Brief van het college van B&W d.d. 19 september 2012 inzake Monitor Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen 2012

Transcriptie

1 Toelichting over de behandeling van: Brief van het college van B&W d.d. 19 september 2012 inzake Monitor Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen 2012 Van: Het college van B&W van 19 september 2012 Doel: Toelichting: Opinie vormen Achtergrond In opdracht van het Rijk is de monitor Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders 2012 gemaakt, deze bestaat uit een lokale monitor voor Nijmegen én een de monitor voor Antilliaanse Nederlanders en één voor Marokkaanse Nederlanders. Aanvulling op de monitor is het onderzoek Ontwikkeling Jeugdoverlast en de bijbehorende deelrapportage Gemeente Nijmegen. Het college geeft in de brief een toelichting op de monitor en het overlastonderzoek en gaat in op de belangrijkste thema s die hieruit voortkomen, te weten: - Voortijdig schoolverlaten; - Werkeloosheid en uitkering; - Criminaliteit en jeugdoverlast. Reden van agendering in een kamerronde De fractie van de PvdA heeft aangegeven deze brief te willen agenderen omdat ze de cijfers zorgelijk vinden. De PvdA is van mening dat de extra genomen maatregelen in praktijk niet hun vruchten hebben afgeworpen en dat het op bepaalde terreinen zelfs slechter gaat. De fractie wil met andere fracties overleggen of er niet meer gedaan moet worden om goede resultaten te behalen. Naam steller: steller: A. Chekroun a.chekroun@nijmegen.nl Tel. steller: Bijlagen: 1. Brief van het college van B&W d.d. 19 september 2012 inzake Monitor Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen 2012 Ter inzage via dropbox, internet, Raadsgriffie en Informatiebalie 1. Rapport Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen Rapport Antilliaanse Nederlanders Rapport Marokkaanse Nederlanders Rapport Ontwikkeling Jeugdoverlast

2 Maatschappelijke Ontwikkeling Ingekomen stuk D7 (PA 3 oktober 2012) Beleidsrealisatie & verantwoording Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@ nijmegen.nl Postadres Postbus HG Nijmegen Datum 19 september 2012 Ons kenmerk MO20/ Contactpersoon Anke Chekroun Onderwerp Monitor Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen 2012 Datum uw brief Doorkiesnummer (024) Geachte leden van de raad, Hierbij sturen wij u de monitor Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders 2012 toe. De monitor is in opdracht van het Rijk gemaakt en bestaat uit een lokale monitor voor Nijmegen, de monitor Antilliaanse Nederlanders en de monitor Marokkaanse Nederlanders. Hierin zijn gegevens opgenomen van gemeenten die zijn aangesloten bij een of beide samenwerkingsverbanden van de aanpak Antilliaans-Nederlandse risicojongeren en Marokkaans-Nederlandse risicojongeren. Als aanvulling op de monitor is het onderzoek Ontwikkeling jeugdoverlast en de bijbehorende deelrapportage Gemeente Nijmegen bijgevoegd. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het samenwerkingsverband Marokkaanse risicojongeren. De minister van Immigratie, Integratie en Asiel stuurde de gecombineerde monitor en het onderzoek Ontwikkeling jeugdoverlast op 17 september 2012 naar de Tweede Kamer. In deze brief informeren wij u per thema over de belangrijkste resultaten van de monitor en het overlastonderzoek. De thema s zijn als volgt: 1) Voortijdig schoolverlaten; 2) Werkloosheid en uitkering; 3) Criminaliteit en jeugdoverlast. Per thema geven wij een korte samenvatting van de uitkomsten en waar nodig een nadere analyse. Daarnaast gaan wij in op het gevoerde en/of te voeren beleid. Dit doen wij met name op die onderdelen waar Nijmegen afwijkt van landelijke percentages. Alvorens we ingaan op de drie thema s eerst een korte algemene toelichting op de monitor en het onderzoek. 1. Toelichting monitor en overlastonderzoek De monitor geeft inzicht in hoe het in de Antillianengemeenten en de gemeenten aangesloten bij het samenwerkingsverband Marokkaans Nederlandse risicojongeren, staat met de relatieve positie van beide bevolkingsgroepen waar het gaat om voortijdig schoolverlaten, uitkering en arbeid en criminaliteit. De lokale monitor gaat dieper in op de positie van Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen. De monitor geeft inzicht in de cijfers over de periode 2009 tot en met Per bevolkingsgroep en per thema wordt een trend zichtbaar over de afgelopen vier jaar (met uitzondering van voortijdig schoolverlaten, daar worden cijfers Brief gemeenteraad Monitor sept 2012 def.doc

3 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsrealisatie & verantwoording Vervolgvel 1 gepresenteerd over drie schooljaren). Er wordt steeds een onderscheid gemaakt tussen de leeftijdsgroep 15 tot en met 64 jaar en 15 tot en met 24 jaar, dit omdat het beleid met name bij Marokkanen vooral op de jongeren is gericht. Daarnaast wordt in de monitor een vergelijking gemaakt tussen de 22 Antillianengemeenten en de 21 steden die aangesloten zijn bij het samenwerkingsverband Marokkaanse risicojongeren. Het gaat hier overigens niet om dezelfde gemeenten. Van de 21 gemeenten zijn er negen die behoren tot beide samenwerkingsverbanden. Nijmegen is er daar één van. Ook hier geldt dat het gaat om een vergelijking van de relatieve cijfers. Het gaat dus niet om absolute aantallen. In de monitor wordt gebruik gemaakt van het begrip oververtegenwoordiging : een oververtegenwoordiging van bijvoorbeeld 100% bij werkloosheid onder Antillianen, betekent dat Antillianen 2 keer zo vaak werkloos zijn (dan de totale groep). Een oververtegenwoordiging van 200% houdt in dat zij drie keer zo vaak werkloos zijn. Dit begrip zegt dus iets over de ontwikkeling bij de betreffende bevolkingsgroep in relatie tot de totale groep. Een kanttekening hierbij: omdat het in absolute zin soms om kleine aantallen gaat (vooral bij Antillianen) kan een verschil van een paar personen soms 100% meer of minder oververtegenwoordiging zijn. 2. Voortijdig schoolverlaten In schooljaar 2010/2011 had Nijmegen schoolverlaters, dat is 4% van de totale populatie. Ten opzichte van schooljaar is daarmee sprake van een daling van bijna 25% van het voortijdig schoolverlaten in Nijmegen. Bij de Antillianen ging het om 19 schoolverlaters, 8,9% van hun populatie; bij de Marokkanen om 44 schoolverlaters, 9,6 % van hun populatie. Met andere woorden: Antilliaanse en Marokkaanse scholieren zijn gemiddeld twee tot twee en een half keer vaker schoolverlater dan gemiddeld. In de tijd geplaatst zijn de cijfers met betrekking tot voortijdig schoolverlaten als volgt: Tabel 1 Percentage schoolverlaters in Nijmegen schooljaar 2008/2009 tot en met 2010/ / / /2011 Totaal* 4,1 % 4,0 % 4,0 % Antillianen 8,3 % 4,6 % 8,9 % Marokkanen 7,6 % 5,3 % 9,6 % * De percentages uit de VSV-verkenner van het ministerie wijken hier iets van af: 4,2, 4,3 en 3,9 %. In vergelijking met de andere steden valt het volgende op: Met 4% schoolverlaters scoort Nijmegen iets beter dan het gemiddelde in de monitor van 5%. Gemiddeld is van de Antilliaanse scholieren 8,6 % schoolverlater, in Nijmegen is dit nagenoeg hetzelfde. Van de Marokkaanse scholieren is gemiddeld 6,2% schoolverlater. Nijmegen scoort met 9,6 % een stuk hoger en hoort daarmee landelijk gezien tot de gemeenten die het slechtst scoren. Opvallend is dat Nijmegen in 2009/2010 bij de allerbeste scores hoorde. Dit heeft vooral te maken met de lage absolute aantallen Voor beide groepen is er een effect van de lage absolute aantallen op de percentages. Daardoor kan er geen duidelijke stijgende of dalende trend worden vastgesteld. Wel is er sprake van een bandbreedte die hoger ligt voor Marokkaanse en Antilliaanse jongeren dan voor het totaal voortijdig schoolverlaters in Nijmegen. 1 Het betreft hier het voorlopige VSV-cijfer 2010/2011 voor de stad Nijmegen voor VO en MBO totaal Brief gemeenteraad Monitor sept 2012 def.doc

