L i t e ra t u u r i n d e k l a s L e e s b e v o r d e r i n g s p r o j e c t e n v a n v m b o t o t g y m n a s i u m

Transcriptie

1 Literatuur in de klas Leesbevorderingsprojecten van vmbo tot gymnasium De Jonge Jury Bazar Lees mij! Nederland Leest De Boekenweek De Inktaap Poëzieprojecten Dag van de Literatuur Onderzoek Handige websites

2 BESTELFORMULIER JONGE JURYPAKKETTEN 2010 AANMELDINGSFORMULIER DE INKTAAP 2010 Uw bestelling dient uiterlijk vrijdag 3 julii 2009 in ons bezit te zijn. Uw bestelling is definitief en bepalend voor de oplage. Wijzigingen op bestellingen en nabestellingen na vrijdag 3 juli 2009 kunnen daarom niet worden gegarandeerd, maar worden voor zover mogelijk uitgevoerd. Hebt u dit formulier volledig en duidelijk ingevuld? Scheur het langs de perforatierand los en stuur het zonder postzegel naar ons antwoordummer. (Maak een kopie voor uw eigen administratie.) Faxen kan ook, naar faxnummer U kunt ons bereiken op telefoonnummer of per info@jongejury.nl. U kunt de lespakketten ook bestellen via Volledig invullen! Inzenden vóór vrijdag 3 juli 2009 Naam instelling Contactpersoon Adres Postcode Plaats Telefoonnummer Privé-adres Postcode Plaats Telefoonnummer aantal Jonge Jurypakket L à 37,50 aantal Jonge Jurypakket M à 35,- aantal Jonge Jurypakket S à 27,50 Prijzen zijn inclusief verzendkosten, inclusief btw. Datum Plaats Handtekening Scheur het formulier los langs de perforatierand en stuur het voor 2 oktober 2009 zonder postzegel naar ons antwoordnummer. Faxen kan ook, naar faxnummer Naam docent/begeleider School Adres school Postcode Plaats Land Telefoonnummer Adres docent/begeleider Postcode Plaats Land Telefoonnummer Ik wil graag leerlingen van bovenstaande school in aanmerking laten komen als juryleden voor De Inktaap. Motivatie voor de aanmelding voor De Inktaap:

3 Lezen voor de leuk Van alle redenen om een boek te lezen is plezier wel het meest in ongenade geraakt, zei Gerrit Komrij eens. Jongeren zullen het vaak met hem eens zijn. En ze geven de docent de schuld, want vooral omdat het móet is lezen zo vervelend. Gelukkig zijn er genoeg goede docenten, biblio- en mediathecarissen die het leesplezier in stand weten te houden en gaandeweg het belang van lezen onderstrepen. Soms geheel op eigen kracht, soms met de hulp van een leesbevorderingsproject. Stichting Lezen ondersteunt veel van die projecten en heeft ze in deze bewaarbrochure allemaal op een rij gezet. Daarnaast vindt u vele adressen van culturele instellingen, een overzicht van relevant wetenschappelijk onderzoek en een lijst met websites. Wij wensen u veel plezier en inspiratie toe, zodat u jongeren blijft aanzetten tot het lezen met plezier. Daan Beeke Projectleider Voortgezet Onderwijs Stichting Lezen

4 Overzicht projecten, periode en doelgroep Inhoudsopgave projectnaam periode onderwijsniveau Bazar Het hele schooljaar 1, 2, 3, 4 vmbo 4 De Jonge Jury Lees mij! Het hele schooljaar 3, 4, 5 havo-vwo 8 Bazar De Jonge Jury De Inktaap Lezen en stemmen: augustus t/m februari Slotdag april 2010 Lezen en stemmen: september t/m februari Slotdag 8 maart , 2, 3 vmbo-havo-vwo 4,5 havo, 4,5,6 vwo Lees mij! Nederland Leest Boekenweek Manuscripta 6 en 7 september september iedereen 20 De Inktaap Nederland Leest 23 oktober t/m 20 november havo-vwo Gedichtendag Laatste donderdag in januari 2010 alle klassen VO De Boekenweek 10 t/m 20 maart , 5 havo-vwo Precies 160 Inzenden tot 1 maart 2010, daarna volgt bekendmaking hoofdprijswinnaar alle klassen VO Poëzieprojecten Doe Maar Dicht Maar, Precies 160, Gedichtendag en v e r s Dag van de Literatuur Onderzoek Handige websites v e r s Inzenden tot eind maart, prijsuitreiking april 2010 alle klassen VO 32 Betrokken organisaties Doe Maar Dicht Maar Slotmanifestatie in mei 2010 alle klassen VO Dag van de Literatuur 17 maart 2011 (tweejaarlijks) 4, 5, 6 havo-vwo Het bestelformulier van de Jonge Jury en het aanmeldingsformulier voor De Inktaap vindt u op de achterflappen van het omslag.

