In hoeverre kan BOR bijdragen aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo?

Transcriptie

1 In hoeverre kan BOR bijdragen aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo? Naam: Elles Zielman Studentnummer: Organisatie: Rechtbank Almelo Opleiding: Hogere Juridische Opleiding Praktijkcoach: mr. E. Venekatte Schoolcoach: U. Bruining-Niemann Datum: juni 2012

2 Voorwoord Voor u ligt mijn scriptie die ik heb geschreven gedurende mijn afstudeerperiode aan de Hogere Juridische Opleiding aan het Saxion te Enschede. Deze afstudeeropdracht is uitgevoerd bij de rechtbank Almelo in samenwerking met Begeleide Omgangsregeling (BOR) van Humanitas. Het doel van dit onderzoek is om te constateren in hoeverre BOR bijdraagt aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo. Graag wil ik in dit voorwoord van de gelegenheid gebruik maken om diegenen te bedanken die hebben bijgedragen aan het tot stand komen van deze scriptie. Allereerst wil ik mijn praktijkcoach, mevrouw Liesbeth Venekatte, bedanken voor haar hulp, steun, tijd en inzet. Mede dankzij haar is deze scriptie tot stand gekomen. Ten tweede wil ik de heer Michel Krijnsen, projectleider van BOR, bedanken. Dankzij de heer Michel Krijnsen heb ik veel informatie mogen ontvangen over de verschillende begeleide omgangsprojecten en met name over BOR. Ook wil ik mijn afstudeerdocente, mevrouw Ute Bruining-Niemann, bedanken voor haar begeleiding en ondersteuning gedurende deze afstudeerperiode. Tevens wil ik de personen bedanken die tijd hebben vrijgemaakt voor mij om hen te mogen interviewen. Ik heb met veel plezier gewerkt aan dit onderzoek en ik kijk met plezier terug op deze afstudeerperiode. Ik hoop dat u deze scriptie met net zo veel plezier mag lezen als ik eraan gewerkt heb. Elles Zielman Heino, mei

3 Inhoudsopgave Samenvatting... 6 Lijst van afkortingen Inleiding Aanleiding onderzoek Doelstelling en vraagstelling Onderzoeksopzet Type en methode van onderzoek Onderzoeksstrategieën Bronnen Methoden Dataverzameling Betrouwbaarheid van dit onderzoek Validiteit van dit onderzoek Bruikbaarheid van dit onderzoek Leeswijzer Begeleide Omgangsprojecten Begeleide omgangsprojecten in het arrondissement Almelo Begeleide Omgangsregeling van Humanitas Doelstelling Doelgroep Vrijwilligers Aanbod Samenwerking Project Begeleide Omgang Doelstelling Doelgroep Toelatingscriteria Duur van de hulpverlening Werkwijze Omgangshuis Doelstelling

4 Toelatingscriteria Duur van de hulpverlening Werkwijze Begeleid omgangsproject in het arrondissement Zwolle Omgangshuis Zwolle Doelgroep Doelen Duur van de hulpverlening Toelatingscriteria Werkwijze Beantwoording van de deelvragen Juridische kader Het recht op omgang Omgang tussen ouder en kind Omgang tussen anderen dan ouders en kind Nakoming van een omgangsregeling Gezag Verzorging en opvoeding Recht op informatie Gerechtelijke procedure Verzoekschriftprocedure Partijen in een verzoekschriftprocedure Verloop van de scheidings- en omgangsprocedure Ouderschapsplan Verwijzen naar begeleid omgangsproject Wettelijke grondslag Verwijzen naar een begeleid omgangsproject en de rechtbank Almelo Verwijzen naar een begeleid omgangsproject en de rechtbank Zwolle Projectleider Michel Krijnsen over BOR Waarom is er behoefte aan BOR? Welke zaken zijn wel of niet geschikt voor BOR? Bereidheid Tijdelijkheid

5 4.2.3 Mate van de problematiek Beantwoording van de deelvragen Ervaringen met de begeleide omgangsprojecten Ervaringen met BOR in het arrondissement Almelo Beantwoording van de deelvragen Begeleide omgangsprojecten in het arrondissement Zwolle Is het huidig aanbod voldoende? Waar is behoefte aan? Is er behoefte aan BOR? BOR en de bijdrage in scheidings- en omgangsprocedures Overige opmerkingen Beantwoording van de deelvragen Conclusie Beantwoording van de deelvragen Beantwoording van de onderzoeksvraag Aanbevelingen Literatuurlijst Bijlagen Bijlage I Interviews met de kinderrechters van de rechtbank Almelo Bijlage II Vragenlijst ingevuld door de kinderrechters van de rechtbank Zwolle Bijlage III Gesprek met projectleider van BOR Bijlage IV Gesprek met medewerker van de rechtbank Almelo Bijlage V Gesprek met medewerker van de rechtbank Zwolle Bijlage VI Verklaring gebruikte hulpmiddelen

