Deskundigheidsbevordering Intercultureel Werken. Oké-punten Almere
|
|
- Tine Mulder
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Deskundigheidsbevordering Intercultureel Werken Oké-punten Almere
2
3 Colofon Juni 2009, Pharos en Gemeente Almere. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door druk, fotokopie of microfilm of op een andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. De module deskundigheidsbevordering is ontwikkeld in opdracht van Gemeente Almere en Oké, centrum voor jeugd en gezin door Pharos, met medewerking van de ontwikkelgroep. Projectleider Joannette Schuppert (Gemeente Almere) Auteurs Roelof Vos Kaveh Bouteh Ontwikkelgroep Kim Bischoff Zorggroep Almere Koos Bartels Zorggroep Almere Cecilia Broodbakker ROC Flevoland Henriëtte van Aken GGD Flevoland Hieke Kapsenberg Bureau Kapsenberg Zwany Bosch Stichting De Schoor Almere Projectsecretariaat Pharos Herenstraat 35 Postbus LH Utrecht Telefoon Omslagfoto Daniel Vasku 3/191
4 Voorgeschiedenis... 7 Train de trainer De scholing Eerste bijeenkomst Mores leren Tweede bijeenkomst In gesprek met cliënten I...27 Derde bijeenkomst In gesprek met cliënten II Vierde bijeenkomst Veeleisende gesprekken Vijfde bijeenkomst In gesprek met elkaar BIJLAGEN A: INTERCULTURALITEIT Bijlage I Vreemdelingen in Nederland Bijlage II Fasen in de ontwikkeling van interculturele sensitiviteit Bijlage III Een discussie over multiculturaliteit Bijlage IV Het wezen van culturen Bijlage V De interculturele paradox BIJLAGEN B: COMMUNICATIE Bijlage VI Interculturele communicatieve competentie Bijlage VII Interculturele communicatie & ideologie Bijlage VIII Luisteren en vragen stellen Bijlage IX Het slecht-nieuws gesprek Bijlage X Principes van conflicthantering BIJLAGEN C: DIVERSEN Bijlage XI Engagement en de professional Bijlage XII Opvoeding in gezinnen uit Iran, Irak, Somalië en Afghanistan in Nederland Bijlage XIII De normale ontwikkeling tot 12 jaar Bijlage XIV Psychotrauma s bij jonge vluchtelingen Bijlage XV Werkvormen ABC van mij Associaties Bepaal je ruimte Caesar en Cleopatra Complimentaire ronde tafel De tegel De klant in de keten Fantasieën Het symbool Het verhaal van mijn leven Het verhaal van mijn naam Het verhaal van onze cultuur Identiteitscirkel Identiteitscirkels Jezelf verbeelden M&M s Naast elkaar Nonverbale interactie Perspectieven verhelderen Positie bepalen Prioriteiten Reflectie en projectie Spreekwoorden uit je jeugd Verschil in hulpbronnen Vragenlijst Weerstand tegen verandering Wie nog meer? Bijlage XVI Casuïstiek De omgangsregeling De online stripper De Turkse leerling Een Turks gezin Opvoeding of mishandeling? /191
5 Vluchtelingen uit Kosovo /191
6 6/191
7 Voorgeschiedenis Eind 2007, begin 2008 hebben de gemeente Almere, Kleurrijke Zorg in Almere en Pharos een aantal gesprekken gevoerd om na te gaan hoe Pharos zou kunnen bijdragen aan de interculturalisatie van de Oké-punten. Op basis van deze gesprekken werd een plan van aanpak opgesteld, dat voorzag in een onderzoek naar de huidige en gewenste situatie van het intercultureel gehalte van de Oképunten. Dit onderzoek mondde onder meer uit in de aanbeveling om een traject deskundigheidsbevordering voor CJG medewerkers te ontwikkelen op het gebied van interculturalisatie. Uit de aanbevelingen Er moet een aanbod deskundigheidsbevordering komen op het gebied van outreachend werken met allochtone doelgroepen. Die deskundigheidsbevordering moet de vorm krijgen van een train-de-trainer scholing. De uitdrukkelijke bedoeling is, dat Oké-punt medewerkers de uiteindelijke training zelf kunnen gaan uitvoeren, ook (maar niet alleen) met zogenaamde protoprofessionals uit zelforganisaties van allochtonen. Doelstelling Ontwerpen, testen en uitontwikkelen van een scholingstraject deskundigheidsbevordering ten behoeve van professionals die voor of in functie van het Oké-punt werken. Hieronder worden onder andere begrepen verpleegkundigen, artsen, maatschappelijk werkers, jeugd- en jongerenwerkers, docenten uit het basis- en voortgezet onderwijs, individueel begeleiders en zorgcoördinatoren. De scholing moest voorshands vooral gericht zijn op het ontwikkelen van de interculturele sensitiviteit en de daarbij behorende kennis en vaardigheden, die nodig zijn om outreachend te kunnen werken met allochtone doelgroepen. Resultaten Een overdraagbaar beschreven scholing gericht op vergroting van interculturele sensitiviteit en de daarbij behorende vaardigheden en kennis voor professionals in de zorg, met name het CJG, die outreachend (willen gaan) werken. De scholing moet geschikt zijn voor gebruik in een train-de-trainer kader. Beschrijving Er is gekozen voor een ontwikkelingsvorm waarbij professionals van de Oké-punten intensief werden betrokken bij het testen en uitontwikkelen van het scholingsaanbod. Daartoe werd een ontwikkelgroep bij elkaar gebracht, bestaande uit professionals uit onderwijs, welzijn, zorg en hulpverlening. Deze mensen kwamen uit de verschillende organisaties die in Almere betrokken zijn bij de Oké-punten. Met deze ontwikkelgroep werden in oktober, november en december 2008 en januari 2009 vijf bijeenkomsten van twee uur gehouden. In elke bijeenkomst werd rondom een bepaald thema een werkvorm uitgetest die vanuit de deskundigheid van Pharos was geselecteerd op basis van één of meer van de volgende criteria: 1. Draagt bij aan competenties voor outreachend werken in een multiculturele en multi-etnische omgeving. 2. Draagt kennis over die te maken heeft met intercultureel werken. 3. Verbetert vaardigheden op het gebied van intercultureel werken. 4. Draagt bij aan de vergroting van interculturele sensitiviteit. 5. Past binnen de context van de Oké-punten. 7/191
