Zelf en loopbaan: dialoog in tijden van onzekerheid

Transcriptie

1 Zelf en loopbaan: dialoog in tijden van onzekerheid Uitnodiging conferentie en programma Woensdag 21 april 2010

2

3 Programma 9.30 uur Ontvangst uur Opening door Rob Brons, voorzitter College van Bestuur De Haagse Hogeschool uur Plenaire lezing Dialogische dageraad in een onzekere samenleving door prof. dr. Hubert J.M. Hermans, emeritushoogleraar, Radboud Universiteit Nijmegen uur Pauze uur 1 e ronde workshops uur Lunch uur Plenaire lezing Zelfsturing, loopbaanleren en onzekerheid door dr. Frans Meijers, lector Pedagogiek van de Beroepsvorming, De Haagse Hogeschool uur Pauze uur 2 e ronde workshops uur Plenaire afsluiting van de conferentie p. 3

4 Het thema Een van de meest in het oog springende kenmerken van onze (post) moderne maatschappij is de ervaring van onzekerheid. We zijn getuige van de teloorgang van de stabiele, hiërarchisch gestructureerde maatschappij opgebouwd rondom centrale, richtinggevende waarden. Het gevolg is dat traditionele loopbanen verdwijnen en vervangen worden door een boundaryless career waarin zelfsturing - en daarmee ook loopbaanbegeleiding en coaching - steeds belangrijker wordt. We bevinden ons in een maatschappelijk veld van toenemende complexiteit waarin we geconfronteerd worden met de onvermijdelijke en tegelijkertijd fascinerende verschillen tussen individuen, groepen en culturen. Deze verschillen gaan gepaard met tegenstellingen, contradicties en spanningen die zich niet alleen afspelen in de maatschappelijke omgeving maar ook in onszelf. Ons individuele zelf staat immers niet los van de maatschappelijke omgeving en de processen van globalisering en lokalisering die zich daarin afspelen. Zulke processen dringen diep door in de interne sferen van onszelf waarin ze vragen om een antwoord. Ook de emoties die erdoor worden opgeroepen vragen om een antwoord van de individuele persoon. Maar kan een individu dit antwoord wel geven? En hoe ziet dat antwoord er uit? Een belangrijke vraag die we in deze conferentie stellen is hoe dialoog kan bijdragen tot de verdere ontwikkeling van het individuele zelf. Ook stellen we de vraag in hoeverre er in onze samenleving - en meer speciaal in het onderwijs en in arbeidsorganisaties - ruimte is voor dialoog, zowel op het niveau van leerlingen en werknemers als op managementniveau. We schenken ruime aandacht aan de vraag of de alomtegenwoordige ervaring van onzekerheid enkel negatief en onwenselijk is (zoals vaak als vanzelfsprekend wordt voorondersteld) of ook positieve en constructieve mogelijkheden in zich bergt. Tegen die achtergrond willen we ingaan op het probleem van het vermijden van onzekerheid en de vraag stellen hoe om te gaan met onvoorspelbare situaties. We exploreren de vraag hoe onzekerheidstolerantie en dialogische capaciteiten kunnen worden ingezet bij het vorm geven van de loopbaan tegen de achtergrond van de steeds belangrijker wordende gelijktijdige ontwikkeling van hoofd, hand en hart. p. 4