6 Samenvatting Jaarlijks wordt er een groot aantal verzoekschriften bij de griffie van de rechtbank Almelo ingediend die betrekking hebben op omgangsregelingen. Er worden niet alleen omgangsregelingen vastgelegd in verzoekschriften tot het vaststellen, wijzigen of beëindigen van een omgangsregeling, maar ook in de echtscheidingsprocedure worden regels vastgelegd omtrent de omgang. De kinderrechter kan een omgangsregeling vastleggen in een beschikking, maar ouders kunnen ook zelf tot een omgangsregeling komen en deze vast laten leggen in een beschikking. Hierbij kunnen ouders hulp en ondersteuning krijgen van begeleide omgangsprojecten. Eén van deze begeleide omgangsprojecten is Begeleide Omgangsregeling (BOR) van Humanitas. Uit onderzoek is gebleken dat BOR een succesvol project is op het gebied van ondersteuning bij het tot stand komen van een omgangsregeling. 1 Maar draagt het succes van BOR bij aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo? De onderzoeksvraag van dit onderzoek luidt als volgt: In hoeverre kan BOR bijdragen aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo? Dit onderzoek betreft een kwalitatief onderzoek. Om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden is de onderzoeksmethode casestudy gebruikt in combinatie met het afnemen van interviews en het analyseren van documenten. Na een aantal inleidende hoofdstukken over begeleide omgangsprojecten en de wettelijke grondslag van het recht tot omgang, volgt er een hoofdstuk waarin de projectleider van BOR zich uitlaat over BOR. In het hoofdstuk hierop volgend laten de kinderrechters zich uit over hun ervaringen met begeleide omgangsprojecten. Aan de hand van deze hoofdstukken wordt de onderzoeksvraag beantwoord. Allereerst wordt beschreven wanneer een scheidings- en omgangsprocedure succesvol is verlopen, waarna de conclusie volgt of BOR bijdraagt aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo. De conclusie van het onderzoek luidt als volgt: Een scheidings- en omgangsprocedure wordt door de kinderrechter succesvol bevonden wanneer partijen gezamenlijk tot een omgangsregeling komen waar ze beiden achter staan en dat het een omgangsregeling betreft die in het belang is van het kind. Doordat BOR samen met ouders werkt aan het tot stand komen van een omgangsregeling waarmee zij beiden in kunnen stemmen en dat ze werken aan een omgangsreling die in het belang is van het kind, draagt BOR bij aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedure. Het betreft dan wel de zaken waarin BOR succesvol wordt afgerond. Naar aanleiding van voornoemde conclusie zijn er vier aanbevelingen geformuleerd. De aanbevelingen betreffen het nog sneller oppakken van zaken door BOR na de mondelinge behandeling, het op de hoogte brengen van kinderrechters welke zaken wel en niet geschikt zijn voor BOR, het inbrengen van mediationkwaliteiten bij BOR en het toepassen van BOR in ondertoezichtstellingzaken. 1 Knipping en Waaijenberg 2009, p

7 Lijst van afkortingen BOR = Begeleide Omgangsregeling Twente BW = Burgerlijk Wetboek EVRM = Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden IVBPR = Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten IVRK = Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind PBO = Project Begeleide Omgangsregeling Rv = Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering Wet RO= Wet op de rechtelijke organisatie 7

8 1 Inleiding De rechtspraak in Nederland bestaat uit diverse instanties namelijk: de rechtbanken, de gerechtshoven en de Hoge Raad. 2 De rechtbank Almelo is één van de negentien rechtbanken in Nederland. 3 In de rechtbank Almelo zijn 250 mensen werkzaam in diverse functies. 4 De rechtbank Almelo is onderverdeelt in vier sectoren die zijn opgesplitst naar rechtsgebied. Deze sectoren zijn: bestuursrecht, civiel recht, kanton en strafrecht. 5 De sector bestuursrecht behandelt conflicten tussen de overheid en personen of bedrijven, de sector civiel recht behandelt familiezaken en handelszaken vanaf ,-, de sector kanton behandelt huur-, pacht- en arbeidszaken, bepaalde familie- en strafzaken, beroep tegen boetes en handelszaken tot ,- en de sector strafrecht neemt zaken in behandeling met betrekking tot misdrijven en overtredingen. 6 De sector kanton is gevestigd op twee locaties in Overijssel namelijk in Almelo en in Enschede. 7 De sector civiel recht van de rechtbank Almelo is onderverdeeld in twee teams namelijk het team handelsrecht en het team familie- en jeugdrecht. 8 Het team handelsrecht houdt zich bezig met zakelijke geschillen over de uitvoering van overeenkomsten, schadevergoedingen, faillissementen, schuldsaneringen, onteigeningen en ruilverkavelingen. 9 Het team familie- en jeugdrecht houdt zich bezig met zaken als echtscheidingen, alimentaties, omgangsregelingen, voogdijkwesties, ondertoezichtstellingen van minderjarigen en neemt Bijzondere Opneming Psychiatrische Ziekenhuis (BOPZ) zaken in behandeling. 10 Aangezien dit onderzoek betrekking heeft op omgangsregelingen en begeleide omgangsprojecten wordt dit onderzoek verricht in de sector civiel recht, team familie- en jeugdrecht. Een kinderrechter kan wanneer een verzoekschrift tot het vaststellen, wijzigen of stopzetten van een omgangsregeling wordt ingediend bij het team familie- en jeugdrecht hier een beslissing over nemen. Partijen kunnen ook zelf tot een omgangsregeling komen door middel van inzet van begeleide omgangsprojecten. Partijen kunnen gedurende de procedure bij de rechtbank gebruik maken van een begeleid omgangsproject. Bij de begeleide omgangsprojecten worden ouders door de medewerkers van deze projecten begeleid in het tot stand brengen van een omgangsregeling. Tevens wordt de omgang begeleid door een medewerker van het project. In het arrondissement Almelo is er sprake van een drietal begeleide omgangsprojecten namelijk Begeleide Omgangsregeling (BOR) van Humanitas, Project Begeleide Omgangsregeling (PBO) en het Omgangshuis. BOR is als middelpunt genomen voor dit onderzoek. 1.1 Aanleiding onderzoek In het team familie- en jeugdrecht van de rechtbank Almelo ben ik werkzaam als administratief medewerkster. Tijdens het uitvoeren van mijn werkzaamheden kom ik in aanraking met scheidings- en omgangsprocedures. In deze procedure kunnen partijen gebruik 2 < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei

