Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 21 APRIL 2016 C N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C N 1. G. V., 2. K. L., 3. E. L., 4. J. L., 5. P. L., allen handelend in hun hoedanigheid van erfgenamen van L. L., eisers, vertegenwoordigd door mr. Johan Verbist, advocaat bij het Hof van Cassatie, met kantoor te 2000 Antwerpen, Amerikalei 187/302, waar de eisers woonplaats kiezen, tegen 1. M. D. C., in eigen naam en als wettige vertegenwoordiger van I. D. C., 2. C. D. S., in eigen naam en als wettige vertegenwoordiger van I. D. C., 3. R. D. S.,

2 21 APRIL 2016 C N/2 4. L. T., verweerders, vertegenwoordigd door mr. Willy van Eeckhoutte, advocaat bij het Hof van Cassatie, met kantoor te 9051 Gent, Drie Koningenstraat 3, waar de verweerders woonplaats kiezen. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent van 13 november Raadsheer Geert Jocqué heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal André Van Ingelgem heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDELEN De eisers voeren in hun verzoekschrift dat aan dit arrest is gehecht, twee middelen aan. III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Eerste middel 1. De appelrechters oordelen dat zonder de fout van de rechtsvoorganger van de eisers er een ernstige kans was dat door de keuze voor een andere sterilisatietechniek of door bijkomende maatregelen te treffen, de zwangerschap had kunnen vermeden worden en door deze fout een reële kans verloren is gegaan om de schade te vermijden. 2. In zoverre het middel ervan uitgaat dat de appelrechters twijfel laten bestaan over het oorzakelijk verband tussen de fout van de rechtsvoorganger van de eisers

3 21 APRIL 2016 C N/3 en het verlies van de kans, berust het op een onjuiste lezing van het arrest en mist het feitelijke grondslag. 3. De rechter kan vergoeding toekennen voor het verlies van een kans op het verwerven van een voordeel of het vermijden van een nadeel indien het verlies van deze kans te wijten is aan een fout. Het verlies van een kans komt voor vergoeding in aanmerking indien tussen de fout en het verlies van deze kans een conditio sine qua non verband bestaat en het om een reële kans gaat. 4. De appelrechters oordelen dat: - de rechtsvoorganger van de eisers tekort gekomen is aan zijn informatieplicht door onvoldoende te wijzen op de falingskansen en de mogelijkheid dat de patiënte toch nog zwanger zou kunnen worden; - de verweerders hierdoor geen bijkomende maatregelen hebben overwogen; - de rechtsvoorganger van de eisers heeft geopteerd voor een sterilisatietechniek waarbij de falingskansen significant hoger lagen dan bij andere; - het niet zeker is dat de wetenschap dat de Hulka-techniek de methode is met de minste complicaties, de verweerders ervan zou weerhouden hebben een andere keuze te maken; - zonder de fout van de rechtsvoorganger van de eisers er een ernstige kans was dat voor een andere sterilisatietechniek zou gekozen zijn of door bijkomende maatregelen de zwangerschap had kunnen vermeden worden. 5. De appelrechters die op deze gronden oordelen dat door de fout van de rechtsvoorganger van de eisers een reële kans is verloren gegaan om schade te vermijden en het verlies van deze kans een schade is die voor vergoeding in aanmerking komt, verantwoorden hun beslissing naar recht. In zoverre kan het middel niet worden aangenomen.

4 21 APRIL 2016 C N/4 Tweede middel Ontvankelijkheid 6. De verweerders voeren een grond van niet-ontvankelijkheid aan: de eisers hebben voor de appelrechters niet aangevoerd dat de schade van I. D. C. niet vergoedbaar is zodat het middel nieuw is. 7. Uit de stukken waarop het Hof vermag acht te slaan, blijkt dat de verweerders voor de appelrechters hebben aangevoerd dat I. D. C. schade lijdt door te moeten leven met haar handicap en de eisers hebben betwist dat de verweerders schade in oorzakelijk verband met de sterilisatie hebben geleden. De grond van niet-ontvankelijkheid moet worden verworpen. Gegrondheid 8. Krachtens de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek is ieder die door zijn foutieve daad, nalatigheid of onvoorzichtigheid aan een ander schade veroorzaakt, verplicht deze schade te vergoeden. De rechter oordeelt onaantastbaar in feite over het bestaan van de schade. Het staat evenwel aan het Hof om na te gaan of hij uit zijn vaststellingen wettig heeft afgeleid dat schade bestaat. Er bestaat geen vergoedbare schade in de zin van voormelde wetsbepalingen wanneer de vergelijking moet worden gemaakt tussen de toestand van een gehandicapt bestaan van een persoon en zijn niet-bestaan. 9. De appelrechters oordelen dat: - zonder de fout van de rechtsvoorganger van de eisers de kans dat de zwangerschap had kunnen vermeden worden, moet geraamd worden op 50 pct.; - de vordering van de eerste en tweede verweerders als wettige vertegenwoordigers van I. D. C. gesteund is op de overweging dat het leven met een zware handicap voor haar resulteert in het ontstaan van morele schade, schade van haar zelfredzaamheid, inkomensschade en esthetische schade;

