Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grote schoonmaak De noodzaak van reinigen en ontsmetten De handelingen De apparatuur Het ontsmetten Werking, bijsluiter en veiligheid De middelen De controle Aanvullende hygiënemaatregelen Afsluiting 37 2 Ongediertebestrijding Schade en overlast Soorten ongedierte Schadelijke knaagdieren Materiaalongedierte Hygiëneongedierte Huidirriterend ongedierte Omgevingsongedierte Biologische bestrijdingsmethoden Bestrijdingsmiddelen en veiligheidsaspecten Professionele ongediertebestrijding Afsluiting 79 3 Regels zijn regels Arbo Gevaarlijke stoffen Stof, rook en nevel Gassen en dampen Geluid Hygiëneprotocollen Afsluiting 105 Trefwoordenlijst 107 INHOUD 7

2 8 GROTE SCHOONMAAK

3 1 Grote schoonmaak Oriëntatie Overal waar met dieren gewerkt wordt, moet je veel poetsen. Zand, stof, mest, haren, strooisel, enzovoort zorgen ervoor dat het erg snel smerig wordt. Een goede hygiëne lukt alleen maar als het zo schoon mogelijk is. Daarom is het zo belangrijk dat het schoonmaken grondig gebeurt. Leuk werk is het meestal niet. Je wordt er smerig van. Gelukkig zijn er nogal wat apparaten die het werk versnellen en gemakkelijker maken. In de volgende paragrafen leer je de fijne kneepjes van het reinigen en ontsmetten (desinfecteren) en welke apparatuur je er bij kunt gebruiken. 1.1 De noodzaak van reinigen en ontsmetten Klaas moet zijn eigen kamer opruimen en poetsen. Hij baalt altijd als een stekker als het weer zover is. Met lood in zijn schoenen pakt hij de stofzuiger. Het is mooi werk als het gebeurt is, denkt Klaas, maar dan wil ik dat toch zo efficiënt en gemakkelijk mogelijk doen. Waar geleefd en gewerkt wordt, moet je schoonmaken. Anders wordt het een echte puinhoop. Maar voor elke plek bestaat een eigen schoonmaakmethode met bijbehorende apparatuur. Eén van de maatregelen je kan nemen om de verspreiding van ziekten tegen te gaan, is het regelmatig reinigen en ontsmetten van ruimten (afdelingen), hokken en kooien. Soms is dit zelfs een wettelijke verplichting. Binnen veel certificeringprogramma s op veehouderijbedrijven (KKM, IKB) is het reinigen en ontsmetten van bepaalde ruimten en materialen als verplicht onderdeel opgenomen. Op een veehouderijbedrijf is een lege stal of afdeling een ideaal moment om grondig te reinigen en desinfecteren. Hierdoor bestrijd je effectief en efficiënt ziektekiemen, parasieten en ongedierte. Bij het houden van gezelschapsdieren (dierverzorging) zal het veel minder vaak voorkomen dat binnen een vertrek alle kooien tegelijkertijd leeg zijn. Hier is het van belang dat je alle kooien en hokken regelmatig een keer helemaal leegt, goed reinigt en ontsmet. Reiniging en desinfectie zijn nodig om de volgende vijf redenen: dierziektepreventie; volksgezondheid; efficiëntie; kwaliteit; productaansprakelijkheid. Dierziektepreventie Een reiniging en ontsmetting pas je toe om het verspreidingsrisico van ziektekiemen te verkleinen. GROTE SCHOONMAAK 9