8 De vijf bijeenkomsten werden steeds als volgt opgebouwd: 1. Introductie van het thema. 2. Uitvoering van de werkvorm. 3. Kritische bespreking van de werkvorm op aspecten van vorm, inhoud en het voldoen aan de criteria. 4. Concreet formuleren van aanbevelingen voor verbetering. De bijeenkomsten werden geleid door een trainer en een methodiekontwikkelaar van Pharos. Elke bijeenkomst is digitaal opgenomen. Deze opnamen dienden ter ondersteuning van de uitgebreide notulen die tijdens de bijeenkomst zelf werden gemaakt. Het ontwikkeltraject werd begeleid door een stuurgroep, waarin de verschillende organisaties die bij de Oké-punten betrokken zijn, waren vertegenwoordigd. De stuurgroep stond onder leiding van een vertegenwoordiger van de gemeente Almere. De verwerking van de resultaten en uitkomsten startte direct na de eerste bijeenkomst en werd afgerond na de vijfde bijeenkomst. De thema s voor de vijf bijeenkomsten werden op voordracht van Pharos geselecteerd door de stuurgroep. Voorgestelde thema s: Interculturele competentie. Interculturele communicatie. Conflicthantering in een interculturele context. Religie en levensovertuiging. Ziektebeleving in verschillende culturen. Opvoeding in een interculturele context. Opvoedingsnormen. Opvoedingsmethoden. Opvoedingsproblemen. In gesprek (blijven) met allochtone ouders. Aansluiten bij culturele achtergronden. Aansluiten bij de gezinssituatie. Voorwaarden De ontwikkelgroep gaf aan dat de inzet van interne trainers goed kan werken, als aan een aantal voorwaarden zou worden voldaan: 1. De beoogde trainers moeten vooraf een intensieve training krijgen, zowel in het scholingsprogramma zelf, als in de kennis en vaardigheden die nodig zijn om heterogene groepen te scholen en te trainen. 2. Voor enkele onderdelen moet een externe, deskundige trainer kunnen worden ingezet. Die inzet betreft vooral de inleidende bijeenkomst, waar een deskundige op het gebied van interculturele communicatie en diversiteit nodig is. Daarnaast gaat het om een deskundige trainer die in staat is de vierde bijeenkomst te leiden en begeleiden. Dit vanwege de intensieve en (emotioneel) zware werkvorm (sociodrama en inspringtheater) die daar wordt ingezet om deelnemers te laten oefenen met zeer moeilijke en uitdagende hulpverlener-cliënt interacties. 3. Dit traject moet zorgvuldig worden geïmplementeerd en draagvlak binnen de organisaties is vereist. Dat draagvlak moet zich uiten in de bereidheid om de scholing goed te faciliteren. Dat betekent ondermeer dat, wil deze scholing succesvol kunnen worden ingezet, deze ruim van tevoren in de planning van de verschillende organisaties moet worden opgenomen. 4. Het is van belang de trainingsinhoud, de werkvormen en de casuïstiek aan te passen aan de aard van de organisaties (preventie, zorg, welzijn, onderwijs, justitie). Dit geldt temeer wanneer de groepen heterogeen worden samengesteld en de deelnemers dus uit verschillende sectoren komen. 8/191
9 Inhoud Qua inhoud vond de ontwikkelgroep het van belang dat in elk geval de volgende thema s aan de orde komen (in alfabetische volgorde): Aanscherpen en versterken van basale, professionele interactievaardigheden. Casuïstiek. Gevolgen van psychotrauma. Interculturele vergelijking van opvoeding, opvoedingswaarden, opvoedingsdoelen, opvoedingsstijlen en opvoedingsgedrag. Inzicht in de gevolgen van (gepercipieerde) cultuurverschillen voor de interactie. Relationele en interculturele sensitiviteit. Tweetaligheid en taalontwikkeling. Verder Deze reader beschrijft de scholing Deskundigheidsbevordering Intercultureel Werken voor medewerkers van de Oké-punten en van aan de Oké-punten gelieerde organisaties. De eerste module betreft de scholing van de interne trainers die deels in samenwerking met een externe trainer de scholing gaan verzorgen. De interne trainers ontvangen scholing in intercultureel werken én training om ze zowel inhoudelijk als methodisch en didactisch goed voor te bereiden op hun taak als intern trainer. Deze module wordt hier alleen globaal beschreven om een indruk te geven van inhoud en opzet. De train-de-trainer module omvat drie dagdelen van vier uur en ongeveer evenveel voorbereidings- en verwerkingstijd. Van deze module wordt hier alleen de outline geschetst. Nadere invulling zal plaatsvinden in overleg met afnemers. De tweede module die hier uitgebreid beschreven wordt, betreft de deskundigheidsbevordering van de medewerkers van de verschillende organisaties die als kernpartners en ketenpartners betrokken zijn bij de Oké-punten Almere (Onderwijs, Welzijn, Zorg, Hulpverlening en Justitie). Deze module omvat vijf bijeenkomsten van een dagdeel à vier uur. Elk dagdeel impliceert tevens voorbereidings- en verwerkingstijd van tenminste twee uur. 9/191
10
11 Train de trainer Inleiding De meerwaarde van het leren in groepen komt voort uit de mogelijkheden tot interactie en samenwerking. Deelnemers kunnen met elkaar discussiëren over inhoud en taken en op die manier een beter inzicht verwerven, kennis verdiepen en vaardigheden ontwikkelen. De deelnemers hebben de mogelijkheid om hun eigen leerproces te monitoren. Daarmee bereiken ze een grotere zelfstandigheid en zelfsturing en worden ze minder afhankelijk van de trainer of de docent. 1 Expertise Veel docenten, trainers en tutors 2 ondervinden echter moeilijkheden bij het leiden en begeleiden van groepen. Ze vallen vaak te snel terug op hun positie van autoriteit, expert en belangrijkste spreker. Uit onderzoek 3 blijkt dat bij groepsdiscussies de begeleider gemiddeld 64% van de tijd aan het woord is. Soms loopt dat zelfs op tot 86%. Veel groepsdiscussies leiden tot volstrekt voorspelbare en vaak teleurstellende uitkomsten, omdat men een manier van onderwijzen hanteert die gebaseerd is op vertellen en overdracht (het SaSmodel 4 ), waarbij: 5 de docent een voordracht geeft in plaats van een gesprek op gang te brengen; de docent (veel) te veel praat; deelnemers nauwelijks aan het praten te krijgen zijn; ze voeren geen gesprek met elkaar en reageren uitsluitend op directe vragen van de docent; deelnemers zich niet voorbereiden op de sessies; een enkele deelnemer de discussie domineert of blokkeert; de deelnemers de oplossingen voor problemen aangereikt willen krijgen, in plaats van erover te discussiëren. Inhoud van de module train de trainer 1. Inleiding leren in groepen, met specifieke aandacht voor verschillende werkwijzen: a wat is training in een kennisintensieve context en hoe werkt het; b wat is intervisie en onder welke voorwaarden levert het meerwaarde op voor de lerende professional; inclusief oefening in een beproefd model voor intervisie; c wat is groepswerk en waarin onderscheidt het zich van training en intervisie. 2. Kennismaking met verschillende werkvormen. Werkvormen zijn oefeningen, persoonlijke en groepsexperimenten, opdrachten, enzovoort die in training en groepswerk gebruikt worden. De doelstelling ervan is meerledig, namelijk: verdieping van kennis en inzicht; aanleren en inslijpen van vaardigheden; beroepsmatige vorming, met name op aspecten van houding en motivatie; alternatieven voor bekende manieren van werken ontwikkelen; enzovoort. Alle soorten werkvormen die hieronder genoemd worden, zullen tijden het train-de-trainer traject de revue passeren. Daarbij zullen de deelnemers de werkvormen zowel aan den lijve ondervinden, als ze voorbereiden, uitvoeren en evalueren. Daarmee komen deze manieren van werken met groepen beschikbaar voor de interne trainers. De werkvormen zijn als volgt in te zetten: 6 1 Jaques, D. (2000). Learning in groups. A handbook for improving group work. 3d edition, Londen, Kogan Page Ltd; Sterling (USA), Stylus Publishing Inc. 2 In deze tekst worden termen als docent, trainer, begeleider en tutor door elkaar gebruikt. Er zijn verschillen, maar die doen er in dit kader minder toe. 3 Brown, G. & Atkins, M. (1988). Effective Teaching in Higher Education. Routledge, London. 4 SaS: Sit down and Shut up 5 Ramsden, P. (1992). Learning to Teach in Higher Education. Routledge, London. 6 Als bijlage is een overzicht van concrete werkvormen inclusief beschrijvingen opgenomen. De meeste werkvormen kunnen op verschillende tijdstippen in de training en op verschillende manieren ingezet worden, afhankelijk van de doelstellingen en keuzes op dat moment. 11/191