4 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsrealisatie & verantwoording Vervolgvel 2 Wij hebben bovenstaande cijfers (de absolute aantallen) vergeleken met de uitvalcijfers bij het ROC met betrekking tot leerlingen met een Marokkaanse en Antilliaanse achtergrond. We komen tot de conclusie dat het hier voor het overgrote deel (>90%) gaat om schooluitvallers van het ROC. Onlangs is een nieuw convenant met het Rijk gesloten over het terugdringen van voortijdig schoolverlaten. De afgelopen jaren hebben we het aantal VSV-ers weliswaar terug weten te dringen maar we zijn er nog niet. De komende periode zullen wij in goed overleg met de scholen, in het bijzonder het ROC, nieuwe maatregelen nemen om het voortijdig schoolverlaten verder terug te dringen. Aandachtspunten hierbij vormen leeftijd (hoge uitval 18+), de opleidingen waar de grootste uitval valt te zien maar ook oververtegenwoordiging van bepaalde groepen jongeren waaronder allochtonen. 3. Werkloosheid en uitkering Werkloosheid Per 1 januari 2012 is van de totale bevolking van 15 t/m 64 jaar 6,8% werkloos. Bij de Antillianen is dat 16%, bij de Marokkanen 22%. Met andere woorden: de werkloosheid onder Antillianen is ruim twee keer zo hoog als gemiddeld en onder Marokkanen ruim drie keer zo hoog. De oververtegenwoordiging bij jongeren (15 tot en met 24 jaar), in het bijzonder Marokkaanse jongeren, is nog hoger. Marokkaanse jongeren zijn bijna vijf keer zo vaak werkloos dan gemiddeld. Daarnaast is er sprake van een stijgende lijn van het werkloosheidspercentage van Marokkaanse jongeren vanaf De werkloosheid onder Antilliaanse jongeren lijkt zich met 6,8% te stabiliseren. Wel is de werkloosheid onder Antilliaanse jongeren in 2012 nog altijd twee keer zo hoog als onder de totale groep. De cijfers met betrekking tot de jongeren zijn in onderstaande tabel weergegeven. Tabel 2 Percentage werkloze jongeren van 15 tot en met 24 jaar in Nijmegen van 2009 tot en met 2012 Werkloosheid in Nijmegen onder jongeren (15t/m 24 jaar) Totale groep jongeren 1,8 % 3,2 % 2,8 % 3,2 % Antilliaanse jongeren 5,4 % 7,0 % 6,9 % 6,8 % Marokkaanse jongeren 6,0 % 8,7 % 9,8 % 15,4 % In vergelijking met de andere steden uit de monitor valt het volgende op: Vergeleken met de andere steden in de monitor scoort Nijmegen met een gemiddelde werkloosheid van 6,8% onder de beroepsbevolking hoger dan het gemiddelde in de monitor van 5%. Nijmegen is in deze monitor na Rotterdam de stad met de hoogste werkloosheid. Gemiddeld is de Antilliaanse werkloosheid onder de beroepsbevolking 11%, in Nijmegen is dat 16%. Op Leeuwarden na de hoogste score. Bij Marokkanen is de werkloosheid naar verhouding nog hoger. De gemiddelde werkloosheid bedraagt 10,4 %, in Nijmegen 22 %. Bij jongeren: 3,8% gemiddeld versus 15,4% in Nijmegen. Uitkeringen Van de totale Nijmeegse bevolking (van 15 t/m 64 jaar) heeft 5% een bijstandsuitkering (5.814 personen). Bij de Antillianen is dat 13% (196 personen) en bij de Marokkanen 17% (386 personen). Antillianen hebben dus bijna drie keer zo vaak een uitkering, Marokkanen ruim 3 keer zo vaak. Ook hier weer geldt dat de oververtegenwoordiging van Marokkaanse jongeren relatief Brief gemeenteraad Monitor sept 2012 def.doc

