht. Het gaat dan om artsen, tandartsen, apothekers, gezondheidspsychologen, psychotherapeuten, fysiotherapeuten, verloskundigen en verpleegkundigen. Er zijn vier categorieën van klachtgerechtigden. Zij kunnen een klacht indien bij het regionaal tuchtcollege. De eerste categorie betreft de rechtstreeks belanghebbende. Dit is meestal de patiënt of een naaste betrekking van de patiënt. De tweede categorie is de opdrachtgever van degene over wie wordt geklaagd. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn wanneer een arts een opdracht geeft aan een verpleegkundige. De derde categorie is de instelling waar de betrokkene werkzaam is. Hierbij kan gedacht worden aan het bestuur van het ziekenhuis of de zorginstelling. In de laatste categorie vallen de hoofdinspecteur of de regionale inspecteur van het Staatstoezicht op de Volksgezondheid. 40 Het toetsingscriterium dat wordt gehanteerd in de Wet BIG is terug te vinden in art. 47 Wet BIG en luidt als volgt: degene die in een register staat ingeschreven, is onderworpen aan tuchtrechtspraak ter zake van enig handelen of nalaten in strijd met zorg die de beroepsbeoefenaar jegens de patiënt of naaste betrekkingen behoort te betrachten, dan wel enig ander handelen of nalaten in strijd met het belang van een goede uitoefening van de individuele gezondheidzorg. Deze normen worden ingevuld door de professionele standaard. In eerste aanleg kan er een klacht worden ingediend bij het regionaal tuchtcollege binnen het ambtsgebied waar de te berechten persoon zijn woonplaats heeft. Het regionaal tuchtcollege kan dan een maatregel opleggen. Tegen deze eindbeslissing van het regionaal tuchtcollege kan in beroep worden gegaan bij het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg. Tegen deze beslissing is geen beroep of cassatie mogelijk, alleen cassatie in het belang der wet De Die & Hoorenman 2008, p.5-8 en Leenen, Dute & Kastelein 2008, p. 79 e.v. 40 De Die & Hoorenman 2008, p. 58 e.v. 41 Leenen, Dute & Kastelein 2008, p

19 Hoofdstuk 3 De huidige situatie van het tuchtrecht voor beroepsbeoefenaren in de individuele gezondheidszorg: een bespreking van de jurisprudentie In dit hoofdstuk bespreek ik de huidige situatie van het tuchtrecht. In paragraaf 3.1 leid ik het hoofdstuk in. In paragraaf 3.2 ga ik vervolgens in op de huidige situatie van het medisch tuchtrecht. Ik bespreek verschillende uitspraken vanaf 2004 tot heden. In paragraaf 3.3 volgt de conclusie. 3.1 Inleiding Vanaf de inwerkingtreding van het tuchtrecht in de Wet BIG zijn er verschillende onderwerpen ter discussie komen te staan. Één van deze onderwerpen is de verantwoordelijkheidsverdeling tussen verschillende behandelaars die zijn betrokken bij de behandeling van een patiënt. Het medisch tuchtrecht ziet op het persoonlijk handelen en/of nalaten van de beroepsoefenaar. In de praktijk zijn bij de behandeling van een patiënt vaak meerdere beroepsbeoefenaars betrokken. Er kan dan onderscheid gemaakt worden tussen horizontale samenwerking en verticale samenwerking. Van horizontale samenwerking is sprake wanneer het gaat om samenwerking tussen beroepsbeoefenaren die op hetzelfde niveau een beroepstaak verrichten, waarvoor ze zowel bevoegd als gekwalificeerd zijn. 42 Het gaat dan om artsen onderling of bijvoorbeeld om twee fysiotherapeuten die samenwerken. Verticale samenwerking ziet op de situatie waarin er sprake is van samenwerking tussen de verantwoordelijke arts met co-assistenten, arts-assistenten en bijvoorbeeld verpleegkundigen. 43 Ten aanzien van de vraag in hoeverre een collectief falen aan de individuele arts kan worden toegerekend, valt het een en ander af te leiden uit de jurisprudentie van de regionale tuchtcolleges en het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (CTG). 