HANDBOEK BOEKHOUDEN IFRS DE IFRS-STANDAARDEN BOEKHOUDKUNDIG VERTAALD

Transcriptie

1 HANDBOEK BOEKHOUDEN IFRS DE IFRS-STANDAARDEN BOEKHOUDKUNDIG VERTAALD

2

3 HANDBOEK BOEKHOUDEN IFRS DE IFRS-STANDAARDEN BOEKHOUDKUNDIG VERTAALD prof. dr. em. Erik De Lembre prof. dr. Philippe Van Cauwenberge met medewerking van Liesbet Van de Velde Arlette Van Hecke Tweede editie Antwerpen Cambridge

4 Handboek boekhouden. IFRS De IFRS-standaarden boekhoudkundig vertaald. Tweede editie Erik De Lembre en Philippe Van Cauwenberge, m.m.v. Liesbet Van de Velde en Arlette Van Hecke 2013 Antwerpen Cambridge ISBN D/2013/7849/1 NUR 163 / 786 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

5 Voorwoord Handboek boekhouden, een reeks in financiële rapportering In 1977 werd de eerste uitgave Handboek Boekhouden gepubliceerd. Dit werk ondersteunde de praktische toepassing van de Wet van 17 juli 1975 op de boekhouding en de jaarrekening van ondernemingen. Het werd een naslagwerk in Vlaanderen, voor zowel de praktijkmiddens als de onderwijsmiddens. Was het werk in 1977 één boekdeel, dan is het snel uitgegroeid tot een reeks van zeven boeken. Intussen ligt de boekhoudingsrevolutie van 1975 meer dan 30 jaar achter ons en kennen we in Vlaanderen een vrij uniforme praktijkbenadering van de financiële rapportering, een eenvormige terminologie en vrij uniforme onderwijsprocessen in boekhouden en in de jaarrekening. Toch staan we aan het begin van een nieuwe (r)evolutie, meer bepaald de invoering momenteel nog voor een beperkte groep van ondernemingen van een nieuw financieel rapporteringsstelsel, de IFRS (International Financial Reporting Standards). Om deze evolutie te volgen, werd de reeks Handboek Boekhouden voortdurend grondig geactualiseerd en aangepast. Elk van deze werken kan afzonderlijk geconsulteerd en bestudeerd worden. Deze reeks is zowel geschikt voor gebruik in het onderwijs als in de praktijk. Het Belgische boekhoudrecht In dit boek wordt het algemeen aanvaarde boekhoudrecht zijnde de boekhoud- en jaarrekeningbeginselen die Belgische ondernemingen en verenigingen dienen te volgen (actuele toestand) grondig bestudeerd. Enkelvoudig boekhouden Boekhouden voor de zelfstandige ondernemer en de kleine vzw In dit boek wordt ingegaan op de wijze waarop zelfstandige ondernemers en kleine vzw s, die niet onderworpen zijn aan de verplichting om een dubbele boekhouding te voeren, hun financiële registratie moeten organiseren en hoe zij hierover dienen te rapporteren. Dubbel boekhouden Basisbeginselen In dit boek worden de technische aspecten van het dubbel boekhouden grondig uiteengezet en geïllustreerd voor de belangrijkste activiteiten van een onderneming (aankoop, verkoop, inkomsten en uitgaven, personeel, investeringen, financieringen). v

6 Voorwoord Vennootschapsboekhouden (inclusief verenigingen en stichtingen) In dit boek wordt elke rubriek van de (enkelvoudige) jaarrekening grondig besproken naar inhoud, naar toepasbare waarderingsregels, en naar boekhoudtechnische aspecten. Elke rubriek wordt ook geïllustreerd met praktische voorbeelden; vernieuwend is dat na elke rubriek ook nagegaan wordt of en in hoeverre dit ook geldt voor de verenigingen en stichtingen. IFRS De IFRS-standaarden boekhoudkundig vertaald In dit boek worden de IFRS-normen (IAS-normen), voor zover van toepassing binnen de EU op de normale transacties binnen een onderneming, grondig besproken. Dit betekent dat uitleg gegeven wordt over de norm, dat voorbeelden gegeven worden, en dat deze ook boekhoudtechnisch verwerkt worden. Bijzonder nuttig is het feit dat alle praktische voorbeelden uit het boek Vennootschapsboekhouden hier hernomen worden, maar dan uitgewerkt onder het IFRS-stelsel. Consolidatie In dit boek wordt, naast de vaststelling van de consolidatiekring, veel aandacht besteed aan de technische aspecten van het consolideren. De bedoeling is te illustreren in welke gevallen een onderneming consolidatieplichtig is, hoe het consolidatieproces verloopt en welke de voornaamste consolidatieboekingen zijn. Dit werk behandelt zowel IFRS als het Belgische boekhoudrecht. Vanaf de editie 2009 wordt de reeks gedragen door een staf van medewerkers behorende tot de Vakgroep Accountancy en Bedrijfsfinanciering aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit Gent, alsook door medewerkers van de Arteveldehogeschool en de Hogeschool Gent. De volgende personen werkten in het bijzonder mee aan dit project: Carine Coppens Erik De Lembre Patricia Everaert Carine Patfoort Sadi Podevijn Philippe Van Cauwenberge Liesbet Van de Velde Arlette Van Hecke Jan Verhoeye Per boek worden de auteurs uitdrukkelijk vermeld. vi