5 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsrealisatie & verantwoording Vervolgvel 3 nog hoger is. Zij hebben ruim vijf keer zo vaak dan gemiddeld een uitkering (9% tegenover 1,6 % in de totale groep). Antilliaanse jongeren hebben ruim twee keer zo vaak een uitkering dan gemiddeld. In onderstaande tabel zijn de cijfers voor de Nijmeegse jongeren van 15 tot en met 24 jaar weergegeven. Tabel 3 Percentage jongeren met een bijstandsuitkering in Nijmegen van 2009 tot en met 2012 Uitkering in Nijmegen onder jongeren (15 t/m 24 jaar) Totale groep 0,9 % 1,0 % 1,5 % 1,6 % Antilliaanse jongeren 2,5 % 2,2 % 5,3 % 3,7 % Marokkaanse jongeren 2,4 % 3,9 % 6,6 % 9,0 % In vergelijking met de andere steden uit de monitor valt het volgende op: Nijmegen scoort met 5% hetzelfde als het gemiddelde in de monitor en ook het percentage jongeren dat een uitkering ontvangt (1,6%) is gelijk aan het landelijke gemiddelde. Antilliaanse Nijmegenaren scoren met 13% vergelijkbaar met de andere steden (gemiddeld 14%); Van de Marokkaanse Nijmegenaren van 15 tot en met 24 jaar ontvangt 9% een uitkering, tegenover het gemiddelde van 3,3% in de andere steden. Nadere analyse van beleid en cijfers Vanaf de periode 2009 hebben wij in Nijmegen in toenemende mate aandacht voor de problematiek bij een deel van de jongeren met een Marokkaanse afkomst. Samen met de Marokkaanse gemeenschap hebben wij in dat jaar de notitie Marokkanen aan Zet opgesteld en is ook het landelijke samenwerkingsverband van start gegaan. Daarnaast krijgen wij vanaf 2009 middelen van het Rijk voor de inzet van straatcoaches en gezinscoaches voor deze doelgroep. Marokkanen aan Zet is niet als specifiek beleid tot uitvoering gebracht, enerzijds vanwege de toenemende druk op budgetten vanaf 2010, anderzijds vanwege de trend om vanuit generiek beleid de positie van specifieke doelgroepen te verbeteren. Binnen een aantal programma s krijgt dit vorm. Binnen het programma Veiligheid zijn bijvoorbeeld straatcoaches aangesteld voor de aanpak van hardnekkige jeugdoverlast, vaak veroorzaakt door de straatcultuur die sterk vertegenwoordigd is onder de jongeren in aandachtswijken. Aangezien Marokkaanse jongeren in die wijken vaak een groot aandeel hebben in de straatcultuur, is er bij de selectie van straatcoaches ook uitdrukkelijk gekeken naar kandidaten die deze doelgroep goed kennen en de competenties hebben om het gedrag van deze jongeren op straat positief te beïnvloeden. Daardoor bestaat ruim de helft van straatcoachesteam uit coaches met een Marokkaanse achtergrond. Binnen Werk en Inkomen geldt dat sprake is van een generiek re-integratiebeleid. Dit betekent dat de interventies die we plegen om werkzoekenden naar werk toe te leiden ingezet kunnen worden voor de totale doelgroep werkzoekenden. Wel maken we onderscheid in verschillende soorten re-integratieinstrumenten en leggen we verschillende accenten in de aanpak afhankelijk van de individuele startsituaties. Zo is er binnen het jongerenloket in toenemende mate aandacht voor de doelgroep Marokkaanse jongeren. Zij komen doorgaans niet vanzelf naar het loket, vanwege de ervaren afstand en het wantrouwen richting overheidsinstanties. Mede om die reden is het team in de afgelopen jaren aangevuld met medewerkers van Marokkaanse komaf (totaal 5 van de 25). Vanwege hun persoonlijke netwerk in Nijmegen is de ervaring dat zij voor veel Marokkaanse jongeren een ingang zijn bij het loket. Daarnaast hanteert het jongerenloket in Nijmegen een proactieve Brief gemeenteraad Monitor sept 2012 def.doc

6 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsrealisatie & verantwoording Vervolgvel 4 benadering. Jongeren worden actief in beeld gebracht en gehouden. Zij krijgen een werkleeraanbod en ontvangen een inkomensvoorziening (bijstandsuitkering). Knelpunt daarbij is dat instroom 2 en uitstroom uit de bijstand en werkloosheid niet gelijk opgaan. De ervaringen landelijk leren ook dat het laten uitstromen van Marokkaanse jongeren een zaak van lange adem is. Dat zien we ook binnen het in 2009 gestarte project op jezelf. Jongeren worden daarbij op diverse leefgebieden begeleid met als doel uitstroom naar een opleiding of een baan. De uitstroomdoelstellingen hiervan zijn in de loop van de tijd bijgesteld, omdat deze te hoog waren ingeschat en de praktijk anders leerde. Ook in de in- en uitstroomcijfers met betrekking tot werkzoekende Marokkaanse jongeren zien we dit terug. Volgens de monitor hebben in Nijmegen 57 Marokkaanse jongeren een uitkering en zijn er 97 werkzoekend. Deze cijfers hebben wij vergeleken met die van het jongerenloket. Daar zijn op dit moment 86 Marokkaanse jongeren (tot 27 jaar) in een traject. Om meer zicht te krijgen op de groep maken wij een nadere analyse, waarbij we ook een relatie leggen met voortijdig schoolverlaten en de cijfers van het ROC. Wij verwachten dat er hier nog winst te halen is, met name waar het gaat om het voorkomen van voortijdig schoolverlaten en daarmee van werkloosheid en uitkering. Naast een analyse van het beleid hebben wij ook de cijfers zelf nog eens goed onder de loep genomen. Hierbij hebben wij het volgende geconstateerd: 1. Bevolkingssamenstelling onder jongeren is in Nijmegen afwijkend Nijmegen is veel meer dan de meeste andere steden in de monitor een studentenstad. Zeker in de leeftijdsklasse 15 tot en met 24 jaar heeft dit een effect op de oververtegenwoordigingscijfers. Rond de helft van deze groep betreft studenten, waaronder weinig Marokkanen en ook weinig werkzoekenden. Dat zorgt ervoor dat het totaal Nijmeegse percentage van werkloze jongeren relatief laag blijft (3,2%) en daardoor de oververtegenwoordiging relatief hoog. 2. In Nijmegen is de inschrijvingsgraad bij het UWV onder de bijstandsgerechtigden hoger dan gemiddeld. Dit is bij de vorige Risbo-monitor uitgezocht. In Nijmegen stond toen 71% van de bijstandsgerechtigden ingeschreven als werkzoekend, gemiddeld in de monitor kwam dat uit op 47%. Hieruit blijkt dat er in Nijmegen strenger op wordt toegezien dat WWB-ers zich ook inschrijven en dat Nijmegen hierdoor zijn eigen werkloosheidspercentage hoger opstuwt dan andere steden. Wij hebben uitgerekend dat dit de werkloosheidscijfers negatief beïnvloed. Deze zijn hierdoor voor Marokkanen 2 tot 4 % hoger. 3. De relatief hoge oververtegenwoordiging van Marokkanen van 15 tot en met 64 jaar in de bijstand wordt voor een groot deel verklaard door de hoge uitkeringscijfers bij jongeren (15 tot en met 24 jaar). 2 Het UWV Werkbedrijf en Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) presenteren om de vier maanden de ontwikkeling van de jeugdwerkloosheid in de regio Zuid-Gelderland in de Basiscijfers Jeugd. Van april 2011 tot april 2012 is het aantal werkzoekende jongeren met 7% toegenomen. Eind april 2012 stonden er jongeren ingeschreven. Een steeds groter deel van deze jongeren (ruim 30%) is langer dan 12 maanden werkzoekend. De afgelopen vier jaar kent het aantal niet-werkende werkzoekende jongeren in onze regio een aanzienlijk grotere stijging dan het landelijk gemiddelde. In april 2012 behoort 7,6% van de niet-werkende werkzoekenden tot de jongeren in onze regio tegenover 4,4% landelijk. Brief gemeenteraad Monitor sept 2012 def.doc

