NB: Een modus is de manier waardoor een spreker zijn houding kan uitdrukken bij een bepaalde handeling of gebeurtenis.

Transcriptie

1 les 27 Les 27: Grammatica Conjunctivus praesens actief De conjunctivus is er voor het imperfectum, plusquamperfectum, maar ook voor het perfectum en het praesens. De conjunctivus praesens vorm je door een a te voegen tussen de werkwoordstam en uitgang. Alleen bij a-stammen wordt geen a tussengevoegd, maar wordt de a van de werkwoordstam een e. Onregelmatig zijn esse, velle en ire. a-stam e-stam mk-stam i-stam capio esse velle ire salutem terream mittam audiam capiam sim velim eam salutes terreas mittas audias capias sis velis eas salutet terreat mittat audiat capiat sit velit eat salutemus terreamus mittamus audiamus capiamus simus velimus eamus salutetis terreatis mittatis audiatis capiatis sitis velitis eatis salutent terreant mittant audiant capiant sint velint eant Conjunctivus praesens passief De conjunctivus praesens passief wordt op dezelfde manier gevormd als de conjunctivus praesens actief, alleen de werkwoordstam en uitgangen zijn anders. a-stam e-stam mk-stam i-stam capio saluter terrear mittar audiar capiar saluteris terrearis mittaris audiaris capiaris salutetur terreatur mittatur audiatur capiatur salutemur terreamur mittamur audiamur capiamur salutemini terreamini mittamini audiamini capiamini salutentur terreantur mittantur audiantur capiantur Conjunctivus praesens deponentia De conjunctivus praesens van de deponentia worden op dezelfde manier gevormd als de conjunctivus praesens passief, alleen de werkwoordstam is anders. a-stam e-stam mk-stam i-stam capio coner verear loquar oriar capiar coneris verearis loquaris oriaris capiaris conetur vereatur loquatur oriatur capiatur conemur vereamur loquamur oriamur capiamur conemini vereamini loquamini oriamini capiamini conentur vereantur loquantur oriantur capiantur NB: Een modus is de manier waardoor een spreker zijn houding kan uitdrukken bij een bepaalde handeling of gebeurtenis. LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 1/16

2 Conjunctivus praesens in de hoofdzin Nr. Naam Gebruik Voorbeeld 1 Adhortativus (aansporing) Als de spreker tot een handeling aanspoort (gebied. wijs kan ook). 2 Prohibitivus (verbod) Voor een aansporing iets niet te doen (ne + conjunctivus praesens of perfectum). 3 Dubitativus (twijfelvraag) De conjunctivus drukt in een directe vraagzin twijfel uit. 4 Optativus (wens) Een wens uitdrukken, kan duidelijker worden aangegeven met utinam (moge.../ och...) 5 Potentialis (mogelijkheid) Een handeling of gebeurtenis wordt als mogelijk of waarschijnlijk geopperd. Fugiamus! Laten wij vluchten! Ne fugiamus. Wij moeten niet vluchten. Quid faciamus? Wat moeten we doen? (Utinam) nos servetis. Mogen jullie ons redden. Quis hoc dubitet! Wie zou hieraan (kunnen) twijfelen? Conjunctivus praesens in de betrekkelijke bijzin Nr. Naam Gebruik Voorbeeld 1 Definiërend De betr. bijzin geeft een groep/ persoon/ ding aan waarop een bepaalde uitspraak van toepassing is. Vaak toe te voegen aan het antecedent zijn de woorden zulk en zodanig. 2 Finaal/ doelaangevend Les 27: Oefeningen De betr. bijzin geeft een bedoeling weer. Nederlands 1. salutet hij mag groeten (C) 2. salutat hij groet 3. terream ik verschrik (C) 4. terreant zij verschrikken (C) 5. terrent zij verschrikken 6. mittam (2x) ik stuur (C) ik zal sturen (futurum) 7. capiamus wij pakken (C) 8. capiemus wij zullen pakken 9. capimus wij pakken 10. velitis jullie willen (C) Sunt qui precentur. Er zijn (zulke) mensen die bidden. Amici pervenerunt qui nobis nuntiarent. Vrienden arriveerden om ons te berichten. LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 2/16