7 Inleiding In dit handboek worden de verschillende IFRS-standaarden, voor zover aanvaard door de EU en in België endorsed vanaf december 2012, boekhoudkundig vertaald aan de hand van een uitgewerkt rekeningenstelsel en journaalposten. Vertrekkend van het XBRL didactisch model (versie 2010), dat u kunt terugvinden in bijlage bij dit boek en op de website van de Balanscentrale, wordt elk onderdeel van de jaarrekening besproken. Waar dit van toepassing is, voornamelijk bij de rubrieken van de balans, wordt verwezen naar de desbetreffende IFRS-standaarden. Alvorens het standaardmodel van de jaarrekening wordt besproken, wordt een korte geschiedenis weergegeven. Hoe zijn IFRS-normen ontstaan, hoe worden ze boekhoudkundig vertaald, en waar staan we vandaag met deze evolutie in België? Hoe worden waardering, opname en presentatie van deze normen vertaald in het Raamwerk van de IF RS? Vervolgens wordt de jaarrekening grondig doorgelicht per onderdeel, doch niet in de volgorde zoals deze onderdelen voorkomen in het standaardmodel. Na een korte bespreking van de algemene informatie en tewerkstelling die dient opgenomen te worden in het begin van de jaarrekening, wordt een grondige bespreking gegeven van het overzicht van comprehensieve winst/verlies, het mutatieoverzicht van het eigen vermogen, het kasstroomoverzicht, de toelichting, en tot slot de balans (waar deze in het standaardmodel reeds besproken wordt na de algemene informatie en tewerkstelling). De bespreking van de balansrubrieken is bewust als laatste behandeld, aangezien het voor de lezer een absolute must is om vooraf zowel de terminologie als de inhoudelijke begrippen te beheersen die voorkomen in andere onderdelen van de jaarrekening. Voorts dient erop gewezen te worden dat bepaalde termen die officieel zijn vertaald en opgenomen in de Belgische wetgeving, niet worden gehandhaafd. Waar in dit werk gesproken wordt over het overzicht van comprehensieve winst/verlies of de winst- en verliesrekening, dient men het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten te verstaan. Waar gesproken wordt over mutaties in het eigen vermogen, dient men het overzicht van niet-gerealiseerde resultaten te verstaan. Er is bewust voor gekozen de wettelijke termen niet over te nemen, aangezien het overzicht van comprehensieve winst/verlies kan bestaan uit twee aparte staten, namelijk het overzicht van winst/verlies (statement of income) en het overzicht van comprehensieve winst/verlies (statement of comprehensive income). In deze allesomvattende staat komen zowel gerealiseerde als niet-gerealiseerde componenten vii

8 Inleiding voor. Het gebruik van deze termen kan tot verkeerde interpretaties leiden wanneer men eveneens het mutatieoverzicht van het eigen vermogen in acht neemt, waar eveneens niet-gerealiseerde resultaten in kunnen voorkomen. In het handboek wordt voorts maximaal gebruik gemaakt van dezelfde voorbeelden als deze die voorkomen in het handboek Vennootschapsboekhouden, zodat de lezer zeer duidelijk de verschillen zal vatten met de in België geldende praktijken. Zoals gebruikelijk in deze reeks, worden niet enkel de normen beschreven, maar geven we naast voorbeelden ook type-journaalposten die deze normen vertalen. De minimumindeling van het algemene rekeningenstelsel dat in het Belgisch boekhoudrecht wordt gebruikt, bleek hierbij niet aangewezen. Als gevolg hiervan omvat het boek een rekeningenstelsel dat beter aangepast is aan de XBRL-jaarrekening. Nieuw in deze editie is de opname van een oefeningenset, waardoor dit werk uitermate toegankelijk is voor het onderwijs. Tevens werd rekening gehouden met opmerkingen van gebruikers uit onderwijs en praktijk sinds de vorige editie. prof. dr. em. Erik De Lembre prof. dr. Philippe Van Cauwenberge met medewerking van: Liesbet Van de Velde Arlette Van Hecke viii