5 21 APRIL 2016 C N/5 - het feit dat een vergelijking moet worden gemaakt tussen de toestand van een gehandicapt bestaan en een toestand van niet-bestaan, onmogelijk is, niet belet dat I. D. C. aanspraak kan maken op vergoeding van de morele schade en de meerkosten die het gevolg zijn van haar handicap. 10. De appelrechters die de eisers op deze gronden veroordelen tot het betalen van een morele schadevergoeding aan de eerste en tweede verweerders als wettige vertegenwoordigers van I. D. C. en hen voorbehoud verleent voor haar meerkosten ingevolge de handicap, schenden de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek. Het middel is gegrond. Dictum Het Hof, Vernietigt het bestreden arrest in zoverre het de eisers veroordeelt tot morele schadevergoeding aan de eerste en tweede verweerders als wettige vertegenwoordigers van I. D. C., hen in deze hoedanigheid voorbehoud verleent voor meerkosten ingevolge de handicap en uitspraak doet over de kosten. Verwerpt het cassatieberoep voor het overige. Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde arrest. Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent aan de feitenrechter over. Verwijst de aldus beperkte zaak naar het hof van beroep te Brussel. Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, eerste kamer, samengesteld uit afdelingsvoorzitter Alain Smetryns, als voorzitter, en de raadsheren Koen Mestdagh, Geert Jocqué, Bart Wylleman en Koenraad Moens, en in openbare rechtszitting van 21 april 2016 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Alain Smetryns, in aanwezigheid van advocaat-generaal André Van Ingelgem, met bijstand van hoofdgriffier Chantal Van Der Kelen.

6 21 APRIL 2016 C N/6 Ch. Van Der Kelen K. Moens B. Wylleman G. Jocqué K. Mestdagh A. Smetryns

7 VERZOEKSCHRIFT/1 VOORZIENING IN CASSATIE 5 VOOR: 1. mevrouw V. G., 2. mevrouw L. K., 3. mevrouw L. E., de heer L. J., 5. de heer L. P., 15 allen handelend in hun hoedanigheid van erfgenamen en rechtsopvolgers van de heer L. L., overleden op 20 mei 2013, voor wie zij het geding hebben hervat. eisers tot cassatie, 20 bijgestaan en vertegenwoordigd door ondergetekende advocaat bij het Hof van Cassatie Johan Verbist, kantoor houdend te 2000 ANTWERPEN, Amerikalei 187/302, bij wie keuze van woonplaats wordt gedaan TEGEN: 1. de heer D. C. M., optredend in eigen naam en in zijn hoedanigheid van wettelijke vertegenwoordiger van zijn dochter D. C. I., 2. Mevrouw D. S. C., optredend in eigen naam en in haar hoedanigheid van wettelijke vertegenwoordiger van haar dochter D. C. I.,

8 VERZOEKSCHRIFT/2 3. De heer D.S. R., Mevrouw T. L.. verweerders in cassatie. 40 * * * 45 Aan de Heren Eerste Voorzitter en Voorzitter van het Hof van Cassatie, Aan de Dames en Heren Raadsheren in het Hof van Cassatie, 50 Hooggeachte Dames en Heren, 55 Eisers hebben de eer een arrest aan Uw beoordeling voor te leggen dat op tegenspraak tussen partijen werd uitgesproken op 13 november 2014 door de eerste Kamer van het hof van beroep te Gent. FEITEN EN PROCEDUREVOORGAANDEN Tweede verweerster, dochter van derde verweerder en vierde verweerster, is gehuwd met eerste verweerder. Beiden hebben een mentale handicap die het hen niet mogelijk maakt om zelfstandig een kind op te voeden. In oktober 1995 onderging tweede verweerster een sterilisatie uitgevoerd door dr. L. L.