3 11. sint zij zijn (C) 12. sunt zij zijn 13. audias jij hoort (C) 14. audis jij hoort 15. eat hij gaat (C) 16. eam (2x) ik ga (C) haar (aanwijzend voornaamwoord is, ea, id) 17. sit hij is (C) 18. est hij is 19. salutetur hij wordt begroet (C) 20. salutatur hij wordt begroet 21. terreantur zij worden verschrikt (C) 22. terrentur zij worden verschrikt 23. mittar (2x) ik word gestuurd (C) ik zal worden gestuurd (futurum exactum) 24. mittor ik word gestuurd 25. audiamini jullie worden gehoord (C) 26. audiemini jullie zullen worden gehoord (futurum exactum) 27. audimini (2x) jullie worden gehoord hoort (gebiedende wijs mv.) 28. capiaris jij wordt genomen (C) 29. capieris jij zult worden gepakt (futurum exactum) 30. caperis jij wordt gepakt 31. mitteris (2x) jij zult worden gezonden (futurum exactum) jij wordt gezonden Praesens ind. Praesens conj. Impf. ind. Impf. conj. Futurum puto ambulet confirmabant tangeret ages frangis cognoscant cogebatis vellet iubebit mandat moveat premebamus rediremus expellam opprimitis rogem rogabam toleremus opprimetis expellam excedebamus daretis perdes malimus regebatis timerent intereas LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 3/16

4 Grammatica oefeningen tekst 27B A. Geef de 6 conjunctivus vormen uit regel 4 t/m 11 en licht toe waarom de conjunctivus is gebruikt. Regel Conjunctivus Toelichting 5 precarentur definiërend in de bijzin 6 moriamur conjunctivus optativus 7 servetis conjunctivus optativus 9 augerent definiërend in de bijzin 11 operiamur na voegwoord ne 11 oblidamur na voegwoord ne B. Geef naamval, getal en functie. Regel Woord Naamval Getal Functie 1 lumine ablativus enkelvoud Ablativus absolutus 3 clamores accusativus meervoud Lijdend voorwerp 5 metu ablativus enkelvoud Reden/ oorzaak 7 deos accusativus enkelvoud Subjectsaccusativus 9 pericula accusativus meervoud Lijdend voorwerp 13 periculis ablativus meervoud Na voorzetsel in Les 27: Zinnen Nederlands 1. Te rogo ut ad urbem venias. Ik vraag jou om naar de stad te komen. 2. Te rogabam ut ad urbem venires. Ik vroeg jou opdat jij naar de stad kwam. 3. Manebo, dum portas aperiatis. Ik zal wachten totdat jullie de poorten openen. 4. Metuimus, ne aeger sit. Wij vrezen dat hij ziek is. 5. Tam iratus est, ut eam adiuvare nolit. Hij is zo boos, dat hij haar niet wil helpen. 6. Pugna, ne pereas! Vecht, opdat je niet vergaat! 7. Dicam, cur tu felix sis. Ik zal zeggen waarom jij gelukkig bent. 8. Vos rogat, quid fiat. Hij vraagt jullie, wat er gebeurt. 9. Ne timeas. Vrees niet! (prohibitivus) 10. Quid nunc agam? Wat moet ik nu doen? (dubitativus) 11. Hac victoria gaudeamus. Laten wij blij zijn met deze overwinning. (adhortativus) 12. Ne fugiamus. Laten wij niet vluchten. (prohibitivus) 13. Quo modo id faciamus? Op welke manier moeten wij dit doen? (dubitativus) LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 4/16