9 DEEL 1 DE INTRODUCTIE VAN IFRS... 1 HOOFDSTUK 1 GESCHIEDENIS EN EVOLUTIE VAN DE INTERNATIONALE FINANCIËLE RAPPORTERINGSSTANDAARDEN INLEIDING DE EUROPESE BEWEGING BESLUIT HOOFDSTUK 2 RAAMWERK VOOR HET OPSTELLEN EN PRESENTEREN VAN JAARREKENINGEN EN DE ALGEMENE WAARDERINGS-, OPNAME- EN PRESENTATIEPRINCIPES IAS/IFRS MODELJAARREKENING RAAMWERK VOOR DE OPSTELLING EN PRESENTATIE VAN DE JAAR- REKENINGEN Inleiding Toepassingsgebied Gebruikers en hun informatiebehoeften Het doel van de jaarrekening Financiële positie, financiële prestaties en wijzigingen in financiële positie Toelichtingen en aanvullende schema s Grondbeginselen Kwalitatieve kenmerken van de jaarrekening De elementen van de jaarrekening Financiële positie Activa Verplichtingen Eigen vermogen Financiële prestaties ix

10 2.5.6 Baten Lasten Aanpassingen voor vermogensinstandhouding Opname van de elementen van de jaarrekening De waarschijnlijkheid van toekomstig economisch voordeel Betrouwbaarheid van de waardering Opname van activa Opname van verplichtingen Opname van baten Opname van lasten Waardering van de elementen van de jaarrekening De begrippen vermogen en vermogensinstandhouding DE PRESENTATIE VAN DE JAARREKENING De componenten van de jaarrekening Identificatie van de jaarrekening Verslagperiode Kwalitatieve kenmerken waaraan de jaarrekening dient te voldoen Het continuïteitsbeginsel Het toerekeningsbeginsel (accrual) Consistentie van de presentatie Materialiteit en aggregatie Saldering Vergelijkende informatie Getrouw beeld en volledige toepassing van het stelsel IAS/IFRS De balans Algemeen Vlottende activa Vaste activa Kortlopende verplichtingen Langlopende verplichtingen Informatie die moet worden opgenomen in de balans, alsook deze informatie waar men de keuze heeft die te vermelden hetzij in de balans hetzij in de toelichting Het overzicht van comprehensieve winst of verlies Algemene bepalingen Voorstelling van het overzicht van winst of verlies Het overzicht van de mutaties in het eigen vermogen Overzicht van de kasstromen Toelichting bij de jaarrekening Algemeen Presentatie van de grondslagen voor financiële rapportering Presentatie van schattingen bij onzekerheid Overige informatie MODELJAARREKENING REKENINGENSTELSEL x

11 DEEL 2 DE JAARREKENING VOLGENS HET IFRS-MODEL HOOFDSTUK 1 ALGEMENE INFORMATIE ALGEMENE KENMERKEN VAN DE ONDERNEMING BEDRIJFSCOMBINATIES INFORMATIE BETREFFENDE DE CONSOLIDATIE HOOFDSTUK 2 TEWERKSTELLING HOOFDSTUK 3 HET OVERZICHT VAN COMPREHENSIEVE WINST/VERLIES ALGEMENE OMSCHRIJVING Aanpassingen voor wijzigingen in de grondslagen Aanpassing vorige verslagperiode voor fouten die het eigen vermogen beïnvloeden Correctie van fouten Wijzigingen in de grondslagen voor financiële verslaggeving VOORSTELLING VAN HET OVERZICHT VAN COMPREHENSIEVE WINST OF VERLIES ALGEMENE BESPREKING VAN ENKELE BEGRIPPEN ROND COMPREHENSIEVE WINST EN VERLIES Ter inleiding Winst- en verliesrekening geeft niet de resultaatbestemming weer WINSTBELASTINGEN Algemene benadering Winstbelastingen Basisprincipe Bepaling van de Belgische winstbelasting Boekhoudkundige verwerking van de Belgische winstbelasting Ramen van de belasting einde verslagperiode Andere belastingen en hun betekenis in het kader van de belastinglast van de onderneming Onroerende voorheffing Roerende voorheffing Buitenlandse belastingen Belgische en buitenlandse winstbelastingen over vorige verslagperioden Afloop van de belastingcyclus xi