5 4 DE JONGE JURY Jongeren stemmen op 5 1, 2, 3 VMBO HAVO VWO hun favoriete jeugdboek FOTO SJOERD VAN DER HUCHT DE JONGE JURY DAT BEN JIJ! Mediatheek- beheerder W. Meijer van SG De Nieuwe Veste in Coevorden: We hebben bewust gekozen met alle eerste klassen van vmbo BB tot gymnasium mee te doen met de Jonge Jury. We pakken het schoolbreed op: in onze mediatheek richten we een aparte hoek in, docenten stemmen hun fictieonderwijs er op af en we werken samen met de openbare bibliotheek. We merken echt dat de Jonge Jury kinderen enthousiasmeert voor lezen. Het aantal uitleningen van boeken stijgt én de jongeren blijven lezen. MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus HG Rotterdam Telefoon (010) Contactpersoon: Maaike Schets Prijs: Jonge Jurypakket L: 37,50 Jonge Jurypakket M: 35,00 Jonge Jurypakket S: 27,50 Met de Jonge Jury kunt u jongeren van twaalf tot en met vijftien jaar enthousiasmeren voor lezen. De Jonge Jury is een leesbevorderingsproject dat jongeren in klas 1 t/m 3 van het voortgezet onderwijs uitdaagt jeugdboeken uit het jaar ervoor te lezen en daaruit het mooiste boek te kiezen. Iedere jongere die een stem uitbrengt, maakt deel uit van de Jonge Jury. De vijf boeken die de meeste stemmen krijgen, worden genomineerd voor de Prijs van de Jonge Jury. Die wordt uitgereikt tijdens de feestelijke Dag van de Jonge Jury in april. Voor de Prijs van de Jonge Jury 2010 komen die boeken in aanmerking, die voor het eerst in 2008 verschenen zijn. Hoewel alle boeken uit 2008 meedingen naar de prijs van de Jonge Jury wordt de campagne gevoerd rondom 15 in dat jaar verschenen titels. Op deze wijze wordt de doelgroep geholpen bij het maken van een keuze voor het lezen van bepaalde boeken in het kader van de Jonge Jury. Waarom meedoen? De Jonge Jury is een eigentijdse, specifiek op jongeren gerichte campagne, die jongeren laat lezen en spreken over boeken. Er zijn Jonge Jurypakketten te bestellen voor elk onderwijsniveau. De Jonge Jury sluit goed aan bij een belangrijk doel van het fictieonderwijs in de onderbouw van het voortgezet onderwijs: het bevorderen van leesplezier. Aanpak in de klas Er zijn drie verschillende Jonge Jurypakketten beschikbaar. Alle pakketten bestaan uit 50 Jonge Jurymagazines en een poster. Het Jonge Jurypakket l bevat daarnaast een uitgebreide handleiding met concrete opdrachten bij de 15 kerntitels. Het Jonge Jurypakket m bevat naast de poster en de magazines een handleiding met algemene informatie. Het Jonge Jurypakket s bestaat alleen uit de poster en de magazines. Als u het Jonge Jurypakket l of m bestelt, ontvangt u ook een wachtwoord voor het afgeschermde deel van de website. Daar hebt u toegang tot achtergrondinformatie, vragen en opdrachten (met antwoorden!) over de 15 kerntitels. Kijk op de website voor informatie over de diverse pakketten. Lespakketten bestelt u via de website of via het formulier achter in deze brochure.

6 DE JONGE JURY 6 7 Prijs van de Jonge Jury voor Maren Stoffels In 2009 ging de FOTO SJOERD VAN DER HUCHT FOTO SJOERD VAN DER HUCHT Prijs van de Jonge Jury voor de tweede keer naar Maren Stoffels, ditmaal voor het boek Sproetenliefde. Volgens Maren heeft het winnen van de prijs in 2007 haar schrijverscarrière een enorme duw gegeven. Naar eigen zeggen kwam alles vanaf dat moment aan het rollen. Het belangrijkste van de Jonge Jury is voor haar het contact met de lezers. De eerste keer brak door de Dag van de Jonge Jury bij haar het besef door dat kinderen haar boeken echt lezen. Ze vertelt dat het soms een gekke gedachte is dat terwijl zij thuis zit, haar boeken in allerlei huiskamers liggen. Op de Dag komen lezers en schrijvers samen. En het mooie is: het gaat dan uiteindelijk toch echt om de boeken. Nadat kinderen een auteur hebben ontmoet willen ze niet alleen meer boeken lezen, ze begrijpen ze ook beter. Het boek gaat zo echt voor ze leven. Hoewel Khalid Boudou zeker geen onbekende in letterenland is door het succesvolle Het Schnitzelparadijs, was hij in 2009 the New Kid on the Block bij de Jonge Jury. Zijn eersteling voor de jeugd sleepte meteen de debuutprijs in de wacht. Hij reageert verrast en vindt het een grote eer. Juist omdat het een publieksprijs is, en dus de lezers zelf hem verkozen hebben. Pizzamaffia ontstond uit gesprekken met jongeren. Hij vroeg ze over welke onderwerpen ze graag zouden lezen, en verwerkte die grote thema s op een begrijpelijke en aansprekende manier in het boek. Hij is blij dat het boek verfilmd wordt, want volgens Boudou kun je juist met een mix van kunstdisciplines de jeugd interesseren voor literatuur. Als je uitlegt wat het verschil is tussen boek en film, maak je jongeren echt nieuwsgierig. Voor de Prijs van de Jonge Jury 2010 dingen alle boeken mee die in 2008 voor het eerst zijn verschenen. De kerntitels van de Jonge Jury 2010 zijn: Robin Benway - Bonustrack (De Fontein) André Boesberg - Tunnelkoorts (Lannoo) Annemarie Bon - Een nieuw leven (Van Holkema & Warendorf) Gail Giles - Right Behind You - Kun je het verleden achter je laten? (Lemniscaat) Marjolijn Hof - Moeder nummer nul (Querido) Milan Hofmans - Project M (Clavis) Theo & Marianne Hoogstraaten - Webcam girls (Sjaloom) Anke Kranendonk - Alles is weg (Querido) Gemma Malley - De anderen (Pimento) Vrank Post - Bad boys for life (Manteau) Philip Reeve - Arthur ontmaskerd (Clavis) Roger H. Schoemans - Blizzard (Davidsfonds Infodok) Maren Stoffels - Op blote voeten (Leopold) Sanne Vogel - Het levenswerk van een talentloos meisje (Pimento) Wendela Walta - Zonder zusje (Van Holkema & Warendorf)