5 14. Cives hortemur, ut oppidum relinquant. Wij sporen de burgers aan om de stad te verlaten. (adhortativus) 15. Nunc silentium rumpam. (2x) Laat ik nu de stilte verbreken. (adhortativus) Nu zal ik de stilte verbreken. (futurum) 16. Consul sententiam det. Laat de consul zijn mening geven. (adhortativus) 17. Quid puer patri respondeat? Wat antwoord de jongen aan zijn vader? (dubitativus) 18. Utrum hic maneamus an hinc excedamus? 19. Ianuam aperiamus et domum intremus. 20. Ne putetis vos tutos futuros esse, cum hostes abiissent. 21. Vivamus atque amemus! Vita brevis est. 22. Princeps vobis imperat ut statuas sibi ponatis. Moeten wij hier wachten of moeten wij hier weggaan? (dubitativus) Laten wij de deur openen en het huis binnengaan. (adhortativus) Jullie moeten niet menen dat jullie veilig zullen zijn, toen de vijanden weg waren gegaan. (prohibitivus) Laten wij leven en laten wij liefhebben! Het leven is kort. (adhortativus) Jullie keizer beveelt dat jullie standbeelden neerzetten voor hem. 23. Ne credamus istis barbaris. Wij moeten die barbaren niet geloven. (prohibitivus) 24. Gaudeamus nos brevi tempore filias nostras visuros esse. 25. Vereor ne clade maxima pereant. 26. Dubitamus utrum maneamus an abeamus. Laten wij blij zijn dat wij in korte tijd onze dochters zullen vinden. (adhortativus) Ik vrees dat zij door een zeer grote nederlaag omkomen. (bijzin met ne ) Wij twijfelen of we moeten blijven of weggaan. (dubitativus of ind. vraag zonder moeten) 27. Vivat regina. Leve de koningin! (optativus) 28. Nihil est dictum quod non sit dictum prius. 29. Huic viro, cui omnia desint, pecuniam demus. 30. Utinam pater lacrimis nostris commoveatur. Niets is gezegd, wat niet eerder gezegd is. (bijzin definiërend) Laten wij aan deze man, bij wie alles ontbreekt, geld geven. (bijzin definiërend, adhortativus) Och, moge vader ontroerd worden door onze tranen. (optativus) 31. Valeant liberi et uxor mea. Moge mijn kinderen en mijn vrouw gezond zijn. (optativus) 32. Sit tibi terra levis. Moge de aarde licht zijn voor jou. (optativus) 33. Mittamus amicos ad matrem qui victoriam filii nuntient. 34. Cives legatos miserunt qui ab rege pacem peterent. 35. Ne veniant barbari qui domos nostras deleant. Laten wij de vrienden naar de moeder sturen om de overwinning van haar zoon te berichten. (adhortativus en bijzin finaal) De burgers stuurden gezanten om vrede te vragen aan de koning. (bijzin finaal) Moge de barbaren niet komen om onze huizen te verwoesten. (prohibitivus, bijzin finaal) LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 5/16

6 36. Utinam domus vestra semper felix sit. Moge jullie huis altijd gelukkig zijn. (optativus) Les 27: Woorden Deze lijst wordt gedeeld via tarafokker.wrts.nl. Nederlands 1. verto, verti (vertere) (om)draaien, omkeren, veranderen 2. vertor, versus (verti) zich omdraaien, zich wenden naar, veranderen 3. consido, consedi (considere) gaan zitten 4. dubius twijfelend, onzeker 5. oppidum (vesting)stad 6. contrarius tegengesteld 7. pars, partis (vrl.) deel, kant 8. litus, litoris (onz.) kust, strand 9. harena zand 10. latus, lateris (onz.) zijde, flank 11. ater, atra, atrum zwart 12. hic (bijw.) hier 13. intereo, interii, interitum (interire) sterven morior, mortuus sum, fut. moriturus 14. (mori) sterven 15. cinis, cineris (mnl.) as 16. rarus hier en daar, zeldzaam 17. respicio, respexi, respectus (respicere) omkijken, bemerken 18. densus dicht (opeen) 19. inquam zeg ik 20. tenebrae (mv.) duisternis 21. sunt qui + conj. er zijn mensen die 22. precor, precatus sum (precari) bidden, smeken 23. utinam + conj. och, moge aeternus eeuwig 25. mecum met mij 26. regredior, regressus sum (regredi) terugkeren 27. mundus wereld 28. surgo, surrexi (surgere) opstaan, opstijgen 29. pondus, ponderis (onz.) gewicht 30. queror, questus sum (queri) klagen 31. habitus, habitus houding, toestand LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 6/16