7 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsrealisatie & verantwoording Vervolgvel 5 4. Criminaliteit en jeugdoverlast In 2011 is van de Nijmeegse bevolking van 12 jaar en ouder 1% verdacht van één of meer misdrijven of een delict. Bij de Antillianen gaat het om 5% (82 personen) en bij de Marokkanen ook 5% (141 personen). Dit is ongeveer gelijk aan de cijfers van de afgelopen jaren. Als het gaat om jongeren van 15 tot en met 24 jaar geldt dat Antilliaanse jongeren ruim 3 keer zo vaak verdacht worden van een misdrijf en Marokkaanse jongeren bijna vijf keer zo vaak. In onderstaande tabel is dit te zien. Tabel 4 Percentages verdachten in Nijmegen in de periode 2009 tot en met 2011 Verdachten Totaal 12 t/m 24 jaar 2,4 % 2,4 % 2,0 % Antilliaanse jongeren 6,9 % 7,5 % 6,5 % Marokkaanse jongeren 9,2 % 11,6 % 9,5 % In vergelijking met andere steden wijkt Nijmegen met betrekking tot Antilliaanse jongeren niet af van andere steden in Nederland. Als het gaat om Marokkaanse jongeren is de oververtegenwoordiging in Nijmegen wel hoger (bijna 5 keer zo vaak verdacht, tegenover 3 keer zo vaak gemiddeld). Onderzoek jeugdoverlast Dit onderzoek geeft een beeld van de ontwikkelingen van jongerenoverlast in alle 22 gemeenten die deel uitmaken van het samenwerkingsverband Marokkaanse risicojongeren. Het gaat om de periode 2009 tot nu. Er is gebruik gemaakt van diverse bronnen zoals politiecijfers, de integrale veiligheidsmonitor, interviews met wijkagenten en het Veiligheidshuis en diverse voortgangsrapportages van groepsaanpakken. Volgens de verschillende respondenten is er een lichte afname wat betreft jongerenoverlast in Nijmegen, maar doet die afname zich niet voor onder de jeugdgroepen die voornamelijk uit Marokkanen bestaan. Met name voor Hatert en Neerbosch-Oost zou de overlast door jeugdgroepen volgens de respondenten niet zijn afgenomen. Echter het aantal geregistreerde incidenten jeugdoverlast en vernielingen is in deze wijken wel afgenomen. Overigens geeft het onderzoek aan dat in de beleving van de bewoners de overlast door groepen jongeren licht zou zijn toegenomen, maar onze gemeentelijke afdeling Onderzoek & Statistiek is van opvatting dat op basis van de onderzoekgegevens die conclusie niet te trekken valt. Bovendien kunnen we op grond van eigen onderzoekscijfers voor de Integrale Veiligheidsmonitor 2012 constateren dat het aantal hinderlijke en overlastgevende jeugdgroepen in Nijmegen afneemt. Sinds 2009 investeren we met het tweewekelijkse jeugdgroepenoverleg in het Veiligheidshuis ook in een gecoördineerde aanpak van overlastgevende jeugdgroepen, waarbij met jongerenwerk, straatcoaches, gebiedsgebonden politiezorg en Wijkmanagement maatwerk wordt afgesproken bij de aanpak van die overlast. Ook in het jeugdgroepenoverleg in het Veiligheidshuis wordt geconstateerd dat de ernst van de overlast afneemt, vooral ook in Hatert en Neerbosch-Oost. Uit de gegevens van de Integrale Veiligheidsmonitor van het CBS blijkt dat bewoners zich in het algemeen veiliger voelen in Nijmegen, maar dat de veiligheid in de eigen buurt is afgenomen. Volgens onze gemeentelijke afdeling Onderzoek & Statistiek moet de verklaring daarvan worden gezocht in de toename van woninginbraken en de stijging van het aantal overvallen na 2008; die vonden niet alleen verspreid over de stad plaats, maar er was tegelijkertijd ook veel mediaaandacht voor. In ieder geval lijken er daarmee geen steekhoudende aanwijzingen dat de afname Brief gemeenteraad Monitor sept 2012 def.doc

8 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsrealisatie & verantwoording Vervolgvel 6 van het veiligheidsgevoel op wijkniveau gezocht zou moeten worden in relatie tot ontwikkelingen rondom de jeugdoverlast. Het landelijke beeld laat zien dat er het laatste jaar sprake is van een afname van de overlast in bijna alle gemeenten die aangesloten zijn bij het Samenwerkingsverband aanpak Marokkaans- Nederlandse risicojongeren. In geen enkele gemeente is de overlast toegenomen. Ook onder Marokkaans Nederlandse jongeren neemt de overlast af. De afname betreft zowel het aantal groepen en de omvang van de groepen als de ernst en frequentie van de overlast. Opvallend is ook het gegeven dat in de periode in de betrokken gemeenten meer jongeren bekend zijn bij de hulpverlening dan enkele jaren eerder. 5. Ter afsluiting De monitor laat aan de hand van cijfers op een aantal thema s een beeld zien van de positie van Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders. De cijfers staan niet op zichzelf, maar moeten worden bezien in hun context. Dit hebben wij in deze brief gedaan. We komen hierbij tot de conclusie dat het beeld niet eenduidig is. De cijfers laten zien dat het op een aantal vlakken nog niet goed gaat. Tegelijkertijd constateren we dat we de afgelopen jaren wel stappen hebben gezet. Resumerend: Met ROC zijn afspraken gemaakt voor de aanpak van vroegtijdig schoolverlaters van deze doelgroep. Met het Jongerenloket zijn afspraken gemaakt voor het bereiken van deze doelgroep. Er zijn daarom ook extra medewerkers van Marokkaanse afkomst aangesteld. Veel van deze jongeren zijn inmiddels al in leerwerktrajecten opgenomen. We gaan een analyse maken van de groep vroegtijdig schoolverlaters in relatie tot werkloosheid. Het project Op jezelf wordt gecontinueerd We blijven kritisch op wat we hebben bereikt èn blijven hard werken aan de verbetering van de positie van Marokkaanse en Antilliaanse jongeren. We realiseren ons dat dit een kwestie van lange adem is. Wij hopen u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg Brief gemeenteraad Monitor sept 2012 def.doc

9 Aantal Bijlagen: Antiliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen 2012 Antilliaanse Nederlanders 2012 Marokkaanse Nederlanders 2012 Ontwikkeling Jeugdoverlast Brief gemeenteraad Monitor sept 2012 def.doc

10 Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen 2012 De positie op de terreinen van onderwijs, arbeid en uitkering en criminaliteit (meting 3) J. de Boom P. van Wensveen P. H ermus A. Weltevrede M. van San

11 Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in Nijmegen 2012 De positie op de terreinen van onderwijs, arbeid en uitkering en criminaliteit (meting 3) Auteurs: J. de Boom, P. van Wensveen, P. Hermus, A. Weltevrede en M. van San Rotterdam: Risbo, Erasmus Universiteit. Augustus 2012 Secretariaat Risbo Erasmus Universiteit Rotterdam Postbus DR Rotterdam tel.: fax: Copyright Risbo. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de Directie van het Instituut.

