navb dossier De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar Bundel N 130

Transcriptie

1 navb dossier DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE / 2 Bundel N 130 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar

2 Bundel N 130 navb dossier Inhoud De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar Navb dossier is een driemaandelijkse uitgave van het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf - navb-cnac Constructiv. In dezelfde reeks zijn nog andere dossiers beschikbaar. Navb dossier bestaat ook in het Frans, onder de titel cnac dossier. REDACTIE Luc Christiaens, Christian Depue, Veerle De Saedeleer, Carl Heyrman, Véronique le Paige, Isabelle Lootens, Emmy Streuve, Isabelle Urbain, Arlette Vandenhoute, Nicolaas Van Leeuwen, Evy Vinck. VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Carl Heyrman navb-cnac Constructiv Koningsstraat 132/ Brussel Tel.: Fax: navb@constructiv.be Website: navb.constructiv.be Inschrijvingsnummer bij de Koninklijke Bibliotheek (wettelijk depot) AANSPRAKELIJKHEID Het redactiecomité van navb dossier streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. Noch het redactiecomité, noch navb-cnac Constructiv kunnen echter aansprakelijk worden gesteld voor de gepubliceerde informatie. De raadgevingen in deze publicatie ontslaan de lezer niet van de verplichting om de geldende regelgeving na te leven. De reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en duidelijke bronvermelding. BESTELLINGEN EN TARIEVEN Zie constructiv.be Ook gratis downloadbaar op navb.constructiv.be OPMAAK EN DRUKWERK navb-cnac Constructiv Overname toegestaan mits uitdrukkelijke toestemming van het navb en duidelijke bronvermelding. 1. Inleiding Statistische gegevens Aantal ongevallen, frequentie en ernst Ongevallen onder de loep Arbeidsongevallen met behandelingstoestellen Oorzaken van ongevallen Vastgestelde knelpunten Gebruik, voorlichting en instructies m.b.t. behandelingstoestellen in het magazijn van de handelaar in bouwmaterialen Veel voorkomende knelpunten Wetgeving Overzicht Gemotoriseerde transportwerktuigen en student-werknemers Veiligheidsfunctie Organisatorische maatregelen Opleiding Werkafspraken, -instructies en markeringen/borden Veiligheidsmaatregelen Gebruik van behandelingstoestellen Soorten Keuze aandrijving heftruck Risicoanalyse behandelingstoestel Aandachtspunten voor de aankoop Do s en don t voor veilig werken met een heftruck Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken Gebruik van een wiellader Knelpunten Maatregelen Toelichting Manueel heffen en dragen van lasten Knelpunten en risico s: lichamelijke belasting Maatregelen Wetgeving in verband met het manueel hanteren van lasten Mimimumeisen voor het manueel hanteren van lasten Maatregelen voor de werkgever Maatregelen voor de werknemer Toelichting Werken met de handpallettruck Goederen stapelen Keuze soort stapeling Palletstapeling Blokstapeling Palletstellingen Keuze palletmaten Afmetingen van palletstellingen Risico s bij palletstellingen Risicoanalyse stapelen van goederen Hoe lasten stapelen met een heftruck? Eisen inzake ladingen Magazijninrichting en transport Veel voorkomende knelpunten Evacuatiemogelijkheden Gecombineerd intern transport Inrichting transportomgeving in magazijn Transportroutes Transportomgeving Verkeers- en veiligheidsregels binnen het bedrijf Veel voorkomende knelpunten Scheiding van functies Rijrichtingen Voorrangsregels Rijgebieden Toegelaten snelheid Parkeren van behandelingsmiddelen Derden op het terrein Inrichten van de batterijlaadruimte Risico s en knelpunten Preventiemaatregel Toelichting Aanbevelingen voor een veilige werkorganisatie Besluit Bijlagen Bijlage 1: Algemene checklist: aankoop van een heftruck Bijlage 2: Aankoop van een handpallettruck: belangrijke aspecten Bijlage 3: Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken Bijlage 4: Veiligheidsinstructiekaart Bijlage 5: Inspectie van magazijngebouw en -inrichting Bibliografie Cijfergegevens Checklisten Informatie... 47

3 1. Inleiding In dit dossier worden de ongevallen en de risico s bij groothandels in hout, bouwmaterialen en sanitair behandeld (NACE-code 46.73). Voor de verschillende risico s worden preventiemaatregelen besproken, gaande van logistieke maatregelen met betrekking tot ergonomie, opleiding, de keuze van behandelingstoestellen, de inrichting van het magazijn en allerlei procedures tot hier en daar ook facilitaire maatregelen inzake evacuatie en brandveiligheid. In dit dossier zijn ook praktische tips gebundeld voor een veilige werkomgeving en het transport en de controle van behandelingstoestellen, zoals heftrucks en handpallettrucks. Als bijlage zijn een aantal checklists over het onderhoud en de aankoop van behandelingstoestellen en de veiligheid in en controle van magazijnen opgenomen. 2. Statistische gegevens 2.1. Aantal ongevallen, frequentie en ernst De onderstaande tabel geeft het aantal ongevallen per jaar weer van 2002 tot De trendlijn toont een daling van de arbeidsongevallen met één derde in de laatste 10 jaar. In 2007 en 2008 valt een lichte stijging van het aantal arbeidsongevallen op. Dit is waarschijnlijk te verklaren door de stijging van het aantal blootstellingsuren, met andere woorden door een stijging van het aantal VTE s (voltijdequivalenten). In 2009 werd dan weer het laagste aantal ongevallen sinds 1999 vastgesteld Groothandel in hout, bouwmaterialen en sanitair Aantal ongevallen Lineair (Aantal ongevallen) navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 3

4 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR Ook de frequentie- en ernstgraden dalen. De frequentiegraad daalde in de afgelopen jaren van 35 naar 23 ongevallen per ongeveer 600 werknemers. 40 Frequentiegraad bij groothandel in hout, bouwmaterialen en sanitair (NACE 46.73) FG Lineair (FG) De werkelijke ernstgraad daalde dan weer van 0,8 naar 0,5. Dit betekent dat werknemers gemiddeld minder dan één dag afwezig zijn als gevolg van een arbeidsongeval. 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Werkelijke ernstgraad bij groothandel in hout, bouwmaterialen en sanitair (NACE 46.73) WEG Lineair (WEG) De globale ernstgraad wordt niet enkel berekend op basis van de duur van de tijdelijke arbeidsongeschiktheden, maar ook op basis van de som van het aantal voorziene blijvende arbeidsongeschiktheden en het aantal overlijdens, omgezet in forfaitaire dagen ongeschiktheid. Ook hier zien we een dalende trend, ondanks de stijging in 2007 en NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011