12 a b c d e opwarmers doelen: deelnemers in het hier-en-nu brengen groepsgevoel opwekken en versterken positieve sfeer kweken gevoel van verwachting opwekken oefeningen doelen: kennis, ervaring en vaardigheid verdiepen voordracht doel: overdracht van kennis en inzicht 1 een goede voordracht: opbouw presentatie interactie hulpmiddelen borging moderatie: doelen: werkvormen: een groepsdiscussie leiden werken in subgroepen: opdracht start ondersteuning terugkoppeling borging mindmapping rollenspel doelen: leren door doen laten ervaren van moeilijke situaties, dilemma s, conflicten in de huid van een ander kruipen confronteren met eigen overtuigingen, vooroordelen, gedrag, enzovoort inzicht verwerven in eigen overtuigingen, vooroordelen, gedrag, enzovoort aanwezige kennis actualiseren, ordenen en delen nieuwe kennis en inzichten ontwikkelen ontwikkeling van vaardigheden ontwikkeling van kennis en inzicht reeds aanwezige kennis en inzichten actualiseren, ordenen en delen soorten rollenspel: korte oefening experiment simulatie sociodrama onderdelen rollenspel: script rolverdeling terugkoppeling borging 1 Eén van de bekendste vormen van voordracht is de preek. Met een preek probeert de spreker het gehoor te overtuigen van zijn eigen morele opvattingen. Het is een valkuil voor iedere trainer. Een trainer is volledig gerechtigd zijn eigen opvattingen naar voren te brengen, maar dan wel in het kader van een groepsdiscussie. 12/191
13 f casuïstiek (interactief; praten over; uitspelen zie rollenspel) doelen: intervisie ondersteuning en versterking delen en ontwikkelen kennis en inzicht 3. Gebruik van hulpmiddelen, zoals whiteboard, beamer, video, camera, creatieve hulpmiddelen, internet, enzovoort. 4. Leerstijlen a kennismaking met verschillende leerstijlen, volgens het model van Kolb 1 b inzicht in persoonlijke, situationele en thematische bepaaldheid van leerstijlen 1 Kolb, D. (1984) Experiential Learning. Harlow, Prentice Hall. 13/191
14 De scholing Inleiding In 1959 noemde Marshall Mcluhan de wereld al een 'global village'. En hij werd er niet vrolijk van: in die tijd was de radio gemeengoed geworden; was de televisie net begonnen aan zijn geweld(dad)ige opmars en stond de wereld op de rand van de elektronische revolutie. Die wereld was niet langer een gigantisch warenhuis waar je op je gemak doorheen kon dwalen en dingen kon uitzoeken. Nee, de wereld was een computer geworden, een elektronisch brein. De menselijke zintuigen reikten als het ware over de hele wereld, terwijl over de hele wereld iedereen voortdurend in de gaten werd gehouden. In die wereld is angst de normale stand van zaken, omdat alles voortdurend alles beïnvloedt. 1 De vreemdeling Een wereldwijd dorp dus, waarin iedereen met iedereen verbonden is, maar waar de angst voor en het geweld tegen de vreemdeling steeds groter worden. Nu, in de 21e eeuw, is dat meer waar dan ooit. Televisie en internet brengen de wereld in elke huiskamer. Niet de wereld zoals die is, maar de wereld zoals andere mensen, bedrijven, organisaties en overheden die willen laten zien. Mensen migreren massaal van het ene deel van de wereld naar het andere. Dat doen ze om een heleboel verschillende reden, maar deze volksverhuizing is er toch voornamelijk één van onveilig naar veilig en van arm naar rijk. Geografisch gezien dus van Zuid naar Noord en van Oost naar West. De bevolkingssamenstelling in landen als Nederland wordt daarmee steeds gevarieerder. Mensen verschillen van elkaar in etniciteit, cultuur, religie, taal en communicatiepatronen, terwijl de beelden die ze van elkaar hebben, gekleurd worden door stereotypen en vooroordelen. Toch moeten ze leren met elkaar samen te leven en te werken. Dat betekent dat goede interculturele communicatie nog nooit zo belangrijk is geweest als nu. Maar wat is interculturele communicatie? We geven hier een algemene definitie: 'Interculturele communicatie is communicatie tussen mensen met verschillende culturele achtergronden.' Gedurende de training zal duidelijk worden dat deze definitie simpel lijkt, maar een heleboel problemen met zich meebrengt. Effectief leren Er is een opvatting van effectief leren die bekend staat als de sociaal-constructivistische leertheorie. 2 Die opvatting stelt dat kennis en vaardigheden niet zozeer worden aangeleerd alsof iemand water in een glas schenkt maar worden opgebouwd (geconstrueerd). Dat opbouwen gebeurt in een sociale en culturele gemeenschap: de lerende is iemand die actief kennis en inzichten construeert, in interactie met anderen en met zijn omgeving. Kennis, vaardigheden en disposities zijn de uitkomsten van dit proces. Nieuwe informatie en nieuwe ervaringen worden geïnterpreteerd op basis van eerdere ervaringen en eerdere interpretaties. Om tot gewenste leerresultaten te komen, zijn bepaalde leerprocessen noodzakelijk. Die moeten actief zijn, cumulatief, constructief, doelgericht, diagnostisch, reflectief, op ontdekking gericht, contextgebonden, probleem georiënteerd, sociaal, intrinsiek gemotiveerd, enzovoort. Gemeenschappelijk aan al deze leeractiviteiten is dat ze intensieve interacties tussen deelnemers mogelijk maken, waardoor het leren op zich een gezamenlijke onderneming wordt. Naast de leeractiviteiten op zich, moet deelnemers ook de mogelijkheid geboden worden voor reflectie over de eigen ervaringen, ook van buiten de leeromgeving. De conclusie is duidelijk: Actief en interactief leren moeten de kern van de training vormen. 1 McLuhan, M. (1962). The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man. Toronto, University of Toronto Press. 2 Brown, A.L., Collins, A., Deguid, P. (1989). Situated Cognition and the Culture of Learning. Educational Researcher 18, pag /191