9 VERZOEKSCHRIFT/3 70 Niettemin werd tweede verweerster vervolgens zwanger en is ze op 26 juli 1999 bevallen van een dochter I. D. C. Kort na de geboorte bleek zij te lijden aan een zeer ernstige meervoudige handicap, zowel mentaal als motorisch. De grootouders van I. D. C. werden aangesteld als pleegouders aangezien tweede verweerster en eerste verweerder zelf niet in staat zijn het kind op te voeden. 75 Derde verweerder en vierde verweerster hebben op 15 januari 2001 in hun eigen naam dr. L. gedagvaard voor de Rechtbank van Eerste Aanleg te Dendermonde. Zij verweten hem een fout te hebben begaan en vorderden hiervoor schadevergoeding. Bij conclusie van 9 april 2001 zijn tweede verweerster en eerste verweerder, zowel in hun eigen naam als in hoedanigheid van wettelijke vertegenwoordigers van hun dochter I., vrijwillig tussengekomen in de procedure. 80 Bij vonnis van 20 december 2001 werd dr. L. D. B. aangesteld als deskundige met als opdracht om advies te geven over een mogelijke fout of nalatigheid in hoofde van dr. L. en de schade. 85 Het hoger beroep door dr. L. ingesteld tegen deze beslissing werd bij arrest van 19 november 2009 afgewezen als ongegrond waarna de zaak terug werd verwezen naar de eerste rechter. Bij vonnis van 16 december 2011 werd vastgesteld dat de deskundige zijn verslag niet ter griffie had neergelegd waarna de debatten werden heropend Verweerders vorderden in hun syntheseconclusie voor de eerste rechter de veroordeling van dr. L. tot het betalen van het bedrag van euro aan derde verweerder en vierde verweerster en euro aan tweede verweerster en eerste verweerder in hun eigen naam en aan tweede verweerster en eerste verweerder in hun hoedanigheid van wettelijke vertegenwoordigers van I. D. C. 100 Bij vonnis van 30 maart 2012 werden deze vorderingen afgewezen als ongegrond waarna de verweerders op 14 september 2012 hoger beroep aantekenden waarbij ze de voor de eerste rechter gestelde vorderingen hernamen. Ondergeschikt vorderden zij een schadevergoeding van 75 % op de voornoemde bedragen wegens verlies van een kans.

10 VERZOEKSCHRIFT/4 105 Dr. L. is in de loop van de beroepsprocedure overleden waarna zijn erfgenamen bij akte neergelegd op 2 juli 2014, het geding hebben hervat. Zij vroegen de bevestiging van het bestreden vonnis. De eerste kamer van het hof van beroep te Gent verklaart in het arrest van 13 november 2014 het hoger beroep ontvankelijk en gegrond De gedinghervattende partijen werden veroordeeld om euro te betalen aan derde verweerder en vierde verweerster in eigen naam, euro aan tweede verweerster en eerste verweerder in eigen naam en euro aan tweede verweerster en eerste verweerder in hun hoedanigheid van wettelijke vertegenwoordigers van I. D. C. Voorts werd bevolen dat overeenkomstig artikel 379, lid 2 Burgerlijk Wetboek de geldsommen die aan I. D. C. toekomen op een rekening op haar naam zullen worden geplaatst tot aan haar meerderjarigheid. 120 Voorbehoud werd verleend voor de meerkosten ten laste van I. D. C. ten gevolge van haar handicap. De consorten L. werden veroordeeld tot de kosten van beide instanties. 125 Tegen dit arrest wensen eisers op te komen met de volgende middelen tot cassatie. 130 * * *