9 maken van de hulpverlening van drie begeleide omgangsprojecten: BOR, PBO en het Omgangshuis. In dit onderzoek is gekozen om BOR als middelpunt te nemen. De reden hiervoor is dat dit project tijdens mijn werkzaamheden bij de rechtbank Almelo mijn aandacht heeft getrokken. Wat ik bijzonder vind aan dit begeleide omgangsproject is hoe zij te werk gaan door middel van inzet van vrijwilligers. Wat ook mijn aandacht heeft getrokken zijn de positieve geluiden over dit project. Deze positieve geluiden hebben betrekking op het feit dat er geen sprake is van wachttijden en dat het project laagdrempelig is. Tevens is uit onderzoek al gebleken dat BOR een succesvol project is op het gebied van ondersteuning bij het tot stand komen van een omgangsregeling. 11 Bij mij rees de vraag of het succes van BOR ook voor successen zorgt bij de rechtbank Almelo en dan met name in scheidings- en omgangsprocedures. In overleg met mijn praktijkcoach en de projectleider van BOR is dit onderzoek tot stand gekomen. 1.2 Doelstelling en vraagstelling Uit onderzoek is al gebleken dat BOR een succesvol project is, maar werkt dit succes door in gerechtelijke procedures bij de rechtbank Almelo? 12 De doelstelling van het onderzoek is dan ook om te onderzoeken in hoeverre BOR bijdraagt aan een succesvol verloop van scheidingsen omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo. De onderzoeksvraag luidt als volgt: In hoeverre kan BOR bijdragen aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo? Met de term succesvol wordt bedoeld het resultaat dat de meest effectief is en tevredenheid oplevert bij de betrokken partijen. Hiermee wordt niet bedoeld het meest effectief op financieel gebied of de duur van de procedure. Om de probleemstelling te kunnen beantwoorden zijn de volgende deelvragen opgesteld: - Hoe is de situatie met betrekking tot begeleide omgangsprojecten in het arrondissement Almelo en in het arrondissement Zwolle? Welke instrumenten zijn er in de arrondissementen beschikbaar? - Waarom is er behoefte aan BOR? - Welke zaken zijn voor BOR geschikt? - Welke zaken zijn niet voor BOR geschikt? - Hoe worden de voor BOR geschikte zaken bij de rechtbank Zwolle afgehandeld? - Wat is het effect van BOR in een gerechtelijke procedure? - Wanneer is een scheidings- en omgangsprocedure succesvol verlopen? - Hoe kan de bijdrage van BOR in scheidings- en omgangsprocedures worden vergroot? 1.3 Onderzoeksopzet In deze paragraaf wordt de onderzoeksopzet beschreven. Het type en de methode van onderzoek is opgesplitst in subparagrafen. Als eerst komt de onderzoeksstrategie aan bod, waarna de bronnen en methoden van onderzoek volgen en uiteindelijk de wijze van dataverzameling. 11 Knipping en Waaijenberg 2009, p Knipping en Waaijenberg 2009, p

10 1.3.1 Type en methode van onderzoek In deze subparagraaf worden de onderzoeksstrategieën beschreven die in dit onderzoek zijn toegepast. Tevens worden de gebruikte bronnen en onderzoeksmethoden beschreven Onderzoeksstrategieën Voor het onderzoeken van de juridische praktijksituatie kun je kiezen tussen een kwantitatief en een kwalitatief onderzoek, aldus Van Schaaijk. 13 Er is sprake van een kwantitatief onderzoek wanneer men cijfermatige gegevens verzamelt die met behulp van statistische technieken worden geanalyseerd. 14 Er is sprake van een kwalitatief onderzoek wanneer het niet gaat om het verzamelen van meetbare gegevens, maar wanneer het accent ligt op het begrijpen van een gebeurtenis, een situatie, een proces of een verschijnsel in de sociale werkelijkheid. 15 Diegene die het onderzoek verricht, verricht dit onderzoek niet alleen achter zijn bureau maar gaat ook het veld in. 16 Dit onderzoek betreft een kwalitatief onderzoek. Er is namelijk geen sprake van het verzamelen van cijfermatige gegevens die met behulp van statistische technieken worden geanalyseerd. In dit onderzoek worden de scheidings- en omgangsprocedure nader bekeken in combinatie met begeleide omgangsprojecten. De onderzoeker gaat het veld in. Er wordt namelijk gekeken hoe de procedures en de werkwijzen eruit zien bij de rechtbank Almelo, bij de rechtbank Zwolle en bij de begeleide omgangsprojecten. In een kwalitatief onderzoek kan er onderscheid worden gemaakt in drie strategieën namelijk de casestudy, de survey en het veldonderzoek. 17 Kenmerkend voor een casestudy is het bestuderen van een fenomeen als een geheel en in relatie tot zijn omgeving, aldus Van Schaaijk. 18 Voorts wordt deze onderzoeksmethode vaak in combinatie met andere onderzoeksmethoden gebruikt zoals het afnemen van interviews en het analyseren van documenten. Van Schaaijk geeft verder aan dat de gedachte hierachter is dat de onderzoeker een volledig beeld krijgt als je vanuit verschillende invalshoeken en met verschillende methoden gegevens verzamelt. De onderzoeksstrategie survey wordt ook wel een enquête of een vragenlijstonderzoek genoemd. 19 De kennis die wordt verworven in deze onderzoeksstrategie wordt alleen gehaald bij personen en niet uit andere bronnen. 20 Een kwalitatief veldonderzoek lijkt op een casestudy maar is meestal gericht op het doorgronden en in kaart brengen van een groepscultuur, terwijl er in dit opzicht in een casestudy geen beperkingen of voorkeuren zijn. 21 In dit onderzoek wordt er gebruik gemaakt van de methode casestudy. Deze onderzoeksmethode wordt gecombineerd met het afnemen van interviews en het analyseren van documenten om een zo volledig mogelijk antwoord te kunnen krijgen op de onderzoeksvraag en de deelvragen Bronnen Bronnen zijn vindplaatsen van gegevens en kennis. 22 Bronnen die worden geraadpleegd voor het onderzoeken van het recht zijn rechtsbronnen, literatuur en documenten. 23 De bronnen literatuur, documenten en personen worden gebruikt voor het onderzoeken van de praktijk Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Verschuren 2009, p Van Schaaijk 2011, p