15 De rode draad De rode draad door de hele training is het gesprek. Hulpverleners, docenten, welzijnswerkers en andere professionals doen hun werk in gesprek met cliënten en collega s; het is hun core-business en als érgens hun vakmanschap moet blijken, is het daarin. Vakmanschap verwijst naar de competenties van iemand die weet hoe het moet, ook als alles anders is. Mannen zijn geen vrouwen. Kinderen zijn geen volwassenen. Ahmed is anders dan Fatima. Jan is geen Ria. Mohammed is geen Mohamed. De statistiek leert ons dat de variatie tussen groepen altijd kleiner is dan de variatie binnen groepen. Dat betekent dat we mensen niet werkelijk leren kennen door hun etnische of culturele herkomst. Een vakman maakt er altijd het beste van omdat hij zichzelf niet ophangt aan een procedure, maar zijn kennis volgt, zijn vaardigheid inzet en op basis daarvan intervenieert. Er zijn basisprocessen in de zorg en hulpverlening en daar moeten procedures voor afgesproken worden, maar de vakman onderscheidt zich doordat hij kan omgaan met de afwijkingen. En aangezien de afwijking de regel is, moet vakmanschap de kern vormen van elke poging tot kwaliteitsverbetering. 15/191
16
17 Voorbereidingen Ruim van tevoren Vóór elke bijeenkomst Draaiboek bijeenkomsten Beschrijving en programma s Ruimte regelen (bij voorkeur een vaste ruimte voor alle bijeenkomsten). De ruimte dient groot genoeg te zijn voor de groep en de activiteiten. Tijdstippen regelen (bij voorkeur een vast tijdstip; één keer per twee weken). Materiaal verzamelen. Presentaties samenstellen. Trainingsmappen samenstellen; inhoud: rooster; locatie(s); lijst van deelnemers met contactgegevens; lesbrieven; artikelen; handouts. Hand-outs printen en kopiëren. Aanvullende literatuur en overige informatie vermenigvuldigen. Materialen voor werkvormen verzamelen. Ruimte controleren; eventueel opruimen en opstelling meubilair aanpassen. Zorg voor koffie en thee. Controleer flip-over, white board, stiften, apparatuur (laptop en beamer) en verlichting. Test eventueel je presentatie. 17/191
18
19 Eerste bijeenkomst Mores leren Beschrijving De eerste bijeenkomst is in zekere zin de belangrijkste van de hele serie. De groep komt voor de eerste keer (in deze samenstelling) bij elkaar. Vaak moeten de deelnemers elkaar nog leren kennen en in elk geval ziet men elkaar in een speciale, niet-alledaagse context. Met name in de eerste bijeenkomst speelt de groepsdynamica een grote rol: de groep heeft nog geen mores ; men weet nog niet wat men aan elkaar heeft; er is nog geen rangorde vastgesteld; de omgangsregels liggen nog niet vast. Dat betekent dat enerzijds sterk wordt geleund op het gezag van de trainer om de richting te bepalen, anderzijds wordt er druk geëxperimenteerd met interactief gedrag. Bij een gebrek aan richting door de trainer, gaan mensen op zoek naar een richting. Die vinden ze meestal in de voor hen bekende patronen. Iemand die op het werk altijd haantje de voorste is, zal dat hier ook proberen. Iemand die altijd de kat uit de boom kijkt, zal dat hier ook doen en misschien nog wel in versterkte mate. Dit roept twee problemen op. Ten eerste en dit geldt vooral voor groepen waar de deelnemers elkaar vooraf niet kenden sleept iedereen zijn eigen achtergrond, interactiepatronen, verwachtingen, enzovoort met zich mee. Die moeten op elkaar afgestemd worden en dat is een langdurig en soms pijnlijk proces als dat niet goed begeleid wordt. Ten tweede, als het mensen lukt hun eigen patronen op deze groep te drukken, hebben ze het gevoel dat er niks nieuws onder de zon is ; het is allemaal dezelfde, saaie, ouwe koek. Hoeveel nieuwe informatie je er als trainer ook inpompt, dat gevoel raken mensen niet meer kwijt en door dat gevoel worden ze belemmerd in het leren van iets nieuws. Groepsdynamiek Een leer- of taakgroep maakt globaal de volgende ontwikkeling door: 1 in het begin gaat de meeste energie (circa 80%) van de groep naar het proces van groepsvorming: elkaar leren kennen, elkaar aftasten, coalities sluiten, vaststellen wie de informele leiders zijn, vaststellen wie welke rol op zich neemt, enzovoort. Naarmate dit grotendeels onbewuste proces vordert en de onderlinge verhoudingen duidelijker worden, komt er meer en meer energie vrij voor de eigenlijke taak. Op een bepaald moment komt er een omslagpunt, waarna steeds meer energie wordt besteed aan de taak en steeds minder aan het proces. Na enige tijd wordt een optimum bereikt waarbij verreweg de meeste energie (circa 80%) besteed wordt aan de taak, omdat er nog maar weinig nodig is voor het proces. Dat is de ideale ontwikkeling en een goede trainer weet de groep soepel en snel door de eerste fases heen te loodsen. Dit proces wordt ook wel aangeduid met de termen forming storming norming performing. 2 Bij een leergroep die niet dagelijks bij elkaar komt, maar met tussenpozen van een week of meer, vindt dit proces (op kleinere schaal) elke bijeenkomst weer plaats. Daarom is het ook zo belangrijk om elke bijeenkomst te starten met een werkvorm die de deelnemers in het hier-en-nu brengt en ze de gelegenheid geeft om de onderlinge verhoudingen weer te bevestigen. Opgaven voor de trainer De belangrijkste opgaven in de eerste bijeenkomst voor de trainer: 1. De juiste toon moet gezet worden. Het groepsklimaat moet prettig, veilig en doelgericht zijn: men moet met elkaar actief wat willen bereiken. 2. Dat kan alleen als de trainer zich als gezagsdrager opstelt en ook als zodanig geaccepteerd wordt door de groep. Gezag dragen heeft niets met autoritair gedrag en machtsmisbruik te maken. 1 Let op! Dit is een vuistregel. De getallen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd, maar zijn gebaseerd op persoonlijke ervaring met groepswerk, trainingen en projectwerk, zowel van mezelf als van collega s. (Roelof Vos) 2 Het is een aanduiding waarvan de oorsprong nauwelijks te achterhalen valt, maar op is een goede beschrijving te vinden. 19/191