11 VERZOEKSCHRIFT/5 EERSTE MIDDEL TOT CASSATIE 135 Geschonden wetsbepalingen artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek Aangevochten beslissing 145 De appelrechters verklaren de aansprakelijkheidsvordering van verweerders tegen dr. L. gegrond en veroordelen de eisers in hun hoedanigheid van erfgenamen van dr. L. tot het betalen van schadevergoeding aan verweerders op basis van de volgende motieven: Zoals hoger aangehaald, was het de bedoeling dat de ingreep irreversibel zou zijn omdat men een zwangerschap bij [tweede verweerster] absoluut wou vermijden. Het is dan ook geenszins zeker dat indien haar ouders door de gyneacoloog degelijk en volledig waren geïnformeerd over de falingskansen en de diverse mogelijke sterilisatietechnieken, zij voor de Hulka-techniek zouden gekozen hebben, eerder dan voor een andere methode die meer zekerheid verschaft. Uit het verslag van de deskundige (pagina 9) blijkt immers dat bij Clip-sterilisatie (Hulka) de falingskansen significant hoger liggen dan bij andere sterilisatietechnieken. Het is in de gegeven omstandigheden ook allerminst zeker dat het argument dat Hulka de techniek is met de minste complicaties [verweerders] ervan zou weerhouden hebben een andere keuze te maken. 165 In hoofde van L. L. dient dan ook een tekortkoming aan zijn informatieplicht als arts te worden weerhouden. Enerzijds heeft hij onvoldoende gewezen op de bestaande falingskansen en de mogelijkheid dat de patiënte toch nog zwanger zou kunnen worden, waardoor [verweerders] geen bijkomende maatregelen hebben overwogen (bijvoorbeeld door te kiezen voor een chirurgische contraceptieve methode bij de partner). Anderzijds

12 VERZOEKSCHRIFT/6 heeft hij geopteerd voor een sterilisatietechniek waarbij de falingskansen hoger lagen dan bij andere Het (mogelijk) gebrek aan ervaring met andere technieken kan niet als excuus worden ingeroepen. L. L. diende de bijzondere situatie van zijn patiente te kennen. Hij had de familie moeten informeren over andere, meer zekere sterilisatietechnieken en, voor zover hij deze technieken bij gebrek aan ervaring onvoldoende beheerste, de patiënte doorverwijzen. Wat het verweer dienaangaande van [eisers] betreft, kan nog het volgende worden opgemerkt: o De hiervoor omschreven informatieplicht kan niet worden afgewenteld op de huisarts. Het behoorde L. L. als gyneacoloog de patiënte (en in dit geval haar ouders) degelijk te informeren, onder meer omtrent de mogelijke sterilisatietechnieken. o De omstandigheid dat vierde verweerster zelf reeds was gesteriliseerd (in 1977) en zij het initiatief heeft genomen om [tweede verweerster] de eerste zes maanden na de ingreep nog de pil te laten nemen, betekent geenszins dat de ganse problematiek haar voldoende bekend was en zij de toestand van haar dochter volledig correct kon inschatten, derwijze dat er geen noodzaak meer was aan informatie. Deze vaststellingen doen dan ook geen afbreuk aan de in hoofde van L. L weerhouden tekortkoming. o Volledigheidshalve kan hier nog aan toegevoegd worden dat in de mate dat de zwangerschap aanvankelijk zou zijn verwelkomd (in het bijzonder door de mentaal gehandicapte [tweede verweerster]), zoals de gerechtsdeskundige meent te moeten stellen, dit evenmin afbreuk doet aan de vastgestelde fout Zonder de fout van L. L. was er een ernstige kans dat door de keuze van [verweerders] een andere sterilisatietechniek of door bijkomende maatregelen te treffen, de zwangerschap bij tweede verweerster (en de schade die de geboorte van het kind voor [verweerders] heeft meegebracht) had kunnen vermeden worden. 205 Dat er daaromtrent geen gerechtelijke zekerheid bestaat, belet niet dat door de fout eventueel een reële kans is verloren gegaan om de schade te verlijden. Ook dit verlies van een kans is een schade die voor vergoeding in aanmerking komt.