11 Personen kunnen op drie manieren fungeren als bron: als respondent, informant en als expert. 25 Aangezien in dit onderzoek het recht en de praktijk worden onderzocht worden alle hiervoor genoemde bronnen gebruikt. Met betrekking tot de bron personen worden interviews afgenomen met experts en vinden gesprekken plaats met informanten. De experts die geïnterviewd worden zijn kinderrechters van de rechtbank Almelo, kinderrechters van de rechtbank Zwolle en de projectleider van BOR. Er is gekozen voor de kinderrechters aangezien zij experts zijn op het gebied van jeugden familierecht door middel van hun jarenlange ervaring op dit gebied. Tevens is er gekozen voor een interview met de projectleider van BOR aangezien hij de persoon is die BOR heeft opgestart en op de hoogte is van het reilen en zeilen bij BOR. De informanten waarmee gesproken wordt zijn administratief medewerkers van de rechtbank Almelo en van de rechtbank Zwolle. Zij zullen de werkwijze met betrekking tot scheidings- en omgangsprocedures toelichten en het verwijzen van partijen naar begeleide omgangsprojecten Methoden Volgens Van Schaaijk wordt de term methoden gebruikt voor de wijzen waarop bronnen worden bloot gelegd. 26 Voorts geeft Van Schaaijk aan dat een methode laat zien hoe je uit de bronnen op een valide en systematische wijze de gewenste informatie kunt halen. Er zijn vier soorten methoden: inhoudsanalyse, interview, enquête en observatie. 27 Een inhoudsanalyse is een methode waarbij je gebruik maakt van bestaand materiaal zoals de wet, verdragen, jurisprudentie, literatuur en documenten. 28 De methode inhoudsanalyse maakt deel uit van het onderzoeken van het recht. De methode interview is te onderscheiden in drie basisvormen: open interview, halfgestructureerde interview en het gestructureerde interview. 29 Bij een open interview wordt gewerkt met één hoofdvraag. 30 Hierdoor ontstaat de mogelijkheid voor de interviewer om een toelichting te vragen op een antwoord, zelf toelichting te geven of nieuwe vragen te stellen. Bij het halfgestructureerde interview is er een vragenlijst of een lijst met onderwerpen maar waarbij ruimte is voor de eigen inbreng van de geïnterviewde. 31 Bij het gestructureerde interview wordt er gewerkt met gesloten vragen. 32 Een enquête is een ondervragingsmethode waarbij van tevoren voor alle te ondervragen personen een vragenlijst vast ligt. 33 Bij een observatieonderzoek verricht de onderzoeker waarnemingen bij personen, situaties, voorwerpen of processen. 34 Voorts wordt een observatieonderzoek vaak op locatie uitgevoerd. In dit onderzoek worden de methoden inhoudsanalyse en interviewen gebruikt. De inhoudsanalyse wordt gebruikt met het analyseren van bestaand materiaal zoals hiervoor omschreven. Met betrekking tot het afnemen van interviews wordt er gebruik gemaakt van de basisvorm halfgestructureerde interview. Hierdoor is er de mogelijkheid om naast de opgestelde vragen nog andere vragen te stellen aan de geïnterviewde. 23 Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p Van Schaaijk 2011, p

12 1.3.2 Dataverzameling Dataverzameling vindt plaats door het verzamelen van bestaand materiaal zoals literatuur, documenten en rechtsbronnen. Tevens vindt in dit onderzoek dataverzameling plaats door middel van het afnemen van interviews Betrouwbaarheid van dit onderzoek De vragen die in het interview en de enquête zijn gesteld zijn open vragen. Het stellen van open vragen verhoogt de betrouwbaarheid van het onderzoek. Zo kunnen er geen toevallige fouten gemaakt worden zoals het per ongelijk verkeerd aankruisen van een antwoord. 35 Tevens is er tijdens het afnemen van de interviews gebruik gemaakt van opnamemateriaal. Hierdoor is de kans minimaal dat de uitwerkingen van de interviews afwijken van hetgeen tijdens het interviews gezegd is. Om de betrouwbaarheid voldoende te kunnen testen moet een onderzoek herhaalbaar zijn. 36 Naar mijn mening is dit onderzoek herhaalbaar. Zolang de begeleide omgangsprojecten die in dit onderzoek aan de orde komen blijven voortbestaan en de rechtbank Almelo deze projecten toepast in de gerechtelijke procedures kan dit onderzoek opnieuw worden uitgevoerd. De uitkomst van een herhaaldelijk onderzoek kan afwijken van hetgeen in dit onderzoek bevonden is. Redenen hiervoor kunnen zijn dat er sprake is van veranderingen in de gerechtelijke procedures of veranderingen bij de begeleide omgangsprojecten. Meningen van de geïnterviewden kunnen hierdoor beïnvloed worden Validiteit van dit onderzoek Betrouwbaarheid is een voorwaarde voor het bepalen van de validiteit. 37 De twee belangrijkste vormen van validiteit zijn de geldigheid van je meetinstrument en die van de onderzoeksgroep. 38 De meetinstrumenten die voor dit onderzoek zijn gebruikt zijn het interview en de enquête. De onderzoeksgroep bestaat uit de kinderrechters van de rechtbank Almelo, kinderrechters van de rechtbank Zwolle en de projectleider van BOR. Tevens zijn er gesprekken gevoerd met informanten. Deze informanten zijn administratief medewerkers van de rechtbank Almelo en van de rechtbank Zwolle. Informanten die ook geïnterviewd hadden kunnen worden voor dit onderzoek waren de vrijwilligers van BOR. Tevens hadden er interviews kunnen plaats vinden met experts, zoals raadsonderzoekers van de Raad voor de Kinderbescherming en experts uit de advocatuur, zoals advocaten. Er is bewust gekozen om informanten zoals de vrijwilligers van BOR niet te betrekken bij dit onderzoek aangezien de onderzoeksvraag betrekking heeft op het verloop van scheidings- en omgangsprocedures bij de rechtbank Almelo. De vrijwilligers van BOR komen bij het uitvoeren van hun werkzaamheden niet direct in contact met de procedure bij de rechtbank Almelo en hadden naar mening van de onderzoeker daardoor te weinig affiniteit met dit onderzoek. Er is bewust gekozen om experts zoals raadsonderzoekers van de Raad voor de Kinderbescherming en advocaten niet te interviewen aangezien het onderzoek te omvangrijk zou worden. De reden waarom is gekozen om een vergelijkend onderzoek te verrichten op het gebied van begeleide omgangsprojecten tussen de rechtbank Almelo en de rechtbank Zwolle is als volgt. In de arrondissementen van verschillende rechtbanken in Nederland wordt, net zoals in het arrondissement Almelo, hulpverlening verricht door BOR. Uit onderzoek bleek dat dit in het arrondissement Zwolle niet het geval is. Aangezien de onderzoeker graag een vergelijkend onderzoek wilde verrichten met een arrondissement waar ze geen BOR tot hun beschikking 35 Verhoeven 2011, p Verhoeven 2011, p Verhoeven 2011, p Verhoeven 2011, p

