Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Hygiëne Taken van de operatieassistent Infectie door pathogene micro-organismen Reinigen, desinfecteren en steriliseren Praktijkindeling voor optimale hygiëne tijdens de operaties Hygiëne in de OK Afsluiting 19 2 Voorbereiden van de patiënt Voorbereidende handelingen Anesthesie Aanvullende handelingen bij het dier onder anesthesie Afsluiting 32 3 Voorbereiden van het operatiegebied Scheren van het operatiegebied Reiniging en desinfectie van het operatiegebied Van prep-room naar OK Afdekken van het operatiegebied Afsluiting 43 4 Voorbereiden van het operatieteam Eerste voorbereidingen en reiniging en desinfectie van handen en onderarmen Aantrekken van de steriele operatiejas Aantrekken van de steriele operatiehandschoenen Afsluiting 54 5 Voorbereiden van de operatiekamer Klaarzetten van apparatuur en materialen Het dekken van de instrumententafel Benodigd instrumentarium Tellen van tampons en naalden Afsluiting 67 6 Assisteren tijdens de operatie Taken van de operatieassistent Assisteren van de chirurg bij de operatie Monitoren van de patiënt Afsluiting 76 INHOUD 7

2 7 Postoperatieve zorg Postoperatieve zorg in de OK Postoperatieve zorg in de recovery Spoedgevallen in de recovery Postoperatieve zorg naar de eigenaar Afsluiting 87 8 Reinigen, desinfecteren en steriliseren na de operatie Opruimen, reinigen en desinfecteren van de OK Reiniging en sterilisatie van de operatiejassen en operatiedoeken Reiniging en sterilisatie van het instrumentarium Afsluiting 95 9 Medische terminologie Uitspraak Spelling Richtingaanduidingen Afsluiting Veelvoorkomende operaties Castratie bij de reu Castratie bij de kater Ovario(hyster)ectomie bij de teef Ovario(hyster)ectomie bij de poes Tumorextirpatie Afsluiting 114 Trefwoordenlijst OPERATIEASSISTENTIE

3 1 Hygiëne Oriëntatie Je hebt op televisie vast wel eens een opname van een operatie van een mens gezien. Je ziet dan dat niemand in de operatiekamer in z n dagelijkse kleren loopt. Iedereen heeft een mondkapje voor, een speciale jas aan en draagt handschoenen. Ook met de instrumenten wordt heel zorgvuldig omgegaan. Dit heeft allemaal te maken met hygiëne. Hygiëne in de operatiekamer is van groot belang, bij een operatie van een mens, maar ook bij die van een dier. Het handhaven van goede hygiëne is een belangrijke taak voor jou als dierenarts-/operatieassistent. In dit hoofdstuk leer je waarom hygiëne nou eigenlijk zo belangrijk is. Daarnaast lees je hoe je de hygiëne vóór, tijdens en na de operatie moet handhaven. 1.1 Taken van de operatieassistent De dierenarts-/operatieassistent heeft in het gehele operatiegebeuren een uitgebreid takenpakket. De taken die daartoe behoren zijn de volgende: hygiëne in de operatiekamer en bijbehorende ruimten handhaven; onderhouden en controleren van de apparatuur voor het toedienen van anesthesie; voorbereiden van de patiënt; voorbereiden van het operatiegebied; voorbereiden van het operatieteam; voorbereiden van de operatiekamer; assisteren tijdens de operatie; postoperatieve zorg; reinigen, desinfecteren en steriliseren na afloop van de operatie. Bij elk onderdeel van het operatiegebeuren neemt hygiëne een sleutelpositie in. Hoe je de hygiëne kunt handhaven leer je in de volgende paragrafen. Maar eerst leer je iets over infecties en de manier waarop deze bij operaties kunnen ontstaan. 1.2 Infectie door pathogene micro-organismen besmettingscyclus Er wordt wel eens gedacht dat dieren minder vatbaar zijn voor infecties dan mensen, maar dit is niet het geval. Een dier dat operatief behandeld wordt, heeft een even groot risico op infecties als een mens onder dezelfde omstandigheden. Deze infecties ontstaan door pathogene micro-organismen, afgekort tot PMO. PMO verplaatsen en vermeerderen zich volgens een bepaalde cyclus. Deze cyclus noem je de besmettingscyclus. HYGIËNE 9