12 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding Inleiding Methode Leeswijzer Opbouw van het rapport 9 Hoofdstuk 2 Demografie en Migratie Inleiding Bevolkingssamenstelling Geslacht Generatie Leeftijd Burgerlijke staat Buitenlandse migratie 19 Hoofdstuk 3 Onderwijs Inleiding Gebruikte begrippen en databron Leerlingen en deelnemers Nieuwe voortijdig schoolverlaters 27 Hoofdstuk 4 Arbeid en Uitkering Inleiding Gebruikte begrippen en databronnen Werkzoekenden Uitkeringen 4 2 Hoofdstuk 5 Criminaliteit Inleiding Gebruikte begrippen en databron Verdachten Verdachten Pleegcarrière Aard van de criminaliteit 64 iii

13 Inhoudsopgave Bijlage bij hoofdstuk 2 67 Bijlage bij hoofdstuk 3 71 Bijlage bij hoofdstuk 4 81 Bijlage bij hoofdstuk 5 99 Begrippenlijst 111 Technische toelichting 117 iv

14 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Inleiding Met een groot deel van de Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse jongeren gaat het goed, zij boeken goede resultaten in het hoger en wetenschappelijk onderwijs en doen het goed op de arbeidsmarkt. Een ander deel van deze jongeren heeft echter nog steeds met achterstanden te maken. Zij zijn oververtegenwoordigd in de registratie van voortijdig schoolverlaters, werkzoekenden, uitkeringsontvangers en verdachten. In een tweetal samenwerkingsverbanden werken Rijk en gemeenten samen om de problemen aan te pakken en oververtegenwoordiging van Antilliaans- en Marokkaans- Nederlandse jongeren op deze aspecten te reduceren. Voor de betrokken gemeenten en het Rijk is het belangrijk dat de ontwikkelingen in hun gemeenten kunnen worden gevolgd, onderling vergeleken en gerelateerd aan de gekozen aanpak. Daarom is besloten om de positie van Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse jongeren op de terreinen van onderwijs, arbeid en uitkering en criminaliteit, jaarlijks in kaart te brengen zodat alle gemeenten over actuele en gelijksoortige cijfers beschikken. In 2010 heeft Risbo een nulmeting (over het jaar 2009) uitgevoerd voor de gemeenten die zijn aangesloten bij de Aanpak Antilliaans- en Marokkaans- Nederlandse risicojongeren. In 2011 volgde de eerste vervolgmeting. In de voorliggende rapportage worden de resultaten van de tweede vervolgmeting beschreven. Geprobeerd is om over zo actueel mogelijke gegevens te rapporteren. Concreet betekent dit dat de gepresenteerde cijfers over bevolking (hoofdstuk 2) en werk en uitkering (hoofdstuk 4) betrekking hebben op de peildatum 1 januari Gegevens over onderwijs (hoofdstuk 3) hebben betrekking op schooljaar 2010/2011 en cijfers over verdachten (hoofdstuk 5) op het jaar Voor de kernaspecten voortijdig schoolverlaten, werkloosheid, uitkeringsafhankelijkheid en criminaliteit wordt er tevens ingegaan op de ontwikkeling van deze aspecten ten opzichte van de situatie in De monitor geeft een cijfermatig beeld van de positie van Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders op bovengenoemde aspecten. Om de resultaten in perspectief te kunnen plaatsen wordt er daarnaast ook gerapporteerd over andere grote bevolkingsgroepen. In dit rapport worden geen verklaringen gegeven voor de vaak achtergestelde positie van Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse jongeren. Interpretatie van 5

15 Hoofdstuk 1 de cijfers vergt echter enige nuance. Zo moet gerealiseerd worden dat de sociaal economische uitgangspositie van Antilliaanse en Marokkaanse (en andere niet-westerse) migranten en hun kinderen vaak minder gunstig is dan die van westerse migranten en autochtonen. In combinatie met verschillen in de gezinssituatie, opvoeding en taalbeheersing van de ouders kan dit er voor zorgen dat Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse kinderen ten opzichte van autochtone kinderen met een achterstand in het basisonderwijs instromen en hier ook in het vervolg van de schoolloopbaan hinder van ondervinden. Ook voor de oververtegenwoordiging van Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in de verdachtenregistraties worden in dit rapport geen verklaringen geboden. In diverse onderzoeken is echter aangetoond dat voor criminaliteit onder etnische minderheden (groten)deels algemene verklaringen van toepassing zijn. 1 Zo zijn zowel voor Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders als voor autochtone Nederlanders sociaaleconomische factoren, opvoeding en gebrek aan sociale controle belangrijke verklarende factoren voor crimineel gedrag. Doordat deze factoren vaker voorkomen bij Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders dan bij autochtone Nederlanders, komt ook crimineel gedrag bij deze groep vaker voor. Kortom het voorliggende rapport laat alleen de cijfers zien maar gaat niet in op mogelijke interpretaties en verklaringen van de resultaten. 1.2 Methode Het achterliggende doel van het monitorsysteem is betrouwbare en actuele informatie op te leveren over de maatschappelijke positie van Antilliaanse Nederlanders in de betrokken gemeenten 2 en van Marokkaanse Nederlanders in de gemeenten behorende tot het samenwerkingsverband aanpak Marokkaans-Nederlandse risicojongeren 3 om zo de voortgang van de verschillende aanpakken te kunnen monitoren Zie bijvoorbeeld SCP (2009). Jaarrapport integratie Het betreft de gemeenten: Almere, Amersfoort, Amsterdam, Breda, Capelle a/d IJssel, Den Haag, Den Helder, Dordrecht, Eindhoven, Groningen, Hellevoetsluis, Leeuwarden, Lelystad, Nijmegen, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Tilburg, Vlaardingen, Vlissingen, Zoetermeer en Zwolle. Het betreft de gemeenten: Amersfoort, Amsterdam, Culemborg, Den Haag, Ede, Eindhoven, Gorinchem, Gouda, Helmond, Leiden, Lelystad, Maassluis, Nijmegen, Oosterhout, Roosendaal, Rotterdam, Schiedam, 's-hertogenbosch, Tilburg, Utrecht, Veenendaal, Zeist. Amersfoort heeft dit jaar niet aan het onderzoek kunnen meewerken. 6