7 BAZAR Maak van uw vmbo-leerlingen 8 9 1, 2, 3 EN 4 VMBO enthousiaste lezers BAZAR STIMULEERT DOOR ZELF TE BELEVEN Met Bazar lezen leerlingen jeugdboeken en strips in de klas, werken ze met kranten en tijdschriften of komt er een schrijver langs op school. Bazar brengt leerlingen in de mediatheek, de bibliotheek en zelfs in het theater of de bioscoop. In 2009 zijn een aantal Bazarmodules vernieuwd en beter afgestemd op de beroepsgerichte leerwegen. FOTO RAMONA DALES Met Bazar wordt leesbevordering een vast onderdeel van het onderwijs; het is een programma en geen incidenteel project. Bazar bevat modules voor alle vier leerja- Positief effect Onderzoek in opdracht van Stichting ren van het vmbo. Per leerjaar stelt u zelf de Lezen naar leesbevorderingsprojecten gewenste mix samen. Bazar biedt een veelomvattend pakket met activiteiten rond fictie en heeft aangetoond dat het gebruik van Bazar een positief effect heeft op de leesattitude non-fictie die aansluiten bij de lessen Nederlands. Bij een aantal modules zijn ook andere van leerlingen. Leesattitude behelst meer dan de leeshouding alleen en houdt ook in dat de interesse in vakken betrokken zoals ckv, maatschappijleer lezen door een leesbevorderingsproject als Bazar wordt en handvaardigheid. gewekt. Zelfs een project van zes weken laat al een verandering in leesattitude zien. Bazar is een zinvolle Wat biedt Bazar en inspirerende toevoeging aan uw eigen lessen. Docenten ervaren het werken met Bazar als een aangename afwisseling en verrijking van hun lesmethode. Bovendien sluit de pragmatische aanpak van Bazar MEER INFORMATIE goed aan bij vmbo-leerlingen. Op pagina [nummer] vindt u alle Bazarprojecten op een rij. CED-Groep Postbus AP Rotterdam Aanpak in de klas Telefoon: (010) Gemiddeld wijdt u 1 tot 2 uur in de week aan één Bazarmodule, die Contactpersoon: Ed Olijkan meestal een paar weken duurt. U beslist zelf welke modules u wilt opnemen en hoeveel. Bazar maakt dat uw leerlingen slagvaardig bezig zijn door boeken, kranten en tijdschriften te lezen of een verhaal te Prijs: rekenvoorbeeld voor schrijven. Een veelgebruikte module is Bibliospel waarbij uw leerlingen een klas van 25 leerlingen en u een bibliotheek bezoeken. Leerlingen leren hoe ze informatie Algemene handleiding: 30,- opzoeken én kunnen vinden. Ondersteuning om Bazar in uw lessen in te 25 werkschriften met drie projecten voeren ontvangt u via handleidingen en tips op de website. De CED- ( 9,50 per stuk): 237,50 Groep kan ondersteunende workshops voor docenten verzorgen. Handleidingen bij projecten: gratis Bazarmodules bestelt u via downloaden van Totaal: 267,50 (dit komt neer op 10,70 per leerling)

8 BAZAR Bazar telt bijna vijftig projecten. We noemen per leerjaar de mogelijkheden. FOTO RAMONA DALES Leerjaar 1 Bibliospel Doe Maar Dicht Maar Een schrijver in de klas Filmwijzer Goeie boeken lezen: Het Griezel Genootschap Goeie boeken lezen: De Jonge Jury Goeie boeken lezen: Ik zoek een vriend Het woordenhuis Lezen in het donker Strips in de klas Theater Tijdschriften in de klas Leerjaar 2 B van Baantjer Doe Maar Dicht Maar Een schrijver in de klas Filmwijzer Goeie boeken lezen: Kinderen vechten voor hun rechten Goeie boeken lezen: Vrijheid deel je met je buren Goeie boeken lezen: Zielige boeken Het woordenhuis Informatie zoeken Lezen in het donker Strips in de klas Theater Tijdschriften in de klas Leerjaar 3 Een schrijver in de klas Filmwijzer Goeie boeken lezen: De Jonge Jury Goeie boeken lezen: Moord en doodslag Goeie boeken lezen: Op reis Goeie boeken lezen: Science Fiction Goeie boeken lezen: Spanning en avontuur Ik en de krant Informatie gevonden?! Je eigen strip maken Lezen in het donker Theater Zo Gedacht, Zo Gedicht Leerjaar 4 Een schrijver in de klas Filmwijzer Goeie boeken lezen: Echt gebeurd Goeie boeken lezen: Leven in andere landen Goeie boeken lezen: Schoolverhalen Goeie boeken lezen: Wonderlijke werelden Ik en de krant Lezen in het donker Theater Zo Gedacht, Zo Gedicht Verlengde schooldag Mijn fluwelen kamer Hoeveel weegt blauw Leeskamp Take Two Verbeelden

9 LEES MIJ! Van woord naar film, , 4 EN 5 HAVO-VWO van film naar woord WEBSITE LEES MIJ! VOL LITERATUUR Lees mij! presenteert literatuur op een manier die aansluit bij de leefwereld van jongeren: via internet en bewegende beelden. Lees mij! is een crossmediale combinatie van een website, een serie filmpjes en literaire activiteiten, gericht op havo/vwo leerlingen tussen de 14 en 17 jaar. Joop Dirksen, leraar Nederlands aan het Pleincollege Eckart in Eindhoven: Pakkende beelden én geluiden maken de leerling nieuwsgierig naar het verhaal voorbij het filmpje en die nieuwsgierigheid is een prima starthouding. Hoe enthousiast je als leraar ook probeert een boek aan te bevelen, zo n filmpje werkt aantoonbaar beter! MEER INFORMATIE Viewpoint Productions Nieuwendammerdijk BX Amsterdam Telefoon (020) Contactpersoon: Astrid Willemsteijn Prijs: gratis is een webplek waar korte filmpjes de bezoeker uitnodigen tot lezen, waar je kunt ontdekken of een boek iets voor jou is. Op de website worden op dit moment 34 titels gepresenteerd. De boekenlijst van de site bevat een gevarieerde keuze uit de Nederlandse en Vlaamse literatuur, van De donkere kamer van Damokles tot Een verhaal uit de stad Damsko. Ieder boek heeft zijn eigen pagina met filmpje, een kleine, levendige samenvatting, auteursachtergronden, geluidsfragmenten, een forum en archiefmateriaal. Alles bij elkaar bedoeld om een indruk van het boek te krijgen, de sfeer te proeven en de leerling de vraag te laten stellen: Is dit boek iets voor mij? Lees mij! wil de overstap zijn van jeugd- naar volwassenliteratuur. Een hulpmiddel voor leerlingen die voor het eerst kennismaken met de literatuurlijst. Voor docenten een manier om met hun lessen in te haken op de literaire activiteiten van Lees mij!. Wat u heeft aan Lees mij! De website kan tijdens de literatuurlessen worden getoond. Via bijvoorbeeld het digitale bord of in de mediatheek is de site een middel om de leerling op gang te helpen keuzes te maken voor de lijst. Sommige titels nodigen uit ook andere webpagina s te bekijken. Zo haakt Lees mij! in op literaire activiteiten als de Boekenweek en Nederland Leest. Voor deze laatste campagne richtte Lees mij! In 2008 een pagina in voor Twee Vrouwen. Hiermee werd een begin gemaakt met uitwisseling van gedachten tussen de leerlingen; een handvat voor de docent om zijn klas mee op stoom te helpen. Aanpak in de klas Een andere manier om de leerling actief met Lees mij! aan de slag te laten gaan, is middels het lespakket, ontwikkeld in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Filmeducatie. Het lesmateriaal is een serie lessen om jongeren te stimuleren uitdrukking te geven aan hun lees - ervaringen en deze om te zetten in een persoonlijk beeld. Het materiaal