12 Regularisering via ontvangst van het aanslagbiljet Bericht van wijziging dat na controle volgt en waartegen de onderneming geen bezwaar indient Belastingen en IAS Belastinglast of belastingbaat volgens IFRS Tijdelijke verschillen Behandeling van de fiscale verliezen en van verrekenbare tegoeden Uitgestelde belastingen en compensatie? Behandeling van enkele voorkomende verschillen tussen IFRS en het Belgische belastingrecht Definitieve verschillen Verworpen last Notionele intrest Tijdelijke verschillen Activa geboekt tegen reële waarde Monetaire meerwaarde Tijdelijke belastingvrijstelling van de winst bij realisatie van vaste activa Door de fiscus tijdelijk verworpen lasten Andere verschillen tussen IAS/IFRS en fiscaal recht BESPREKING VAN WINST- EN VERLIESREKENING VOLGENS HET CATEGORIAAL MODEL Opbrengsten Uitbouw in de categoriale winst- en verliesrekening Activering van geproduceerde vaste activa Opmerkingen KOSTEN Exploitatielasten Grondstoffen en gebruikte hulpstoffen Wijziging in voorraden gereed product en werk in uitvoering Personeelslasten Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingsverliezen Onderzoeks- en ontwikkelingskosten (categoriaal) Reorganisatiekosten Overige exploitatiekosten Overige niet-exploitatielasten Financieringskosten Bijzondere vermeldingen WINST PER AANDEEL Voorstelling in de jaarrekening Gewone winst per aandeel Bepaling van de winst of het verlies Aantal gewone aandelen xii

13 7.2.3 Vergelijkbaarheid Verwaterde winst per aandeel Bepaling van de verwaterde winst (verlies) Bepaling van het aantal aandelen Vergelijkbaarheid inzake verwaterde winst per aandeel HOOFDSTUK 4 MUTATIEOVERZICHT VAN HET EIGEN VERMOGEN HOOFDSTUK 5 KASSTROOMOVERZICHT OPERATIONELE ACTIVITEITEN INVESTERINGS- EN FINANCIERINGSACTIVITEITEN AANDACHTSPUNTEN HOOFDSTUK 6 TOELICHTING TOELICHTING MATERIËLE VASTE ACTIVA TOELICHTING VASTGOEDBELEGGINGEN TOELICHTING IMMATERIËLE VASTE ACTIVA TOELICHTING BIOLOGISCHE ACTIVA TOELICHTING FINANCIËLE INSTRUMENTEN TOELICHTING VOORZIENINGEN TOELICHTING MET BETREKKING TOT AFDEKKING EN RISICO TOELICHTING MET BETREKKING TOT VERPLICHTINGEN EN CREDITEUREN TOELICHTING EIGEN VERMOGEN OVERIGE TOELICHTINGEN MET BETREKKING TOT DE BALANS TOELICHTING MET BETREKKING TOT DE BELASTINGEN TOELICHTING MET BETREKKING TOT TOEGEZEGD-PENSIOEN- REGELINGEN xiii

14 13 TOELICHTING MET BETREKKING TOT OP AANDELEN GEBASEERDE BETALINGSOVEREENKOMSTEN TOELICHTING MET BETREKKING TOT DE VERBONDEN PARTIJEN HOOFDSTUK 7 DE RUBRIEKEN VAN DE BALANS DEEL 3 DE BALANS HOOFDSTUK 1 VASTE ACTIVA ALGEMENE OMSCHRIJVING Activa Vaste activa versus vlottende activa Vlottende activa Vaste activa Voorstelling in de jaarrekening MATERIËLE VASTE ACTIVA Definitie Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking Waardering bij eerste opname Aanschaffing door aankoop bij derden Aanschaffing door eigen werken Ruiltransacties Aanschaffing door inbreng Aanschaffing door verwerving van een bedrijfs- of ondernemingsgeheel Latere uitgaven met betrekking tot verworven vaste activa Waardering na eerste opname: het kostprijsmodel Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingsverliezen Waarderingssysteem na eerste opname: het herwaarderingsmodel Herwaarderingen Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingsverliezen Buitengebruikstelling en vervreemding Buitengebruikstelling Vervreemding te bezwarenden titel Specifieke regels Financieringskosten als element van de kostprijs van een actief (toegerekende of intercalaire intresten) xiv

15 Kostprijs materiële vaste activa en abnormaal lange krediettermijnen Kostprijs activa en buitenlandse omwisselingsresultaten Kapitaal- en rentesubsidies Leasing Soorten materiële vaste activa Materiële vaste activa in aanbouw Definitie Waardering en boekhoudkundige verwerking Terreinen en gebouwen Definities Waardering en boekhoudkundige verwerking Bijzondere gevallen Installaties, machines en uitrusting Definities Waardering en boekhoudkundige verwerking Motorvoertuigen Definitie Waardering en boekhoudkundige verwerking IT-materiaal Definitie Waardering Inrichting en toebehoren Definitie Waardering Verbeteringen aangebracht aan gehuurd bezit Definitie Waardering Exploratie- en evaluatieactiva Definities Waardering VASTGOEDBELEGGINGEN Definitie Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking Initiële waardering Waarderingssysteem na eerste opname Keuzemogelijkheid Reële-waardemodel Kostprijsmodel Overboekingen Vervreemdingen Praktische toepassing en boekingen Onder het reële-waardemodel Onder het kostprijsmodel xv