5 De sprekers Prof. dr. Hubert J.M. Hermans Hubert Hermans werkte als hoogleraar psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en deed meer dan 45 jaar lang onderzoek naar de menselijke persoonlijkheid. Aanvankelijk construeerde hij de Prestatie-Motivatie-Test (PMT) voor volwassenen en de de PMT-k voor kinderen. Gedeeltelijk als een protest tegen het onpersoonlijke karakter van deze tests en psychologische tests in het algemeen, ontwierp hij de op de persoon gerichte Zelfkonfrontatiemethode (ZKM) die leidde tot de oprichting van de Vereniging voor ZKM- Beoefenaars (VvZB) die in 2009 rond de 300 leden telt. Tenslotte ontwikkelde hij de Dialogical Self Theory waaraan onderzoekers uit meer dan 40 landen bijdragen leverden. Hij is de oprichter van de International Society for Dialogical Science (ISDS) en van de International Journal for Dialogical Science (IJDS). Zijn boek Dialoog en Misverstand (2006) werd gebruikt als voorbereiding van het kabinet Balkenende 4. Hij werd in 2002 benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Websites: huberthermans.com en dialogicalself.info Dr. Frans Meijers Frans Meijers is opgeleid als onderwijssocioloog aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij promoveerde aan de Universiteit van Leiden op een proefschrift over het beleid ten aanzien van het beroepsonderwijs tussen Na ruim 20 jaar verbonden te zijn geweest aan de universiteiten van Nijmegen, Amsterdam en Leiden, startte hij in 1995 een eigen bedrijf, gespecialiseerd in onderzoek en advies op het gebied van loopbaanleren. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar de mogelijkheden die het onderwijs aan leerlingen biedt voor het ontwikkelen van loopbaancompetenties en een arbeidsidentiteit. Daarnaast is hij op dit moment parttime als lector Pedagogiek van de Beroepsvorming verbonden aan De Haagse Hogeschool. Websites: frans-meijers.nl en dehaagsehogeschool.nl/lectoraatpvdb p. 5

6 De workshops Het doel van deze conferentie is een productieve ontmoeting tussen wetenschap en praktijk op het gebied van zelfontwikkeling en zelfsturing met betrekking tot de loopbaan. De workshops worden daarom gegeven door zowel onderzoekers als professionals op het gebied van (loopbaan)begeleiding. Alle workshops worden bij voldoende belangstelling zowel in de 1 e als in de 2 e ronde gegeven. Bij inschrijving dient U aan te geven aan welke twee workshops U wilt deelnemen. 1. Self City Ronald Hünneman, Liaturches De mate waarin mensen in staat zijn om om te gaan met lastige sociale situaties is zowel bepalend voor hun loopbaan in werk, als voor hun bredere levensloop en levensgeluk. Self City is een computergame en een bijbehorende methodiek waarin de dialogische posities van jongeren in kaart worden gebracht. Hoe verhouden de dialogische posities van de spelers zich tot de sociale situaties waarin ze verkeren, en in hoeverre dragen ze bij aan een succesvolle omgang met hun sociale omgeving? Na een diagnostische fase, worden jongeren in de virtuele wereld van Self City getraind ten einde uiteindelijk hun arsenaal aan dialogische posities en sociaal adequate gedragingen in de werkelijke wereld te verrijken. Deze workshop geeft een inleiding in en een demonstratie van de methodiek van Self City. lokaal Sl Werken met (multi)culturele ik-posities in een ruimte van onzekerheid Kate Clark, Clarke & Esser Een loopbaanbegeleidingtraject beschouw ik als een ruimte waarin onzekerheid juist de motor is van het veranderingsproces. Ik plaats dit proces in een liminele ruimte, dat is het gebied dat ontstaat tussen het verlaten van het bekende en het opgenomen worden in het nieuwe. Er heerst onzekerheid en onwetendheid. Oude herkenningspunten zijn er niet meer en de bestemming is onbekend. En juist dit niemandsland vormt de rijke p. 6