16 Inleiding De monitor is gebaseerd op informatie uit bestaande registratiesystemen zoals de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) en het Herkenningsdienstsysteem (HKS) van de politie. De gegevens zijn opgevraagd bij de bronnen die uit het oogpunt van uniformiteit van de gegevens en haalbaarheid het meest geschikt waren. Essentieel in de monitor is dat de gegevens op persoonsniveau zijn opgevraagd en gekoppeld. Dit maakt het onderzoek flexibel en geeft de mogelijkheid dwarsverbanden te leggen tussen de informatie uit de diverse bronnen. De monitor sluit qua methodiek aan bij de werkwijze die sinds 2007 in Rotterdam wordt gevolgd en bij de werkwijze van de voorgaande jaren. Met het oog op de privacy van de betrokkenen zijn de persoonsgebonden nummers met behulp van een encryptieprogramma en een unieke code aan de bron versleuteld zodat ze niet meer terug te herleiden zijn naar personen (zie figuur 1.1). Pas na versleuteling van de identificerende persoonsnummers werden de bestanden met persoonsgegevens geleverd aan Risbo. Risbo heeft vervolgens de uit de diverse bronnen afkomstige gegevens op basis van het versleutelde persoonsnummer aan elkaar gekoppeld. Deze gegevens zijn ten slotte omgewerkt tot een voor onderzoeksdoeleinden geschikt onderzoeksbestand waarop de benodigde analyses zijn uitgevoerd. Figuur 1.1: Versleutelingproces persoonsgebonden nummers 1.3 Leeswijzer In het rapport gebruiken we in navolging van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) zoveel mogelijk de termen Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in plaats van Antillianen en Marokkanen. De definitie van Antilliaanse- en Marokkaanse Nederlander sluit echter naadloos aan bij de door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gehanteerde definitie voor Antilliaan en Marokkaan. Een Antilliaanse Nederlander is een op de (voormalige) Nederlandse Antillen of Aruba geboren persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland geboren is (eerste generatie) of een in Nederland geboren 7

17 Hoofdstuk 1 persoon van wie de moeder op de (voormalige) Nederlandse Antillen of Aruba is geboren of, in het geval de moeder in Nederland is geboren, de vader op de (voormalige) Nederlandse Antillen of Aruba is geboren (de tweede generatie). Een Marokkaanse Nederlander is een in Marokko geboren persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland geboren is (eerste generatie) of een in Nederland geboren persoon van wie de moeder in Marokko is geboren of, in het geval de moeder in Nederland is geboren, de vader in Marokko is geboren (de tweede generatie). 5 In de tabellen en figuren worden Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders om praktische reden met de kortere term Antilliaans en Marokkaans aangeduid. Dit geldt eveneens voor de overige onderscheiden groepen. In het rapport wordt nog een groot aantal andere begrippen gebruikt. Voor een volledig overzicht van de in dit rapport gehanteerde begrippen en definities verwijzen we naar de begrippenlijst. In de figuren in deze rapportage worden niet alleen de resultaten voor de Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders gepresenteerd maar, om de resultaten in perspectief te kunnen plaatsen, ook van andere herkomstgroepen en de totale bevolking van de gemeente. Naast Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders onderscheiden we Surinaamse en Turkse Nederlanders. De overige migranten en hun nakomelingen worden samengenomen in twee categorieën te weten: overig niet-westers voor migranten (en hun nakomelingen) uit de niet-westerse landen en westers voor migranten (en hun nakomelingen) uit de westerse landen. Ten slotte onderscheiden we autochtone Nederlanders. In de meeste figuren worden percentages weergegeven en beschreven. Deze moeten echter met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd, aangezien ze soms gebaseerd zijn op een klein aantal personen. Dit geldt met name wanneer er voor een kleine gemeente uitgesplitst wordt naar herkomstgroep en verdere achtergrondkenmerken. In de tekst worden op diverse plaatsen ook aantallen genoemd. Voor een volledig overzicht van absolute aantallen, de populatieomvang, verdere uitsplitsingen et cetera wordt verwezen naar de tabellen in de bijlagen bij de hoofdstukken. Aantallen en percentages worden alleen gepresenteerd als de populatie groter is dan 5 personen. 5 Voor uitzonderingen en specificaties zie: NL/menu/methoden/begrippen/default.htm?ConceptID=315 8

18 Inleiding 1.4 Opbouw van het rapport In deze monitor wordt informatie gepresenteerd over migratie en demografische kenmerken (hoofdstuk 2), onderwijspositie en voortijdig schoolverlaten (hoofdstuk 3), arbeid en uitkeringen (hoofdstuk 4) en criminaliteit (hoofdstuk 5). In hoofdstuk 5 wordt tevens ingegaan op de vraag of en in welke mate factoren zoals voortijdig schoolverlaten en uitkeringsafhankelijkheid, samenhangen met criminaliteit. Deze monitor gaat in op de situatie van de Antilliaans- en Marokkaans- Nederlandse bevolking. Samen met voorliggende rapportage verschijnen er twee overkoepelende rapportages waarin de gegevens van de betrokken gemeenten zijn samengevoegd. 9

19

20 Hoofdstuk 2 Demografie en Migratie 2.1 Inleiding Om inzicht te krijgen in de omvang en samenstelling van de Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse bevolking in de gemeente Nijmegen zetten we in dit hoofdstuk hun demografische kenmerken en hun migratiegeschiedenis uiteen. Achtereenvolgens gaan we in op de volgende kenmerken: bevolkingssamenstelling (paragraaf 2.2), geslacht (paragraaf 2.3), generatie (paragraaf 2.4), leeftijd (paragraaf 2.5), burgerlijke staat (paragraaf 2.6) en buitenlandse migratie (paragraaf 2.7). 2.2 Bevolkingssamenstelling Per 1 januari 2012 telt Nijmegen in totaal inwoners (zie tabel b2.1 in de bijlage). Hiervan zijn inwoners (1,2 procent) van Antilliaanse en inwoners (2,1 procent) van Marokkaanse herkomst. Van de bevolking in Nijmegen is 0,9 procent van Surinaamse afkomst, 3,2 procent is van Turkse herkomst. Het aandeel westerse en overig niet-westerse allochtonen is respectievelijk 12,3 en 5,1 procent. Het aandeel autochtone bewoners in Nijmegen is 75,1 procent. Nederland heeft per 1 januari 2012 ruim 16,7 miljoen inwoners. Hiervan zijn er bijna (0,9 procent) van Antilliaanse en bijna (2,2 procent) van Marokkaanse herkomst. 11

21 Hoofdstuk 2 Antilliaans 1,2% Marokkaans 2,1% Surinaams 0,9% Turks 3,2% ov. niet-w esters 5,1% westers 12,3% autochtoon 75,1% Figuur 2.1: Bevolking naar herkomstgroep, 1 januari 2012 (in procenten van de totale bevolking) Bron: GBA, bewerking Risbo Het aandeel Marokkaanse Nederlanders neemt in de afgelopen jaren geleidelijk toe van 1,5 procent in 1996 tot 2,1 procent in Het aandeel Antilliaanse Nederlanders is sinds 2000 vrijwel niet veranderd en bedraagt in ,2 procent. 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% Marokkaans Antilliaans 0,0% Figuur 2.2: Aandeel Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders, (in procenten van de totale bevolking) Bron: CBS, StatLine en GBA, bewerking Risbo 12