5 Globale ernstgraad bij groothandel in hout, bouwmaterialen en sanitair (NACE 46.73) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0, GEG Lineair (GEG) Hoewel de trend dalend is, valt toch af en toe een dodelijk ongeval te betreuren. Om dit in de toekomst te vermijden en om de positieve trend verder te zetten, wil het navb met dit dossier een aantal tips geven om het werk nog veiliger te laten verlopen en de cijfers verder te laten dalen. Ook de globale ernstgraad daalde tussen 2002 en 2009, maar minder sterk dan de werkelijke ernstgraad. Dat betekent dat het aantal ernstige arbeidsongevallen met blijvende ongeschiktheid tot gevolg minder snel afneemt dan het aantal arbeidsongevallen met tijdelijke ongeschiktheid tot gevolg Ongevallen onder de loep Voor een betere kijk op de ongevallen zijn verschillende invloeden onderzocht: hebben leeftijd, ervaring en grootte van de onderneming een invloed op het aantal ongevallen? Ook is nagegaan bij welk soort werk het meeste ongevallen optreden. Wat zijn de meest voorkomende ongevallen en wat is de oorzaak ervan, wat zijn de verwondingen, welke lichaamsdelen worden geraakt,? De meeste ongevallen gebeuren in de leeftijdscategorie tussen 30 en 39 jaar en bij werknemers met minder dan 5 jaar ervaring. Uit het onderstaande diagram blijkt dat er een relatie bestaat tussen het percentage werknemers in een bepaalde leeftijdscategorie en het percentage ongevallen in die leeftijdscategorie. Deze percentages zijn mooi gelijklopend. Wanneer we het diagram meer in detail bekijken, merken we dat er bij de 20- tot 29-jarigen meer ongevallen gebeuren in verhouding tot het aantal werknemers in die leeftijdscategorie, maar dat de gevolgen minder ernstig zijn. Dit in tegenstelling tot oudere werknemers, bij wie er minder ongevallen gebeuren, maar met meer blijvende gevolgen. 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% jaar jaar jaar jaar jaar 60 jaar & ouder % werknemers % ongevallen % ongevallen met blijvende ongeschiktheid navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 5

6 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR Maar liefst 40% van alle ongevallen in de laatste jaren is te wijten aan de geleverde arbeid (verplaatsen, heffen en tillen, dragen,...). Andere vaak voorkomende ongevallen zijn een val van personen op dezelfde hoogte door struikelen, stoten en uitglijden en een val van voorwerpen van een hoger gelegen vlak, samen goed voor 30% van de ongevallen. De andere 30% wordt veroorzaakt door het verlies van controle over het te behandelen voorwerp en in mindere mate over andere voorwerpen, zoals gereedschappen. Meer dan 60% van alle verwondingen wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een impact tegen materialen, oppervlakken, als gevolg van een schok of stoot of snijden. De fysieke belasting van het bewegingsapparaat veroorzaakt 20% van de verwondingen. Verplettering tegen en tussen voorwerpen en oppervlakken is de oorzaak van 10% van de verwondingen. Daarbij zijn de betrokken voorwerpen in de eerste plaats de bouwmaterialen, voorwerpen en producten die behandeld, verplaatst en geleverd moeten worden. In de tweede plaats gaat het om allerlei oppervlakken en constructies waarmee werknemers in aanraking kunnen komen. Ook de systemen voor transport en opslag en de voertuigen voor transport zijn soms betrokken bij ongevallen. De onderstaande figuur geeft weer bij welk soort werk er procentueel de meeste ongevallen gebeuren. Daarbij wordt aangegeven wat de vaakst betrokken voorwerpen zijn, welke letsels er voorkomen en welke lichaamsdelen het vaakst verwond worden. Ongevallen bij groothandelaars in hout, bouwmaterialen en sanitair Soort werk Opslag: 34% Verkeer: 10% Reparatie en onderhoud: 11% Commerciële activiteiten: 10% Betrokken voorwerp Te behandelen materialen en objecten: 50% Transportsystemen en -voertuigen: 25% Soort letsel Vooral letsels aan de ledematen: van wonden over kneuzingen en verrekkingen tot breuken en verbrijzeling Gewond lichaamsdeel Bovenste ledematen: 50% Onderste ledematen: 35% Rug: 10% 2.3. Arbeidsongevallen met behandelingstoestellen Een ongeluk zit in een klein hoekje 1. Bij het manoeuvreren met de vorkheftruck komt iemand klem te zitten of wordt over iemands voeten gereden. 2. Een lading valt van de vork tijdens het rijden of terwijl de vork in de stelling geplaatst wordt. Iemand wordt hierdoor getroffen en loopt een zware hersenschudding en hoofdwonden op. 3. Een vorkheftruckbestuurder neemt al rijdend een werkorder van het prikbord, maar breekt zijn pols wanneer hij gekneld raakt tussen de kooiconstructie en een staander van een stelling. 4. Een werknemer lift mee op de vorkheftruck, valt eraf en wordt getroffen door de vork. 5. De vorkheftruck met belading is gekanteld. De bestuurder wilde er nog op tijd afspringen, maar is tussen de heftruck en het wegdek terechtgekomen, met een ernstig, vermoedelijk blijvend letsel aan de hand, pols en vingers tot gevolg. 6 NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011

7 Uit de arbeidsongevallenstatistieken van de afgelopen jaren kunnen we het volgende besluiten: Een systeem voor gesloten of open transport behoort tot de vijf meest voorkomende elementen die betrokken zijn bij arbeidsongevallen. - In bedrijven uit paritair comité 124 is een dergelijk systeem betrokken bij 4,9% van alle arbeidsongevallen. - In bedrijven die ressorteren onder de NACE-code 41, is dit 4,1%. Voor NACE-code 43 bedraagt dit percentage slechts 2,8%. - In bedrijven die ressorteren onder de NACE-code 46.73, ligt het percentage hoger: ongeveer 15%. Bij groothandelaars zijn werknemers jonger dan 25 jaar vaker betrokken bij ongevallen met systemen voor gesloten of open transport en opslag dan oudere werknemers. In de bouwsector is het omgekeerd, daar zijn oudere werknemers vaker betrokken. De afwijkende gebeurtenissen met betrekking tot behandelingstoestellen in de arbeidsongevallenstatistieken tonen aan dat een 300-tal ongevallen te wijten zijn aan het verlies van controle over een behandelingstoestel of behandelingsuitrusting. Dit vormt nog steeds een belangrijke oorzaak van arbeidsongevallen. Vaak voorkomende ongevallen met behandelingstoestellen worden veroorzaakt doordat het toestel kantelt. Dat kan zelfs leiden tot de dood van het slachtoffer. In de meeste gevallen wordt de bestuurder verpletterd onder zijn voertuig of eruit geslingerd. Andere vaak voorkomende letsels zijn verwondingen aan het hoofd en de voeten. Andere vaak voorkomende ongevallen zijn het aanrijden van personen en ongevallen ten gevolge van het oneigenlijke gebruik van heftrucks. Dit is dan bijvoorbeeld de heftruck die gebruikt wordt als hoogwerker of om derde personen te laten meerijden, vaak met ernstige letsels tot gevolg. REDENEN VOOR ONGEVALLEN MET HEFTRUCKS OMGEVING VOORZIENINGEN ORGANISATIE INSTRUCTIE COMMUNICATIE GEDRAG VAN PERSONEN een slecht georganiseerde werkplaats defecte of slecht onderhouden heftrucks het gebruik van een verkeerde heftruck voor het uit te voeren werk voertuigen met mankementen (bv.: geen bescherming tegen omkantelen, geen veiligheidsbeugel of -gordel) haast door een te hoog werkritme onvoldoende toezicht op de werkzaamheden door de hiërarchische lijn foutieve of geen instructies onvoldoende vorming van de bedienaars/bestuurders slechte communicatie geen overleg foute inschatting van de gevaren, nonchalance, onvoorzichtigheid van de bestuurder of van personen in de omgeving niet naleven van instructies onverantwoord rijgedrag (bv.: snelheid niet aangepast aan de omstandigheden of geen voorrang verlenen) 2.4. Oorzaken van ongevallen Rechtstreekse oorzaak Achterliggende oorzaak Werkomgeving Voorzieningen Organisatie van het werk Voorlichting, opleiding, training, vakmanschap Communicatie Gedrag van de bestuurder Foute werkmethode X Foute inschatting van de gevaren, nonchalance X Te weinig manoeuvreerruimte op de werkplaats X Haast X Ontbreken van de juiste hulpmiddelen X Foute aanwijzingen X X Gebrek aan overleg en contact met collega s X Te lange of onregelmatige werktijden X navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 7