7 voedingsbodem voor het afscheid nemen van een (werk) identiteit en het verkennen en experimenteren met nieuwe identiteit. Ik wil laten zien hoe de liminele ruimte werkt en de motor is van het loopbaanproces. Hoe je dat als loopbaancoach kunt begeleiden met name bij cliënten met een multiculturele achtergrond, want in tijden van loopbaanveranderingen komen ook culturele identiteiten naar boven. lokaal Sl Dialoog en loopbaan Jutta König, Van Ede & Partners In deze workshop zal vanuit een persoonlijke reflectie, oftewel een dialoog met onszelf, op zoek worden gegaan naar een betekenisvolle persoonlijke succeservaring. In een dialoog met elkaar zullen persoonlijke talenten aan de hand van deze succeservaring worden opgespoord. Aansluitend zal er gereflecteerd worden over persoonlijke meerstemmigheid aan de hand van een casus van een loopbaan begeleidingstraject met een bi-culturele cliënt. lokaal St Loopbaandialoog en eigen loopbaanontwikkeling Marinka Kuijpers, De Haagse Hogeschool Onderzoek laat zien dat de wijze waarop we leerlingen begeleiden, te maken heeft met hoe we zelf onze loopbaan sturen. In deze workshop kijken de deelnemers naar een aspect van hun eigen loopbaan en bezien hoe begeleidingsgesprekken met leerlingen en studenten meer loopbaangericht gevoerd kunnen worden. lokaal Ov Loopbaaninstrumenten plus loopbaandialoog: een goede combinatie? Kariene Mittendorff, Fontys Hogescholen In deze workshop wordt ingegaan op de wijze waarop loopbaaninstrumenten zoals het pop en portfolio bijdragen aan het realiseren van een loopbaandialoog. Daarbij wordt gebruik gemaakt van data uit een promotieonderzoek naar de kwaliteit van loopbaanbegeleiding in het middelbaar beroepsonderwijs. Door middel van interviews en observaties is gekeken naar de wijze waarop het pop, portfolio en reflectieverslagen gebruikt worden en in hoeverre dat p. 7

8 bijdraagt aan een loopbaandialoog. De uitkomsten van dat onderzoek zullen worden besproken en bediscussieerd, en we zullen samen aan de slag gaan om praktische handvaten te ontwikkelen voor het realiseren van een zinvolle loopbaandialoog waarbij gebruik wordt gemaakt van loopbaaninstrumenten. lokaal Ov ZKM en welke stemmen spelen een rol in je (loopbaan)verhaal? Paulien van Kessel, zelfstandig orthopedagoog/gz psycholoog Door de toenemende complexiteit van de maatschappij zijn er in onze interne dialoog en in ons levensverhaal steeds meer stemmen te herkennen ( ik als kind van... is er al langer dan ik als computerverslaafde of ik als mediator tussen verschillende culturen ). Deze doen ook elk hun zegje in (loopbaan)begeleiding. Hoe dit invloed kan hebben op de verdere ontwikkeling van het zelf en de loopbaan kun je ervaren in deze workshop, waarin de Zelfkonfrontatiemethode (ZKM) centraal staat. De ZKM is een systematische vorm van zelfonderzoek die het levensverhaal op een gestructureerde wijze in kaart brengt om zo inzicht in eigen motieven en drijfveren te krijgen en op grond daarvan bij de persoon passende veranderingen in gang te zetten. lokaal Ov Loopbaanontwikkeling en het dialogische zelf Richard van de Loo, Quamens Deze workshop richt zich op het samenspel tussen persoonlijke thematiek en loopbaanontwikkeling. Hoe kunnen negatieve ervaringen uit het verleden zo worden ingekaderd, dat de eigen loopbaan toch weer een positieve impuls krijgt? Welke rol speelt het zelfbeeld van de persoon hierbij en wat betekent dit alles voor de energiebalans? Aan de hand van een casus zal worden geïllustreerd welke wegen en interventies beschikbaar zijn om de persoon tot een open en vruchtbare dialoog met zichzelf en de eigen omgeving te laten komen. In de te presenteren casus is deels gebruikt gemaakt van een gestructureerde narratieve benadering (de zelfkonfrontatiemethode). Dit deel van het begeleidingstraject was gericht op het verdiepen en verruimen van het zelfbeeld. Daarnaast zijn enkele door mij ontwikkelde instrumenten ingezet om de loopbaanoriëntatie richting en structuur te geven. De casus dient als p. 8