16 4 IMMATERIËLE ACTIVA Definities Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking Initiële waardering Kostprijs bij afzonderlijke verwerving Verwerving als onderdeel van een bedrijfscombinatie Verwerving via overheidssubsidies Ruil van activa Waardering na eerste opname volgens het kostprijsmodel Later gemaakte kosten Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingsverliezen Waardering na eerste opname volgens het herwaarderingsmodel Herwaardering Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingsverliezen Buitengebruikstelling en vervreemding Opbrengsten en kosten die voortvloeien uit immateriële vaste activa Definities Boekhoudkundige verwerking van royaltyopbrengsten Bijzondere gevallen Onderzoek en ontwikkeling Definities Eerste waardering Latere uitgaven m.b.t. onderzoeks- of ontwikkelingsprojecten Goodwill Definities Initiële waardering Waardering na eerste opname Boekhoudkundige verwerking BIOLOGISCHE ACTIVA Definitie Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking Opname Waardering Winsten en verliezen Onvermogen om de reële waarde betrouwbaar te waarderen Behandeling van overheidssubsidies Boekhoudkundige verwerking Biologisch actief Agrarische producten xvi

17 6 DEELNEMINGEN IN VERBONDEN ONDERNEMINGEN EN OVERIGE FINANCIËLE VASTE ACTIVA Algemene omschrijving Voorstelling in de jaarrekening Toelichting Toelichting met betrekking tot de financiële activa Consolidatie Bedrijfscombinaties Definities inzake financiële vaste activa zoals ze voorkomen onder IAS/IFRS Deelnemingen Deelnemingen in dochterondernemingen Deelnemingen in geassocieerde ondernemingen Deelnemingen in joint ventures Deelnemingen gewaardeerd volgens de equity -methode Overige financiële vaste activa Waardering en boekhoudkundige verwerking Eerste opname Waardering van deelnemingen in dochterondernemingen Waardering van investeringen in geassocieerde deelnemingen Waardering van investeringen in joint ventures Waardering van deelnemingen volgens de equity -methode Waardering van de overige financiële vaste activa Waardering na eerste opname Waardedalingen Waardestijgingen Verkoop of realisatie Opbrengsten uit financiële vaste activa Enkele bijzondere topics Inschrijvingsrechten Bonusaandelen UITGESTELDE BELASTINGVORDERINGEN Definities Uitgestelde belastingvordering Fiscale boekwaarde Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking Opname van uitgestelde belastingvorderingen Opname van verrekenbare tijdelijke verschillen Opname van niet-gecompenseerde fiscale verliezen en ongebruikte fiscaal verrekenbare tegoeden Herbeoordeling van niet-opgenomen uitgestelde belastingvorderingen Waardering Saldering xvii

18 8 AFDEKKINGSINSTRUMENTEN (VAST DEEL) Definities Afdekkingsinstrument Afgedekte positie Voorstelling in de jaarrekening Aanwijzing Aanwijzing van afdekkingsinstrumenten Aanwijzing van afgedekte posities Financiële posities Niet-financiële posities Groepen van posities Administratieve verwerking van afdekkingstransacties ( hedge accounting ) Algemeen Voorwaarden voor hedge accounting Reële-waardeafdekking Definitie Administratieve verwerking Einde van de afdekkingstransactie Kasstroomafdekking Definitie Administratieve verwerking Einde van de afdekkingstransactie Afdekking van een netto-investering in een buitenlandse entiteit Definitie Administratieve verwerking HANDELSVORDERINGEN EN OVERIGE VORDERINGEN (VAST DEEL) Definities Voorstelling in de jaarrekening IFRS Eerste opname Waardering van de vordering bij eerste opname Waardering van vordering na opname Enkele voorbeelden van vorderingen Leningen u/g, aflosbaar in vaste termijnen, intrest na verlopen periode Leningen u/g, aflosbaar in vaste termijnen, intrest voor vervallen termijn Leningen u/g, geïnd in een eenmalige storting na vervallen termijn Leningen u/g waarbij de aanschaffingswaarde lager is dan de nominale waarde Vorderingen die in termijnen ontvangen worden Renteloze vorderingen of vorderingen met abnormaal lage rente Obligaties of titels andere dan aandelen Zero-bonds OVERIGE VASTE ACTIVA Definitie Definitie vooruitbetalingen xviii