4 Het reinigen en desinfecteren is met name belangrijk om de infectiedruk van bepaalde ziektekiemen laag te houden. Je moet hierbij denken aan het verminderen van het aantal aanwezige bacteriën en virussen, maar ook aan bijvoorbeeld wormeieren en (coccidiose)oöcysten. Volksgezondheid Bij de productie van melk, eieren en vlees zijn bepaalde micro-organismen niet gewenst, omdat zij invloed kunnen hebben op de gezondheid van de consument. Bij het houden van gezelschapsdieren is het belangrijk te voorkomen dat dieren voor de mens gevaarlijke ziektekiemen overbrengen. Ziekten die van dier op de mens kunnen overgaan noemen we zoönosen. Efficiëntie Je kunt reinigen en desinfecteren ook gebruiken om het rendement van de productie te verhogen. Dit noem je het economisch voordeel. Het werkt als volgt: wanneer je goed desinfecteert, komen ziekten minder vaak voor of is de kans op een ernstig ziekteverloop minder groot. Ook bij gezelschapsdieren speelt efficiëntie een rol. Met name jonge dieren zijn erg gevoelig voor ziektekiemen. Wanneer je te weinig reinigt en ontsmet loopt de infectiedruk op. Infectiedruk betekent het in grote aantallen aanwezig zijn van ziektekiemen. Een verhoging van deze druk levert allereerst problemen op bij het grootbrengen van jonge dieren. Loopt de infectiedruk te hoog op dan kunnen ook de oudere dieren problemen krijgen. Je ziet dan dat de dieren er minder goed uitzien, minder goed groeien en eerder ziek worden. Met behulp van goede hygiënemaatregelen voorkom je deze problemen. Het bijkomende voordeel is dat je minder medicijnen gebruikt of de dierenarts bezoekt. Kwaliteit Naast het voorkomen van, uit het oogpunt van volksgezondheid, ongewenste microorganismen, kunnen door het reinigen en desinfecteren ook minder medicijnen nodig zijn. Dit is gunstig voor de dieren en voor jou. Want wanneer je minder medicijnen gebruikt, verbetert dit de garantie op de kwaliteit van het eindproduct Productaansprakelijkheid Doordat de informatie rondom producten van dierlijke oorsprong verbeterd is, kan je gemakkelijk de producent van een product achterhalen. Als er iets fout is aan een product kan de betreffende schakel (producent) die voor de fout verantwoordelijk is, aansprakelijk worden gesteld. Dit betekent dat iedere schakel zijn best moet doen om aan te tonen dat alle mogelijke zorg aan het betreffende product besteed is. Bij gezelschapsdieren zie je bijvoorbeeld ook steeds meer dat de koper bij problemen met het dier al snel bij de vorige eigenaar aanklopt. Dit gebeurt zeker wanneer de koop nog niet zo heel lang geleden gesloten is. Binnen de veehouderij spelen alle vijf redenen voor reiniging en desinfectie een even grote rol. Binnen de dierverzorging (gezelschapsdieren) zijn de eerste drie redenen natuurlijk het belangrijkste. 10 GROTE SCHOONMAAK

5 Nadelen van reinigen en ontsmetten Er wordt in de praktijk nogal eens getwijfeld aan het nut van schoonmaken en ontsmetten. Je kunt hierbij denken aan de mogelijk negatieve gevolgen wanneer je dieren in een natte stal zet. De dieren worden dan niet ziek door de ziekteverwekkers, maar doordat ze verkleumen. Dit kan een nadeel zijn, maar dit kun je voorkomen door na reiniging en desinfectie te zorgen voor voldoende droogtijd en opwarmtijd van een afdeling. Ook de opmerking dat een bedrijf niet te steriel moet worden, zul je vaak horen. Volgens deze gedachtegang zouden dieren regelmatig in contact moeten komen met mogelijke ziekteverwekkende (pathogene) ziektekiemen, waardoor ze meer weerstand tegen ziekten opbouwen. Hierbij moet je wel bedenken dat het opbouwen van weerstand tegen vele verschillende ziektekiemen energie vraagt. Energie die anders in de productie gestoken kan worden. Het chronisch aanwezig blijven van een infectie werkt aantoonbaar nadelig door. Bij bedrijven die deze methode toepassen, blijft het productieresultaat achter. In de dierverzorging kost het natuurlijk tijd en geld wanneer je regelmatig reinigt en ontsmet. Het is sterk van het diersoort afhankelijk hoe vaak je een hok of kooi moet reinigen en ontsmetten en hoe hoog de kosten hiervan zijn. Denk bijvoorbeeld maar eens aan een aquarium. Zou je een aquarium geheel willen reinigen en ontsmetten dan betekent dit dat je de vissen tijdelijk ergens anders in moet onderbrengen. Verder zal je het gehele aquarium weer opnieuw moeten inrichten. Zo n drastische stap zul je alleen willen nemen wanneer er bepaalde problemen zijn (algengroei of ziekten) die op een andere manier niet op te lossen zijn. Terraria bijvoorbeeld worden wel regelmatig gereinigd maar minder vaak ontsmet. Hetzelfde geldt voor volières en bijvoorbeeld voor paardenboxen. Ontsmetten is binnen de dierverzorging minder vanzelfsprekend. Toch is ook hier op bepaalde momenten en/of bepaalde plaatsen een desinfectie belangrijk. Effect van reinigen en ontsmetten Zeker binnen de veehouderij vinden onderzoekers maar ook verreweg het grootste gedeelte van de veehouders dat op het gebied van reinigen en ontsmetten de voordelen groter zijn dan de nadelen. In figuur 1.1 zie je het resultaat van een onderzoek.daarbij is het aantal bacteriën per mm 3 staloppervlak geteld nadat de dieren afgeleverd waren en voordat ze gingen schoonmaken. Na het schoonmaken is er opnieuw geteld en na het ontsmetten nog eens. Fig. 1.1 Schoonmaken en ontsmetten geeft rendement. Methode: 'Even met de bezem erdoor' Voordelen Nadelen Snel Niet goed schoon Gemakkelijk/ plezierig Het ontsmetten zal niet effectief zijn Niet duur Veel stofopwerveling In figuur 1.1 zie je drie kolommen. Kolom 1 geeft aan dat er voor het schoonmaken miljarden bacteriën aanwezig zijn per mm 3. Bij het schoonspuiten verdwijnen er nogal DE NOODZAAK VAN REINIGEN EN ONTSMETTEN 11