7 les 28 Les 28: Grammatica Het gerundivum De gerundivumconstructie bestaat uit een zelfstandig naamwoord en een daarmee congruerende gerundivumvorm. Zo'n combinatie is vaak te vertalen met om te. Er staat dan vaak ad (+ acc.) of (gen. +) causa/ gratia bij. In de ablativus wordt hij alleen anders vertaald, en de dativus komt weinig voor. Nederlands Nom. het schrijven scribendus Gen. de kunst van het schrijven van een brief epistulae scribendae ars Dat. ik doe moeite voor het schrijven van een brief epistulae operam do Acc. Abl. ik pak een pen om een brief te schrijven/ ik pak een pen tot het schrijven van een brief ik nodig een vriend uit met/ door het schrijven van een brief ad epistulam scribendem stilum capio epistula scribenda amicum Gerundivum van verplichting Net als participia lijkt het gerundivum erg op een bijvoeglijk naamwoord. Het wordt gevormd door de werkwoordstam + (e)ndus en wordt verbogen volgens bonus. Met een vorm van esse vertaaal je het gerundivum passief met moet worden, of soms met kan/ mag worden. Quid retinendum est? Wat moet worden vastgehouden? Dativus van handelende persoon (dativus auctoris) Bij een gerundivum staat degene die de handeling uitvoert in de dativus. Dit heet de dativus auctoris. Quid mihi faciendum est? Wat moet er door mij gedaan worden? => Wat moet ik doen? Verschil dativus possessivus en auctoris mihi villa est aan mij is een villa => ik heb een villa (possessivus) mihi rogandum est het moet door mij gevraagd worden (auctoris) Het gerundivum als aanvulling bij werkwoorden Bij werkwoorden als (over)geven, (over)laten, ervoor zorgen en moeite doen kan een gerundivum als aanvulling worden gebruikt. Curat aquam in civitatem perducendam = Hij zorgt ervoor dat water naar de stad wordt geleid. Les 28: Zinnen Primum princeps consulendus erat. Existimo consules dimittendos esse. Nederlands Eerst moest de keizer worden geraadpleegd. Ik meen dat de consuls moeten worden weggestuurd. LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 7/16

8 Tale consilium nobis non probandum est. Zo'n plan moet door ons niet worden goedgekeurd. Amicitiae malae semper vitandae sunt. Slechte vriendschappen moeten altijd worden vermeden. Multi loci videndi mihi sunt. Quae poena ei patienda erit? Officium tibi est adiuvandorum civium. Epistulae cito ad imperatorem perferendae sunt. Pecunia dabitur ad corrumpendum iudicem. Milites venerant ad defendam urbem. Consilia belli omittenda sunt. Ad te venimus filiarum videndarum causa. Vir salutandus est. Cupidus hostium expellendorum. Ars epistulae scribendae. Paratus ad cives occidendos. Principis laudandi causa. Hoc omittendum est. Ad vitia vitanda. De donis dandis. Spes oppidorum occupandorum. Orationis habendi gratia. Ad patriam liberandam. In urbe defendenda. Labores non fugiendi sunt. Legatorum mittendorum causa. Libris legendis. Ad oraculum consulendum. In flumine transeundo. Praemiis pulcherrimis promittendis. Vele plaatsen moeten door mij worden bezocht. Welke straf zal door hem moeten worden ondergaan? Jij hebt de taak om de burgers te helpen. De brieven moeten snel naar de keizer worden gebracht. Geld zal gegeven worden om de rechter om te kopen. Soldaten waren gekomen om de stad te verdedigen. De plannen van de oorlog moeten worden weggelaten. Wij zijn gekomen naar jou om de dochters te bezoeken. De man moet worden begroet. Verlangen om de vijanden te verdrijven. De kunst van het schrijven van een brief. Bereid om de burgers te doden. Om de keizer te prijzen. Dit moet worden weggelaten. Om schulden te vermijden. Over het geven van geschenken. De hoop om steden te bezetten. Om een redevoering te houden. Om het vaderland te bevrijden. Bij het verdedigen van de stad. De inspanningen moeten niet ontvlucht worden. Om gezanten te sturen. Door boeken te lezen. Om het orakel te raadplegen. Bij het oversteken van de rivier. Door het beloven van zeer mooie beloningen. LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 8/16

