Het reinigen van instrumentarium

Transcriptie

1 Het reinigen van instrumentarium l Het reinigen van instrumentarium 1, 2. Inleiding B Het voorbereiden B Het reinigen Het reinigen in een batch- wasmachine Het reinigen in een wasstraat (,,lopende-band - wasmachine) Het reinigen in een taktwasmachine Het handmatig reinigen B B B B B Het naspoelen en drogen B De keuze van de reinigingsmethode B Stroomschema B9210-9

2

3 Het reinigen van instrumentarium B Inleiding Het vooraf grondig reinigen van te steriliseren materialen is essentieel voor een effectieve sterilísatie. Vuilresten, zoals bloed en pus, schermen niet alleen de micro-organismen en de te steriliseren oppervlakken af, maar kunnen bovendien aanleiding zijn tot een verhoogde initiële contaminatie. Vuilresten vormen namelijk een voedingsbodem voor de aanwezige mícroorganismen. Daarnaast kan corrosie van het instrumentarium optreden, indien het wordt gesteriliseerd terwijl er nog vuilresten op aanwezig zijn. Zo kan roestvast instrumentarium door bijvoorbeeld bloedresten toch aangetast worden. De effectiviteit van de reiniging van instrumenten (niet alleen chirurgisch instrumentarium maar alle medische hulpmiddelen) hangt niet alleen af van de gekozen detergentia en apparatuur. Ook de vormgeving van het instrument en het materiaal waarvan het gemaakt is, zijn van belang. De onderdompeling van instrumenten in desínfectans/detergens op de afdeling moet gezien worden als een stap in de reinigingsprocedure. Het maakt de inwerking van detergens mogelijk, het voorkomt indroging en kan, afhankelijk van de gekozen procedure en middelen, de groei van mícro-organismen gedurende korte tijd belemmeren. Reiniging moet worden gevolgd door desinfectie om het risico van besmetting voor voor medewerkers te minimaliseren (zie ook IS9000 en WfP-richtlijn 40). 2. Het voorbereiden Gebruikt instrumentatium kan niet zonder meer worden verwerkt. Het moet (evt. na voorreiniging) worden gesorteerd. Mede afhankelijk van de vereiste verdere verwerking wordt het opengelegd zodat alle te reinigen oppervlakken kunnen worden bereikt. Indien een voorreiniging wordt toegepast, bijvoorbeeld met behulp van een handdouche in een diepe spoelbak, moet rekening worden gehouden met het risico van spatten en de vorming van aërosolen. Omdat de instrumenten op het moment van voorreinigen en sorteren nog niet zijn gedesinfecteerd en dus als besmet moeten worden beschouwd, moet bijzondere aandacht worden besteed aan de veiligheid van de medewerker die hiermee belast is. Het gebruik van hulpmiddelen en beschermende kleding ís hierbij essentieel. In het bijzonder het risico dat scherp ínstrumentarium met zich meebrengt vraagt extra aandacht bij de keuze van beschermende middelen. Voorbereidingen zijn in alle gevallen noodzakelijk, ongeacht de wijze waar-