9 aanzet tot een gezamenlijke discussie over het belang van dit type interventies bij loopbaancoaching. Met name de inzet van inzichten en methoden uit het domein van de positieve psychologie lijkt een veelbelovend thema om samen verder te verkennen. lokaal Sl Leren van innoveren Wietske Miedema, Hogeschool van Amsterdam Deze workshop presenteert de resultaten van een meervoudige gevalsstudie naar het leren van docenten die hun eigen onderwijs innoveren. Het doel van de studie is bij te dragen aan kennis over leren in de context van onderwijsvernieuwingen. Het artikel tracht patronen bloot te leggen in het leren van individuen, van teams en van organisaties. Gesteld wordt dat docenten tengevolge van hun innovatieactiviteiten betrokken raken bij processen van identiteitsleren. Emoties spelen hierin een belangrijke rol. Met behulp van de begrippen grenservaring en de begrippen discontinuïteit en continuïteit wordt het ontwikkelen van nieuwe competenties verklaard. De studie laat zien dat alle docenten, die betrokken zijn bij door hen zelf geïnitieerde vernieuwingen, grenservaringen ondergaan. Maar alleen die docenten die kunnen terugvallen op een eerder ontwikkeld gevoel van continuïteit slagen erin hun competenties verder te ontwikkelen en in praktijk te brengen. Daarbij is het van doorslaggevend belang dat zij deel uitmaken van een inclusieve leergemeenschap. lokaal Sl Hoor je wel wat je denkt?! Schrijven als reflectiemiddel voor arbeid en levensloop: een hands-on workshop Reinekke Lengelle, Athabasca University, Canada Naar aanleiding van een miskraam ontdekte ik dat ik veel meer stemmen hoorde spreken over deze werkelijkheid dan teleurstelling alleen. Oordelende, verzorgende, en laconieke stemmen spraken mij toe en door deze aan het woord te laten en ze in een dialogische vorm op te schrijven, kwam ik langzaam tot een diepgevoelde, verwonderde, en poëtische acceptatie van dit menselijk gebeuren. In deze workshop zal ik het Transformatievia-het-schrijven model presenteren. Deelnemers zullen zien dat verwarring en stress rond levens- en loopbaan vraagstukken vaak ontstaan uit het vasthouden aan een first story. Deze kan men p. 9

10 stapsgewijs en met respect voor diverse ik -posities omvormen tot een second story of perspective shift. Het transformatieproces hangt vooral af van onze bereidheid zowel onze emoties te voelen ( engagement ) en onze situatie vanuit een witness of meta-positie te bekijken ( detachment ). Tijdens deze workshop zullen deelnemers de kans krijgen om naar binnen te gaan en te horen wat in hen spreekt en deze verschillende aspecten of deelpersonen aan het woord te laten. lokaal Ov Het Zelf en de Wil Wil Bom, Cinop In deze workshop verkennen we wat psychosynthese kan betekenen voor de loopbaanontwikkeling en -begeleiding in het onderwijs. Mensen ervaren zichzelf vaak wisselend, afhankelijk van verschillende rollen en stemmingen, verbonden aan bepaalde situaties. Deze wisselende delen worden binnen de psychosynthese ook wel subpersonen genoemd. Op welke manier kan het onderwijs ondersteunend zijn in het bewust worden en herkennen van de subpersonen in onszelf? Hoe kan het onderwijs in haar loopbaanontwikkeling en begeleiding eraan bijdragen dat leerlingen en studenten in contact komen met hun centrale kern, het zelf? Met technieken en uitgangspunten van psychosynthese kunnen de loopbaangesprekken met leerlingen en studenten verrijkt worden tot werkelijke interne en externe dialogen. lokaal Ov Zin en onzin van reflectie Tom Luken, Luken Loopbaanconsult Deze workshop bestaat uit een lezing met discussie. In de lezing staan de volgende vragen centraal: Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen piekeren, (na)denken en reflecteren? Er bestaat veel wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van nadenken/reflecteren op de kwaliteit van beslissingen. Welke conclusies kunnen daaruit worden getrokken? Welke betekenis kan reflectie hebben in het kader van loopbaanontwikkeling? Welke risico s zijn verbonden aan reflectie? p. 10