10 14 LEES MIJ! 15 Sinds de lancering van de site in januari 2007 is de Lees mij!-boekenlijst geactualiseerd en uitgebreid. De lijst bevat boeken die jongeren aanspreken: in de meeste gevallen is de hoofdpersoon van ongeveer dezelfde leeftijd als de lezer. Op de website zijn de boeken voorzien van interessante feiten, aansprekende filmpjes en illustraties. Inmiddels staan de volgende titels op de website: Titels in de virtuele boekenkast PROMOTIEMATERIAAL Voor in de klas of biblio- en mediatheek is het mogelijk voor 6,20 Lees mij!promotiemateriaal te bestellen. Boekenleggers, posters en ansichtkaarten nodigen uit een kijkje te nemen op de website. Mail naar: Het lespakket is gratis te downloaden. sluit aan bij de kerndoelen van ckv en Nederlands en bestaat uit drie stappen. Er kan gekozen worden om alle stappen te volgen of alleen een gedeelte. In de eerste lessen leren de leerlingen vooral te kijken naar de vertaalslag van boek naar beeld. Vervolgens is het ook mogelijk een eigen filmpje te maken naar aanleiding van een favoriet boek. De mooiste filmpjes krijgen een plek op de website. Via de docentenportal op de homepage worden alle gebruiksmogelijkheden nader uitgelegd en is er mogelijkheid tot uitwisseling van ervaringen en het downloaden van het lespakket. Remco Campert Het leven is vurrukkulluk! Raoul de Jong Het leven is verschrikkulluk! W.F. Hermans De donkere kamer van Damokles Renate Dorrestein Zonder genade Niels t Hooft Toiletten Khalid Boudou Het Schnitzelparadijs Willem Elsschot Een Ontgoocheling Arnon Grunberg Blauwe maandagen F. Bordewijk Bint Tom Lanoye Kartonnen dozen Theo Thijssen Kees de Jongen Tommy Wieringa Joe Speedboot Dirk Ayelt Kooiman Montyn Nescio De uitvreter Bart Moeyaert Het is de liefde die we niet begrijpen Manon Uphoff Gemis A.F.Th. van der Heijden Het leven uit een dag J. Bernlef Hersenschimmen Erwin Mortier Mijn tweede huid Hassan Bahara Een verhaal uit de stad Damsko Theo Thijssen De gelukkige klas Jan Wolkers Brandende Liefde Dimitri Verhulst De helaasheid der dingen Harry Mulisch Twee vrouwen Herman Koch Red ons Maria Montanelli Clark Accord Bingo H.M. van den Brink Over het water Adriaan van Dis Het beloofde land Edward van de Vendel De dagen van de bluegrass liefde Hella S. Haasse De wegen der verbeelding Karel Glastra van Loon Lisa s adem J. Slauerhoff Schuim & As Anne Provoost Vallen Anton Koolhaas Vanwege een tere huid

11 16 NEDERLAND LEEST Daag uw leerlingen uit 17 4 HAVO-VWO mee te praten over Oeroeg Over Oeroeg Oeroeg is het romandebuut van Hella S. Haasse. Met dat boek won zij de novelle-prijsvraag die de cpnb in 1948 uitschreef; de bekroonde novelle werd dat jaar het Boekenweekgeschenk. Sinds de verschijning heeft het boek decennialang op eindexamenlijsten Nederlands van scholieren geprijkt. In 1993 werd het verfilmd onder regie van Hans Hylkema. Aangezien het boek toegankelijk is geschreven, is het ook een aanrader voor uw leerlingen. We geven u een beknopte beschrijving van de inhoud. Synopsis Oeroeg is het verhaal van de vriendschap tussen een Indonesische jongen en de zoon van een Nederlandse administrateur op een thee - onderneming in het Nederlands-Indië van voor de Tweede Wereldoorlog. Geleidelijk groeien de twee jongens uit elkaar. Wanneer de ik-figuur, de Nederlandse jongen, na een studie in Delft terugkeert in het Indië dat nog net geen Indonesië is geworden, blijkt hun verwijdering te zijn uitgegroeid tot een kloof. Ben ik voorgoed een vreemde in het land van mijn geboorte, op de grond vanwaar ik niet verplant wil zijn? De tijd zal het leren. (bron: Uitgeverij Querido) LITERAIRE GESPREKSSTOF DOOR NEDERLAND LEEST In de eva - luatie van Nederland Leest antwoordde een docent op de vraag Hoe ziet u de effecten van de actie op uw leerlingen precies? : Leerlingen kiezen veelal individueel. Ze hebben met deze actie gemerkt dat het veel leuker is met meer leerlingen hetzelfde boek te lezen en te verslaan. MEER INFORMATIE Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) Klantenservice Postbus EN Amsterdam Telefoon (020) Contact: klantenservice@cpnb.nl Tijdens de campagne Nederland Leest wordt iedereen uitgenodigd met elkaar in discussie te gaan over één bepaald boek. Komend najaar staat Oeroeg van Hella S. Haasse centraal. U kunt met deze landelijke leesbevorderingcampagne meedoen door het boek in de klas te lezen en er met uw leerlingen over te praten. Hella S. Haasse schreef met Oeroeg een bijzonder boek. Een literair hoogstandje én een verhaal over vriendschap en cultuurverschillen. Precies wat tieners aanspreekt. En daarmee ideaal om in de klas te behandelen. Ook kunt u aansluiten bij activiteiten die openbare bibliotheken organiseren, zoals discussiemiddagen. Leden van de openbare bibliotheek ontvangen tijdens de campagneperiode een gratis exemplaar*. De vierde editie van Nederland Leest vindt plaats van vrijdag 23 oktober t/m vrijdag 20 november Wat u heeft aan Nederland Leest U kunt het Nederland Leest-boek bij uw openbare bibliotheek bestellen voor leerlingen van klas 4-havo en 4-vwo**. Het project maakt het zeer gemakkelijk om klassikaal een boek te lezen. Bovendien bevat het les - pakket een brochure met lessuggesties. Aanpak in de klas De lessuggesties bestaan uit vragen en opdrachten die u helpen een discussie in de klas te leiden. Op de site is een forum waar lezers met elkaar in gesprek gaan. De lessen kunt u gratis downloaden via en onder het kopje voortgezet onderwijs. Manuscripta Manuscripta is de feestelijke opening van het boekenseizoen, dit jaar op zondag 6 en maandag 7 september. Op zondag is iedereen welkom op het evenement. Die dag vindt er ook een speciale Nederland Leestsessie plaats. De maandag is gereserveerd voor mensen uit het boekenvak. Locatie: Westergasfabriek, Amsterdam Meer informatie: * Betalende leden van 18 jaar en ouder en zolang de voorraad strekt. ** Onderwijspakketten konden tot mei 2009 worden besteld.