13 VERZOEKSCHRIFT/7 Het hof raamt de kans dat de zwangerschap had kunnen vermeden worden op 50 %. 210 (bestreden arrest p. 8-9) Grieven Krachtens de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek is degene die door zijn schuld aan een ander schade berokkent, verplicht deze schade integraal te vergoeden, wat impliceert dat de benadeelde teruggeplaatst wordt in de toestand waarin hij zich zou hebben bevonden indien die daad waarover hij zich beklaagt, niet was gesteld. Degenen die op grond van deze bepalingen een schadevergoeding vorderen moeten aantonen dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen de onrechtmatige daad en de schade zoals deze zich heeft voorgedaan. 225 De appelrechters beslissen dat dr. L. tekort is gekomen aan zijn informatieplicht als arts. Enerzijds heeft hij onvoldoende gewezen op de bestaande falingskansen en de mogelijkheid dat tweede verweerster toch nog zwanger zou kunnen worden waardoor er geen bijkomende maatregelen werden overwogen door verweerders ter voorkoming van een zwangerschap. Anderzijds heeft dr. L. gekozen voor een sterilisatietechniek waarbij de falingskansen hoger waren dan bij andere De appelrechters beslissen dat zonder de fout van dr. L. er een ernstige kans was dat door de keuze van verweerders voor een andere sterilisatietechniek of door bijkomende maatregelen te treffen, de zwangerschap bij tweede verweerster (en de schade die de geboorte van het kind voor verweerders heeft meegebracht) had kunnen vermeden worden. Het hof raamt de kans dat de zwangerschap had kunnen vermeden worden op 50 % aangezien ook bij een andere techniek tweede verweerster alsnog zwanger had kunnen worden. 240 Aldus verbinden de appelrechters de verloren kans aan de keuze van de ouders van tweede verweerster voor een andere sterilisatietechniek of andere bijkomende maatregelen en wordt de kans omschreven als het verlies van de mogelijkheid om de zwangerschap te vermijden. Dat wil zeggen dat er een oorzakelijk verband moet zijn tussen de fout van dr. L. en deze verloren kans. Het moet aldus vaststaan dat het informatieverzuim ertoe geleid heeft dat verweerders de kans om de zwangerschap van tweede verweerster te vermijden, verloren hebben. De fei-

14 VERZOEKSCHRIFT/ tenrechter kan immers vergoeding toekennen voor het verlies van een kans op het verwerven van een voordeel of het vermijden van een nadeel indien het verlies van deze kans het gevolg is van een fout. Het verlies van een kans komt meer bepaald voor vergoeding in aanmerking indien tussen de fout en het verlies van deze kans een conditio sine qua non verband bestaat en het om een reële kans gaat. De appelrechters beslissen ter zake dat de keuze van verweerders voor een andere sterilisatietechniek of andere bijkomende maatregelen de zwangerschap had kunnen vermijden. Dr. L.koos in casu voor de toepassing van de Hulka-clip. Door vervolgens te beslissen dat het geenszins zeker is dat indien de ouders van tweede verweerster degelijk en volledig waren geïnformeerd over de falingskansen en de diverse sterilisatietechnieken, zij voor de Hulka-techniek zouden gekozen hebben eerder dan voor een andere methode die meer zekerheid verschafte, laten de appelrechters twijfel bestaan over het oorzakelijk verband tussen de fout van dr. L. en het verlies van de kans. Uit het deskundigenverslag blijkt immers dat de falingskansen bij de Hulka-methode significant hoger liggen dan bij andere sterilisatietechnieken. Het is, aldus de appelrechters, in de gegeven omstandigheden, ook allerminst zeker dat het argument dat de Hulka de techniek is met de minste complicatie verweerders ervan zou weerhouden hebben een andere keuze te maken. De appelrechters schenden dan ook de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek door dr. L. voor 50 % van de schade van verweerders aansprakelijk te stellen aangezien het causaal verband tussen zijn fout en het verlies van de kans om de zwangerschap van tweede verweerster te vermijden niet met zekerheid vaststaat. Meer bepaald schenden de appelrechters het wettelijk begrip oorzakelijk verband in de zin van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek. TOELICHTING Naast het bewijs van de fout, veronderstelt de schending van de informed consent ( geïnformeerde toestemming ) voorts ook het bewijs van het causaal verband tussen die fout en de geleden schade. In het Belgische recht geldt ter zake de equivalentieleer zodat een fout een oorzaak is van de schade wanneer vaststaat dat zonder de fout de schade zich niet zou hebben voorgedaan zoals ze zich in concreto voordeed. (Cass. 8 oktober 1992, Arr.Cass. 1992, 1177; Cass. 30 april 2003, Arr.Cass. 2003, 1079). Ook indien gebruik wordt gemaakt van de verlies van een kans-leer moet het oorzakelijk verband worden bewezen. Indien een arts een patiënt niet voldoende informeert en/of diens geldige toestemming niet vraagt, wordt de patiënt