11 Welke richtlijnen kunnen wij afleiden voor het begeleiden van reflectie? In de discussie worden de vragen, meningen en ervaringen van de deelnemers besproken. Voor zover nodig gaat dit aan de hand van stellingen. lokaal St De kunst van meerstemmigheid voor onzekerheidstolerantie Toos van Huijgevoort en Margreet Poulie, Reflection & Action Bij een dialoog stelt men zich meestal een gelijkwaardig en respectvol gesprek voor tussen twee personen of partijen. Iedereen heeft wel eens ervaren hoe in tijden van onzekerheid dialogen monologen dreigen te worden. In deze workshop wordt een dergelijk gesprek in verband gebracht met wat er binnen de mens gebeurt. Uitgaande van de meerstemmigheid van het zelf, kunnen we u laten ervaren dat in onzekere situaties bepaalde stemmen met meer kracht naar voren komen, meestal om het zelfsysteem te beschermen. Dit is voor de meeste mensen een onbewust proces. Door dit proces bewust te maken, komt de weg ook vrij voor andere stemmen met vaardigheden die constructief kunnen worden ingezet bij onzekerheid. Reflection & Action draagt in haar opleidingen en haar loopbaanbegeleidingtrajecten de kunst van het meerstemmig coachen uit. In onze workshop laten wij u aan den lijve ondervinden wat dat inhoudt. lokaal Ov Dialoog met mijn toekomst Ton Voogt, Schouten & Nelissen Het doel is het ontwerpen van posities en stemmen vanuit een toekomstige positie als zelfstandige ondernemer. Vanuit een toekomstig punt spreek je met de stemmen die nu dominant zijn. Met deze stemmen ontwerp je een dialoog met voor jou belangrijke toekomstige posities. In en buiten je. Onzekerheid is daarbij een toegevoegde stem. Het eindresultaat is een tijdelijk ontwerp van dialogen relevant voor jouw toekomst. lokaal Ov K.47 p. 11

12 14. Zelfsturing Caroline Horikx, Horikx Consult & Coaching In mijn werk als bedrijfspsycholoog kom ik vooral mensen tegen met vermoeidheid en uitputtingsverschijnselen. Ze voelen zich ellendig maar vaak blijkt dat de ZKM-cirkel er helemaal niet zo ellendig uitziet. Deze mensen hebben als het ware teveel zelfsturing, ze hebben zich continu opgepompt om aan het werk te blijven/ of in de rat-race te blijven. Daardoor komt de zachte en passieve kant van henzelf niet aan bod. In mijn workshop schenk ik daar vooral aandacht aan. Zelfsturing betekent ook: zorgen voor jezelf en voor je (directe) leefomgeving. Verder wil ik aandacht geven aan de psycho-fysiologische ontregeling die er in je lichaam plaatsvindt als je je aan het oppompen bent: de hormonen gieren letterlijk door je lijf en dan is de zelfsturing ver te zoeken. Hoe krijg je dan weer zelfsturing en word jij weer de baas over je hormonen? Het zelfbeeld wordt immers voor een deel bepaald door je fysieke gestel. lokaal Ov K Het Octogram Bert Goos, Online Talent Manager Quinn heeft op basis van onderzoek naar de effectiviteit van managers het Concurrerende Waardenmodel ontwikkeld. Hij heeft vier managementtheorieën vertaald naar vier kwadranten en binnen elk kwadrant twee managementrollen en een aantal waarden gedefinieerd. De kwadranten zijn het rationeel doelmodel, het open systeem-model, het human relationsmodel en het intern proces-model. Uit analyses aan de hand van het Concurrerende Waardenmodel kunnen niet alleen sterke, maar ook zwakke kanten van een persoon of organisatie naar voren komen. Ervaren, effectieve managers zijn volgens Quinn in staat de rollen die tegengesteld aan elkaar zijn en met elkaar concurreren tegelijkertijd toe te passen. Goos en Tjoa hebben op dit model van Quinn het Octogram ontwikkeld: een test die goed zichtbaar maakt waar de affiniteit van een persoon van nature het sterkst ontwikkeld is en welke stijlen minder kenmerkend zijn voor de persoon. lokaal Sl 3.59 p. 12