13 hadden viel de keuze op de rechtbank Zwolle. De korte reisafstand tussen Almelo en Zwolle maakte de keus definitief Bruikbaarheid van dit onderzoek De uitkomst van dit onderzoek is van belang voor de rechtbank Almelo omdat wordt gekeken of de procedures zoals deze nu verlopen naar tevredenheid verlopen of dat er misschien nog verbeterpunten aanwezig zijn. Hierdoor kan de samenwerking met BOR worden verbeterd. Tevens kan de meerwaarde van BOR zichtbaar worden en de samenwerking worden versterkt. Ook is dit onderzoek van belang voor BOR. Als blijkt dat BOR bijdraagt aan een succesvol verloop van scheidings- en omgangsprocedures kan dit eventueel bijdragen aan de toekomstige (voortzetting van de) financiering van dit project door de gemeenten. Het einddoel van dit onderzoek is om zo snel mogelijk tot harmonieuze omgang te komen voor zoveel mogelijk ouders en kinderen. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de begeleide omgangsprojecten beschreven die beschikbaar zijn in het arrondissement Almelo en in het arrondissement Zwolle. Na beschrijving van de begeleide omgangsprojecten komt het juridische kader aan bod in hoofdstuk 3. In dit hoofdstuk wordt de wettelijke grondslag op het recht tot omgang toegelicht en worden de gerechtelijke procedures besproken. Tevens komt de verwijzing van partijen binnen de gerechtelijke procedure naar begeleide omgangsprojecten aan de orde. In hoofdstuk 4 wordt er met Michel Krijnsen, projectleider van BOR, gesproken over BOR. Hoofdstuk 5 beschrijft de ervaringen van de kinderrechters met begeleide omgangsprojecten. Allereerst worden de ervaringen van de kinderrechters van de rechtbank Almelo besproken waarna de ervaringen van de kinderrechters van de rechtbank Zwolle aan bod komen. Hoofdstuk 6 bevat de beantwoording van de deelvragen waarna beantwoording van de onderzoeksvraag volgt. Hoofdstuk 7 bevat aanbevelingen die zijn geformuleerd naar aanleiding van beantwoording van de deelvragen en de onderzoeksvraag. 13

14 2 Begeleide Omgangsprojecten Binnen de arrondissementen Almelo en Zwolle wordt gebruik gemaakt van verschillende begeleide omgangsprojecten. In dit hoofdstuk worden allereerst de begeleide omgangsprojecten binnen het arrondissement Almelo toegelicht, waarna het begeleid omgangsproject dat beschikbaar is binnen het arrondissement Zwolle wordt toegelicht. De deelvragen die betrekking hebben op dit hoofdstuk zijn: Hoe is de situatie met betrekking tot begeleide omgangsprojecten in het arrondissement Almelo en in het arrondissement Zwolle? Welke instrumenten zijn er in de arrondissementen beschikbaar? Welke zaken zijn voor BOR geschikt? Welke zaken zijn niet voor BOR geschikt? 2.1 Begeleide omgangsprojecten in het arrondissement Almelo Binnen het arrondissement Almelo wordt gebruik gemaakt van een drietal begeleide omgangsprojecten: BOR, PBO en het Omgangshuis. In de volgende subparagrafen worden deze begeleide omgangsprojecten nader toegelicht. BOR wordt het meest uitgebreid toegelicht aangezien BOR het middelpunt betreft voor dit onderzoek Begeleide Omgangsregeling van Humanitas Begeleide Omgangsregeling (BOR) is eind jaren negentig door Humanitas gestart in de noordelijke provincies van het land. 39 Humanitas is een landelijke organisatie die er is voor mensen die het even niet in hun eentje redden. 40 Deze mensen kunnen deelnemen aan één van de 600 projecten van Humanitas. 41 Jaarlijks geven ruim vrijwilligers maar liefst deelnemers het zelfvertrouwen terug dat ze nodig hebben om op eigen kracht iets aan hun situatie te veranderen. 42 De projecten en activiteiten van Humanitas worden door lokale afdelingen in heel het land georganiseerd. 43 Op basis van de positieve ervaringen in de noordelijke provincies van het land is vanaf het jaar 2006 BOR in Twente ontwikkeld onder leiding van Michel Krijnsen, projectleider van BOR. 44 BOR onderschrijft het uitgangspunt van het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) dat ieder kind recht heeft op omgang met zijn of haar ouders. 45 Om dit uitgangspunt te realiseren wil BOR ouders een steuntje in de rug geven door middel van inzet van vrijwilligers om uiteindelijk zelf tot een goede omgangsregeling te komen tussen hun kind(eren) en de uitwonende ouder. 46 In artikel 815 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) is bepaald dat gescheiden ouders of ouders die een affectieve relatie hebben gehad vanaf 1 maart 2009 verplicht zijn een ouderschapsplan op te stellen. 47 In het hiervoor genoemde artikel is bepaald dat als onderdeel van dit ouderschapsplan de verdeling van zorg- en opvoedingstaken en het vaststellen van een omgangsregeling moeten worden opgenomen. Het valt voor ouders niet altijd mee om deze regels vast te leggen of om deze regels na te leven. Na een echtscheiding zijn de verhoudingen tussen de ouders soms zo verstoord dat de ouders er zelf niet uit komen. BOR kan ouders hierin ondersteuning bieden < geraadpleegd op 26 januari < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 31 mei < geraadpleegd op 26 januari Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Wat het ouderschapsplan inhoudt wordt nader toegelicht in paragraaf < geraadpleegd op 26 januari