19 Overschot uit hoofde van vergoedingen na uitdiensttreding Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking Vooruitbetalingen In gebruik beperkte of beloofde geldmiddelen Overschot uit hoofde van uitdiensttreding HOOFDSTUK 2 VLOTTENDE ACTIVA OMSCHRIJVING VLOTTENDE ACTIVA Begrip vlottende activa Vlottende activa Voorstelling in de jaarrekening ACTIVA BESTEMD VOOR VERKOOP Definitie Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking Waardering Bijzondere waardeverminderingsverliezen en terugboekingen Wijzigingen in een plan tot verkoop Boekhoudkundige verwerking VOORRADEN & ONDERHANDEN PROJECTEN IN OPDRACHT VAN DERDEN Algemene definitie voorraden ruime zin Voorraden Opbrengstwaarde en reële waarde Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking Kostprijs van voorraden Begrip kostprijs Technieken ter bepaling van de kostprijs Kostprijsformules Opbrengstwaarde Opname als last Boekhoudkundige verwerking Opname van de kostprijs op het moment van de verkoop, of op het moment dat de voorraad wordt opgenomen in de waardebasis van een ander actief Opname van afschrijvingen op voorraden als de opbrengstwaarde lager wordt dan de boekhoudkundige waarde Enkele bijzondere gevallen Vooruitbetalingen op voorraden Voorraden onder zichtzending verzonden Goederen onder zichtzending ontvangen xix

20 Verpakking Commissiehandel Voorraden en biologische activa Begrip en toepassingsveld Waardering Agrarische producten uit biologische activa, zonder dat de waarde van het actief aangetast wordt Onderhanden projecten in opdracht van derden Begrip Voorstelling in de jaarrekening (Totale) Opbrengsten (Totale) Kosten Opname van de opbrengsten en kosten in de winst- en verliesrekening Algemene regel Uitzondering: geen betrouwbare schatting mogelijk Verlieslatende projecten Hoe kan de opbrengst volgens voortgang der werken gemeten worden? Methode van de kosten in relatie tot opbrengst bij vaste-prijscontracten Expertisemethode Andere methoden Hoe opbrengsten en lasten verbonden aan het project bepalen en vaststellen welk deel er in de winst- en verliesrekening dient te worden opgenomen? Basisgegevens van de case Boekhoudkundige verwerking Jaar Jaar Jaar Toelichting Complexe voorbeelden Case A Case B Case C Case D OVERIGE FINANCIËLE VLOTTENDE ACTIVA AFDEKKINGSINSTRUMENTEN (VLOTTEND DEEL) BELASTINGVORDERINGEN Definitie Waardering en boekhoudkundige verwerking Opname van actuele belastingvorderingen Waardering Saldering HANDELSVORDERINGEN EN OVERIGE VORDERINGEN (VLOTTEND DEEL) Definitie xx

21 7.2 Voorstelling in de jaarrekening Waardering Bespreking van de handelsvorderingen Dubieuze debiteuren en afschrijvingen Berekening Afwikkeling van dubieuze vorderingen Handelsvorderingen, afgestaan aan een factor Handelsvorderingen waarin rente vervat is Bespreking van de overige vorderingen Terug te vorderen btw Terug te vorderen belastingen en voorheffingen Te innen opbrengsten VOORUITBETALINGEN (VLOTTEND DEEL) GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN Definities en soorten Definities Soorten Voorstelling in de jaarrekening Waardering Boekhoudkundige verwerking Te incasseren vervallen waarden Ontvangen cheques Andere te innen waarden Werking met betrekking tot kredietinstellingen en postcheque- of girodienst Algemeen principe Boeking van ontvangen cheques Boeking van betalingen van schulden door uitgifte van cheques Compensatie Werking met betrekking tot kassen (57) Werking van Interne overboekingen OVERIGE VLOTTENDE ACTIVA Definitie Voorstelling in de jaarrekening Waardering en boekhoudkundige verwerking HOOFDSTUK 3 EIGEN VERMOGEN EIGEN VERMOGEN TOEREKENBAAR AAN EIGENAARS VAN DE MOEDER- MAATSCHAPPIJ Algemene omschrijving Voorstelling in de jaarrekening xxi