13 16. Dialogical Self Theory: Practical Implications and the Creation of New Methods Agnieszka Hermans-Konopka, International Institute for the Dialogical Self Gedurende deze workshop krijgt U de gelegenheid om op Uzelf een coachingsmethode toe te passen, die gebaseerd is op de dialogische zelftheorie: dialogisch emotioneel coachen. Deze methode impliceert intens werken aan emoties met als doel het stimuleren van de ontwikkeling van de persoon en zijn/ haar relaties met anderen. De methode houdt rekening met de dynamische tegenspraken en tegenstellingen in het zelf en nodigt de cliënt uit om naar zichzelf te kijken vanuit een artistiek perspectief. lokaal Sl Hoeveel ruimte bieden bpv-gesprekken in het mbo voor de ontwikkeling van ik-posities gericht op arbeid? Annemie Winters, De Haagse Hogeschool/Katholieke Universiteit Leuven De stage of beroepspraktijkvorming (bpv) is een onmisbare schakel in het opleidingstraject, zeker in het competentiegericht beroepsonderwijs. Het opdoen van praktijkervaringen in de beroepscontext is voor toekomstige beroepsbeoefenaars niet enkel een kans om praktische vaardigheden te oefenen, maar ook om te leren over het ontwikkelende zelf in relatie tot de (eisen van de) arbeidsmarkt. Tot nog toe worden het ontwikkelende zelf en leren over zichzelf in relatie tot de arbeidsmarkt/ loopbaanleren vanuit verschillende theoretische invalshoeken beschouwd en bestudeerd. In deze workshop maken we de verbinding voor de analyse van concrete bpv-gesprekken in het mbo. In deze workshop worden inzichten uit onderzoek en theorievorming van loopbaanleren en zelfontwikkeling gecombineerd. We bespreken de analyse van loopbaangerichte bpv-gesprekken vanuit de vraag: Hoeveel ruimte bieden bpv-gesprekken in het mbo voor de ontwikkeling van ik-posities gericht op arbeid?. De workshop bestaat uit een korte situering, de presentatie van resultaten van deze analyse aan de hand van filmfragmenten en een interactieve afronding waarbij een aantal aanbevelingen worden geformuleerd voor de begeleiding van zelfsturing van mbo-leerlingen in de bpv-context. lokaal Sl 4.34 p. 13

14 Informatie over Dialogical Self Theory & Network Hubert J.M. Hermans & Agnieszka Hermans-Konopka Gedurende en ook tussen de workshops is in de centrale hal informatie te verkrijgen over: het in april 2010 te verschijnen boek Dialogical Self Theory: Positioning and Counter - Positioning in a Globalizing Society. Cambridge, UK: Cambridge University Press. een dubbel DVD met Hermans colleges over de Dialogical Self in combinatie met de ZKM. Geïnteresseerde conferentiedeelnemers kunnen deze DVD ter plekke aanschaffen (40 euro, cash te betalen tijdens de conferentie). Website: dialogicalpractice.com het recente initiatief tot het oprichten van het Dialogical Self Network: momenteel zijn er deelnemers uit 30 landen. Geïnteresseerde conferentiedeelnemers kunnen zich als lid aanmelden voor dit netwerk. Website: dialogicalpractice.com de beschikbaarheid van vormen van e-coaching (relevant voor leiderschap en loopbaan), die momenteel in ontwikkeling zijn. Website: dialogicalinstitute.com p. 14

15 Praktische informatie Datum Plaats Informatie Aanmelding Kosten Organisatie 21 april 2010 van 9.30 tot uur De Haagse Hogeschool Johanna Westerdijkplein EH Den Haag De Haagse Hogeschool is gelegen op 3 minuten loopafstand van het NS station Den Haag HS. Mw. M. Schoenmaeckers lectoraten@hhs.nl Tel. (070) U kunt zich voor de conferentie aanmelden via het aanmeldformulier op dehaagsehogeschool.nl/lectoraatpvdb De kosten voor deelname bedragen 150,- per persoon (inclusief koffie/thee en lunch). Na aanmelding ontvangt U een factuur via . Uw inschrijving is definitief wanneer het inschrijfbedrag is overgemaakt. De conferentie wordt georganiseerd door het lectoraat Pedagogiek van de Beroepsvorming van De Haagse Hogeschool in samenwerking met het International Institute for the Dialogical Self.

16 dehaagsehogeschool.nl/lectoraten onderzoek.hhs.nl De Haagse Hogeschool Johanna Westerdijkplein EN Den Haag