20 Gezag is gebaseerd op deskundigheid, duidelijkheid en het zelfzeker omgaan met de groep. De trainer hoeft niet alles te weten, maar hij moet wel veel weten, met name van het onderwerp van de training. Vanuit die competentie kan hij ruimte geven aan deelnemers die soms op bepaalde gebieden deskundiger zijn dan hij, of over meer kennis beschikken. De trainer bepaalt echter wanneer, hoelang en hoeveel ruimte geboden wordt. 3. De deelnemers moeten met een goed gevoel naar huis gaan. Dat heeft natuurlijk te maken met het groepsklimaat, maar ook met de vraag of in de eerste bijeenkomst ook daadwerkelijk iets bereikt is; Men moet het gevoel hebben dat men: iets belangrijks geleerd heeft; en/of iets belangrijks aan de groep heeft bijgedragen. Start Gezien het voorgaande is de start zeer belangrijk. Een aantal vuistregels: 1. Wees ruimschoots op tijd. 2. Zorg dat de ruimte op orde is: a opgeruimd; b meubilair in de juiste opstelling; c voldoende gelucht. 3. Zorg dat je hulpmiddelen en je materialen er zijn en werken. 4. Check de verlichting en als je met apparatuur wilt werken de stroomvoorziening. 5. Je gaat een heel dagdeel aan het werk: zorg voor koffie, thee, water en versnaperingen. 6. Zorg dat het uitdeelmateriaal klaar ligt. 7. Verwelkom de deelnemers bij binnenkomst persoonlijk. 8. Er kan altijd iets misgaan: zeg nooit, onder geen beding en ik bedoel echt nooit: ze hadden moeten opruimen, ze zijn vergeten de koffie klaar te zetten, er gaat hier ook altijd wat mis. Geef ze nooit de schuld: het is jouw verantwoordelijkheid, neem die dan ook. Verontschuldig je en zorg dat het in orde komt. Kennismaking en groepsvorming Ook een leergroep waarvan de leden elkaar goed kennen zoals een bestaand team dient te beginnen met een kennismakingsronde. Het is zaak dat de eerste activiteit die je met de groep onderneemt, hen iets nieuws leert over de mensen met wie ze de komende tijd gaan samenwerken. De eerste activiteit heeft naast de functie van kennismaking ook de functie om het ijs te breken. Bij het kiezen van een ijsbreker moet je je bewust zijn van de groepsdynamiek. Het is van groot belang dat mensen zich op hun gemak voelen bij de activiteit. Niemand mag gedwongen worden om erg persoonlijke informatie te onthullen of om überhaupt deel te nemen. En natuurlijk heeft iedereen zijn eigen idee over wat persoonlijk is. Een ijsbreker is in de eerste plaats bedoeld om het ijs te breken en de interactie tussen de deelnemers te bevorderen. Daarnaast is het het beste als je de activiteit op een of andere manier kunt koppelen aan het thema van de bijeenkomst. Als dat niet mogelijk lijkt, is het wellicht beter om een andere ijsbreker te zoeken. Laat de deelnemers het op zijn minst weten als de activiteit op zichzelf staat en alleen dient voor de onderlinge kennismaking en om de bijeenkomst op gang te brengen. Neem ruim de tijd voor de ijsbreker bij de eerste bijeenkomst. Alles wat de trainer nu investeert in het groepsproces verdient zich later in de training dubbel en dwars terug in leeropbrengst. Verdere thema s in de eerste bijeenkomst zijn: Doelen stellen de deelnemers wordt gevraagd hun eigen professionele doelen te formuleren. Dit bepaalt mede de invulling van de scholing. Inleiding cultuur en interculturaliteit hier gaat het erom de deelnemers (meer) vertrouwd te maken met de invloed van cultuur op het handelen en communiceren van mensen. Ook het vraagstuk van interculturaliteit in de beroepspraktijk komt aan de orde. Taal, taalontwikkeling en tweetaligheid taal wordt gezien als één van belangrijkste bepalende factoren voor het succes van zorg en hulpverlening. Dat begint al bij het signaleren van risico s in de ontwikkeling van kinderen en heeft vergaande invloed op de manier waarop bijvoorbeeld mensen met ernstige psychotrauma s behandeld worden. Oproep casuïstiek kwaliteit en inhoud van de scholing zijn voor een groot deel afhankelijk van de kwaliteit van de casuïstiek die gebruikt wordt. De ervaring leert dat cases die afkomstig zijn uit 20/191
21 de eigen praktijk het grootste leereffect hebben. De deelnemers krijgen daarom het dringende verzoek om eigen cases in te brengen. 21/191
Reflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieopleiding Leergang Train de Trainer Trainers in
Trainers in opleiding Leergang Train de Trainer Het is niet de sterkste die overleeft, ook niet de slimste, maar degene die het meest openstaat voor verandering. Unieke insteek! De wereld om ons heen verandert
Nadere informatieSollicitatietraining: op weg naar stage & werk
Sollicitatietraining: op weg naar stage & werk De jongeren die zich aanmelden bij Maljuna Frato hebben een grote afstand tot de arbeidsmarkt en hebben weinig of geen zicht op hun mogelijkheden, kwaliteiten
Nadere informatieTraining Resultaatgericht Coachen
Training Resultaatgericht Coachen met aandacht voor zingeving Herken je dit? Je bent verantwoordelijk voor de gang van zaken op je werk. Je hebt alle verantwoordelijkheid, maar niet de bijbehorende bevoegdheden.
Nadere informatieCompetentie 7: Reflectie en ontwikkeling
Competentie 7: Reflectie en ontwikkeling Vaardigheden: Reflecteren op persoon, proces en product Eigen portfolio beheren Kennis: Reflectie Zelfsturing CAO-VO-2011-2012: Scholingsrecht PO (H9) Scholingsrecht
Nadere informatieVerbetertraject Zeggenschap / Kwaliteit van Bestaan sector Lichamelijke Gehandicaptenzorg
Verbetertraject Zeggenschap / Kwaliteit van Bestaan sector Lichamelijke Gehandicaptenzorg Cursus Mondigheid Dit praktijkvoorbeeld uit het verbetertraject Zeggenschap in de LG sector is door InteraktContour
Nadere informatieHulp bij ADHD. Scholingsaanbod
Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij
Nadere informatieTraining. Vergaderen
Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Grenzen stellen Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich bewust van de grenzen die zij stellen als het gaat om vakantie, relaties, alcohol/drugs en geloof. Ouders bespreken welke grenzen hun kinderen opzoeken rondom deze thema
Nadere informatieTRAINING 1. Tijd: Onderwerp: Waarom Resultaat Werkvorm Materiaal
DRAAIBOEK TRAINING 1, 2,3,4,5 REALISTEN ROADMOVIE De prezi presentatie voor de trainingsbijeenkomsten vindt u via de onderstaande link. https://prezi.com/0txqqdqmauta/training-realisten-roadmovie-5-bijeenkomsten/
Nadere informatieHUMOR IN PROFESSIONELE COMMUNICATIE: FOCUS OP DE MEDIATOR. Verdiepingstraining
HUMOR IN PROFESSIONELE COMMUNICATIE: FOCUS OP DE MEDIATOR Verdiepingstraining Humor in professionele communicatie: focus op de mediator Introductie Wij definiëren humor in het professioneel communicatieproces
Nadere informatieProgramma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf
Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf
Nadere informatieVragen op de startdag intervisie 13-1-2015
Vragen op de startdag intervisie 13-1-2015 Op 13 januari jl. was de startdag intervisie. Voorafgaand aan de startdag zijn er bijeenkomsten geweest voor de facilitators en voor (nieuwe) leden die aan intervisie
Nadere informatieVERDIEPINGSTRAINING VAARDIGHEDEN VERTROUWENSPERSOON. Geaccrediteerd door de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen VERTROUWENSPERSOON
VERDIEPINGSTRAINING VAARDIGHEDEN VERTROUWENSPERSOON Geaccrediteerd door de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen VERTROUWENSPERSOON VERDIEPINGSTRAINING VAARDIGHEDEN VERTROUWENSPERSOON Introductie
Nadere informatieCompassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman
Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?