4 B Het reinigen van instrumentarium op verdere reiniging wordt uitgevoerd. Desinfecteren voorafgaande aan de voorreiniging (niet te verwarren met een onderdompeling in desinfectans/detergens) wordt niet aanbevolen. In de praktijk blijkt dat dit door de denaturatie of coagulatie van eiwitten de reiniging aanmerkelijk moeilijker maakt. Ook de kans op corrosie van de te reinigen instrumenten neemt hierdoor toe. Daarnaast kan het een vals gevoel van veiligheid geven. 3. Het reinigen 3.1. Het reinigen in een batch-wasmachine (zie R3120 en R8151) Een batch-wasmachine wordt met instrumenten beladen met behulp van voor dat doel geschikte manden. Eventueel worden speciale beladingshulpmiddelen toegepast, zodat ook holle ruimten, slangen en dergelijke goed worden doorspoeld. Desondanks is er een aantal instrumenten dat niet met een machine kan worden gereinigd (zie par. 5) Het reìnìgen in een wasstraat (,, lopende-band -wasmachine) In een wasstraat worden de voorgereinigde instrumenten in een continue beweging door een machine gevoerd, waarin de verschillende procesfasen achter elkaar zijn geplaatst. Door het automatische transport en/of de onderdompeling is het assortiment instrumenten dat met deze apparatuur kan worden behandeld beperkt (bijv. geen holle instrumenten en kommen) Het reinigen in een taktwasmachine Lopende-band-wasmachines waarin de verschillende fasen in afzonderlijke compartimenten zijn ondergebracht en waarbij de te reinigen instrumenten automatisch van compartiment naar compartiment worden getransporteerd heten taktwasmachines. Deze kunnen worden opgevat als een aaneenschakeling van batch-wasmachines die ieder een fase van het proces uitvoeren. Het assortiment instrumenten, dat in een dergelijke machine kan worden gereinigd, is vergelijkbaar met dat van de batch-wasmachine en aanmerkelijk groter dan dat van de normale lopende-band-wasmachine Het handmatig reinigen Met behulp van borstels, een ultrasoonbad en/of een waterpistool worden de voorgereinigde instrumenten gereinigd. Het handmatig reinigen is zeer arbeidsintensief en brengt dezelfde risico s met zich mee als de voorbereiding (zie par. 2). Deze methode wordt dan ook alleen gebruikt voor instrumenten die niet in een wasmachine kunnen worden gereinigd (zie ook par. 5). Een ander nadeel van handmatig reinigen is dat er tijdens deze bewerking geen thermische desinfectie mogelijk is. Dit betekent dat de zo behandelde

5 Het reinigen van instrumentarium B instrumenten ook bij het samenstellen van de sets en het inpakken nog een besmettingsrisico kunnen vormen. De bij de reiniging gebruikte hulpmiddelen, vooral borstels, vormen ook een contaminatierisico. Daarommoet bij de keuze van deze hulpmiddelen rekening worden gehouden met de mogelijkheid van desinfectie of sterilisatie en nadrogen ervan. Eventueel kunnen disposable materialen worden gebruikt. 4. Het naspoelen en drogen Een belangrijk deel van het reinigingsproces vindt plaats na de eigenlijke reinigingsfase: het naspoelen en drogen. Als de reiniging machinaal gebeurt, wordt ook in de machine nagespoeld (evt. wordt ook in de machine gedesinfecteerd) en gedroogd. Door het naspoelen worden eventuele chemicaliënresten verwijderd. Gebeurt dit niet dan kan dit leiden tot aantasting van het instrumentarium en, afhankelijk van het soort instrumentarium, tot complicaties tijdens het gebruik. Chemicaliën die onder normale omstandigheden niet corrosief zijn, kunnen bij hogere temperaturen de instrumenten wel aantasten. Toevoegingen ter bevordering van het drogen en/of ter smering van het instrumentarium moeten zeer selectief worden toegepast. Om een verdere verwerking goed mogelijk te maken, moeten de produkten drupdroog worden afgeleverd in de inpakruimte. 5. De keuze van de reinigingsmethode De instrumenten worden, indien nodig na een voorreiniging, gesorteerd naar reinigingsmethode. Bij de keuze van de te volgen reinigingsmethode kunnen de volgende vuistregels worden toegepast: - Holle instrumenten met een nauw lumen (naalden enz.), instrumenten met tegengestelde actie (zie fig. 1) en zelfsluitende instrumenten (zie fig. 2) moeten met de hand worden gereinigd. N.B. Een ultrasoon bad is niet zonder meer effectief voor de reiniging van een nauw lumen. - Instrumenten die kunnen drijven (kommen enz.), kunnen in de regel niet in een lopende-band-machine worden gereinigd. - Instrumenten waarin water, vuil en eventuele chemicaliënresten kunnen achterblijven (zie fig. 3), kunnen niet met een machine worden gereinigd. - (Componenten van) instrumenten die niet ondergedompeld mogen worden (bijv. aandrijfeenheden) worden handmatig gereinigd. 17 Richtlijnen. steriliseren en stediteit april 1995

6 B Het reinigen van instrumentarium Figuur 1. Voorbeeld van een instrument met tegengestelde actie. Figuur 2. Voorbeeld van een zelfsluìtend instrument.