12 18 BOEKENWEEK Inspiratie voor 19 3, 4 EN 5 HAVO-VWO bijzondere literatuurlessen Het motto van de Boekenweek 2009 is titaantjes Opgroeien in de letteren. Dit jaar staat jong zijn: het kind, de jeugd, de jongere centraal. Thema Boekenweek 2010: jong zijn Het motto Titaantjes is ontleend aan het gelijknamige verhaal van Nescio uit 1918, dat begint met een van de beroemdste zinnen uit de Nederlandse literatuur: Jongens waren we maar aardige jongens. De Nederlandse en internationale literatuur is rijk aan romans over de periode die leidt naar volwassenheid. Schrijvers creëerden in deze boeken vele hoofdpersonen die legendarisch zijn geworden, zoals Multatuli met Woutertje Pieterse, Theo Thijssen met Kees de Jongen, Cissy van Marxveldt met Joop ter Heul, Bordewijk met Jacob Kattadreuffe en Nabokov met Lolita. Recentere voorbeelden uit de laatste jaren van succesvolle titels waar het kind of de jeugd een belangrijke rol speelt, zijn Joe Speedboot van Tommy Wieringa, De helaasheid der dingen van Dimitri Verhulst, Echte mannen eten geen kaas van Maria Mosterd en Het diner van Herman Koch. Auteur Boekenweekgeschenk Joost Zwagerman schrijft het Boekenweekgeschenk Hij debuteerde in 1986 met de roman De houdgreep. Sindsdien verschenen van hem poëziebundels, romans, essays, columns en kritieken. Henk Hofland typeerde Zwagerman ooit als de meest complete schrijver van zijn generatie. In 2008 werd hem voor zijn gehele oeuvre De Gouden Ganzenveer toegekend. Het juryrapport: Joost Zwagerman behoort tot de meest uitgesproken en meest gehoorde en gelezen multitalenten in het Nederlands taalgebied. 26 miljoen Het Boekenweekgeschenk is een populair boek en kent ieder jaar een hoge oplage. In 2009 werden bijna een miljoen exemplaren weggeven van Een tafel vol vlinders van Tim Krabbé. Tellen we de Boekenweek - geschenken van alle jaren bij elkaar op, dan zijn er inmiddels 26 miljoen boeken cadeau gedaan door de boekwinkels. BOEKENWEEK VERLEIDT TOT LEZEN In maart 2010 wordt de 75ste Boekenweek gehouden. De Boekenweek is dankzij het Boekenweekgeschenk, de vele activiteiten in de boekhandel en bibliotheek en de speciaal ontwikkelde lessuggesties een goede aanleiding om jongeren kennis te laten maken met volwassenenliteratuur. Tijdens de Boekenweek staat het boek tien dagen lang in de spotlight. Tijdens deze periode geven boekhandels bij besteding van ten minste 11,50 aan Nederlandstalige boeken het Boekenweekgeschenk cadeau*. Ook kunt u de Boekenweek in de klas gebruiken. In februari zijn de lessuggesties bij de Boekenweek 2010 weer gratis te downloaden. De Boekenweek vindt plaats van woensdag 10 tot en Uit reacties van docenten met zaterdag 20 maart blijkt dat de lessuggesties bij de Boekenweek goed bruikbaar Hoe u de Boekenweek kunt gebruiken materiaal opleveren in de klas: De lessuggesties zijn direct te gebruiken in de klas Met de lessuggesties kan ik meteen het Boekenweekgeschenk gebruiken in de les, hoe actueel Boekenweek passen. Het motto van dit jaar, titaan- en behandelen boeken die binnen het thema van de wil je zijn?! tjes Opgroeien in de letteren, leent zich bij uitstek De kant-en-klare lessuggesties zijn voor mij dé voor behandeling in de klas. Daarnaast kunt u met mogelijkheid om eens iets anders te doen dan uw leerlingen literaire activiteiten bij bibliotheken, de methode. culturele instellingen en boekhandels bijwonen. MEER INFORMATIE Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) Klantenservice Postbus EN Amsterdam Telefoon (020) Contact: klantenservice@cpnb.nl via vakinformatie, onderwijs (tweede fase) (vanaf februari 2010 online) Prijs lessuggesties: gratis Aanpak in de klas Het lesmateriaal bestaat uit verhalen en fragmenten van romans die passen bij het thema van de Boekenweek. Eén van de lessuggesties is geheel gewijd aan het Boekenweekgeschenk dat geschreven wordt door Joost Zwagerman. In de lessen zijn vragen en opdrachten voor leerlingen opgenomen. Daarnaast ontvangen docenten bruikbare tips om zelf Boekenweekactiviteiten te organiseren, bijvoorbeeld door een Poëzie-Jukebox of een Boekenquiz te houden. * Zolang de voorraad strekt