4 Fig. 1.1 De besmettingscyclus en de maatregelen die getroffen worden om de cyclus te onderbreken. De besmettingscyclus start met het pathogene micro-organisme ofwel het infectieuze agens. Het micro-organisme heeft een bepaalde verblijfplaats, die fungeert als reservoir. Als het PMO die verblijfplaats verlaat, kan het voor problemen zorgen. Om het reservoir te verlaten heeft het een uitweg nodig. Deze uitweg noem je de porte de sortie. Van daaruit is er een vervoermiddel nodig, dat via een bepaalde verspreidingsweg het PMO naar een patiënt brengt. Voordat het PMO daadwerkelijk voor problemen zorgt, moet het bij de patiënt binnengedrongen zijn. De plaats waar het pathogene micro-organisme binnenkomt heet de porte d entrée. Het PMO kan eventueel postoperatief voor infecties zorgen. Iedere operatiepatiënt loopt het risico op zo n postoperatieve infectie. Er zijn ook zogenaamde high-risk patiënten die, omdat ze een bepaalde aandoening hebben, een sterk verhoogd risico lopen. postoperatieve infecties Om het risico op postoperatieve infecties tot een minimum te beperken, worden maatregelen getroffen. Zo reserveert een dierenkliniek een aantal ruimten dat alléén gebruikt wordt voor alle handelingen die met het operatiegebeuren te maken hebben. Daarnaast zijn er protocollen die ervoor zorgen dat de hygiëne rondom de operaties zo optimaal mogelijk is. Zoals je in figuur 1.1 ziet, zijn er veel momenten waarop je de besmettingscyclus kan onderbreken door het nemen van hygiënische maatregelen. 10 OPERATIEASSISTENTIE

5 1.3 Reinigen, desinfecteren en steriliseren Er zijn drie begrippen die je helpen om hygiëne te begrijpen en toe te passen in je kliniek. Dit zijn: reiniging; desinfectie; sterilisatie. Reiniging Reinigen is het verwijderen van verontreinigingen. Verontreinigingen die aanwezig kunnen zijn, zijn straatvuil, haren, urine, ontlasting, braaksel, bloed- of weefselresten, zalf en gips. Deze verontreinigingen kunnen zitten op de huid van een patiënt, op de huid van de chirurg en de operatieassistent, en op de apparaten en tafels, vloeren, wanden en plafonds in de OK. Reinigen gebeurt met water en (meestal) zeep. Desinfectie Desinfecteren is het doden van de meeste PMO. Maar niet alle pathogene microorganismen worden gedood bij desinfectie, evenmin als alle sporen. Er blijven altijd PMO aanwezig op de huid van het dier, van de leden van het operatieteam en op de apparaten en tafels in de OK. Desinfecteren gebeurt met (vloei)stoffen met een desinfecterende werking. Sterilisatie autoclaaf sterilisator Steriliseren is het doden van alle pathogene, voorwaardelijk pathogene en apathogene micro-organismen en hun eventuele sporen. Steriliseren gebeurt meestal door het gebruik van hele hoge temperaturen. De apparaten die hiervoor ter beschikking staan, zijn de autoclaaf en de sterilisator. De autoclaaf maakt materialen steriel met stoom. De sterilisator maakt materialen steriel met een langdurige, hoge temperatuur. Sterilisatie kan ook plaatsvinden door gebruik van bepaalde chemicaliën, zoals glutaaraldehyde, of bepaalde gassen, zoals ethyleen oxide. Ook wordt gammastraling gebruikt om te steriliseren. In de veterinaire praktijk wordt over het algemeen alleen gebruik gemaakt van een autoclaaf of een sterilisator. Een aantal praktijken bezit beide. Fig. 1.2 Verschillende stadia van reiniging, desinfectie en sterilisatie. REINIGEN, DESINFECTEREN EN STERILISEREN 11