22 1.3 Vennootschapsrechtelijke bepalingen in België van toepassing op eigen vermogen, andere dan de voorstelling in de jaarrekening en de waarderingsregels Bespreking van de kapitaalvorming bij de vennootschap Stichting/kapitaalverhoging door storting in contanten die niet als een openbare uitgifte beschouwd kunnen worden Beschrijving van de oprichting en kapitaalverhoging Boekhoudkundige aspecten Stichting/kapitaalverhoging door inbreng in natura Bespreking van agio Betekenis van agio Boekhoudkundige verwerking van agio Oprichting en kapitaalverhoging in speciën bij openbare inschrijving Voorlopige oprichting of kapitaalverhoging Gebeurtenissen gedurende de inschrijvingsperiode Afsluiten van de inschrijvingsperiode en de definitieve afwikkeling Kapitaalverhoging door incorporatie van gevormde reserves en van ingehouden winsten Kapitaalvermindering door terugbetaling en/of ontheffing van de verplichting tot storten Kapitaalvermindering door incorporatie van de overgedragen verliezen Bijzondere topics Omzetting van schulden in kapitaal Aandelenopties of vergoedingen voor prestaties en diensten via aandelen van de onderneming Kapitaal en preferente aandelen Voorkeurrecht Toegestaan kapitaal Bespreking van de rubriek reserves Definitie Reserves in de betekenis van bestemming van het resultaat Wettelijke reserve Onbeschikbare reserve voor eigen aandelen Statutaire onbeschikbare reserve Reserve tot aflossing van het kapitaal Reserve ter dekking van een voorzienbaar verlies Belastingvrije reserves Beschikbare reserves Reserves voortvloeiende uit herwaarderingen van immateriële activa en van materiële vaste activa: herwaarderingsreserves Begrip en ontstaansbasis Boekhoudkundige illustratie Overige reserves Fusiereserve Omrekeningsreserves Afdekkingsreserves xxii

23 1.6 Ingekochte eigen aandelen Basisprincipe Regeling van de inkoop eigen aandelen in België Aanleggen van een onbeschikbare reserve ter aankoop van eigen aandelen Overige wettelijke bepalingen Overzichtsschema Boekhoudkundige verwerking Ingehouden winsten (overgedragen verliezen) en de resultatenbestemming Verwerking Winst of verlies van het jaar Voor uitkering vatbaar eigen vermogen Vaststelling Praktisch voorbeeld De resultatenverdeling Algemeen principe Overzicht van een aantal typeboekingen Interimdividend Tussentijds dividend Stockdividend Keuzedividend IN HET EIGEN VERMOGEN GEPRESENTEERDE MINDERHEIDSBELANGEN HOOFDSTUK 4 LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN BASISBEGINSELEN LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN Wat zijn verplichtingen? Wat zijn langlopende verplichtingen? Opname van de verplichting Waardering van de verplichting bij eerste opname Waardering van financiële verplichtingen na de eerste opname VOORSTELLING VAN LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN IN DE JAAR- REKENING WETTELIJKE BEPALINGEN INZAKE VERPLICHTINGEN ANDERE DAN DEZE IN VERBAND MET DE JAARREKENING BESPREKING VAN DE LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN Leningen van banken Omschrijving Enkele voorbeelden Gewone schuldcontracten, gewone leningen op termijn Schulden op afbetaling xxiii

24 Schulden waarbij de nominale waarde de marktrente omvat Hypothecaire lening Leningen met intrestsubsidie Obligatieleningen Obligatielening private plaatsing Obligatielening publieke plaatsing Converteerbare leningen en leningen met warrant Converteerbare leningen Leningen met warrant Perpetuele leningen met of zonder recht op afbetaling Afkoopbare preferente aandelen Financiële leaseovereenkomsten Overige leningen LANGLOPENDE UITGESTELDE BATEN, INCLUSIEF SUBSIDIES Omschrijving Investeringssubsidies Begrippen Praktische boekwijze van uitgestelde baten wegens investeringssubsidie Enkele bijzondere gevallen inzake kapitaalsubsidie Kapitaalsubsidies en belastinglatenties Verwerking van de kapitaalsubsidie indien deze rechtstreeks afgetrokken wordt van de aanschaffingswaarde van het vast actief Intrestsubsidies Leningen met intrestsubsidie Praktische illustratie Boekhoudkundige verwerking in de jaarlijkse methode Overige uitgestelde baten Begrip Praktische illustratie LANGLOPENDE VOORZIENINGEN Begrip voorzieningen Waardering van voorzieningen Vergoedingen en gelijkaardige Vervreemding van activa ter gelegenheid van de gebeurtenis die tot een voorziening aanleiding geeft Vergoedingen Gebeurtenissen na het aanleggen van de voorziening Afwikkeling in komende boekjaren Wijzigingen in voorzieningen Boekhoudkundige uitwerking van bovenvermelde algemene principes Algemene principes Boekhoudkundig vademecum Andere voorbeelden waarop dezelfde methode kan worden toegepast xxiv