15 Doelstelling BOR werkt met einddoelen en subdoelen. De einddoelen van BOR zijn: Om met ouders binnen zes maanden tot hanteerbare afspraken te komen over de omgangsregeling tussen ouders en kind waardoor de ouders zelf de omgang tussen ouder en kind kunnen onderhouden en voortzetten; Het zoveel mogelijk voorkomen dat kinderen worden blootgesteld aan de echtscheidingsconflicten tussen de ouders. 49 Subdoelen van BOR zijn: Voorkomen van verharding van de problematiek door de omgang snel op gang te brengen; Door begeleiding in een vroeg stadium kinderen uit de hulpverlening te houden; De relatie en communicatie tussen gescheiden ouders te verbeteren; Rust en stabiliteit in het leven van de kinderen te organiseren en slepende juridische procedures te voorkomen Doelgroep BOR richt zich op scheidende of gescheiden ouders met kinderen in de leeftijdscategorie van nul tot twaalf jaar die steun kunnen gebruiken in het tot stand brengen en houden van een omgangsregeling Het gaat om kinderen die woonachtig zijn in gemeenten liggende in de regio Twente. 53 De ouders dienen zich vrijwillig te willen melden bij BOR. Tevens dienen de ouders gemotiveerd te zijn om deel te nemen aan BOR. Er gelden een aantal beperkingen: Zo worden ouders terugverwezen naar de verwijzende instantie of worden doorverwezen wanneer er langdurige ernstige of heftige conflicten tussen de ouders aanwezig zijn; Ouders worden terug- of doorverwezen wanneer één van beide ouders weigert de andere ouder in de toekomst een plek in het leven van de het kind te laten innemen; Ouders worden geweigerd of doorverwezen wanneer er sprake is van zware (psychische) problematiek; Ouders worden geweigerd of doorverwezen wanneer er geen sprake is van inzicht in hun ziektebeeld, dit alles om de veiligheid van het kind en de vrijwilliger te waarborgen Vrijwilligers BOR werkt samen met levenservaren, betrokken en gemotiveerde vrijwilligers. 55 Een professionele coördinator ondersteunt de vrijwilligers in het begeleiden van het tot stand komen van een omgangsregeling tussen ouders en kind(eren). 56 De vrijwilligers dienen te beschikken over goede sociale vaardigheden, dienen ervaring te hebben met het opvoeden van en omgaan met kinderen, dienen stressbestendig te zijn en moeten een neutrale houding kunnen aannemen wanneer er sprake is van conflicten tussen ouders. 57 Voordat een vrijwilliger wordt gekoppeld aan ouders en kind(eren) dienen zij een intensieve training te 49 Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Onder gescheiden wordt tevens verstaan beëindigde affectieve relaties buiten het huwelijk. 54 Krijnsen en Leeuw 2011, p < informatie voor ouders> geraadpleegd op 26 januari < vrijwilliger worden?> geraadpleegd op 26 januari < vrijwilliger worden?> geraadpleegd op 26 januari

16 hebben doorlopen. 58 Tevens worden de vrijwilligers tijdens de werkzaamheden bijgeschoold via intervisie en themabijeenkomsten. Het belang van het kind dient voorop te staan bij de vrijwilliger Aanbod Ouders worden in eerste instantie begeleid voor een periode van drie tot zes maanden. 60 In deze periode wordt er met de ouders en de vrijwilliger van BOR toegewerkt naar een omgangsregeling die de ouders zelfstandig kunnen gaan uitvoeren. 61 BOR onderscheidt zich van andere begeleide omgangsprojecten door haar laagdrempeligheid en tijd. 62 Vrijwilligers ondersteunen ouders en kinderen op een manier die aansluit bij hun mogelijkheden. 63 Tevens vinden er regelmatig (ondersteunende) gesprekken plaats tussen de coördinator en de ouders. De vrijwilligers van BOR zijn niet gebonden aan kantoortijden. 64 Zij zijn ook s avonds en in het weekend inzetbaar. 65 Gemiddeld wordt in een traject een vrijwilliger 20 á 40 uren ingezet en een professionele coördinator wordt 16 á 20 uren ingezet Samenwerking BOR sluit zich in haar dienstverlening nauw aan bij de hulpverlening en zoekt de samenwerking met partner in jeugdzorg, maatschappelijk werk, Centra voor Jeugd en Gezin, de rechtbanken, advocatuur en de raad voor de Kinderbescherming. 67 Deze samenwerking wordt gezocht om expertise en ervaringen te delen Project Begeleide Omgang Naar aanleiding van een wetswijziging in 1990 inzake omgangsregelingen, die de nietverzorgende ouder recht op omgang met zijn of haar kind gaf, werd al snel duidelijk dat een aantal door de rechter opgelegde omgangsregelingen niet feitelijk tot stond konden komen zonder een intensieve vorm van begeleiding In 1996 leidde dit tot het opstarten van PBO. 71 PBO is een samenwerkingsverband van de Bureau Jeugdzorg Overijssel, de Raad voor de Kinderbescherming en het Maatschappelijk Werk Midden-Twente. 72 Dit project is een professionele variant van BOR. 73 Bij PBO worden ouders en kind(eren) begeleid door professionele medewerkers genaamd maatschappelijk werkers. 74 De medewerkers zijn deskundigen op het gebied van problematische omgangsregeling. 75 Vanwege complexe problemen met of tussen ouders en kind(eren) is professionele hulpverlening van belang < vrijwilliger worden?> geraadpleegd op 26 januari < vrijwilliger worden?> geraadpleegd op 26 januari Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Krijnsen en Leeuw 2011, p Bijlage III. 67 < geraadpleegd op 26 januari < geraadpleegd op 26 januari Met de term niet-verzorgende ouder wordt bedoeld de ouder die niet de dagelijkse zorg heeft voor het kind. 70 Ontstaansgeschiedenis PBO (intern stuk). 71 Ontstaansgeschiedenis PBO (intern stuk). 72 Spruijt en Kormos 2010, p Spruijt en Kormos 2010, p Ontstaansgeschiedenis PBO (intern stuk). 75 Ontstaansgeschiedenis PBO (intern stuk). 76 Varianten van omgangsbegeleiding in Twente 2008, p