8 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR 2.5. Vastgestelde knelpunten Hoewel het aantal en de ernst van de arbeidsongevallen in dalende lijn gaan, zijn er toch nog een aantal knelpunten: 1. Er gebeuren nog altijd bijna jaarlijks dodelijke ongevallen. Het aantal ongevallen met blijvende arbeidsongeschiktheid neemt ook minder snel af dan het aantal ongevallen met tijdelijke arbeidsongeschiktheid. 2. Er gebeuren nog altijd veel ongevallen met behandelingstoestellen. Deze ongevallen hebben meestal ook zware gevolgen voor het slachtoffer, zoals blijvende arbeidsongeschiktheid. 3. Werknemers tussen 20 en 29 zijn vaker betrokken bij ongevallen dan oudere werknemers. Oudere werknemers hebben dan weer meer blijvende gevolgen door ongevallen. 3. Gebruik, voorlichting en instructies m.b.t. behandelingstoestellen in het magazijn van de handelaar in bouwmaterialen Onder heftrucks verstaan we alle motorisch aangedreven arbeidsmiddelen voor het heffen van lasten, zoals vorkheftrucks, reachtrucks, stapelaars, motorpallettrucks, orderverzamelaars (-pickers), enz. Een heftruck is voor een bedrijf een veelzijdig hulpmiddel om goederen te verplaatsen, te stapelen, te laden en te lossen. Het is een veilig en efficiënt behandelingstoestel op voorwaarde dat het op de juiste wijze wordt gebruikt en onderhouden. Anders vormt het een groot gevaar. Letsels en bedrijfsschade zijn verre van denkbeeldig. Dat bewijzen de bedrijfsongevallenstatistieken Veel voorkomende knelpunten De mate van (on)veiligheid bij het werken met heftrucks is voornamelijk afhankelijk van het al dan niet oordeelkundig handelen van de bestuurder; goed opgeleide bestuurders zijn aantoonbaar minder vaak betrokken bij ongevallen. Daarnaast blijkt ook dat werkafspraken, -instructies, het aanbrengen van markeringen/borden en toezicht op het juiste gebruik van cruciaal belang zijn. Circa één op de twintig ongevallen is het gevolg van een oneigenlijk gebruik van een heftruck, zoals: iemand laten meerijden wanneer er geen extra passagierszetel aanwezig is, bijvoorbeeld een persoon los op de vork of op een pallet op de vork laten zitten, een persoon naast de bestuurder of achterop laten zitten; oneigenlijk gebruik als hoogwerker: met de vork personen heffen, zonder een daartoe specifiek ingerichte en solide bevestigde werkbak; rijden met een onverantwoord hoge snelheid, bijvoorbeeld in situaties waarbij voetgangers gevaar lopen of in bochten; rijden met een hoog geheven last: de last mag pas geheven worden op de plaats waar hij moet worden afgelegd of afgeleverd; vooruit rijden, terwijl de last het uitzicht naar voren belemmert. 8 NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011

9 3.2. Wetgeving Overzicht Onderwerp Wetgeving Risico-evaluatie KB Welzijnsbeleid 1 Preventiebeleid KB Welzijnsbeleid Behandeling, vervoer en opslag van voorwerpen in de inrichting ARAB 2, art. 44bis en 44ter Gemotoriseerde transportwerktuigen KB van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van mobiele arbeidsmiddelen Gemotoriseerde transportwerktuigen en student-werknemers Meerderjarige student-werknemers mogen geen gemotoriseerde transportwerktuigen besturen. Gemotoriseerde transportwerktuigen zijn voertuigen op wielen die bestemd zijn voor het vervoeren, trekken, duwen, heffen, stapelen of wegzetten van lasten in stellingen. Op dit verbod bestaan enkele uitzonderingen. Een eerste uitzondering is dat het niet geldt voor bepaalde niet-stapelende gemotoriseerde transportwerktuigen met een geringe hefhoogte, zoals: platformtrucks: transportwerktuigen waarbij de last op een vast platform of op een andere niethefbare inrichting wordt vervoerd; pallettrucks: niet-stapelende heftrucks met een geringe hefhoogte en een gesteunde vork voor het vervoer van palletten; platformheftrucks: heftrucks met een hefplatform met een geringe hefhoogte of een andere inrichting voor het vervoeren van lasten. Als een student-werknemer van 18 jaar of ouder een dergelijk toestel bestuurt, moet de werkgever extra voorzorgsmaatregelen nemen, zoals ervoor zorgen dat hij vooraf de nodige instructies krijgt in verband met de gangbare preventiemaatregelen in het bedrijf en dat hij dit soort werkzaamheden onder toezicht van een ervaren werknemer uitvoert. Bovendien moet het bedieningsorgaan van het toestel een permanente actie van de bestuurder vereisen (cruisecontrol is verboden). Dit betekent dat het toestel automatisch moet terugkeren naar de neutrale stand en de rem in werking moet treden wanneer er geen actie van de bestuurder is. Ook moet er een snelheidsbeperking zijn. Trucks met een meelopende bestuurder mogen in onbelaste toestand en op een vlak terrein niet sneller rijden dan 6km/u. Trucks met een meerijdende bestuurder mogen maximaal 16km/u rijden. Een tweede afwijking geldt voor student-werknemers van 16 en 17 jaar. Platform(hef )trucks en pallettrucks met een meelopende bestuurder waarvan de snelheid beperkt is tot 6km/u, mogen ook worden bestuurd door student-werknemers van 16 en 17 jaar Veiligheidsfunctie De bestuurders van gemotoriseerde mobiele arbeidsmiddelen vallen onder het verplichte gezondheidstoezicht volgens de Codex 3, Titel I, Hoofdstuk IV. Dit houdt in dat de werkgever de nodige maatregelen moet nemen, zodat elke werknemer die een veiligheidsfunctie bekleedt, verplicht onder gezondheidstoezicht staat en dat de uitvoering daarvan verloopt volgens de opgelegde regels Organisatorische maatregelen Opleiding Alle bestuurders van motorische behandelingstoestellen 4 moeten aantoonbaar beschikken over de juiste opleiding en over een attest of getuigschrift waarop vermeld wordt wie de opleiding gegeven en de evaluatie gemaakt heeft. Jarenlange rijervaring is geen garantie voor veilig en aangepast rijgedrag. Momenteel bestaat er geen officieel erkend rijbewijs dat bevestigt dat deze opleiding werd gevolgd. In principe moet de opleiding bestaan uit een theoretisch gedeelte en een praktijkgedeelte. In het theoretische gedeelte moeten minstens de volgende elementen worden behandeld: de werking van het voertuig; het preventieve onderhoud; de heftechnieken en -regels; 1 Koninklijk Besluit van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (BS 31 maart 1998) 2 ARAB = Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming 3 Codex over het welzijn op het werk 4 Motorische behandelingstoestellen zoals vorkheftrucks, reachtrucks, stapelaars, motopallettrucks, orderverzamelaars (-pickers),...) navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 9