9 Haec tibi omittenda erant. Nunc leges instituendae erunt. Deze dingen moeten door jou worden weggelaten. Nu zullen de wetten moeten worden ingesteld. Res publica regenda est uni imperatori. De staat moet door één opperbevelhebber worden geregeerd. Aliqua vitia vitanda erunt. Cur hoc mihi probandum esse putas? Haec omnia nobis agenda erant. Illi viri optimi consulendi sunt. Pueris parvis consulendum est. Epistula Traiano scribenda erit. Hi pulchri libri tibi legendi sunt. Cur imperatores deos orandos esse putant? Romam vobis abeundum est. Cato semper in senatu dicebat Carthaginem esse delendam. Castra militibus fortius defendenda sunt. Portae urbis claudendae erant, ne hostes ingredi possent. Uxoris curandae causa vir domum cito venit. Cupidus filiorum videndorum pater longum iter faciet. Carthaginis delendae causa Scipio copias in Africam traduxerat. Legati a rege Romam mittentur ad bellum finiendum. Diu loquebantur de pace facienda. Nulli imperatori ius est huius oppidi aggrediendi. Sommige fouten zullen moeten worden vermeden. Waarom vind jij dat dit door mij moet worden goedgekeurd? Al deze dingen moesten door ons worden gedaan. Die zeer goede mannen moeten worden verzorgd. Er moet door de kleine jongens worden geraadpleegd. Er zal door Trajanus een brief moeten worden geschreven. Deze mooie boeken moeten door jou worden gelezen. Waarom menen de opperbevelhebbers dat de goden gesmeekt moeten worden? Er moet door jullie naar Rome gegaan worden. Cato zei in de senaat altijd dat Carthago moest worden vernietigd. Het legerkamp moet sterker worden verdedigd door de soldaten. De poorten van de stad moesten worden gesloten, opdat de vijanden die niet konden binnengaan. De man is snel naar huis gekomen om zijn vrouw te verzorgen. De vader zal een lange reis maken begerig om zijn zonen te zien. Scipio had zijn legermacht overgezet naar Afrika om Carthago te vernietigen. De gezanten zullen door de koning naar Rome worden gestuurd om de oorlog te beëindigen. Lange tijd spraken zij over het sluiten van vrede. Geen enkele keizer heeft het recht (mooier: is gerechtigd) deze stad aan te vallen. LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 9/16

10 Libris legendis discimus. In flumine traiciendo plures milites equique perierunt. Ad orationem Ciceronis audiendam ad Forum venimus. Caesar artem belli gerendi bene scit. Isti senatores pessimi consilium ceperunt Iulii Caesaris interficiendi. Consul militibus signum pugnae committendae dedit. Quis librum scripsit de arte rei publicae gerendae. Cives operam dent tantae pecuniae comparandae. Venisti patris consulendi gratia? Ad hoc spectaculum videndum dimissi sunt. In urbe defendenda aliqui cives corrupti sunt. Legiones Romanae hac nocte aggrediendae sunt. Caesar curabit pontem aedificandum. Nunc vobis non loquendum, sed tacendum est. Wij leren door het lezen van boeken. Meerdere soldaten en paarden kwamen om bij het oversteken van de rivier. Wij kwamen naar het Forum om naar de redevoering van Cicero te luisteren. Caesar kent de kunst van het oorlog voeren goed. Die zeer slechte senatoren vatten het plan op om Julius Caesar te doden. De consul gaf de soldaten het teken om een gevecht aan te gaan. Wie schreef het boek over de kunst van het leiden van een staat? Laat de burgers veel moeite doen om zoveel geld te verwerven. Ben jij gekomen om vader te raadplegen? Zij zijn weggestuurd om dit schouwspel te zien. Sommige burgers zijn omgekocht bij het verdedigen van de stad. De Romeinse legioenen moeten deze nacht worden aangevallen. Caesar zal zorgen voor het bouwen van een brug. Nu moet er door jullie niets worden gezegd, maar moet er door jullie worden gezwegen. Les 28: Woorden Deze lijst wordt gedeeld via tarafokker.wrts.nl. Nederlands 1. multum (bijw.) zeer, erg, veel 2. nimis (bijw.) te, te veel 3. existimo (existimare) houden voor, achten, oordelen, menen 4. mihi videtur, visum est het schijnt mij toe, ik besluit 5. consulo, consului, consultus (consulere) beraadslagen, + acc. raadplegen, + dat. zorgen voor 6. quaero, quaesivi, quaesitus (quaerere) zoeken, (ab/ ex + abl.) vragen aan 7. decretum besluit 8. profero, protuli, prolatus (proferre) te voorschijn brengen 9. probo (probare) goedkeuren, aannemelijk maken 10. -ve of LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 10/16