17 Doelstelling De doelstelling van PBO is om de verstoorde communicatie die er heerst tussen ouders te verbeteren zodat ouders afspraken kunnen maken over de omgangsregeling Doelgroep De doelgroep van PBO bestaat uit gescheiden ouders die woonachtig zijn in de regio Twente. 78 De ouders dienen problemen te hebben bij het maken en uitvoeren van de omgangsregeling tussen ouder en kind(eren). 79 Tevens dienen de ouders bereid zijn om mee te werken en zich te houden aan de gemaakte afspraken Toelatingscriteria Een voorwaarde om deel te nemen aan PBO is dat beide ouders instemmen met de hulpverlening en bemiddeling bij een niet lopende of niet tot stand gekomen omgangsregeling. 80 Ouders dienen in te stemmen met het streven om binnen een half jaar te komen tot een door hen zelfstandig uit te voeren omgangsregeling. 81 Wanneer vooraf duidelijk is dat een onbegeleide omgangsregeling niet wenselijk is vanwege de bescherming van het betrokken kind is begeleiding binnen PBO niet mogelijk Duur van de hulpverlening Ouders en kind(eren) worden voor een periode van zes maanden begeleid. 83 In deze periode worden er ouder- en kindgesprekken gevoerd en er worden eventueel begeleide omgangsbezoeken gepland Werkwijze De werkwijze van PBO wordt in een intern stuk genaamd Methodiek Project Begeleide Omgang beschreven. 85 De start van het project begint met een kennismakingsgesprek. 86 In dit gesprek wordt de werkwijze van het PBO besproken, de verwachtingen richting de ouders en de problemen worden geïnventariseerd. 87 In elke zaak wordt maatwerk geleverd. 88 Er vinden (indien nodig) maximaal drie begeleide contacten plaats bij de niet verzorgende ouder of op een neutrale plek en eventueel wordt hiervan een observatieverslag opgemaakt. 89 Naast het opgang brengen van de omgangsregeling vinden er gesprekken plaats met de ouders of indien mogelijk mediationgesprekken. 90 Ter afsluiting vindt er een gesprek plaats en er wordt geëvalueerd. 91 Tevens wordt een rapportage opgemaakt. In deze rapportage wordt het verloop van de begeleiding vermeld en wordt de reactie van ouders bijgevoegd Omgangshuis Het Omgangshuis biedt aan ouders en kind(eren) een veilige en neutrale ontmoetingsplek waar zij elkaar onder begeleiding kunnen ontmoeten. 92 Tijdens het opbouwen van het contact 77 Varianten van omgangsbegeleiding in Twente 2008, p Varianten van omgangsbegeleiding in Twente 2008, p Varianten van omgangsbegeleiding in Twente 2008, p Informatie over het Project Begeleide Omgang 2002, p. 1. (intern stuk) 81 Informatie over het Project Begeleide Omgang 2002, p. 1. (intern stuk) 82 Informatie over het Project Begeleide Omgang 2002, p. 1. (intern stuk) 83 Varianten van omgangsbegeleiding in Twente 2008, p Varianten van omgangsbegeleiding in Twente 2008, p Methodiek Project Begeleide Omgang, p. 1.(intern stuk) 86 Methodiek Project Begeleide Omgang, p. 1.(intern stuk) 87 Methodiek Project Begeleide Omgang p. 2.(intern stuk). 88 Methodiek Project Begeleide Omgang p. 2.(intern stuk). 89 Methodiek Project Begeleide Omgang p. 2.(intern stuk). 90 Methodiek Project Begeleide Omgang p. 2.(intern stuk). 91 Methodiek Project Begeleide Omgang p. 2.(intern stuk). 92 Spruijt en Kormos 2010, p

18 tussen ouder en kind(eren) krijgen zij ondersteuning van een vrijwilliger van BOR en een professionele medewerker van PBO Doelstelling De doelstelling van het Omgangshuis is begeleiding bieden bij die omgangsregelingen waarbij langdurige professionele ondersteuning nodig is om tot een omgangsregeling te komen en waarbij de niet verzorgende ouder en kind(eren) in de gelegenheid stellen elkaar op een veilige wijze en op neutraal terrein onder begeleiding te ontmoeten Toelatingscriteria Het Omgangshuis maakt onderscheid in langdurige hulpvragende zaken en beschermingszaken. 95 Onder een langdurige hulpvragende zaak wordt een zaak verstaan waarin sprake is van een dermate forse complexe omgangsproblematiek dat ouders niet binnen het gebruikelijke half jaar een goede en verantwoorde manier hulp kan worden geboden. 96 Onder een beschermingszaak wordt een kwestie verstaan waarin het voor het kind van belang is de niet-verzorgende ouder met enige regelmaat te zien en/of te leren kennen, maar waarbij het uit veiligheidsoverwegingen niet wenselijk is dat dit zonder begeleiding plaats vindt. 97 De toelatingscriteria voor langdurige hulpvragende zaken zijn: Een omgangsregeling is gewenst en mogelijk, maar één van de ouders is niet in staat om binnen de kaders van BOR of PBO tot een zelfstandige omgangsregeling te komen of uit te voeren; Situaties waarin het in voldoende mate herstellen van het onderlinge vertrouwen tussen ouders meer tijd vraagt dan binnen het BOR of PBO mogelijk is waardoor inzet van het Omgangshuis mogelijk efficiënter is; Situaties waarin de verzorgende ouder zich onvoldoende kan inzetten om tot het gewenste resultaat te komen. Dit wordt ook wel strategische verwijzing genoemd. 98 Een toelatingseis voor een beschermingszaak is: Dat door een professional is vastgesteld dat een omgangsregeling tussen de nietverzorgende ouder en kind vanuit het perspectief van het kind gewenst en mogelijk is, mits begeleiding aanwezig is en de omgang kan plaats vinden in een veilige en beschermende omgeving Duur van de hulpverlening Met betrekking tot langdurige hulpvragende zaken bedraagt de duur van hulpverlening in eerste instantie één jaar. 100 Voorts kan de hulpverlening met een half jaar worden verlengd. De hulpverlening in beschermingszaken kent geen standaard tijdsduur. 101 Er wordt gekeken naar de mate waarin de kinderen in staat worden geacht hun eigen grenzen te bepalen. 102 Tevens wordt er gekeken naar de bedreiging en de veiligheid van het kind en stopt de hulpverlening wanneer deze niet langer reëel is. Dit is afhankelijk van de begaafdheid en vaardigheid van het kind en de ernst en soort van de dreiging. 103 Daarnaast is de draagkracht van het kind een belangrijke factor in het bepalen van de duur van de begeleiding Bastiaans en Krijnsen 2007, p Bastiaans en Krijnsen 2007, p Bastiaans en Krijnsen 2007, p Bastiaans en Krijnsen 2007, p Bastiaans en Krijnsen 2007, p Bastiaans en Krijnsen, 2007, p Bastiaans en Krijnsen, 2007, p Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P