10 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR de rijtechnieken en -regels; de verkeersregels en specifieke gedragscodes in de onderneming; de veiligheidsvoorschriften; de ongevallencasuïstiek. In het praktijkgedeelte wordt aandacht besteed aan bedrijfsspecifieke situaties en defensief rijgedrag. De opleiding wordt gevolgd door een evaluatie en kan zowel extern als intern gegeven worden. Verder in dit dossier wordt bij enkele behandelingstoestellen (o.a. bij heftruck en wiellader) de inhoud van de opleiding meer in detail besproken Werkafspraken, -instructies en markeringen/ borden Wanneer een arbeidsmiddel zich in een werkzone beweegt, moeten adequate verkeersregels worden vastgesteld en nageleefd, zoals bijvoorbeeld een strikte snelheidsbeperking. Er moeten organisatorische maatregelen genomen worden om te vermijden dat werknemers te voet in werkzones van gemotoriseerde arbeidsmiddelen komen. Als dat toch noodzakelijk is, moeten specifieke maatregelen vastgelegd worden (zie hoofdstuk Magazijninrichting en transport ). Verder wordt geadviseerd om een aantal praktische (veiligheids)regels op te stellen in overleg en samenspraak met de bestuurders. Deze zogenoemde bedrijfsverkeers- en -veiligheidsregels moeten goed zichtbaar in het magazijn worden ophangen. Ook veiligheids-, gebods- of verbodsborden plaatsen, kan helpen. Andere werknemers in het magazijn moeten hier ook van op de hoogte worden gebracht en instructies krijgen. Dit wordt verder in het dossier in detail besproken Veiligheidsmaatregelen Zowel de werkgever als de werknemer kan een bijdrage leveren aan de veiligheidsmaatregelen. Zo begint veilig werken met behandelingstoestellen al bij de aankoop. Wat verder in dit dossier worden een aantal aandachtspunten voor de aankoop van een behandelingstoestel opgesomd. Verder moeten voor de start van de werkzaamheden altijd een aantal veiligheidscontroles uitgevoerd worden. Bijkomend moeten incidenten en bijna-ongevallen als duidelijke waarschuwingen beschouwd worden Gebruik van behandelingstoestellen Soorten Er bestaan verschillende soorten heftrucks. Hierna volgt een klein overzicht (bron: Typefunctie heftruckchauffeur, Preventie en Interim). De transpallet Een transpallet is een hefwerktuig met een geringe hefhoogte, dat gebruikt wordt om palletten te verplaatsen. Het bestaat uit een vork op het uiteinde en een stuur of stuurstang met een handgreep of elektrische besturing. Het toestel wordt normaal gebruikt om palletten horizontaal te transporteren in magazijnen en om vrachtwagens te laden en te lossen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen hand- en motorpallettrucks. Motorpallettrucks zijn voorzien van een elektromotor die het rijden en heffen van de truck regelt. Door zijn elektromotor heeft de motorpallettruck een groter draagvermogen dan de handpallettruck. Door zijn elektromotor en batterij heeft de motorpallettruck ook een grotere manoeuvreerruimte dan de handpallettruck. Voor het gebruik van een pallettruck moet de vloer glad zijn. Als de bestuurder meeloopt, is er geen verplichte rijtoelating noodzakelijk. Als de bestuurder meerijdt, is deze toelating wel nodig. Handpallettrucks De handpallettruck wordt veel gebruikt in de laadbak van vrachtauto s om goederen op de laad- en losklep te rijden. In het magazijn wordt de handpallettruck gebruikt om goederen horizontaal te transporteren. Bij de keuze tussen een hand- of motorpallettruck speelt de loopafstand een belangrijke rol. Als de pallettruck gebruikt wordt om palletten het magazijn in te rijden, is een motorpallettruck vaak 10 NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011

11 efficiënter dan een handpallettruck. Hoewel handpallettrucks geleverd worden in uitvoeringen met kg draagvermogen, heeft dat in de praktijk weinig zin. Zeker als er regelmatig mee gewerkt moet worden, is een belasting van niet meer dan 600 kg per lading aan te bevelen. Omdat alles met mankracht moet gebeuren, zijn handpallettrucks ook vrijwel niet geschikt om op een helling te rijden. Motorpallettruck Wanneer er veelvuldig ladingen getransporteerd moeten worden, de ladingen te zwaar worden of de afstanden te groot zijn, kan een motorpallettruck nuttig zijn. Deze pallettruck is eigenlijk een aangeklede handpallettruck met een elektromotor. Bij een motorpallettruck wordt het rijden en het heffen geregeld door middel van elektromotoren die gevoed worden met een tractiebatterij. De hefhoogte bedraagt minstens 100mm. Een zorgvuldige bepaling van de batterijcapaciteit is belangrijk om gedurende de hele dag te kunnen werken. De persoon die de motorpallettruck bedient, moet meestal sturen met een disselboom en loopt dan mee met de truck. Er bestaan ook uitvoeringen waarbij de motorpallettruck voorzien is van een zit- of staanplaats. Voor kortere afstanden wordt meestal gekozen voor een uitvoering met een meelopende bestuurder. De uitvoering met staan- of zitplaats is bedoeld voor grotere afstanden. Manuele transpallet (belangrijke fysieke kracht nodig om vooruit te gaan met de last, de last te trekken of te duwen) Elektrische transpallet (elektrisch rijden en heffen) Bestuurder: meelopend Bestuurder: meelopend Beperkte snelheid: 6 km/u Bestuurder: meerijdend Beperkte snelheid: 16 km/u Gebruik beperkt tot korte afstanden en een beperkt aantal palletten Met platform Rechtop staand Met stuurpost Zittend Vereist geen (rij)toelating Vereist (rij)toelating De stapelaar De stapelaar is een afgeleide van de elektrische transpallet en is voorzien van een hefsysteem waarmee goederen in de hoogte opgeslagen kunnen worden. De hefhoo gte bedraagt 2 m, maar kan soms oplopen tot 5 m. Het toestel wordt gebruikt om palletten te stapelen in een magazijn met beperkte ruimtes. Ook hier is een rijtoelating verplicht wanneer de bestuurder meerijdt. De stapelaar is een eenvoudig intern transportmiddel dat in vele uitvoeringen beschikbaar is. Daarom is het ook nuttig om een aantal kenmerken van de stapelaar op te sommen: De vork/hefvloer bevindt zich altijd tussen de voor- en achterwielen. Het hefvermogen gaat tot circa kg. navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 11