11 Nederlands 11. dimitto, dimisi, dimissus (dimittere) wegsturen, laten gaan 12. causa reden, oorzaak 13. gerundivum (gen. + causa wegens, om te 14. omitto, omisi, omissus (omittere) achterwege laten, weglaten, opgeven 15. opus est + abl. het is nodig 16. male (bijw.) slecht 17. fons, fontis (mnl.) bron 18. erigo, erexi, erectus (erigere) oprichten 19. vel of 20. evenio, eveni, eventum (evenire) gebeuren 21. utilitas, utilitatis (vrl.) nut, voordeel, belang 22. saeculum generatie, tijdperk, eeuw 23. aggredior, agressus sum (aggredi) aanvallen 24. vitium gebrek, fout, schuld 25. gratia charme, gunst, geliefdheid, dank 26. gerundivum (gen.) + gratia wegens, om te 27. nuper onlangs 28. vastus woest, wijd, uitgestrekt 29. privatus (ambteloos) burger 30. latus breed, wijd, uitgestrekt 31. satis (+ gen.) voldoende 32. usquam ergens praecipio, praecepi, praeceptus 33. (praecipere) voorschrijven 34. secundum + acc. langs, na, volgens 35. eiusmodi van deze aard, zulke 36. corrumpo, corrupi, corruptus (corrumpere) bederven, omkopen 37. brevi (bijw.) in korte tijd 38. comparo (comparare) vergelijken, gereedmaken, verwerven admoneo, admonui, admonitus 39. (admonere) waarschuwen 40. opera moeite, inspanning 41. operam do, dedi (dare) (+ dat.) zich moeite geven (om/ voor), zich inspannen (om/ voor) LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 11/16

12 les 29 Les 29: Grammatica Nominativus cum infinitivo (N.c.I) A.c.I De A.c.I wordt gebruikt na werkwoorden van zeggen, menen, horen etc. Dicunt Hadrianum Antinoum amavisse = Ze zeggen dat Hadrianus van Antinoüs heeft gehouden. N.c.I De N.c.I is de nominativus cum infinitivo. Het wordt gebruikt bij passieve vormen, vooral van dicere, putare, tradere, iubere, vetare en videri. Hadrianus dicitur Antinoum amavisse = Men zegt dat Hadrianus van Antinoüs heeft gehouden (letterlijk: Hadrianus wordt gezegd van Antinoüs te hebben gehouden). Antinous putatur vitam devovisse = Men meent dat Antinous zijn leven heeft opgeofferd (letterlijk: Antinoüs wordt gemeend zijn leven opgeofferd te hebben) Gebruik aliquis en quis Na si, nisi, num en ne gaat ali niet met quisje mee. Dit wil zeggen dat na deze woorden niet aliquis, maar quis wordt geschreven. Je vertaalt quis wel als aliquis. Vita principis longius producetur, si quis pro eo vitam devoverit. = Het leven van de keizer zal worden verlengd, als iemand zijn leven voor hem zal hebben opgeofferd. Memini, odi en novi Memini en odi hebben alleen perfectumvormen, maar deze worden vertaald als praesens. Ook novi heeft een praesens-betekenis, maar novi komt eigenlijk van nosco (noscere). memini ik herinner mij odi ik haat novi ik weet memineram ik herinnerde mij oderam ik haatte noveram ik wist meminero ik zal mij herinneren odero ik zal haten novero ik zal weten meminisse zich herinneren odisse haten novisse weten/ kennen Semi-deponentia Soleo, gaudeo en audeo hebben alleen in de voltooide tijden deponens-vormen. Daarom zijn het semi-deponentia (= halve deponentia). De ppp (participium perfectum passief) van deze semi-deponentia vertaal je vaak als praesens. Werkwoord Voltooide tijd Betekenis Ppp Betekenis ppp soleo solitus sum de gewoonte hebben solitus gewoon gaudeo gavisus sum blij zijn gavisus verheugd, blij audeo ausus sum durven ausus durvend LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 12/16