13 20 DE INKTAAP Jongeren beoordelen winnaars 21 4, 5 HAVO EN 4, 5, 6 VWO van grote literaire prijzen DE INKTAAP: LITERAIRE PRIJS VAN JONGEREN De Inktaap wil jongeren confronteren met de keuze die de jury s van de drie grote literaire prijzen in het Nederlandse taalgebied hebben gemaakt: De Gouden Uil, de ako Literatuurprijs en de Libris Literatuur Prijs. Deelnemen aan De Inktaap gebeurt al enige jaren met veel succes in schoolverband. Scholieren uit de tweede fase in Nederland, van de hoogste graad van het secundair onderwijs in Vlaanderen en van havo/vwo en de kweekscholen in Suriname kunnen deelnemen. Door De Inktaap maken jongeren kennis met literatuur voor volwassenen. Cilla Geurtsen, docente Waarom u De Inktaap zou gebruiken Nederlands op het Christelijk Leerlingen komen in aanraking met nieuwe literatuur. Gymnasium Beijers Naudé in Door de titels te lezen en te bespreken versterken leerlingen hun analytische vermogen en leren zij debatteren. Leeuwarden: Bij ons is De Inktaap een keuzevak, dus een half jaar lang twee uur De website van De Inktaap biedt vele extra s. Zo kunt per week. Het is heerlijk om met zoveel tijd u er tips uitwisselen, actuele informatie vinden zoals écht de diepte in te gaan. En het is leuk dat recensies, optredens van auteurs en links naar literaire het zulke actuele boeken zijn. Sommige leerlingen zijn niet te stuiten, en kunnen niet kunnen discussiëren over de gelezen boeken. Verder sites. Voor leerlingen is er een forum waar zij uitgebreid wachten tot ze de auteur hun vragen kunnen zijn er regelmatig leuke wedstrijden met aantrekkelijke stellen. prijzen te vinden. Alle juryleden en hun begeleiders worden uitgenodigd op de feestelijke ontmoetingsdag op 8 maart 2010 in de Doelen in Rotterdam met als hoogtepunt de uitreiking van De Inkt aap Aanpak op school Binnen een school wordt een schooljury van zo n 15 leerlingen gevormd, Toen A. F. Th. van der Heijden de prijs in ontvangst nam, sprak hij het publiek als volgt toe: Hoewel men vaak zegt dat jullie jongeren niet meer lezen, ben ik na deze middag ontroerd Omdat jullie lezers zijn. FOTO SVEN VAN BAARLE MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus HG Rotterdam Telefoon (010) Contactpersoon: Silvana Sodde Prijs: gratis begeleid door een docent. Iedere deelnemende school ontvangt van elke genomineerde boektitel drie exemplaren. Naast de boeken ontvangt de docent een uitgebreide handleiding. Hierin zijn ook kopieerbladen opgenomen met handige vragen en antwoorden waarmee een analyse en een beoordeling van de boeken kan worden gevormd. De juryleden lezen en beoordelen de boeken. In een gezamenlijk slotdebat kiezen zij de winnaar. In de handleiding vindt u tips om ook leerlingen die niet in de jury zitten, te betrekken bij De Inktaap, bijvoorbeeld door in de klas een jurylid over een boek te interviewen. Meld u aan voor De Inktaap 2010 via de website of het formulier op de achterflap van het omslag.

14 22 DE INKTAAP 23 Niet langer terugdeinzen voor dikke boeken De Inktaap laat leerlingen kennismaken met drie literaire boeken voor volwassenen. Bas en Sjors van het Ichtus Lyceum in Driehuis maakten ook deel uit van de schooljury. Ze lazen de drie boeken en discussieerden erover met 15 medeleerlingen. Ze willen graag vertellen over hun ervaringen met het project. Bas: In de klas werd gevraagd wie er mee wilde doen met De Inktaap. De leraar zei erbij dat je dan een boek van meer dan 1000 pagina s moest lezen. Maar ook dat je dan naar Antwerpen zou gaan. Dat laatste sprak ons wel aan, dus toen hebben we ja gezegd. Sjors: We hebben op een donderdag veel gediscussieerd over welke van de drie boeken nu eigenlijk het beste was. Uiteindelijk nomineerden we Het schervengericht, ook al was niet iedereen het daarmee eens. Maar Sleur is een roofdier bestond uit te veel kleine verhaaltjes. En Het grote uitstel las ook niet lekker door, vanwege de vele korte en niet afgemaakte zinnen. Die hele dikke was wel lang, maar spannend. Aan het begin vonden we het boek wel saai, maar de leraar zei dat het na 500 pagina s echt spannend zou worden. Dat was eigenlijk pas na 800 pagina s, maar toen werd het ook goed spannend. Bas kon zich best wel in de hoofdpersoon inleven, al zou hij zelf niet zo rustig zijn gebleven. Als iemand je vrouw vermoordt, terwijl ze zwanger is ook nog, dan word je toch woest? Door De Inktaap zijn we anders tegen boeken gaan aankijken. We zullen nu sneller dit soort boeken lezen. We deinzen niet langer terug voor een dik boek. FOTO SVEN VAN BAARLE