12 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR De voorwielen zijn in of aan twee steunpoten gemonteerd. De lading ligt vrijwel helemaal in de machine, met als gevolg dat er weinig contragewicht nodig is (kleine manoeuvreerruimte). Stapelaars worden in twee hoofdgroepen onderverdeeld: A. Smalspoorstapelaars Bij een smalspoorstapelaar zijn de steunpoten zo dicht bij elkaar geplaatst dat de vork in de laagste stand op de steunpoten rust. Hierdoor is de smalspoorstapelaar alleen geschikt voor enkeldekpalletten. B. Breedspoorstapelaars Bij een breedspoorstapelaar zijn de steunpoten zo ver uit elkaar geplaatst dat ze aan de beide zijden naast de last staan. Het voordeel is dat er ook met dubbeldekpalletten gewerkt kan worden. Het nadeel van alle stapelaars is dat de steunpoten onder de stelling rijden, waardoor een extra ruimte moet worden vrijgehouden. Stapelaars worden uitgevoerd met een elektromotor. Ook hier is een zorgvuldige bepaling van de batterijcapaciteit dus van groot belang. Stapelaar Bestuurder: meelopend Bestuurder: meerijdend Rechtop staand Zittend Met platform Met stuurpost Vereist geen (rij)toelating Vereist (rij)toelating De orderpicker Een orderpicker is een elektrische transpallet met een platform waarmee (lichte) goederen op grondniveau opgeslagen of manueel genomen kunnen worden. Het toestel heeft een kleine hefhoogte van 25 cm, die kan oplopen tot 1 m. Er is een rijtoelating voor nodig. Dit toestel wordt gebruikt om bestellingen voor te bereiden. Er bestaan ook orderpickers met een in de hoogte beweegbare besturingspost. De heftruck Een heftruck is een hefwerktuig met een vork, waarbij de lading voor de wielen wordt geplaatst. Heftrucks hebben drie of vier wielen en zijn voorzien van een krachtbron. Heftrucks kunnen worden aangedreven door diesel of door elektriciteit. Dieselheftrucks hebben het nadeel dat hun uitstoot schadelijk is (zie verder). De bestuurder van de heftruck zit in de rijrichting. De hefhoogte gaat tot 3 m. Een rijtoelating en een opleidingsattest zijn verplicht voor de bestuurder. 12 NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011

13 Lasten worden opgenomen met een vork en kunnen horizontaal en verticaal worden verplaatst. De vork wordt opgehangen aan het vorkbord, dat hydraulisch naar boven wordt bewogen langs een verticale geleiding in de hefmast en door middel van de zwaartekracht naar beneden wordt bewogen. Het vorkbord kan vervangen of aangepast worden door een voorzetstuk. Heftrucks zijn leverbaar in verschillende merken en types. Er kunnen verschillen optreden in: het nominale hefvermogen (1.000 / kg); de maximale hefhoogte (3,50 m / 4,00 m); de besturing; de manoeuvreerruimte; de snelheid; de banden (lucht / volrubber / massief ); de aandrijving (verbrandingsmotor / elektromotor). Een goede stabiliteit bij een heftruck is van wezenlijk belang, in de eerste plaats natuurlijk uit veiligheidsoverwegingen, maar ook voor een goede efficiëntie door een goed bedieningsgemak en werktempo. De stabiliteitsnormen zijn internationaal vastgelegd in een aantal voorschriften, zoals de norm NBN E : Heftrucks die met overhanging werken - Stabiliteit Basisproeven. Heftruck Elektrisch Thermisch een batterij in het gebouw beperkt door het vermogen van de batterij (± 6 uur) Energiebron Vooral gebruikt Autonomie een brandstof (benzine, diesel, LPG) buiten het gebouw onbeperkt, doordat de tank gemakkelijk bijgevuld kan worden 3 wielen Vooral goederenbehandeling BINNEN, omwille van: de betere mobiliteit; het gebruik bij smalle doorgangen; de lagere hefcapaciteit. 4 wielen Vooral goederenbehandeling BUITEN, omwille van: de hogere performantie bij het oprijden van hellingen; de grotere geschiktheid voor een wegdek in slechte staat; de hefcapaciteit > 2 ton. De reachtruck Een reachtruck is een elektrisch hefwerktuig met een uitschuifbare mast, waarmee lasten lateraal verplaatst kunnen worden door de mast met het vorkplatform uit te schuiven. De bestuurder zit dwars ten opzichte van de rijrichting, wat minder gemakkelijk rijdt. Dit toestel wordt gebruikt voor goederenbehandeling in binnenomgevingen en in opslagplaatsen met smalle gangen. De reachtruck combineert de voordelen van een stapelaar (smalle gangen) en een vorkheftruck (flexibiliteit en snelheid). Het meest kenmerkende aan de machine is de mastkolom die door een railbaan in en uit de steunpoten geschoven kan worden (reachen). In ingeschoven toestand lijkt de reachtruck door de steunpoten voor het lastzwaartepunt binnen de machine sterk op een stapelaar. navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 13