15 VERZOEKSCHRIFT/ de kans ontnomen om met kennis van de risico s, de behandelingsalternatieven en gevolgen over de ingreep te beslissen. Daartoe moet worden aangetoond dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen de fout en de schade bestaande uit het verlies van de kans om geïnformeerd toe te stemmen. Vereist is dat de kans reëel is en het verlies van de kans vaststaat. (T. Vansweevelt en S. Tack, Het recht op gezondheidstoestandinformatie en geïnformeerde toestemming, in T. Vansweevelt en F. Dewallens (eds.), Handboek Gezondheidsrecht. Volume II, Antwerpen, Intersentia, 2014, p ) In dit verband beslissen de appelrechters dat zonder de fout van dr. L. er een ernstige kans was dat door de keuze van verweerders voor een andere sterilisatietechniek of door bijkomende maatregelen te treffen, de zwangerschap van tweede verweerster (en de schade die de geboorte van het kind voor verweerders heeft meegebracht) had kunnen vermeden worden. Het hof raamt de kans dat de zwangerschap had kunnen vermeden worden op 50 % aangezien ook bij een andere techniek tweede verweerster nog zwanger had kunnen worden. Aldus verbinden de appelrechters de verloren kans aan de keuze van de ouders van tweede verweerster voor een andere sterilisatietechniek of andere bijkomende maatregelen en wordt de kans omschreven als het verlies van de mogelijkheid om de zwangerschap te vermijden. Dat wil zeggen dat er een oorzakelijk verband moet zijn tussen de fout van dr. L. en deze verloren kans. Het moet aldus vaststaan dat het informatieverzuim ertoe geleid heeft dat de ouders de kans om de zwangerschap te vermijden verloren hebben. In het arrest van 21 oktober 2013 stelde uw Hof immers dat de rechter vergoeding kan toekennen voor het verlies van een kans op het verwerven van een voordeel of het vermijden van een nadeel indien het verlies van deze kans te wijten is aan een fout. Het verlies van een kans komt voor vergoeding in aanmerking indien tussen de fout en het verlies van deze kans een conditio sine qua non verband bestaat en het om een reële kans gaat. (Cass. 31 oktober 2013, AR C N, Zie ook Cass. 17 december 2009, RGAR 2010, nr ; Cass. 15 maart 2010, RGAR 2010, nr ). De appelrechters beslissen evenwel dat het geenszins zeker is dat indien de ouders van tweede verweerster degelijk en volledig waren geïnformeerd over de falingskansen en de diverse sterilisatietechnieken, zij voor de Hulka-techniek zouden gekozen hebben eerder dan voor een andere methode die meer zekerheid verschafte. Uit het deskundigenverslag blijkt immers dat de falingskansen bij de Hulka-methode significant hoger liggen dan bij andere sterilisatietechnieken. Het is, aldus de appelrechters, in de gegeven omstandigheden, ook allerminst zeker dat het argument dat de Hulka de techniek is met de minste complicatie verweerders

16 VERZOEKSCHRIFT/ ervan zou weerhouden hebben een andere keuze te maken. De appelrechters laten zo twijfel bestaan over het causaal verband tussen de fout van dr. L. en de schade en schenden bijgevolg het wettelijk begrip oorzakelijk verband door dr. L. aansprakelijk te stellen voor 50 % van de schade van verweerders (schending van artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek). 335 * * *

17 VERZOEKSCHRIFT/ TWEEDE MIDDEL TOT CASSATIE 345 Geschonden wetsbepalingen - artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek 350 Aangevochten beslissing 355 De appelrechters verklaren de vordering van eerste en tweede verweerder in hun hoedanigheid van wettelijke vertegenwoordigers van I. D. C. (de zgn. wrongful life of foutieve leven vordering) voor de schadeposten morele schade en meerkosten ten gevolge van de handicap gegrond op basis van de volgende motieven: De vordering van [eerste verweerder] en [tweede verweerster] in hun hoedanigheid van wettelijke vertegenwoordigers van I. D. C. 360 Deze eis (wrongful life action) is gesteund op de overweging dat het leven met een zware handicap voor I. D. C. resulteert in het ontstaan van morele schade, schade door aantasting van haar zelfredzaamheid, inkomensschade en ook esthetische schade I. D. C. kan zelf geen vergoeding vorderen voor haar bestaan zelf omdat een vergelijking tussen de toestand van een (gehandicapt) bestaan en van niet-bestaan onmogelijk is. Daarom zijn esthetische schade en inkomensschade niet vergoedbaar, omdat deze schadeposten uitgaan van een vergelijking met de toestand van een valide persoon. Dit belet niet dat I. D. C. wel aanspraak kan maken op vergoeding van de morele schade en de meerkosten die het gevolg zijn van haar handicap.