Nadere informatieTietel slide. Titel slide 2 Module 2. tekst. Beïnvloeden. Juni 2014. Trainers: Sarah Strübin en Willem Ezerman ALFABEELD ORGANISATIEONTWIKKELING
Tietel slide Titel slide 2 Module 2 tekst Beïnvloeden Juni 2014 Trainers: Sarah Strübin en Willem Ezerman ALFABEELD ORGANISATIEONTWIKKELING Beïnvloeden Programma 2014 Beïnvloeden Programma module 2 09.00
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatie[2015] Oplossingsgericht werken met Kinderen. "Kids Skills" Gerrit van de Vegte www.centrumoplossingsgerichtwerken.nl gerritvandevegte@home.
[2015] Oplossingsgericht werken met Kinderen "Kids Skills" Gerrit van de Vegte gerritvandevegte@home.nl WAT IS KIDS SKILLS? Kids Skills is een speelse,praktische en oplossingsgerichte benadering om kinderen
Nadere informatieDraaiboek voor een gastles
Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een
Nadere informatieLEIDERSCHAP IN DE CORPORATE JUNGLE. Bagage voor een succesvolle reis naar je eigen doel. Een training met wortels in de praktijk.
LEIDERSCHAP IN DE CORPORATE JUNGLE Bagage voor een succesvolle reis naar je eigen doel. Een training met wortels in de praktijk. PROFESSIONALISEREN DOOR ALLE BENODIGDE SOFTSKILLS VAN DE MANAGER TE TRAINEN
Nadere informatieDe b-learning is bedoeld voor verzorgenden werkzaam in de thuiszorg of in het verpleeg- of verzorgingshuis.
Blended learning mantelzorg, Doelgroep verzorgenden Docentenhandleiding fysieke bijeenkomst Inleiding Zorgen voor een naaste is een liefdevolle en dankbare taak. Mantelzorg, ook wel informele zorg genoemd,
Nadere informatieToetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2
Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit
Nadere informatieONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK
ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het
Nadere informatieTrainingen, workshops en coaching
Trainingen, workshops en coaching Aanbod 2015-2016 professionals en gemeenten Beschermen & Versterken Trainingen, workshops en coaching De Jeugd- & Gezinsbeschermers zet zich in voor de bescherming van
Nadere informatieZelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.
Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van
Nadere informatieLEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN
LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN GGD Kennemerland geeft diverse bijeenkomsten voor ouders. Over opvoeding, gezondheid en gedrag bij kinderen. Deze bijeenkomsten kunnen als school, peuterspeelzaal of kinderdagverblijf
Nadere informatie2. WERKWIJZE IN SUPERVISIE
SUPERVISIEGIDS 1. INLEIDING Supervisie is een praktijkgebonden leermethode. In kleine groepen wordt onder begeleiding van een supervisor gewerkt aan persoonlijke leerdoelen die voortkomen uit de werkervaringen
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieDe training is in te zetten voor verschillende doelgroepen.
De training is in te zetten voor verschillende doelgroepen. - Voor buschauffeurs en conducteurs, waar verbale, mentale en fysieke agressie stelselmatig voor komt. - Voor de controleurs in het openbaar
Nadere informatieIntervisie Wat is het? Wanneer kun je het gebruiken?
Intervisie Wat is het? Intervisie is een manier om met collega's of vakgenoten te leren van vragen en problemen uit de dagelijkse werkpraktijk. Tijdens de bijeenkomst brengen deelnemers vraagstukken in,
Nadere informatiePeerEducatie Handboek voor Peers
PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:
Nadere informatieBasistraining Huiselijk Geweld en Kindermishandeling / Meldcode
Basistraining Huiselijk Geweld en Kindermishandeling / Meldcode Inleiding Dit document beschrijft de basistraining Huiselijk Geweld en Kindermishandeling / Meldcode van trainingsbureau Moetd. Doelgroep
Nadere informatieCollectief aanbod Jeugd Houten
Collectief aanbod Jeugd Houten Groepsmaatschappelijk werk Santé Partners in Houten 2018-2019 1 Inhoud Blz. Training Sterk staan 9-12.... 3 Zomertraining Plezier op School (aankomende brugklassers). 4 Assertiviteitstraining
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieHandleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels. Inkijkexemplaar
Handleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels versie 2016 Inhoudsopgave Introductie 5 Verantwoording methodiek 6 Doorgaande lijn Po en Vo 7 Preventief en curatief 8 Organiseer je les 9 Praktische
Nadere informatieEFFECTIEF LEIDINGGEVEN. Een gave of een vak?
EFFECTIEF LEIDINGGEVEN Een gave of een vak? Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij voegen
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieSyllabus Communicatie en Intergenerationele Samenwerking voor werknemers binnen de publieke sector met een leeftijd van 30-
Syllabus Communicatie en Intergenerationele Samenwerking voor werknemers binnen de publieke sector met een leeftijd van 30- Inleiding: De opleiding in en intergenerationele samenwerking is bedoeld voor
Nadere informatieTraining Leiderschap. Nederland
Training Leiderschap Nederland Onze Trainingen en Diensten Het team van KED-SENS heeft haar aanbod van trainingen en diensten overzichtelijk in kaart gebracht. Alle mensen zijn uniek en leren en ontwikkelen
Nadere informatieECTS-fiche. Graduaat Maatschappelijk werk Samenwerkingsvaardigheden. Lestijden. Ingeschatte totale studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot
ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding Module Code Lestijden Studiepunten Ingeschatte totale studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot Graduaat Maatschappelijk werk Samenwerkingsvaardigheden AC2 40 n.v.t.
Nadere informatieLeer- en Ontwikkelingsspel
SPEELWIJZE LEER- EN ONTWIKKELINGSSPEL - Bladzijde 1 / 13 SPEELWIJZE Leer- en Ontwikkelingsspel Leren en ontwikkelen spelen een belangrijke rol in onze samenleving. Veranderingen op allerlei gebied volgen
Nadere informatieWerk aan je winkel. Jongeren leren communiceren en zichzelf presenteren. Kirsten Barkmeijer & Johan Brokken
Werk aan je winkel Jongeren leren communiceren en zichzelf presenteren Kirsten Barkmeijer & Johan Brokken Voorwoord Dit boek is geschreven voor jou als trainer, docent of hulpverlener om aan te bieden
Nadere informatieTrainingen en workshops voor praktijkopleiders en leidinggevenden. Jouw talent, onze ambitie!