14 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR Met de mast uitgeschoven lijkt de reachtruck meer op een heftruck. Het lastzwaartepunt bevindt zich dan voor de wielen en de truck dient dan als contragewicht. Reachtrucks worden geleverd in uitvoeringen voor lasten tot maximaal kg en een afzet-/hefhoogte tot circa 9 meter. Welke gangpadbreedte nodig is om haaks voor de stelling of de stapel te komen, is in de eerste plaats afhankelijk van de capaciteit van de machine en de lastafmetingen. Daarnaast speelt ook de door de fabrikant gevolgde bouwwijze van de machine mee. Bij gelijkaardige trucks kan het verschil door deze bouwwijze oplopen tot enkele decimeters en dus bepalend zijn voor de keuze. Bij de lichtste machines moet voor een lastdiepte van 80 cm en inclusief 20 cm speling rekening worden gehouden met een gangpadbreedte van minstens 1,90 meter. Deze waarde loopt geleidelijk op tot 2,80 meter voor de zwaarste machines bij een lastdiepte van 100 cm. Reachtrucks worden uitsluitend geleverd met elektromotoren en vaak met massieve wielen. Door deze massieve wielen is een reachtruck ongeschikt om op slechte ondergronden, bijvoorbeeld buitenterreinen, te werken. Een rijtoelating met een opleidingsattest is verplicht voor reachtrucks Keuze aandrijving heftruck Aandrijving Voordelen Nadelen Elektrisch + geen CO-uitstoot weinig koppel??? + meest geschikt voor ruimtes met veel mensen + weinig lawaai batterij wisselen nodig bij lang gebruik à risico s bij het wisselen laadplaats onderworpen aan veiligheids- en milieueisen LPG + meer koppel CO-uitstoot + geen roet gasfles met kleine en moeilijk voorspelbare actieradius + CO beperkt door katalysator voorraadplaats voor gasflessen vergunningsplichtig Diesel + krachtigst veel lawaai + goedkoper bij aankoop blootstelling aan roet en dieselmotoremissie (DME) + zuinig + langere levensduur en hoge restwaarde bevoorradingstank onderworpen aan eisen uit Codex en regionale milieuregelgeving Risicoanalyse behandelingstoestel Bron wegnemen Hulpmiddelen / afscherming bron Inrichting transportomgeving in magazijn Persoonlijke beschermingsmiddelen Voorkomen van oneigenlijk gebruik van heftrucks Opleiding Inrichting transportomgeving in magazijn Chauffeursbeveiliging op de heftruck Blootstelling aan DME voorkomen door de dieselheftruck te vervangen door bijvoorbeeld een elektrische truck Vervangen of aanpassen van de dieselheftruck Ventilatie Persoonlijke beschermingsmiddelen algemeen Voorkomen van ongevallen bij het verwisselen van de batterij Het laadstation voor de batterijen moet voldoen aan de veiligheidseisen Gebruik van, voorlichting en instructies over mobiele arbeidsmiddelen Typeplaat en werklastdiagram Juiste inrichting van de chauffeurswerkplek Keuring en onderhoud van mobiele arbeidsmiddelen Gebruik van, voorlichting en instructies over mobiele arbeidsmiddelen Dragen van veiligheidsschoenen Chauffeursbeveiliging op de heftruck Werkkleding algemeen Oneigenlijk gebruik van heftrucks Knelpunten en risico s Nog steeds gebeuren er ongevallen door een foutief gebruik van heftrucks. Uit Nederlandse studies blijkt dat 5% van alle ongevallen hieraan te wijten is. In de praktijk worden heftrucks regelmatig gebruikt om iemand te laten meerijden. Als een heftruck dan kantelt, leidt dat vaak tot de dood van wie meerijdt. Bijna de helft van de ongevallen veroorzaakt verder een letsel aan de voeten. 14 NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011

15 De heftruck wordt ook vaak gebruikt als hoogwerker: om iemand op te heffen die doorgaans los of op een pallet op de vork staat. Een heftruck is daar uitdrukkelijk niet voor bestemd en ingericht. Er is ernstig valgevaar en meestal ook knelgevaar (door de bewegende delen van de mast). Dit leidt vaak tot ongevallen met ernstige letsels. Maatregel/oplossing Personen vervoeren of opheffen zonder speciale voorzieningen te gebruiken is verboden. Maak hier duidelijke afspraken over met de medewerkers in kwestie. Toelichting Werknemers laten meerijden of opheffen (omhoog brengen) met mobiele arbeidsmiddelen met een eigen aandrijving (zoals heftrucks) is enkel toegestaan op of met behulp van speciaal daartoe ingerichte veilige plaatsen of inrichtingen. Blootstelling aan DME Knelpunten en risico s Dieselmotorenemissie (DME) bevat kankerverwekkende stoffen, waaronder roet en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s). Daarom staat DME in de lijst van kankerverwekkende stoffen en processen. DME is geklasseerd als genotoxisch kankerverwekkend. Genotoxisch betekent dat de stof inwerkt op de DNA-structuur, waarmee bedoeld wordt dat blootstelling de DNA-structuur kan veranderen, waardoor tumoren gevormd kunnen worden. Maatregel Voorop staat de verplichting van de werkgever om blootstelling aan kankerverwekkende stoffen te voorkomen en processen zo veel mogelijk te vervangen. Dit is het risico bij de bron aanpakken. Vorkheftrucks met een lastvermogen tot en met 4 ton kunnen bijvoorbeeld worden vervangen door elektrisch aangedreven heftrucks. Andere mogelijke maatregelen voor heftrucks met een hoger lastvermogen zijn een roetfilter plaatsen, voldoende ventilatie voorzien, Toelichting DME is geklasseerd als genotoxisch kankerverwekkend. Elke blootstelling, hoe gering ook, houdt dus een risico in voor de gezondheid van de betrokkene. Voor genotoxische stoffen geldt dan ook dat de blootstelling zo laag mogelijk moet zijn. Risico s bij het wisselen en laden van batterijen bij behandelingstoestellen Knelpunten en risico s Door de vorming van waterstofgas tijdens het opladen ontstaat explosiegevaar. Verder bestaat er ook gevaar voor elektrocutie en brand. Contact met batterijzuur ten slotte kan brandwonden veroorzaken. Maatregel Er moet een speciale ruimte afgebakend worden voor het opladen van de batterijen. Deze ruimte moet voorzien zijn van de nodige ventilatie en explosievrije elektra. Verder geldt voor de aanwezige personen een rookverbod en moeten ze de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen dragen om accuzuur bij te vullen, zoals een veiligheidsbril, handschoenen en een schort. Toelichting Als bijlage bij dit dossier is een veiligheidsinstructiekaart opgenomen. Verder in het dossier wordt de inrichting van de laadruimte voor batterijen van heftrucks besproken. Ondeskundig gebruik van heftrucks Knelpunt Ondeskundig gebruik van een heftruck is het gevolg van onvoldoende opleiding. Ondeskundig gebruik heeft vele aspecten en brengt dus ook vele uiteenlopende risico s met zich mee. Eén van de zaken die over het hoofd gezien kan worden bij onvoldoende opleiding, is de controle van de heftruck voor aanvang van de werkzaamheden. Daardoor is het mogelijk dat defecten aan vitale delen van de heftruck niet opgemerkt worden. Ook fout rijgedrag kan het gevolg zijn van onvoldoende opleiding. Enkele risico s zijn onaangepaste snelheid, de voorrangsregels negeren, niet afremmen bij bochten, een foute lastenverdeling, onaangepast rijgedrag bij het vervoer van ladingen, De gevolgen zijn vaak aanrijdingen met andere heftrucks, voertuigen of voetgangers in het magazijn, kantelen van de heftruck, ladingverlies, bedolven worden door een lading die niet goed gestapeld werd,... navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 15