13 Irrealis: onwerkelijkheid De conjunctivus wordt ook in hoofdzinnen gebruikt, en heeft dan een speciale betekenis. De conjunctivus imperfectum en plusquamperfectum worden in de hoofdzin gebruikt om een onware gebeurtenis of situatie te tonen. Vaak is dit met een voorwaardelijke bijzin (begint met si), waar ook een conjunctivus imperfectum of plusquamperfectum staat. De als-zin laat dan een voorwaarde zien die niet waar is. Si Hadrianus non tam validus esset, non tantum terrarum circumiret = Als Hadrianus niet zo gezond was/ zou zijn, zou hij niet zoveel landen bezoeken. Si Hadrianus filium habuisset, Antoninum non adoptavisset = Als Hadrianus een zoon zou hebben gehad, zou hij Antonius niet hebben geadopteerd. Een conjunctivus imperfectum en plusquamperfectum die een onwerkelijkheid uitdrukt, is een irrealis. Les 29: Oefeningen Nederands memineras oderatis novisse audet audit ausa est solet soliti sumus meministi oderit odit oderat noveramus gavisi eratis ausus meminisse solitus esse odistis noverunt gavisa jij herinnerde je jullie haatten te weten hij durft hij hoort zij heeft gedurfd hij heeft de gewoonte wij zijn gewoon geweest jij herinnert je hij zal haten hij haat hij haatte wij wisten jullie waren blij geweest durvend zich te herinneren gewoon te zijn geweest jullie haten zij kennen verheugd, (zich) verheugend LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 13/16

14 Les 29: Zinnen Hadrianus iubet milites urbem condere. Hic vir maestissimus esse videbatur. Roma dicitur urbs pulcherrima esse. Senatores dicunt me orationem longiorem habuisse. Putabamus te carmina illa scripsisse. Antinous deus factus esse credebatur. Orationem longiorem habuisse dicor. Carmina illa scripsisse putaris. Amicus meus dicit Romam urbem pulcherrimam esse. Existimant hunc virum maestissimum fore. Metu poenae tacuisse videmini. Dicite, si quis causam mortis Antinoi bene scit. Nederands Hadrianus beveelt dat de soldaten een stad stichten. Het scheen dat deze man zeer bedroefd was. Men zegt dat Rome een zeer mooie stad is. De senatoren zeggen dat ik een lange redevoering gehouden heb. Wij meenden dat jij die die liederen had geschreven. Men geloofde dat Antinous tot god gemaakt was. Men zegt dat ik een te lange redevoering hield. Men meent dat jij die liederen hebt geschreven. Mijn vriend zegt dat Rome de mooiste stad is. Zij menen dat deze man zeer bedroefd zal zijn. Het schijnt dat jullie hebben gezwegen uit angst voor straf. Jullie moeten zeggen, als iemand de oorzaak van de dood van Antinoüs goed weet. Eamus, si quod iter facile nobis ostenderitis. Laten wij gaan, als jullie een of andere weg aan ons zullen hebben getoond. Urbs Roma a Romulo condita esse traditur. Si quis servus domo fugit, omnes servi poena digni sunt. Servi non fugient, ne quis ex eis puniatur. Hadrianus motem adulescentis amati valde doluisse creditur. Post mortem eius astrum videbatur, quod Antinous esse dicitur. Servus nihil meminerit. Puer dicit se nihil novisse. Er wordt overgeleverd dat de stad Rome is gesticht door Romulus. Als een of andere slaaf uit huis vlucht, zijn alle slaven straf waardig. De slaven zullen niet vluchten opdat niemand van hen wordt gestraft. Men gelooft dat Hadrianus zeer getreurd heeft om de dood van de geliefde jongeman. Na zijn dood scheen een ster waarvan men zegt dat het Antinoüs is. De slaaf zal zich niks herinneren. De jongen zegt dat hij niks weet. LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 14/16