Trainingen en workshops voor praktijkopleiders en leidinggevenden Jouw talent, onze ambitie! Je vindt het belangrijk om te blijven investeren in je eigen ontwikkeling. Zeker als je nieuwe vaardigheden
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieIndividueel verslag Timo de Reus klas 4A
Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van
Nadere informatieBETERapp pilot plan organisatie X. In twaalf weken een succesvolle pilot met de BETERapp.
BETERapp pilot plan organisatie X In twaalf weken een succesvolle pilot met de BETERapp. Ervaringen cliënt: BETERapp is trouwe vriend De Beterapp is absoluut een aanvulling op de reguliere behandeling.
Nadere informatieLandelijke training aanpak kindermishandeling (LTAK)
Landelijke training aanpak kindermishandeling (LTAK) www.viermin.nl De Landelijke Training Aanpak Kindermishandeling (LTAK) is een training waarin kennis en vaardigheden worden aangereikt om huiselijk
Nadere informatieTRAINING VOOR VERTROUWENSPERSONEN Over integriteit en vertrouwelijkheid
TRAINING VOOR VERTROUWENSPERSONEN Over integriteit en vertrouwelijkheid Training voor medewerkers die binnen hun bedrijf als vertrouwenspersoon optimaal willen functioneren. Training vertrouwenspersonen
Nadere informatieASSERTIVITEIT. beter communiceren vanuit jezelf
ASSERTIVITEIT beter communiceren vanuit jezelf Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij
Nadere informatieChecklist trainingen het gesprek in de Wmo en het gehele sociale domein VOOR GEMEENTEN DIE TRAININGSBUREAUS SELECTEREN
Checklist trainingen het gesprek in de Wmo en het gehele sociale domein VOOR GEMEENTEN DIE TRAININGSBUREAUS SELECTEREN Checklist trainingen het gesprek in de Wmo en het gehele sociale domein Voor gemeenten
Nadere informatieEvaluatieverslag mindfulnesstraining
marijke markus spaarnestraat 37 2314 tm leiden Evaluatieverslag mindfulnesstraining 06 29288479 marijke.markus@freeler.nl www.inzichtinzicht.nl kvk 28109401 btw NL 079.44.295.B01 postbank 4898261 14 oktober
Nadere informatieSystemisch werken voor onderwijsprofessionals
Systemisch werken voor onderwijsprofessionals Ze tje n o d ig? Nie u we in zich ten in je zelf? Waard e to evo e ge n aan gro ep sp ro ce ssen? Sy ste m isch werke n vo or o n d e rwijsp ro fe ssio n als
Nadere informatieLIEVERWIJS. kindercoaching & training. kindercoaching basisschool trainingen kindercoach op bestelling. Een rups kan altijd nog een vlinder worden
LIEVERWIJS kindercoaching & training kindercoaching basisschool trainingen kindercoach op bestelling Een rups kan altijd nog een vlinder worden Kindercoaching Van Rups naar Vlinder Voor kinderen in de
Nadere informatieHulp bij ADHD. Scholingsaanbod
Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij
Nadere informatieEen Positief. leer en leefklimaat. op uw school
Een Positief leer en leefklimaat op uw school met TOPs! positief positief denken en doen Leerlingen op uw school ontwikkelen zich het beste in een positief leer- en leefklimaat; een klimaat waarin ze zich
Nadere informatieSpecialist Development Leergang: KOERS
Specialist Development leergang KOERS Pagina 1 van 7 Specialist Development Leergang: KOERS "The future belongs to those who see possibilities before they become obvious." De Specialist Development Leergang
Nadere informatieBegaafde leerlingen komen er vanzelf... Implementatie van een verandering van de pedagogische beroepspraktijk op basis van praktijkgericht onderzoek.
Begaafde leerlingen komen er vanzelf... toch? Implementatie van een verandering van de pedagogische beroepspraktijk op basis van praktijkgericht onderzoek. Teambijeenkomsten Anneke Gielis Begaafde leerlingen
Nadere informatieOpvoeden in andere culturen
Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552
Nadere informatiePSYCHOLOGIE IN COACHING compacte introductie van actuele inzichten met focus op praktische toepassing vanuit eigen casuïstiek
PSYCHOLOGIE IN COACHING compacte introductie van actuele inzichten met focus op praktische toepassing vanuit eigen casuïstiek Psychologie in Coaching Deze training gaat over psychologische inzichten en
Nadere informatieTrainingen Coaching Intervisie Supervisie. Voor de zorg
Trainingen Coaching Intervisie Supervisie Voor de zorg Professioneel communiceren met 2013 Training Professioneel communiceren met Voor wie? De training is bedoeld voor mensen in de zorg die hun communicatie
Nadere informatieMinor NLP: Opleiding Technician en Practitioner
Minor NLP: Opleiding Technician en Practitioner Faculteit Economie en Management Minor NLP: Opleiding Technician en Practitioner NLP NLP staat voor Neuro Linguïstisch Programmeren (Bandler en Grinder,
Nadere informatieworkshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen
1. Om welke reden(en) volg je deze workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen in je werk? 4. Waarin blink jij jjmet betrekking
Nadere informatieFAALANGST DE BAAS! TRAINING 1. faalangst. de baas! training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl
FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1 faalangst de baas! training www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl 2 KINDERPRAKTIJK LANDSMEER FAALANGST DE BAAS! TRAINING 3 faalangst de Baas! training
Nadere informatieOpleiding. systemische pedagogiek. Bert Hellinger Instituut Nederland
Opleiding systemische pedagogiek Bert Hellinger Instituut Nederland Inleiding Het systemisch fenomenologisch werk met opstellingen heeft in Nederland zo langzamerhand zijn plek gekregen. De opstellingen
Nadere informatieEvalueren en Beoordelen in het Leerproces Ellen Klatter - Cees Appel
Evalueren en Beoordelen in het Leerproces Ellen Klatter - Cees Appel Scholingsdag woensdag 14 juni 2006 Stichting Consortium PGO Evalueren/beoordelen Leerproces Competentiegericht onderwijs moet zijn ingevoerd
Nadere informatieCursushandleiding. Tja, wat zal ik zeggen, met cliënten in gesprek over spiritualiteit
Cursushandleiding Tja, wat zal ik zeggen, met cliënten in gesprek over spiritualiteit N.a.v. het gelijknamige boek van Elizabeth Johnston Taylor, in het Nederlands hertaald onder redactie van Peterjan
Nadere informatieToepassen van Sociale Marketing op ontwikkeling van alcoholmatigingsinterventies
Toepassen van Sociale Marketing op ontwikkeling van alcoholmatigingsinterventies A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11
Nadere informatieTrainingen die je in beweging brengen!
Trainingen die je in beweging brengen! Een training bij Caro van Roon brengt je in beweging. Dat levert je inzichten, ervaringen en kennis op over jezelf en de ander. Je leert vanuit je eigen persoonlijkheid
Nadere informatieCompetentieprofiel voor coaches
Competentieprofiel voor coaches I. Visie op coaching Kwaliteit in coaching wordt in hoge mate bepaald door de bijdrage die de coach biedt aan: 1. Het leerproces van de klant in relatie tot diens werkcontext.