22 Demografie en Migratie 2.3 Geslacht Van de Antilliaans-Nederlandse bevolking in Nijmegen is 48,6 procent vrouw en 51,4 procent man (zie figuur 2.3). Van de Marokkaans-Nederlandse bevolking is 48,6 procent vrouw en 51,4 procent man. In de totale bevolking van Nijmegen is 52,1 procent vrouw en 47,9 procent man. Antilliaans 51,4 48,6 Marokkaans 51,4 48,6 Surinaams 47,7 52,3 Turks 51,4 48,6 ov. niet-w esters 52,1 47,9 westers 46,1 53,9 autochtoon 47,6 52,4 totaal 47,9 52,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Man Vrouw Figuur 2.3: Bevolking naar geslacht, 1 januari 2012 (in procenten van de betreffende bevolkingsgroep) Bron: GBA, bewerking Risbo 13

23 Hoofdstuk Generatie In figuur 2.4 worden de verschillende herkomstgroepen uitgesplitst naar eerste en tweede generatie. Personen die niet in Nederland, maar in het herkomstland geboren zijn, worden tot de eerste generatie gerekend. In Nederland geboren personen met één of twee in het herkomstland geboren ouders worden tot de tweede generatie gerekend. Voor een toelichting op de definities verwijzen we naar de begrippenlijst en technische toelichting in de bijlagen. Van de Antilliaans-Nederlandse inwoners van Nijmegen is 41,7 procent in Nederland geboren. De tweede generatie Antilliaanse Nederlanders is in relatieve zin de kleinste van de vier grootste herkomstgroepen. Van de bevolking van Marokkaanse herkomst is meer dan de helft (51,7 procent) van de tweede generatie. Antilliaans 58,3 41,7 Marokkaans 48,3 51,7 Surinaams 47,1 52,9 Turks 51,4 48,6 ov. niet-w esters 66,2 33,8 westers 43,7 56,3 totaal allochtoon 50,6 49,4 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 1e generatie 2e generatie Figuur 2.4: Allochtone bevolking naar generatie, 1 januari 2012 (in procenten van de betreffende bevolkingsgroep) Bron: GBA, bewerking Risbo 14

24 Demografie en Migratie 2.5 Leeftijd In figuur 2.5 wordt de leeftijdsopbouw van Antilliaans- en Marokkaans- Nederlandse inwoners van Nijmegen vergeleken met andere herkomstgroepen en de totale bevolking in Nijmegen. De Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse bevolking is in vergelijking met de totale bevolking relatief jong. Van de Antilliaans-Nederlandse bevolking is 42,7 procent jonger dan 25 jaar, tegenover 31,8 procent in de hele bevolking van Nijmegen. Slechts een klein deel van de Antilliaans-Nederlandse bevolking is 65 jaar of ouder (5,2 procent). Dit verschilt sterk van de totale bevolking van Nijmegen waarvan 13,9 procent 65 jaar of ouder is. Van de Marokkaans-Nederlandse bevolking is 22,5 procent jonger dan twaalf jaar, van alle inwoners is dit 11,6 procent. In de leeftijdscategorieën jaar (16,0 procent) en 65 jaar of ouder (5,5 procent), is de Marokkaans-Nederlandse bevolking ondervertegenwoordigd. Van de totale bevolking van Nijmegen behoort 25,2 procent tot de leeftijdscategorie jaar en is 13,9 procent 65 jaar of ouder. Antilliaans 15,7 9,3 17,7 32,0 20,1 5,2 Marokkaans 22,5 10,4 13,1 32,5 16,0 5,5 Surinaams 12,4 9,1 11,4 33,5 26,0 7,7 Turks 16,2 11,0 13,7 34,2 19,0 5,9 ov. niet-w esters 19,6 8,7 14,4 37,4 17,5 2,4 westers 8,0 3,7 13,8 30,8 26,5 17,2 autochtoon 11,1 5,4 14,7 27,9 26,1 14,9 totaal 11,6 5,7 14,5 29,1 25,2 13,9 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 0-11 jaar jaar jaar jaar jaar 65 jaar e.o. Figuur 2.5: Bevolking naar leeftijd, 1 januari 2012 (in procenten van de betreffende bevolkingsgroep) Bron: GBA, bewerking Risbo 15

25 Hoofdstuk 2 Figuur 2.6a laat zien dat er een samenhang is tussen leeftijd en generatie; hoe hoger de leeftijd, hoe groter het aandeel eerste generatie migranten. Het grootste deel van de Antilliaanse Nederlanders onder de 20 jaar is in Nederland geboren. Vanaf de leeftijdsgroep jaar is de eerste generatie Antilliaanse Nederlanders in Nijmegen groter dan de tweede generatie. Er zijn nauwelijks Antilliaanse Nederlanders van 50 jaar of ouder die tot de tweede generatie migranten behoren e generatie 1e generatie Figuur 2.6a: Antilliaanse Nederlanders naar leeftijd en generatie, 1 januari 2012 (in absolute aantallen) Bron: GBA, bewerking Risbo 16

26 Demografie en Migratie Voor de Marokkaanse Nederlanders geldt ook dat het overgrote deel van de Marokkaans-Nederlandse jongeren in Nederland is geboren (tweede generatie). Vanaf de leeftijdsgroep jaar is de eerste generatie groter dan de tweede generatie. Onder de Marokkaanse Nederlanders van 40 jaar en ouder is het aandeel van de tweede generatie zeer beperkt e generatie 1e generatie Figuur 2.6b: Marokkaanse Nederlanders naar leeftijd en generatie, 1 januari 2012 (in absolute aantallen) Bron: GBA, bewerking Risbo 17