25 6.6 Bijzondere gevallen Voorzieningen en vergoedingen Voorzieningen voor toekomstige gebeurtenissen Toekomstige exploitatieverliezen Verlieslatende contracten Voorzieningen en reorganisatie Voorwaardelijke verplichtingen LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN UIT HOOFDE VAN VERGOEDINGEN NA UITDIENSTTREDING (PENSIOENEN) Wat zijn personeelsbeloningen? Langlopende verplichtingen uit hoofde van vergoeding na uitdiensttreding Toegezegde-bijdrageregelingen Toegezegde-pensioenregelingen Collectieve regelingen van meer werkgevers Wettelijke pensioenregelingen Verzekerde vergoedingen UITGESTELDE BELASTINGVERPLICHTINGEN LANGLOPENDE HANDELSSCHULDEN EN OVERIGE SCHULDEN Langlopende handelsschulden Langlopende overige schulden Personeelsbeloningen LANGLOPENDE AFDEKKINGSINSTRUMENTEN Kasstroomafdekking Afdekking van een netto-investering in een buitenlandse onderneming Reële-waardeafdekking HOOFDSTUK 5 KORTLOPENDE VERPLICHTINGEN ALGEMENE BEPALINGEN VOORSTELLING VAN DE KORTLOPENDE VERPLICHTINGEN IN DE JAAR- REKENING BESPREKING VAN VERPLICHTINGEN BESTEMD VOOR VERKOOP Begrip bestemd voor verkoop Begrip verplichtingen bestemd voor verkoop Verlenging van de periode die vereist is om een verkoop te voltooien BESPREKING VAN KORTLOPENDE LENINGEN Promessen Acceptkrediet bij invoer en uitvoer xxv

26 4.2.1 Begrip Acceptkrediet bij invoer Acceptkrediet bij uitvoer Documentair krediet Warrantkrediet Discontokrediet Begrip Boekhoudkundige verwerking bij de trekker Boekhoudkundige verwerking bij de betrokkene Overige leningen (bv. bank, voorschotten in R/C) KORTLOPENDE UITGESTELDE BATEN (WAARVAN OVERHEIDSSUBSIDIES) KORTLOPENDE VOORZIENINGEN KORTLOPENDE VERPLICHTINGEN UIT HOOFDE VAN VERGOEDINGEN NA INDIENSTTREDING BELASTINGVERPLICHTINGEN KORTLOPENDE HANDELSSCHULDEN OVERIGE SCHULDEN (WAARONDER KORTLOPENDE AFDEKKINGS- INSTRUMENTEN) DEEL 4 OEFENINGEN OEFENINGENREEKS 1 VASTE ACTIVA MATERIËLE VASTE ACTIVA OEFENINGENREEKS 2 VASTE ACTIVA VASTGOEDBELEGGINGEN OEFENINGENREEKS 3 VASTE ACTIVA IMMATERIËLE VASTE ACTIVA OEFENINGENREEKS 4 VASTE ACTIVA FINANCIËLE VASTE ACTIVA OEFENINGENREEKS 5 VASTE ACTIVA BELASTINGLATENTIES OEFENINGENREEKS 6 VASTE ACTIVA AFDEKKINGSVERRICHTINGEN xxvi

27 OEFENINGENREEKS 7 VASTE ACTIVA LANGLOPENDE VORDERINGEN OEFENINGENREEKS 8 VLOTTENDE ACTIVA VOOR VERKOOP BESTEMDE VASTE ACTIVA OEFENINGENREEKS 9 VLOTTENDE ACTIVA VOORRADEN OEFENINGENREEKS 10 VLOTTENDE ACTIVA KORTLOPENDE VORDERINGEN OEFENINGENREEKS 11 VLOTTENDE ACTIVA KAS EN KASEQUIVALENTEN OEFENINGENREEKS 12 EIGEN VERMOGEN AANDELENKAPITAAL OEFENINGENREEKS 13 EIGEN VERMOGEN RESERVES OEFENINGENREEKS 14 EIGEN VERMOGEN ONBESCHIKBARE RESERVES VOOR EIGEN AANDELEN OEFENINGENREEKS 15 EIGEN VERMOGEN NV RESULTAATVERWERKING OEFENINGENREEKS 16 LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN ALGEMEEN OEFENINGENREEKS 17 LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN KAPITAALSUBSIDIES OEFENINGENREEKS 18 LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN VOORZIENINGEN OEFENINGENREEKS 19 LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN PERSONEELSVERGOEDINGEN OEFENINGENREEKS 20 KORTLOPENDE VERPLICHTINGEN BIJLAGE JAARREKENING IFRS VERSIE xxvii

28