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieUtrecht, september 2010 Gerjoke Wilmink directeur Nibud
Voorwoord Ongeveer twee jaar geleden publiceerde het Nibud Geld en Gedrag, Budgetbegeleiding voor de beroepspraktijk. Het boek werd enthousiast ontvangen door het werkveld, vooral vanwege de competenties
Nadere informatieCommunicatieve vaardigheden Ac 1
Communicatieve vaardigheden Ac 1 HIK Hoger Instituut der Kempen Afdeling Graduaat Maatschappelijk Werk Academiejaar 2008-2009 Els Boven en Lize Vandereycken Module: A Sociaal werk Ac1 Communicatieve vaardigheden
Nadere informatieMethodisch werken binnen Lang Verblijf. woonzorg en dagbesteding
Methodisch werken binnen Lang Verblijf woonzorg en dagbesteding 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Gentle Teaching 4 Middelen 5 Voor wie is Gentle Teaching? 5 3. Competentievergrotend werken 6 Middelen
Nadere informatieProfessionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs
Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs Angelique van het Kaar Risbo Erasmus Universiteit Rotterdam 7 november 2012 Overzicht onderwerpen Training Didactische
Nadere informatieAls docent werk je vanuit een positie van autoriteit, als trainer vanuit een positie van gelijkwaardigheid
JOUW ROL ALS TRAINER Het klinkt misschien overbodig om het te hebben over de rol die je hebt bij het beïnvloeden van het denken en doen van anderen in groepssituaties. Iedereen weet toch wel wat die rol
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieRONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS
CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen
Nadere informatieWorkshop 1: Communiceren over zelfredzaamheid: daar is mijn volggroep!
Workshop 1: Communiceren over zelfredzaamheid: daar is mijn volggroep! Workshopleiders: Guido Rijnja, communicatieadviseur bij de Rijksvoorlichtingsdienst Ellen van Selm, projectleider Buurtvoorlichters
Nadere informatieLééf je dag. Prikkelende workshops om samen te leren
Lééf je dag Prikkelende workshops om samen te leren Vier je dag, vier het moment Wilt u een personeelsbijeenkomst organiseren waarbij u ontspanning combineert met leren? Kies dan voor de workshops van
Nadere informatieMats Werkt! WWW.MATSWERKT.NL DÉ CURSUS VOOR HET BEGELEIDEN VAN MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING OP DE WERKVLOER.
Mats Werkt! DÉ CURSUS VOOR HET BEGELEIDEN VAN MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING OP DE WERKVLOER. WWW.MATSWERKT.NL Mats werkt: Dé cursus voor het begeleiden van mensen met een arbeidsbeperking op de werkvloer.
Nadere informatieOpbrengstgericht omgaan met verschillen. Bijeenkomst 1 Oriëntatie opbrengstgericht differentiëren en stellen van doelen
Opbrengstgericht omgaan met verschillen Bijeenkomst 1 Oriëntatie opbrengstgericht differentiëren en stellen van doelen Hoe gaan we met elkaar om? Maak contact Vertrouwelijkheid Niets is gek Zorg goed voor
Nadere informatieOMGAAN MET VERANDERING
OEFENING OMGAAN MET VERANDERING OEFENING 1 UITSPRAKEN WELKE UITSPRAAK PAST HET BEST BIJ JOU? Hoe ga jij om met de gidsen in jouw organisatie? Zeg jij hoe de dingen moeten gebeuren? Of leg jij uit waarom
Nadere informatieDag van de Trainer. Gaat online leren ten koste van verbinding?
Dag van de Trainer Gaat online leren ten koste van verbinding? Marion Reijerink 10 jaar ABN AMRO Trainer sinds 2005 Online trainer sinds 2010 Opleidingen in VS Nu: directeur atsync Trainer van het jaar
Nadere informatieklantgerichtheid... ... klanteninzicht... ... groepsdynamica... ... omgaan met diversiteit... ... stemgebruik... ... taalvaardigheid... ...
P1 VOORBEELD OBSERVATIE-INSTRUMENT GROEP klantgerichtheid klanteninzicht groepsdynamica omgaan met diversiteit PRESENTATIE stemgebruik taalvaardigheid non-verbaal communiceren professionele houding PERSOON
Nadere informatieEindverslag SLB module 12
Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie
Nadere informatieOnze parel van obs de Meent uit Maarn De gouden weken
Onze parel van obs de Meent uit Maarn De gouden weken De Gouden Weken zijn de eerste weken van ons schooljaar. Ze zijn bij uitstek geschikt om een fundament neer te zetten voor een goede groepsvorming
Nadere informatieInhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens
Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren
Nadere informatieOntwikkeling. Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling
Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Waarom? Ik heb het idee dat ik wel eens tekortschiet als het erom gaat anderen duidelijk te maken wat ik bedoel. Ik
Nadere informatieDoorloop je eigen Traject!
Traject en VakTraject brengen Zakelijke Communicatie/Nederlands op het gewenste niveau Doorloop je eigen Traject! Blijvend in prijs verlaagd! Traject is al 12,5 jaar hét lesmateriaal Zakelijke Communicatie/
Nadere informatieAMETHIST Developing People
AMETHIST Developing People COMMUNICEREN MET KINDEREN AMETHIST Developing People Argonweg 7 11 3812 RB Amersfoort 033 7370182 www.amethistdevelopingpeople.nl Waarom? Wie kent het niet? Het gevoel van machteloosheid
Nadere informatieTraining KED-Coach Gevorderd
Training KED-Coach Gevorderd Nederland Onze Trainingen en Diensten Het team van KED-SENS heeft haar aanbod van trainingen en diensten overzichtelijk in kaart gebracht. Alle mensen zijn uniek en leren en
Nadere informatieOmgaan met een moeilijke klas. Susan de Bruin
Omgaan met een moeilijke klas Susan de Bruin SWV Amsterdam Zuid-Oost 31 oktober Welkom 39 jaar 10 jaar leerkracht SBAO te Alkmaar Susan de Bruin 6 jaar werkzaam bij Gedragpunt Ambulant begeleider & Trainer
Nadere informatieOpleiding Docent Weerbaarheid
Over MOVISIE MOVISIE is hét landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, sociale
Nadere informatieNieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek. Prof. dr. Perry den Brok
Nieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek Prof. dr. Perry den Brok Betrokkenen Connect College (opdrachtgever) Kennisnet (subsidie onderzoek) Technische Universiteit Eindhoven
Nadere informatieTraining met persolog profielen
Training met persolog profielen Verkrijg de beste resultaten op het werk en in uw dagelijks leven Ontdek een praktische manier om uw persoonlijkheid te ontwikkelen: U leert verschillende gedragstendensen
Nadere informatiepaardencoach Frederieke van der Lijn Buitenpost www.equinama.nl
Loop je steeds tegen dezelfde valkuilen aan? Ben je toe aan veranderingen of aan een volgende stap in je ontwikkeling? Wil je persoonlijke inzichten? Graag begeleiden mijn paarden Gio, Stanley en ikzelf
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieIk wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.
1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,
Nadere informatie