6 wat. Je hebt er dan nog miljoenen per mm 3. Die krijg je alleen maar kapot, als je ontsmet. En zelfs dan lukt het nog niet voor 100%. Je houdt er nog duizenden over per mm 3. Maar het is toch een flink stuk minder. De kans dat ze een varken ziek kunnen maken (infectiedruk hoog genoeg), is een stuk kleiner. Schoonmaken en ontsmetten heeft dus zeker zin. Wat komt voor reinigen en ontsmetten in aanmerking? Op een veehouderijbedrijf maar ook binnen de dierverzorging (gezelschapsdieren) komen heel veel verschillende materialen, plaatsen en ruimten in aanmerking voor een reiniging en ontsmetting. Iedereen denkt natuurlijk direct aan hokken en afdelingen. Echter ook bij waterleidingen, voersilo s, brijvoer-installaties, mestkelders, hygiënesluizen, ziekenboegen enzovoort, is een regelmatige reiniging en ontsmetting van belang. Injectiematerialen of geboortehulpmiddelen enzovoort, moet je natuurlijk heel frequent reinigen en ontsmetten. Dit geldt eveneens voor destructieplaatsen en los- en leverplaatsen. In de volgende paragrafen leer je alles over het reinigen en ontsmetten van hokken en afdelingen. Vragen 1.1 a Hoe en waarmee maak je schoon? Inventariseer hoe er thuis en op je stagebedrijf wordt schoongemaakt. Geef een drietal voorbeelden van schoonmaken in huis en een drietal voorbeelden van schoonmaken van een bedrijfsruimte. Maak er een lijstje van. In de onderstaande figuur vind je enkele voorbeelden hoe je zo n lijst kunt maken. Fig. 1.2 Voorbeeld van een schoonmaakoverzicht. Schoon te maken plek Ramen Vloeren Hoe en waarmee Wassen met sop en schoontrekken met trekker Vegen met bezem, stoffer en blik b Je kunt pas een goede methode kiezen als je een overzicht hebt van wat er allemaal mogelijk is. Vergelijk met je klasgenoten of er nog meer mogelijkheden zijn, dan de mogelijkheden die jij genoemd hebt. De voor- en nadelen van de verschillende schoonmaakmethoden. Tijd is geld. Het schoonmaken mag niet teveel tijd kosten. Maar het moet ook goed schoon zijn. Wat zijn nu de voor- en nadelen van de verschillende methoden. Bedenk dat je vanmiddag een stal, hok of afdeling in de dierverblijven moet schoonmaken. Zet de voor- en nadelen eens op een rijtje. Om je hierbij te helpen, geven we je alvast een aantal voor- en nadelen in de onderstaande figuur. Neem de tabel over en vul de lijst aan. 12 GROTE SCHOONMAAK

7 Fig. 1.3 De voor- en nadelen van een bepaalde schoonmaakmethode. c In de tekst worden vijf verschillende redenen genoemd die de noodzaak van een goede reiniging en ontsmetting aangeven. Noteer deze vijf verschillende redenen. d Noteer enkele voor- en nadelen van reinigen en ontsmetten. e Het nut van regelmatig een hok of stal schoonmaken is de meeste dierhouders wel duidelijk. Het nut van een regelmatige ontsmetting is lang niet voor iedereen zo duidelijk. Bij sommige huisvestingsvormen is een effectieve ontsmetting ook beslist niet eenvoudig uit te voeren. Geef door middel van een paar voorbeelden aan op welke momenten of op welke plaatsen jij een grondige ontsmetting absoluut noodzakelijk vindt? f Stel dat je vóór het schoonmaken drie miljard ziekteverwekkers meet per cm 3. Na het schoonmaken zijn dit er drie miljoen. Na het ontsmetten nog drieduizend. Wat is in dit geval het rendement van schoonmaken? Hoeveel procent van de ziekteverwekkers is gedood na reiniging? Wat is het rendement van het ontsmetten na het schoon maken? Hoeveel procent van de ziekteverwekkers is gedood na ontsmetten? g Is het mogelijk om in een stal door reinigen en ontsmetten tot een steriele ruimte te komen? Indien ja: waarom is dit belangrijk? Indien neen: waarom is dit minder belangrijk? h Noteer voorbeelden van materialen, ruimten en plaatsen die voor een reiniging en ontsmetting in aanmerking komen. 1.2 De handelingen Het reinigen Reinigen is het verwijderen van zichtbaar vuil. Je kunt dit doen met een schop(je), handveger, bezem en hogedrukspuit. DE HANDELINGEN 13