3.2 De huidige situatie Na een korte introductie komt in subparagraaf het maatschapsverband aan de orde. In subparagraaf bespreek ik de duopraktijk en in subparagraaf de verhouding tussen de supervisor/opleider en de arts-assistent. De verantwoordelijkheid van het hoofd van een afdeling komt aan bod in subparagraaf en in subparagraaf bespreek ik de positie van de directeur patiëntenzorg. Tot slot bespreek ik in subparagraaf de positie van de hoofdbehandelaar. Aan het medisch tuchtrecht ligt persoonlijke verwijtbaarheid ten grondslag. Het handelen van de individuele beroepsbeoefenaar wordt getoetst aan de tuchtnormen uit art. 47 Wet BIG. Het uitgangspunt is dat het tuchtrecht ziet op het eigen handelen van de individuele zorgverlener en niet op het falen van anderen. 44 Het is niet mogelijk om een klacht in te dienen tegen een team van beroepsbeoefenaars of tegen een instelling. Daarvoor zijn andere wegen te bewandelen. Zo kan een instelling worden aangesproken via het civiele recht voor wanprestatie of onrechtmatige daad en kan 42 Gevers 1998, p Gevers 1998, p Engberts & Kalkman-Bogerd 2009, p

20 een ziekenhuis als instelling tevens via de centrale ziekenhuisaansprakelijkheid worden aangesproken voor fouten die zijn ontstaan uit de behandelingsovereenkomst die is gesloten tussen de patiënt en de beroepsbeoefenaar, ook al was het ziekenhuis geen partij bij deze overeenkomst. Er kan wel een klacht worden ingediend tegen de individuele leden van het team. Deze individuele leden moeten dan allemaal zijn onderworpen aan het tuchtrecht. De klachten kunnen dan gezamenlijk worden behandeld op grond van art. 57 Wet BIG. 45 In dit hoofdstuk ga ik uiteenzetten wat de tuchtrechter heeft gezegd over verschillende situaties, waarin de vraag moet worden gesteld waar de verantwoordelijkheid ligt ten aanzien van de samenwerking Maatschapsverband In de volgende uitspraken heeft het CTG zich uitgelaten over de situatie waarin er meerdere leden van een maatschap collectief zijn betrokken bij de behandeling van een patiënt. We spreken hier dan ook van horizontale samenwerking van beroepsbeoefenaars die op hetzelfde niveau dezelfde beroepstaak verrichten. Uit de beslissing van 4 maart blijkt dat wanneer leden van een maatschap collectief bij de behandeling van een patiënt zijn betrokken, ieder maatschapslid tuchtrechtelijk verantwoordelijk kan worden gehouden voor het beleid van die behandeling. Het ging in dit geval om een gynaecoloog die werd verweten tekort te zijn geschoten in de na de bevalling verleende gynaecologische zorg en geen adequate actie te hebben ondernomen om de lichamelijke toestand van de patiënt te verbeteren. Daarnaast werd hem verweten dat hij niet tijdig de juiste diagnose had gesteld. De gynaecoloog verweert zich door te stellen dat hij slecht gedurende een beperkte periode bij de behandeling van de patiënt was betrokken en niet verantwoordelijk was voor de periode die daarna volgde. Het regionaal tuchtcollege overwoog dat gezien de organisatie van de diensten binnen de maatschap en de wijze waarop de verantwoordelijkheden waren geregeld en verdeeld, ieder van de maatschapsleden betrokken was geweest bij de bepaling van het beleid. Ieder van de maatschapsleden had ten minste op één dag van de week aan het beleid uitvoering gegeven en daaruit volgde dat ieder maatschapslid ook tuchtrechtelijk verantwoordelijk was voor dat beleid. De gynaecoloog is in beroep gegaan bij het CTG en stelde zich nog een keer op het standpunt dat hij op geen enkele wijze was betrokken bij de bevalling van de klaagster en dat daardoor niet alle artsen gezamenlijk verantwoordelijk konden worden gehouden. Het CTG oordeelde