15 24 POËZIEPROJECTEN Poëzieprojecten voor 25 ALLE KLASSEN VO en door jongeren Doe Maar Dicht Maar Deze dichtwedstrijd nodigt jongeren van 12 tot 19 jaar uit gedichten in te sturen, bijvoorbeeld via de website. Een vakjury en een jongerenjury beoordelen de inzendingen en kiezen de winnaars. Dit jaar waren er maar liefst 4000 inzendingen! De tien beste dichters dragen hun werk voor tijdens het jaarlijkse poëziefestival van Doe Maar Dicht Maar in Groningen in het voorjaar. Die dag staat helemaal in het teken van dichten met workshops, activiteiten en presentaties. De 100 mooiste gedichten worden bovendien opgenomen in de gedichtenbundel die elk jaar wordt uitgegeven. Op de website vinden docenten gratis lesmateriaal over het leren schrijven van gedichten. De leerdoelen van de poëziewedstrijd sluiten aan bij de lessen Nederlands en ckv. Meer informatie op Precies 160 De 160 is een nieuwe dichtvorm, gebaseerd op sms. Elk gedicht bestaat uit precies 160 tekens, inclusief spaties en leestekens: het maximale formaat van één sms je. De 160 werd een paar jaar geleden uitgevonden en ontwikkeld door Sofie Cerutti, die de eerste dichtbundel 160 tekens (inclusief wit) schreef, en een dagelijkse rubriek in nrc.next verzorgde. Ook verscheen er een bloemlezing, getiteld 160. Precies 160 verenigt de wereld van sms (snel, slordig, van deze tijd, massaal gebruikt) met de wereld van poëzie (zorgvuldig, omgeven met tradities en slow). De dichtvorm is heel geschikt om in uw lessen Nederlands en ckv te gebruiken. Lesmateriaal voor alle onderwijsniveaus, gedichten en informatie over wedstrijden vindt u op de website. Meer informatie op v e r s De vsb-poëzieprijs is de belangrijkste poëzieprijs van het Nederlandse taalgebied waarbij vijf dichtbundels worden genomineerd. School der Poëzie ontwikkelt rond de vsb-poëzieprijs verschillende educatieprojecten voor onder andere het voortgezet onderwijs. In de lessen wordt gebruikgemaakt van een werkbundel met informatie over de vsb-poëzieprijs, korte biografieën van de genomineerde dichters, een selectie gedichten en het juryrapport. Ook kan er een gastdocent van School der Poëzie langskomen die leerlingen gedichten laat schrijven. Deze gedichten

16 26 POËZIEPROJECTEN DAG VAN DE LITERATUUR 27 4, 5 EN 6 HAVO-VWO kunnen meedoen met de poëziewedstrijd van v e r s. De leerlingen presenteren hun gedichten vervolgens in een theater in de buurt van de school. Een professionele jury selecteert in deze voorronde twee winnaars die met de hele klas naar de slotmanifestatie van v e r s in De Rode Hoed in Amsterdam gaan. Docenten kunnen ook de gratis lesbrief downloaden via de website en leerlingen via een open inzending laten deelnemen aan de poëziewedstrijd van v e r s. Meer informatie op en Gedichtendag Gedichtendag is hét poëziefeest van Nederland en Vlaanderen waarbij op de laatste donderdag van januari de poëzie een dag lang in het zonnetje wordt gezet. Een belangrijk onderdeel van Gedichtendag zijn elk jaar de activiteiten die door heel Nederland en Vlaanderen worden georganiseerd door scholen, bibliotheken, culturele instellingen en particulieren. Voor scholen in het basis- en het voortgezet of secundair onderwijs worden digitale lessuggesties ontwikkeld. De suggesties zijn erop gericht leerlingen enthousiast te maken voor poëzie en zijn samengesteld rond het thema van Gedichtendag Via de website kunt u het lesmateriaal gratis downloaden. Meer informatie op FOTO CHRIS VAN HOUTS MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus HG Rotterdam Telefoon (010) Contactpersoon: Sunja Boegschoten info@dagvandeliteratuur.nl Prijs: 17,50 De tweejaarlijkse Dag van de Literatuur is een groots literair evenement voor scholieren uit de tweede fase. Op dit inmiddels befaamde festival maken zo n dertig Nederlandstalige schrijvers en een groot aantal cabaretiers, filmsterren en artiesten hun opwachting. Zij presenteren zich via voorleessessies, interviews en talkshows. Daarnaast vinden er ckvactiviteiten plaats, zoals het vertonen van verfilmde literatuur, kleinkunstoptredens, exposities en toneel. Door het festivalkarakter en de diversiteit van het programma leren jongeren een eigen keuze te maken uit het grote boekenaanbod. Daarbij speelt het directe contact met auteurs een belangrijke rol. Bovendien speelt het evenement in op lezen als sociale activiteit: lezen kun je samen doen. De succesvolle en beproefde programmaformule wordt elke aflevering aangepast om bij nieuwe ontwikkelingen in zowel de jongerencultuur als het literatuuronderwijs aan te sluiten. Datum en locatie: 17 maart 2011 in de Doelen te Rotterdam.