18 VERZOEKSCHRIFT/ De meerkosten die haar handicap meebrengt, worden vooralsnog niet door haar gedragen, zodat hiervoor enkel voorbehoud kan worden verleend Zoals blijkt uit de omschrijving van haar handicap ontbeert I. D. C. elke vorm van zelfstandigheid en zal zij steeds aangewezen blijven op de hulp van derden. De morele schade in hoofde van het kind kan ex aequo et bono worden begroot op euro waarvan 50% of euro ten laste van [eisers]. (bestreden arrest p ) Grieven Overeenkomstig de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek, moeten degenen die op grond van die bepalingen een schadevergoeding vorderen aantonen dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen de onrechtmatige daad en de schade zoals deze zich heeft voorgedaan. De rechter kan slechts besluiten tot het bestaan van een schade in oorzakelijk verband met de beweerde onrechtmatige daad wanneer hij vaststelt dat, zonder de onrechtmatige daad, de schade zich niet zou hebben voorgedaan zoals die werkelijk ontstaan is en indien die onrechtmatige daad de situatie van het slachtoffer heeft verslechterd ten opzichte van de situatie die zou hebben bestaan indien de onrechtmatige daad niet had plaatsgevonden. De vordering tot schadevergoeding op basis van de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek veronderstelt per definitie het herstel van de benadeelde partij in de situatie die de hare zou zijn geweest, indien de fout niet was gepleegd. Er kan geen schade worden vastgesteld wanneer zoals in dit geval, de situatie van een kind dat leeft moet worden vergeleken met dat van een kind dat nooit zou zijn geboren. In het bestreden arrest beslissen de appelrechters dat I. D. C. vanwege haar handicap zelf geen aanspraak kan maken op vergoeding voor haar bestaan omdat een vergelijking tussen een gehandicapt bestaan en een niet-bestaan onmogelijk is. Bijgevolg kan ze gaan schadevergoeding krijgen wegens esthetische schade en inkomensschade. De appelrechters beslissen evenwel dat I. D. C.k wel aanspraak

19 VERZOEKSCHRIFT/ kan maken op vergoeding wegens haar morele schade en meerkosten die het gevolg zijn van haar handicap. Voor deze laatste schadepost wordt meer bepaald een voorbehoud verleend omdat ze deze kosten vooralsnog niet zelf draagt. Haar morele schade wordt begroot op euro waarvan de helft ( euro) ten laste van eisers wordt gelegd. Het bestreden arrest heeft aldus niet wettelijk het bestaan van een vergoedbare schade kunnen vaststellen, noch, bijgevolg, van een oorzakelijk verband tussen de aan dr. L. verweten fout en de door I. D. C., vertegenwoordigd door haar ouders, ingeroepen schade zodat het bestreden arrest de wettelijke begrippen van vergoedbare schade en van oorzakelijk verband heeft geschonden (schending van de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek).

20 VERZOEKSCHRIFT/14 TOELICHTING Uw Hof heeft in het arrest van 14 november 2014 geoordeeld dat er geen vergoedbare schade in de zin van de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek bestaat wanneer de vergelijking moet worden gemaakt tussen de toestand van een gehandicapt bestaan van een persoon en zijn niet-bestaan. (Cass. 14 november 2014, C N/19, Dit wil zeggen dat de zgn. wrongful life vordering niet gegrond kan worden verklaard. De appelrechters hebben aldus de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek geschonden door de wrongful life vordering gegrond te verklaren voor de morele schade van Iris De Coninck en de schade die ze zou lijden door de meerkosten ten gevolge van haar handicap. Meer bepaald hebben de appelrechters de wettelijke begrippen oorzakelijk verband en vergoedbare schade in de zin van de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek geschonden. 445 * * * 450 Op deze gronden en overwegingen, besluit ondergetekende advocaat bij het Hof van Cassatie voor eisers dat het U, Hooggeachte Dames en Heren, moge behagen het bestreden arrest te vernietigen, de zaak en de partijen te verwijzen naar een ander hof van beroep en uitspraak te doen over de kosten als naar recht. 455 Antwerpen, 30 juni Johan Verbist

21 VERZOEKSCHRIFT/ Bij de indiening ter griffie wordt bij deze voorziening gevoegd: pro-fisco verklaring; 2. het exploot van betekening aan verwerende partijen.