dat wanneer een maatschap van artsen de praktijkvoering zodanig inricht dat niet slechts één arts als (hoofd)behandelaar de verantwoordelijkheid draagt voor het beleid ten aanzien van de patiënt maar de verantwoordelijkheid collectief wordt gedragen, iedere arts binnen de maatschap in principe verantwoordelijk is voor die wijze van praktijkvoering. De arts is ook op een bepaald moment tekortgeschoten in het beleid, al dan niet bij de behandeling van de 45 Kamerstukken II 1987/88, , nr. 7, p. 95 e.v. 46 CTG 4 maart 2004, TvGR 2004/30 en zie tevens: Kastelein & Meulemans 2006, p. 284 e.v. 20

21 desbetreffende patiënt. Daarmee kon de gynaecoloog tuchtrechtelijk verantwoordelijk worden gehouden. In een ander geval oordeelde het CTG op 23 november dat de betrokken chirurg die slechts op één dag betrokken was geweest bij de behandeling van de patiënte, niet tuchtrechtelijk verantwoordelijk was voor de aan de patiënte verleende nazorg. De chirurg werd verweten een onjuist beleid te hebben gevoerd ten aanzien van de patiënte. Verweerder geeft aan zorgvuldig te hebben gehandeld en slechts op de dag van de operatie betrokken te zijn geweest bij de zorg van patiënt. In dit geval kan wat betreft de verantwoordelijkheidsstructuur van de maatschap gezegd worden dat er sprake was van een gedeelde verantwoordelijkheid van de maatschap voor opgenomen patiënten. Het CTG heeft overwogen dat een klacht slechts gegrond is als er sprake is van persoonlijke verwijtbaarheid. De chirurg was niet betrokken geweest bij de gang van zaken op de afdeling op 3 juni 2003 toen de patiënte door de huisarts werd ingestuurd. Het CTG houdt de betrokken chirurg niet als hoofdbehandelaar verantwoordelijk voor het in het ziekenhuis gevoerde beleid ten aanzien van de patiënte, in de dagen dat de chirurg niet bij de behandeling betrokken was. Hierbij werd dus in aanmerking genomen dat er sprake was van een gedeelde verantwoordelijkheid van de maten, voor opgenomen patiënten. Uit bovenstaande uitspraken kan worden afgeleid dat wanneer de verantwoordelijkheid collectief wordt gedragen door alle maten, ieder lid verantwoordelijk kan worden gehouden voor de wijze van praktijkvoering en daarmee voor het gevoerde beleid ten aanzien van de patiënt. Hierbij wordt de persoonlijke verwijtbaarheid wel nog steeds als uitgangspunt genomen. Het collectief kan dan ook niet worden aangesproken. De beroepsbeoefenaar is op een bepaald moment zelf tekortgeschoten in het beleid, al dan niet bij de behandeling van de desbetreffende patiënt. Daarmee is hij verantwoordelijk voor zijn eigen handelen. Wanneer er sprake is van een gedeelde verantwoordelijkheidsstructuur voor opgenomen patiënten kan een beroepsbeoefenaar niet verantwoordelijk worden gehouden voor het gevoerde beleid wanneer hij niet bij de behandeling van de desbetreffende patiënt was betrokken Duopraktijk Wanneer er samengewerkt wordt in een duopraktijk, kan er ook gesproken worden van horizontale samenwerking. Het gaat om twee artsen die op hetzelfde niveau dezelfde beroepstaak uitoefenen. In een uitspraak van het regionaal tuchtcollege Eindhoven op 27 februari gaat het om een klacht die is ingediend tegen een huisarts die werkzaam is in een duopraktijk. De patiënten staan gezamenlijk ingeschreven in de praktijk. Er is een werkverdeling tussen de twee huisartsen waarbij zij om de week beschikbaar zijn voor acute hulpvragen. De klacht betreft het niet komen als er om hulp wordt gevraagd. Er werd in dit geval een telefonische melding gedaan met een verzoek tot een 47 CTG 23 november 2006, nr. 2005/190 ( en zie tevens: Kastelein & Meulemans 2007, p. 445 e.v. 48 RT Eindhoven 27 februari 2007, MC 2007, p en zie tevens: Engberts & Kalkman-Bogerd 2009, p