27 Hoofdstuk Burgerlijke staat Van alle inwoners van Nijmegen van 16 jaar en ouder is 50,0 procent ongehuwd, 35,6 procent is gehuwd en de rest gescheiden (9,1 procent) of weduwe/weduwnaar (5,2 procent). Bij de Antilliaans-Nederlandse bevolking zien we een heel ander beeld. Het aandeel ongehuwden onder Antilliaanse Nederlanders is veel groter dan gemiddeld, namelijk 69,7 procent. Het aandeel gehuwden is veel kleiner dan gemiddeld in Nijmegen (18,2 procent) en van 0,9 procent is de partner overleden (zie figuur 2.7). Het aandeel personen dat is gescheiden (11,2 procent) is groter dan onder alle inwoners van Nijmegen. Van de Marokkaanse Nederlanders is een veel kleiner deel ongehuwd (38,7 procent). Het aandeel gehuwden is duidelijk hoger dan gemiddeld (48,7 procent). De rest is gescheiden (10,8 procent) of weduwe/weduwnaar (1,8 procent). Het aandeel Marokkaanse Nederlanders dat is gescheiden, is relatief hoog vergeleken met de totale bevolking van Nijmegen. Het aandeel weduwen en weduwnaren is lager dan gemiddeld, dit komt voornamelijk door de leeftijdsopbouw bij de migrantengroepen (zie figuur 2.5). Aangezien de migrantengroepen relatief minder ouderen kennen dan gemiddeld, is het aandeel weduwen/weduwnaren logischerwijze ook kleiner dan gemiddeld. Antilliaans 69,7 18,2 11,2 0,9 Marokkaans 38,7 48,7 10,8 1,8 Surinaams 53,7 27,9 15,8 2,6 Turks 33,8 50,6 13,2 2,3 ov. niet-w esters 54,8 34,4 9,0 1,8 westers 49,3 34,3 10,6 5,8 autochtoon 50,4 35,4 8,6 5,6 totaal 50,0 35,6 9,1 5,2 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ongehuw d Gehuw d Gescheiden Weduw staat Figuur 2.7: Bevolking (16 jaar en ouder) naar burgerlijke staat, 1 januari 2012 (in procenten van de betreffende bevolkingsgroep) Bron: GBA, bewerking Risbo 18

28 Demografie en Migratie 2.7 Buitenlandse migratie In figuur 2.8a wordt de immigratie en emigratie van Antillianen in de afgelopen 24 jaar weergegeven. Met immigratie bedoelen we hier de vestiging van Antillianen (en Arubanen) vanuit het buitenland in Nijmegen, met emigratie het vertrek van Antillianen (en Arubanen) vanuit Nijmegen naar het buitenland. We zien dat het aantal Antillianen dat vanuit het buitenland naar Nijmegen migreert een golvende beweging maakt. In 1988 komen 178 Antillianen vanuit het buitenland naar Nijmegen. Na 1988 daalt de immigratie tot 71 personen in 1996, daarna volgt er een sterke toename. In 2000 is de immigratie het hoogst, er komen dat jaar 167 Antillianen naar Nijmegen. De sterke toename van het aantal immigranten wordt gevolgd door een al even scherpe afname in de jaren daarna. In 2005 komen er nog 38 Antillianen naar Nijmegen. De afgelopen drie jaar neemt de immigratie iets toe. De emigratie in de afgelopen twintig jaar kent een minder grote schommeling. In de periode is er een groot vestigingsoverschot. In 1996, 2004 en 2005 en 2010 is er sprake van een vertrekoverschot. Het afgelopen jaar is er een vestigingsoverschot. In 2011 zijn er 70 immigranten tegenover 44 emigranten. 200 Immigratie Emigratie Figuur 2.8a: Buitenlandse migratie van Antillianen, (in absolute aantallen) Bron: CBS, StatLine 19

29 Hoofdstuk 2 Het aantal Marokkanen dat vanuit het buitenland naar Nijmegen migreert, kent twee pieken. Van 1988 tot 1991 loopt de immigratie op tot 101 personen. Daarna daalt het aantal immigranten tot 37 personen in De immigratie neemt vervolgens in periode erna weer toe tot 79 personen in Na 1998 daalt het aantal immigranten gestaag. In 2009 komen er nog slechts 8 Marokkanen naar Nijmegen. Het aantal emigranten dat per jaar vertrekt ligt sinds 1997 rond de 20 personen, alleen in 2004 en 2008 is het aantal hoger (rond de 40). Met uitzondering van 2010 is er sinds 2007 sprake van een vertrekoverschot. In 2011 komen er 12 immigranten uit Marokko en vertrekken er 15 emigranten. 120 Immigratie Emigratie Figuur 2.8b: Buitenlandse migratie van Marokkanen, (in absolute aantallen) Bron: CBS, StatLine 20

30 Hoofdstuk 3 Onderwijs 3.1 Inleiding Een goede opleiding is belangrijk voor de latere positie op de arbeidsmarkt. Een laag opleidingsniveau leidt in het algemeen tot geringere arbeidsmarktkansen, zowel in termen van participatie als het niveau waarop men gaat werken. In paragraaf 3.2 wordt eerst kort ingegaan op de gebruikte begrippen en de databron. Vervolgens staan we in paragraaf 3.3 stil bij de positie van jongeren in de leeftijd 12 t/m 22 jaar in het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Een van de hoofddoelstellingen van het beleid is het terugdringen van voortijdig schoolverlaten onder Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders. In paragraaf 3.4 presenteren we cijfers over nieuwe voortijdig schoolverlaters in het schooljaar 2010/2011. We bekijken of (en zo ja in welke mate) er een oververtegenwoordiging is van Antilliaans- en Marokkaans- Nederlandse nieuwe voortijdig schoolverlaters ten opzichte van de totale bevolking van de gemeente en of zich hierin ten opzichte van het schooljaar 2008/2009 veranderingen hebben voorgedaan. 3.2 Gebruikte begrippen en databron Leerlingen, deelnemers en voortijdig schoolverlaters In deze paragraaf gaan we kort in op de gebruikte begrippen. In paragraaf 3.3 rapporteren we over jongeren in de leeftijd van 12 t/m 22 jaar in het voortgezet onderwijs (vo), middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en hoger onderwijs (ho). De cijfers hebben uitsluitend betrekking op het bekostigde onderwijs. Jongeren die particulier onderwijs volgen blijven buiten beschouwing. In dit hoofdstuk gebruiken we voor jongeren die onderwijs volgen in het algemeen de term leerlingen. Leerlingen die een mbo-opleiding volgen worden ook wel aangeduid als deelnemers. In schema 3.1 is, ter verduidelijking van de gebruikte termen en de niveaus, het Nederlandse onderwijsstelsel schematisch weergegeven. 21

31 Hoofdstuk 3 Schema 3.1: Het Nederlandse onderwijsstelsel Bron: CBS In paragraaf 3.4 gaan we in op nieuwe voortijdig schoolverlaters (vsv-ers). Onder de nieuwe vsv-ers worden alle leerlingen van 12 t/m 22 jaar verstaan, die in een schooljaar zonder startkwalificatie (diploma van havo, vwo of mbo met minimaal niveau 2) het onderwijs verlaten. Voor de berekening van het percentage nieuwe vsv-ers is het aantal nieuwe vsv-ers in het schooljaar 2010/2011 gedeeld door het totaal aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs in de leeftijd van 12 t/m 22 jaar in de gemeente per 1 januari 2011 en vermenigvuldigd met 100% Data De in dit hoofdstuk gepresenteerde onderwijsgegevens zijn gebaseerd op registraties in de Basisregistratie Onderwijs (BRON) en aangeleverd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Alle leerlingen in het bekostigd voorgezet en middelbaar beroepsonderwijs staan in BRON geregistreerd. 22