15 Servus dicitur nihil meminisse. Populus principem oderat. Populus videbatur principem odisse. Novi nomen eius. Huius viri non meminerat. Novisti omnia quae tibi scripsi. Ille vir simul amat et odit amicam suam. Si non tot libros edidisset, sine gloria mortuus esset. Si Hadrianus non vixisset, non tot opera pulchra in Imperio Romano fuissent. Nisi nuntium transtulissemus, proelium factum esset. Si ea clade gavisae essetis, nihil didicissetis. Si Cicero tunc non consul fuisset, res publica non servata esset. Si pater vixisset, victoria filii gavisus esset. Si hoc diceres, errares. Hadrianus aliquando questus est Fortunam saepe optimis viris pessimos filios dare. Cecidissem, nisi me monuisses. Gavisi essetis, si hoc vidissetis. Er werd gezegd dat de slaaf zich niks herinnert. Het volk haatte de keizer. Het bleek dat het volk de keizer haatte. Ik weet zijn naam. Hij herinnerde zich deze man niet. Jij zei mij niets nieuws. De man houdt en haat tegelijkertijd zijn vriendin. Als hij niet zoveel boeken had uitgebracht, zou hij zonder roem dood zijn. Als Hadrianus niet had geleefd, zouden er niet zoveel mooie werken in het Imperium Romanum zijn geweest. Als wij het bericht niet hadden overgebracht, zou er een gevecht zijn gebeurd. Als jullie blij zouden zijn geweest om deze nederlaag, zouden jullie niets geleerd hebben. Als Cicero toen geen consul was geweest, zou de staat niet zijn behouden. Als vader had geleefd, zou hij blij zijn met de overwinning van zijn zoon. Als jij dit zou zeggen, vergis je je. Hadrianus heeft eens geklaagd dat het Fortuna vaak aan de beste mannen de slechtste zonen geeft. Ik zou gevallen zijn als jij met niet had gewaarschuwd. Jullie zouden blij zijn geweest, als jullie dit hadden gezien. LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 15/16

16 Les 29: Woorden Deze lijst wordt gedeeld via tarafokker.wrts.nl. Nederlands 1. ingenium karakter, doen en laten, aanleg, talent 2. carmen, carminis (onz.) lied, gedicht 3. litterae (mv.) brief, literatuur, wetenschap 4. pulchritudo, pulchritudinis (vrl.) schoonheid 5. quis (na si, nisi, num. ne) iemand (= aliquis) 6. astrum ster 7. celebro (celebrare) vereren, vieren 8. orbis, orbis (mnl.) kring, cirkel, wereld 9. orbis terrarum wereld 10. soleo, solitus sum (solere) de gewoonte hebben, gewoonlijk doen 11. paene bijna 12. odi (odisse) haten 13. ultro (bijw.) bovendien, uit eigen beweging 14. novi (novisse) kennen, weten 15. memini + gen./ acc. (meminisse) zich herinneren 16. equidem ik persoonlijk, zeker, stellig 17. iudico (iudicare) oordelen 18. audeo, ausus sum (audere) durven 19. gaudeo, gavisus sum (gaudere) blij zijn, + abl. zich verheugen over 20. aliquando eens, ooit 21. validus sterk, krachtig, gezond 22. frigus, frigoris (onz.) kou 23. incido, incidi (incidere) vallen in/ op, terechtkomen in, gebeuren 24. cogo, coëgi, coactus (cogere) dwingen, bijeenbrengen 25. quare waarom, daarom (begin hoofdzin) 26. apertus open, openlijk, duidelijk 27. nascor, natus sum (nasci) geboren worden 28. aequus vlak, kalm, gelijk, onpartijdig, gunstig LA les (grammatica, oefeningen, zinnen, woorden) Tara Fokker 2011 Blz. 16/16