19 Werkwijze De ontmoetingen in het Omgangshuis vinden groepsgewijs plaats. 105 Per groep is ruimte voor drie niet-verzorgende ouders en hun kind(eren). 106 Het verloop van de procedure verschilt tussen een langdurige hulpvragende zaak en een beschermingszaak. In langdurige hulpvragende zaken volgt na drie omgangsmomenten een evaluatiegesprek met beide ouders. 107 Wanneer uit een evaluatiegesprek blijkt dat er kan worden toegewerkt naar een eindgesprek, dan wordt deze met beide ouders gepland. 108 In het eindgesprek wordt, indien ouders tot overeenstemming zijn gekomen over een omgangsregeling, een convenant getekend door de ouders. 109 In beschermingszaken vindt in principe ook na drie omgangsmomenten een evaluatiegesprek plaats met beide ouders. 110 Tevens vinden volgende evaluatiegesprekken plaats in frequentie die past bij de zaak. Zowel in langdurige hulpvragende zaken als in beschermingszaken rapporteert het Omgangshuis niet over het verloop van de omgang binnen het Omgangshuis. 111 Wel kan de rechtbank worden bericht over de vraag of de omgang acceptabel is verlopen binnen de kaders van het Omgangshuis Begeleid omgangsproject in het arrondissement Zwolle Binnen het arrondissement Zwolle wordt gebruik gemaakt van één begeleid omgangsproject genaamd het Omgangshuis. In deze paragraaf wordt dit project nader toegelicht Omgangshuis Zwolle Het Omgangshuis Zwolle is een samenwerkingsproject tussen Bureau Jeugdzorg Overijssel en de Raad voor de Kinderbescherming. 113 De verantwoordelijkheid van het Omgangshuis Zwolle valt onder die van Bureau Jeugdzorg Overijssel. 114 Bij het Omgangshuis Zwolle worden ouders intensief begeleid en wordt een neutrale plek geboden waar de omgang tussen de niet-verzorgende ouder en kind(eren) kan plaatsvinden. 115 Het Omgangshuis Zwolle maakt in haar hulpaanbod onderscheid in omgangsbegeleiding en -bemiddeling. 116 De omgangsbegeleiding vindt plaats onder begeleiding op een neutraal en kindervriendelijk terrein. 117 Gedurende de omgangsbemiddeling wordt er met ouders gewerkt aan het gezamenlijke verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van hun kind(eren). Er wordt gewerkt aan de onderlinge communicatie tussen de ouders zodat zij in de toekomst in staat zijn te overleggen over zaken met betrekking tot hun kinderen. 118 Bij het Omgangshuis Zwolle wordt niet met vrijwilligers gewerkt. 119 De expertise wordt gegarandeerd door een aantal raadsonderzoekers, gezinsvoogden en andere medewerkers van Bureau Jeugdzorg Overijssel die worden vrijgesteld om wekelijks een aantal uren 105 Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Bastiaans en Krijnsen, 2007, P Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p

20 werkzaamheden te verrichten voor het Omgangshuis Zwolle. 120 Allen zijn professionals op hbo-niveau Doelgroep De doelgroep van het Omgangshuis Zwolle bestaat uit kinderen in de leeftijdscategorie van nul tot twaalf jaar die woonachtig zijn binnen de regio IJsselland-Vechtdal. 122 Tevens kunnen kinderen met een leeftijd boven de twaalf jaar zich aanmelden bij het Omgangshuis Zwolle. Deze kinderen worden dan ook actief bij het proces betrokken Doelen Het omgangshuis Zwolle effectueert en begeleidt een omgangsregeling tussen ouder(s) en kind(eren) op een zodanige wijze dat ouders in staat zijn om na de begeleiding de omgangsregeling zelfstandig invulling te kunnen geven Duur van de hulpverlening In eerste instantie wordt na maximaal een half jaar een eindgesprek gevoerd met ouders. 124 Wanneer blijkt dat verdere begeleiding door het Omgangshuis Zwolle gewenst is om tot een zelfstandige omgangsregeling te komen, is een verlenging van de termijn met een half jaar mogelijk Toelatingscriteria Criteria om deel te nemen aan het Omgangshuis Zwolle zijn: De omgang tussen de niet-verzorgende ouder en kind is in het belang van het kind; Minimale bereidheid van ouders moet aanwezig zijn; Ouders dienen akkoord te gaan met de afspraken die in het contract zijn opgenomen; Ouders dienen zelf al het één en ander geprobeerd te hebben om de omgang op gang te brengen Werkwijze Ouders kunnen zich zelf aanmelden voor het Omgangshuis Zwolle bij Bureau Jeugdzorg Overijssel, maar zij kunnen ook in een scheidings- en omgangsprocedure worden verwezen door een kinderrechter. 127 Wanneer een kinderrechter partijen verwijst naar het Omgangshuis Zwolle geschiedt de aanmelding door de Raad voor de Kinderbescherming. 128 Ouders worden na de aanmelding uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. 129 Tijdens dit gesprek worden er afspraken gemaakt en deze afspraken worden opgenomen in een contract. 130 Na drie tot vijf bezoeken vindt er een evaluatiegesprek plaats met de ouders waarna een eindgesprek volgt. 131 De intentie van het Omgangshuis Zwolle is om af te sluiten met een schriftelijk door ouders ondertekend convenant waarin men de gemaakte afspraken vastlegt en naar elkaar toe bevestigt. 132 Het Omgangshuis Zwolle rapporteert niet rechtstreeks 120 Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p Gilhuis 2008, p

21 aan de rechtbank, maar eerst aan de Raad voor de Kinderbescherming, die op zijn beurt weer een rapport en advies uitbrengt aan de rechtbank Beantwoording van de deelvragen In het arrondissement Almelo zijn een drietal begeleide omgangsprojecten beschikbaar: BOR, PBO en het Omgangshuis. In het arrondissement Zwolle is één begeleid omgangsproject beschikbaar namelijk het Omgangshuis Zwolle. Zaken die geschikt zijn voor BOR betreffen ouders met kinderen in de leeftijdscategorie van nul tot twaalf jaar. Het betreft ouders die hulp en steun nodig hebben in het tot stand brengen en houden van een omgangsregeling. Ouders dienen gescheiden te zijn en woonachtig te zijn in gemeenten liggende in de regio Twente. Tevens dienen de ouders zich vrijwillig aan te willen melden bij BOR en dienen gemotiveerd te zijn om deel te nemen. Zaken die niet geschikt zijn voor BOR zijn zaken waarin langdurige ernstige of heftige conflicten heersen tussen ouders, zaken waarin één van de ouders weigert de andere ouder in de toekomst een plek in het leven het kind laat innemen, zaken waarin sprake is van zware (psychische) problematiek en zaken waarin ouders geen inzicht hebben in hun eigen ziektebeeld. 133 Gilhuis 2008, p