7 : : Het reinigen van instrumentarium B :. :._.,. :.:..: : :_. : :. :. Figuur 3. Voorbeeld van een instrument waarin water, vuil en eventuele chemìcalìënresten kunnen achterblijven. Een deel van de instrumenten, zoals die met een eenzijdig gesloten lumen of met een lumen waarvan de opening zich niet aan het einde van het lumen bevindt, kan niet in een wasmachine worden gereinigd omdat gedurende het reinigingsproces een mechanische beweging van of in het instrument nodig is. Dit geldt ook voor instrumenten die door een veer gespannen zijn of zijn voorzien van dubbele en/of tegenwerkende scharnieren. In al deze gevallen zal een handmatige reiniging vereist zijn. Instrumenten van één instrumentennet die op verschillende wijzen zijn gereinigd en/of gedesinfecteerd kunnen pas na de reiniging weer tot één net worden samengevoegd. De praktijk van het na het handmatig reinigen alsnog terugplaatsen van een moeilijk reinigbaar instrument in het instrumentennet dat in de wasmachine gaat, is met klem af te raden. Tijdens de reiniging kan namelijk geen goede doorspoeling plaatsvinden, waardoor restanten van het detergens of de instrumentenmelk op het instrument kunnen achterblijven. Dit kan resulteren in schadelijke effecten bij de patiënt. Bijzondere aandacht verdient het kwetsbare instrumentarium. Dit betreft niet alleen fijn instrumentarium (voor neurochirurgie, oogheelkunde enz.), maar ook scherp snijdend instrumentarium. Het onvermijdelijke bewegen van de instrumenten in de machines kan namelijk beschadigen van de instrumenten tot gevolg hebben. Kwetsbaar en scherp instrumentarium moet daarom met de hand worden gereinigd.

8 B Het reinigen van instrumentarium Wat op welke manier moet of kan worden gereinigd en gedesinfecteerd, hangt voor een deel ook af van de ter beschikking staande apparatuur, hulpmiddelen en voorzieningen. Ook zal de beschikbare capaciteit een rol spelen daar te allen tijde moet worden voorkomen dat de machines zo vol worden geladen dat een goede reiniging niet mogelijk is. Voor iedere situatie zullen dan ook, mede op basis van de gebruiksaanwijzing van het instrumentarium en de reinigingsmachines, protocollen moeten worden opgesteld. In het stroomschema (zie fig. 4) wordt aan de hand van verschillende keuzecriteria aangegeven op welke wijze het instrumentarium gereinigd dient te worden. Veel instrumentarium zal op eenvoudige wijze met behulp van een (takt)wasmachine of zelfs een lopende-band-wasmachine kunnen worden gereinigd. Andere instrumenten zullen vanwege de vormgeving alleen in een wasmachine kunnen worden verwerkt, indien deze is uitgerust met speciale voorzieningen zoals aansluitpunten voor holle instrumenten. Voor het inzicht van de medewerkers is een stroomschema nuttig. Een voorbeeld van een dergelijk schema is figuur 4. Bepaalde instrumenten vragen, gezien hun samenstelling of constructie, een zo specifieke reinigingsmethode dat deze niet in het stroomschema kunnen worden opgenomen (bijv. filters). Het stroomschema is bedoeld om te worden vermenigvuldigd zodat het op de gewenste locaties aanwezig kan zijn.

9 vuil instrumentarium c7i 1 - ia nee nee Y ultrasoon* wasmachine 1 I v ultrasoon* wasstraat? Il ultrasoa In* -.l wasmachir re met speciale voor; Geningen ultrasoon* kirhandmatig reinigen en F rl handmatig reinigen * indien ultrasoonbehandeling noodzakelijk is voor een goede reiniging; dit wordt door de instelling vastgesteld gereed voor verwerk

10

11 Het reinigen van instrumentarium B92W11 Legenda bij het stroomschema (fig. 4) geschikt voor machinale verwerking: hol: dode ruimte: tegengestelde actie: wasmachine met speciale voorzieningen: geschikt voor behandeling in een instrumentenwasmachine of wasstraat. Het instrument moet bijvoorbeeld onderdompelbaar zijn. diepte groter dan of gelijk aan de diameter, een holte die slechts aan een zijde open is. instrumenten waarvan de richting van de uit te voeren handeling tegengesteld is aan de richting van de hierdoor veroorzaakte beweging van het instrument (zie fig. 1). In het stroomschema worden hieronder ook verstaan alle instrumenten waarvan de bewegende delen door een veer op hun plaats worden gehouden, zoals zelfsluitende instrumenten (zie fig. 2). wasmachine voorzien van speciale voorzieningen om doorspoelen van instrumenten, slangen e.d. te verzekeren. ia b : vraag nee 1 actie status