17 28 ONDERZOEK 29 Om op de hoogte te blijven van onderzoek op het gebied van lezen, leesbevordering en literatuur in het onderwijs, kunt u de website van Stichting Lezen raadplegen. In onderstaand overzicht een korte samenvatting van enkele onderzoeken die u daar (of elders) als pdf kunt downloaden. Bestellen kan soms ook. Wat maakt een studietekst geschikt voor VMBO-leerlingen? (Jentine Land) Met een experimenteel onderzoek bij vmbo-leerlingen uit het tweede leerjaar is nagegaan wat de invloed is van structuurmarkeringen, stijlkenmerken en de leesmotivatie op het begrip en waardering van deze leerlingen voor geschiedenis-leerteksten. Uit de resultaten blijkt dat leerlingen een informatieve leertekst met structuurmarkeringen beter begrijpen dan leerteksten zonder structuurmarkeringen. Verder is naar voren gekomen dat leerlingen een tekst met narratieve kenmerken die de identificatie bevorderen minder goed begrijpen dan een tekst die meer distantiërend en informatief is weergegeven. Ook blijkt dat vmboleerlingen een motiverende leestaak wel meer waarderen, maar dat ze daardoor een tekst niet beter begrijpen dan wanneer ze met een minder motiverende leestaak de leertekst lezen. Deze publicatie is te bestellen bij uitgeverij Eburon: Positie jeugdliteratuur in het VO (Duo Market Research en Stichting Lezen) Het doel van dit onderzoek was meer inzicht te krijgen in de plaats die jeugdliteratuur inneemt binnen het vak Nederlands in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Naast een beperkt kwalitatief onderzoek zijn docenten en sectieleiders Nederlands ondervraagd. In het onderzoek is gekeken welke plaats jeugdliteratuur inneemt in de methode Nederlands, hoeveel tijd docenten besteden aan jeugdliteratuur en hoe deze tijd wordt ingevuld. Bovendien werd onderzocht hoeveel belang docenten hechten aan aandacht voor jeugdliteratuur en welke bronnen ze naast de methode gebruiken om jeugdliteratuur te doceren. Het onderzoeksrapport is te downloaden op de site van Stichting Lezen: Leren interpreteren van literaire teksten in het studiehuis (Tanja Janssen) In dit onderzoek is nagegaan of het zelf stellen van vragen tijdens het lezen een positieve invloed heeft op het lezen en interpreteren van literaire teksten. Het onderzoek is uitgevoerd onder leerlingen aan het begin van de tweede fase (4 havo/vwo). Via hardopdenksessies is gekeken naar lees- en interpretatieprocessen van leerlingen. Tevens zijn er verschillende lessenseries ontwikkeld gericht op het leren interpreteren van korte verhalen door zelf vragen te stellen. Meer informatie kunt u vinden op de website van de lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam: Het oog van de meester (Theo Witte) Dit uitgebreide onderzoek naar de literaire ontwikkeling van leerlingen in de bovenbouw van havo en vwo bevat vele zinvolle aanbevelingen voor het literatuuronderwijs. Het proefschrift is uitgegeven in de Stichting Lezen Reeks van uitgeverij Eburon: Het onderzoek was aanleiding tot het project lezenvoordlijst.nl, een catalogus die uiteindelijk 200 boektitels zal bevatten. De site kan niet alleen als gids dienen voor leerlingen en docenten bij de keuze van het juiste boek op het juiste moment, maar zal ook een letterkundige en didactische vraagbaak zijn voor docenten en een hulp voor mediathe - carissen bij de samenstelling en actualisering van de boekencollectie. De website is nog niet volledig functioneel, maar is wel te raadplegen voor extra informatie:

18 30 HANDIGE WEBSITES 31 Voor in de les, als tip aan jongeren in de mediatheek of bibliotheek of voor uzelf om op te hoogte te blijven: zeven tips voor websites vol literatuur! boekenzoeker.org De Boekenzoeker is een zoekmachine waar kinderen en jongeren tussen de 8 en 18 jaar tips krijgen voor een goed boek. Een groep deskundigen stelde de inhoud samen en wil jonge lezers laten kennismaken met boeken die ze zelf niet snel zouden ontdekken. Daarom zijn niet alle jeugdboeken opgenomen. Jongeren kunnen zich aanmelden waarna ze een meer persoonlijk leesadvies krijgen en prijzen kunnen winnen. cultuurplein.nl [bron lezen.nl] Portaalsite voor alles wat te maken heeft met cultuur en onderwijs. Er is een apart gedeelte voor cultuureducatie in het voortgezet onderwijs waar u informatie vindt over cultuur-, erfgoed- en kunsteducatie en het projectloket voor cultuureducatieve projecten. boekenjeugdgids.nl Boek en Jeugd Online is een doorzoekbare database, waarin een ruime selectie jeugdboeken is opgenomen. Via een zoekopdracht op leeftijd en trefwoorden krijgt de bezoeker suggesties aangereikt. De vermelde boeken zijn verkrijgbaar in de boekhandel of te leen via de bibliotheek. leeskunssst.nl Op de website zijn diverse ideeën te vinden hoe literatuur als inspiratiebron kan dienen om ckv-lessen te verrijken en hoe docenten de relatie tussen literatuureducatie en ckv kunnen versterken. Zo vormde bij deelnemende scholen literatuur de basis voor uitvoeringen met dans, muziek, zang en toneel, poëzie of zelfs architectuur. leesplein.nl Leesplein is een belangrijk verzamelpunt op internet voor leesbevordering voor kinderen en jongeren van 0 tot 16 jaar. De website is ontwikkeld in opdracht van de Vereniging van Openbare Bibliotheken en bevat veel informatie over jeugdboeken en vele leestips waarbij de inhoud van een boek kort wordt weergegeven. literatuurplein.nl Uitgebreide website over literatuur met onder andere literair nieuws, recensies, forum en een literaire agenda. De site richt zich zowel tot lezers die op zoek zijn naar informatie of die op de hoogte willen blijven van ontwikkelingen. dbnl.nl De website van de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren bevat duizenden gedigitaliseerde werken uit de middeleeuwen tot nu. U vindt er literaire teksten, taalkundige werken en vele teksten over de cultuurgeschiedenis van Vlaanderen en Nederland. Verder staan er op de site talloze foto s, illustraties, brieven, video s en geluidsfragmenten. Voor docenten én leerlingen is het een zeer uitgebreide, informatieve digitale bron over literatuur. literatuuronderwijs.nl Een startpagina binnen taalunieversum.org met onderzoeksbeschrijvingen, samenvattingen van artikelen uit vaktijdschriften, projecten, nieuws, links en een agenda over literatuuronderwijs. Ook is er de publicatie Literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen te downloaden, die een overzicht geeft van wat bekend is over literatuuronderwijs in het Nederlandse taalgebied.

19 32 BETROKKEN ORGANISATIES Passionate Bulkboek Postbus hg Rotterdam Telefoon (010) Nederlandse Taalunie Postbus hn Den Haag Telefoon (070) Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (cpnb) Klantenservice Postbus en Amsterdam Telefoon (020) CED-Groep Postbus ap Rotterdam Telefoon (010) Viewpoint Productions Nieuwendammerdijk bx Amsterdam Telefoon (020) Stichting Lezen Oxford House Nieuwezijds Voorburgwal 328 g 1012 rw Amsterdam Telefoon (020) Vereniging van Openbare Bibliotheken (vob) Postbus bc Den Haag Telefoon (070) Nederlands Instituut voor Filmeducatie (nif) Postbus av Utrecht Telefoon (030) Doe Maar Dicht Maar Postbus ca Groningen Telefoon (050) Stichting Poetry International Eendrachtsplein la Rotterdam Telefoon (010) School der Poëzie Postbus gt Amsterdam Telefoon (020) Stichting Schrijvers School Samenleving (sss) Huddestraat hb Amsterdam Telefoon (020)