16 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR Maatregel Als het gebruik van arbeidsmiddelen een specifiek gevaar inhoudt voor de veiligheid van werknemers, mogen alleen werknemers met specifieke deskundigheid of ervaring met deze arbeidsmiddelen werken. Daarom moeten de bestuurders van een heftruck de nodige opleiding krijgen. Deze opleiding moet veiligheids-, praktijk- en technische aspecten omvatten. De opleiding wordt opgesplitst in een theoretisch gedeelte waar technische aspecten en veiligheidseisen aan bod komen, en een praktisch gedeelte. In het theoretische deel kunnen de volgende onderwerpen aan bod komen: de regelgeving; de opbouw en werking van een heftruck; de gebruikte opschriften en begrippen; de stabiliteit, het laaddiagram en de lastbehandeling; de batterij; het onderhoud van een heftruck; de veiligheidseisen met betrekking tot het gebruik van een heftruck; Tijdens de praktijkinstructie komen de basisvaardigheden aan bod, zoals: de dagelijkse controle, het onderhoud voor aanvang van de werkzaamheden; de technische bediening van een heftruck; het manoeuvreren met een heftruck; de toepassing van veiligheids- en verkeersregels; de lastbehandeling: stapelen, laden en lossen van lasten in rek- en blokstapeling; Toelichting Dit kunnen belangrijke indicaties van de ondeskundigheid van de heftruckchauffeur zijn: rijden met een onstabiele, slecht gepositioneerde of te zware last op de vork; rijden met een hooggeheven last (er mag pas geheven worden op de plaats waar de last moet worden afgelegd of afgeleverd); vooruit (i.p.v. achteruit) rijden met een last die het zicht belemmert; geen geluidssignalen geven bij het naderen van onoverzichtelijke situaties; rijden met een onverantwoord hoge snelheid (bv. in situaties waar voetgangers gevaar lopen of in bochten); rijden met een onvergrendelde vork; anderen laten meerijden zonder dat de heftruck daar specifiek voor ingericht is; met de vork personen heffen (zonder een daarvoor specifiek ingerichte en solide bevestigde werkbak te gebruiken); rijden zonder een veiligheidsgordel te dragen; geen veiligheidsschoenen dragen. Kantelen Knelpunt Bij het gebruik van heftrucks bestaat altijd kantelgevaar. Dit kan onder andere veroorzaakt worden door een verkeerde belading of door onverantwoord hard door bochten te rijden. Het risico op kantelen wordt echter vergroot door: hoogteverschillen in het werkgebied waar met de heftruck gereden kan worden, door hellingbanen of laadperrons; hellende vloeren in het werkgebied; de slechte staat van buitenterreinen (ongelijkmatige bestrating of afwerking); rondslingerende voorwerpen; uitsparingen en (put)deksels in vloeren; de aanwezigheid van drempels of andere oneffenheden. Maatregelen Heftrucks moeten uitgerust zijn met een voorziening waarmee wordt voorkomen dat de bestuurder gekneld raakt tussen de carrosserie van de heftruck en de vloer wanneer de heftruck kantelt. Een solide cabine met deuren die gesloten zijn bij het rijden, voorziet hierin. Op heftrucks met een open constructie moeten een veiligheidsgordel en veiligheidsbeugels aanwezig zijn waarmee de 16 NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011

17 bestuurder zich op zijn zitplaats kan vastzetten. Daarnaast moeten de vloeren vrij zijn van obstakels en oneffenheden. Toelichting Een slechte toestand van de vloer kan de oorzaak zijn van stuurterugslag, verlies van controle over de heftruck, verlies van de last, blootstelling aan overmatig schokken en schadelijk lawaai. Rammelende vorken kunnen een geluidsniveau van 90 db(a) halen! Vloeren en verbindingswegen moeten ook vrij van stof, vocht en andere verontreinigingen zijn om het gevaar op uitglijden en struikelen van voetgangers te beperken en om het rijgedrag van heftrucks niet te beïnvloeden (slippen en langere remweg) Aandachtspunten voor de aankoop Bij de aankoop van een heftruck moet rekening gehouden worden met heel wat elementen. Het belangrijkste dat aanwezig moet zijn, is een CE-markering. Op de heftruck moet een typeplaatje aangebracht worden met informatie over: de maximale bedrijfslast; het ledige gewicht; het gewicht van de batterij; het merk en type/serienummer; het adres van de serviceorganisatie. De opschriften en symbolen op de heftruck moeten goed leesbaar zijn. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om: het lastdiagram met de maximale last op de vork; de pictogrammen. Heftrucks met een open constructie moeten voorzien zijn van een veiligheidsgordel en een veiligheidsbeugel. Heftrucks met een staplateau met een rijsnelheid van meer dan 6km/u hebben zijwaartse steunen (beenafscherming). Elke heftruck moet ook een werkende claxon hebben. Een heftruck die ook buiten ingezet wordt, moet daaraan zijn aangepast. Er moet een bescherming tegen wind en regen voorzien zijn. Nog belangrijker is dat de heftruck moet voldoen aan het verkeersreglement als hij op de openbare weg rijdt: hij moet voorzien zijn van de nodige verlichting, een nummerplaat en er moet hiervoor een specifieke verzekering afgesloten zijn. De heftruck moet ook voorzien zijn van een aanwezigheidsdetectie of een dodemansknop, zodat hij niet gebruikt kan worden als er geen bestuurder op zit (bv. een schakelaar onder de zitting, een gordelschakeling of een voetschakelaar). Verder moet er een stroomonderbreker of noodstopknop aanwezig zijn op de heftruck. De heftruck moet voldoende stevig en stabiel zijn voor alle gebruik. De capaciteit en de last moeten in balans zijn. Alarmsignalen moeten gemakkelijk en duidelijk hoorbaar en herkenbaar zijn. Ten slotte moet de heftruck uitgerust zijn met een achteruitrijsignaal dat moet functioneren en duidelijk hoorbaar zijn Do s en don t voor veilig werken met een heftruck 1. Werk ontspannen en geconcentreerd, zonder stress. Ongevallen gebeuren vaak wanneer de chauffeur haastig te werk gaat. 2. Controleer de vorkheftruck dagelijks vanuit de gedachte dat er ernstige mankementen kunnen optreden (zie checklist Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken als bijlage achteraan dit dossier). Ruim vreemde voorwerpen die op de transportwegen liggen, eerst op. 3. Respecteer de scheiding tussen de loopgebieden en transportwegen en haal geen andere behandelingstoestellen in. Respecteer de signalisatie(borden) en de maximaal toegelaten snelheid. 4. Claxonneer en rij extra langzaam en voorzichtig op plaatsen met een beperkte zichtbaarheid of bij blinde hoeken. Vertraag bij het naderen van een bocht. TUT TUT TUT! [. navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 17

18 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR 5. Veiligheidsregels bij het vervoeren van lasten: - Vervoer de lading met de mast volledig achterover. - Rij achteruit als de last te hoog is en het zicht belemmerd is (situatie op de illustratie: het zicht is belemmerd, dus de heftruck rijdt in de richting van de groene pijl). - Rij niet met een opgeheven last. Vooral in bochten is het kantelpunt dan hoog. - Rij niet met een opgeheven vork, want dit kan iemand verwonden. - Rij niet met een instabiele last. Neem de tijd om de last goed vast te zetten. 6. Rij altijd achteruit van een helling, zowel in beladen als onbeladen toestand. 7. Let op bij laaddocks: er is weinig zicht, dus communicatie met anderen n en toezicht zijn noodzakelijk. 8. Het is streng verboden om personen te laten meerijden of op te heffen (op de vork). 9. Hou de ledematen binnen de stijlen van de cabine. 10. Draag veiligheidsschoenen, een signalisatievest en de specifieke persoonlijke beschermingsmiddelen die voorgeschreven zijn. 18 NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011

19 Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken Hieronder vindt u een overzicht van zaken die dagelijks gecontroleerd moeten worden voor aanvang van de werken. Als bijlage bij dit dossier is een handige checklist voor de dagelijkse opvolging gevoegd. 1. Controleer of er geen olieverlies is aan de leidingen zelf of op de grond. 2. Controleer de staat van de banden: is er voldoende bandenspanning, zijn ze nog niet te sterk versleten? 3. Controleer of de vork nog goed vastzit en in goede staat is. 4. Controleer de werking van de claxon. 5. Controleer of de verlichting functioneert. 6. Controleer de staat van de mast en de vorkbeweging. 7. Controleer de rem terwijl er gereden wordt.?? TUT TUT TUT! CLAC CLAC! 3.5. Gebruik van een wiellader Knelpunten Kantelgevaar van de wiellader bij overlading of onaangepast rijgedrag; Kantelgevaar van verpakkingen tijdens het verplaatsen door verpakkingen te hoog of incorrect te stapelen; Aanrijding van andere arbeiders of derden; Werken uitvoeren vanuit de laadbak Maatregelen Het arbeidsmiddel moet in overeenstemming zijn met de Belgische reglementering. Het moet uitgerust zijn met zowel een kantelbeveiliging (ROPS) als een beveiliging tegen vallende voorwerpen (FOPS). Als het niet uitgerust is met een achteruitrijsignaal, moet achteruitrijden onder begeleiding gebeuren. Verpakkingen moeten altijd correct op het laadplatform gestapeld zijn. Zo kunnen ze niet vallen tijdens de verplaatsing. Het platform kan best niet te hoog geladen worden, zodat er geen kantelgevaar ontstaat tijdens de verplaatsing. Zorg er altijd voor dat de laad- en losplaats afgebakend is, zodat er zich geen arbeiders of derden onder de laadbak kunnen bevinden. De bediener van een wiellader bekleedt een veiligheidsfunctie. Tijdens het jaarlijkse geneeskundig toezicht van deze persoon moet hier rekening mee gehouden worden. Het is niet toegelaten om vanuit de opgeheven laadbak van de wiellader te werken. De bak van de wiellader mag nooit gebruikt worden als werkplatform. Opleiding Wie een wiellader wil besturen, moet een opleiding volgen om de veiligheidsfunctie van wielladerbestuurder te mogen bekleden. De bestuurder moet o.a. preventief defecten en storingen kunnen detecteren en melden en ongevallen, letsels en schade aan producten en aan transport voorkomen. Daarom is de opleiding tweeledig: ze omvat een theoretisch en een praktisch gedeelte. Het theoretische gedeelte omvat een onderdeel regelgeving, met onder andere basisinformatie over het ARAB, de Codex, aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid. Er wordt ook aandacht besteed aan: de risico s van werken met een wiellader; de mogelijkheid om deze risico s te inventariseren, te analyseren en te controleren; de geldende veiligheidsvoorschriften om met een wiellader te werken; de te gebruiken persoonlijke beschermingsmiddelen; de interne en openbare verkeersregels; de onderdelen van de wiellader, In het praktische gedeelte wordt aandacht besteed aan: de juiste uitvoering van de dagelijkse inspectie van de wiellader, het herkennen van gevaarlijke defecten; het correcte gebruik van de bedieningsorganen; navb-cnac Constructiv 2011 De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 19

20 DE RISICO S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR de toepassing van de veiligheid- en verkeersregels; het bijtanken van de wiellader; het gebruik van de laadbak en andere voorzetapparatuur; het hanteren van een goede rijtechniek en het manoeuvreren; orde en netheid. Elke deelnemer ontvangt een deelnamebewijs. Na vijf jaar is een heropfrissing in een opleidingscentrum of in het bedrijf nodig Toelichting Enkele tips om te controleren of de wiellader wel degelijk voldoet aan de Belgische reglementering: Bij het toestel moet een handleiding aanwezig zijn die opgesteld is in de streektaal en waarin duidelijk de volgende gegevens vermeld worden: - de vermelding dat het om een vertaalde handleiding gaat, als dat het geval is; - de naam en het adres van de fabrikant; - de aanduidingen die op de machine zijn aangebracht, met uitzondering van het serienummer; - de belangrijkste gegevens uit de verklaring van overeenstemming; - de meetresultaten van het geluids- en het trillingsniveau van het arbeidsmiddel. Elke dieselmotor van een wiellader met een vermogen tussen 18 W en 560 kw moet voldoen aan de gewijzigde Europese richtlijn 97/68/CE. Dit kan eenvoudig worden gecontroleerd door het identificatieplaatje dat op de motor is aangebracht, te controleren. Op dit plaatje moeten zeker het motorvermogen en het goedkeuringsnummer zichtbaar zijn. Dit goedkeuringsnummer heeft het volgende formaat: e11*97/68ga*2004/26xx*0003*00. Bovendien moet op het toestel ook het lawaainiveau aangeduid zijn. Op dit plaatje moeten het motorvermogen en het akoestische vermogen vermeld staan (bv. motorvermogen 110 kw; Lwa 102 db). De gegevens van de constructeur van de ROPS- en de FOPS-beveiliging moeten vermeld worden met de volgende aanduidingen: - de naam en het adres van de constructeur; - de serienummers waarvoor de beveiliging werd ontworpen; - het maximale gewicht van het arbeidsmiddel waarvoor de beveiliging gebruikt kan worden; - de normen waaraan de beveiliging voldoet (ROPS: ISO 3471; FOPS: ISO 3449). De toegang tot het arbeidsmiddel moet veilig zijn. De toegangstreden tot de cabine moeten met andere woorden zo uitgevoerd worden dat uitglijden vermeden wordt. De laagste toegangstrede moet zich op een hoogte van minder dan 70 cm ten opzichte van de vloer bevinden. 4. Manueel heffen en dragen van lasten 4.1. Knelpunten en risico s: lichamelijke belasting Ondanks de hulpmiddelen is werken in een magazijn lichamelijk zwaar en vermoeiend werk. Het belangrijkste risico van werknemers bij een handelaar is de lichamelijke belasting als gevolg van het verhandelen van bouwmaterialen. Het werk houdt een risico in op aandoeningen van de spieren en het skeletstelsel (bewegingsapparaat). Lichamelijke klachten zoals pijn in de rug, nek, armen en/of benen komen dan ook vaak voor. Het laden en lossen van vrachtwagens veroorzaakt een grote belasting. Het werk is inspannend door het gewicht en de afmetingen van de lasten. Deze lasten tillen, dragen, duwen en trekken is belastend. Bij onderhouds- en/of reparatiewerkzaamheden werkt de magazijnmedewerker in een gebogen houding. Vaak moet boven het hoofd gewerkt worden. Vandaar het grotere aantal nekklachten dan op een bouwplaats. 20 NAVB DOSSIER N 130 navb-cnac Constructiv 2011