Zuidnederlandse Archeologische Notities

Transcriptie

1 Verslag Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek Geldermalsen, Herman Kuijkstraat Johan van Kampen & Erik Verhelst Zuidnederlandse Archeologische Notities 56 Amsterdam 2006 Archeologisch Centrum Vrije Universiteit / Hendrik Brunsting Stichting

2 Opdrachtgever: Projectontwikkelingsmij M.B. Tricht B.V. Uitvoerder: ACVU-HBS Project: Geldermalsen-Herman Kuijkstraat Nr Bevoegd gezag: Gemeente Geldermalsen, Dhr. H. Heling. Plaats documentatie: ACVU-HBS, dependance Beesd Objectcode: GELM-HKS-06 Uitvoeringsperiode: 10/01/ /01/2006 Centrumcoördinaten: / Registratienummer: Status: Definitief Auteur: J.C.G. van Kampen/ drs. E.M.P. Verhelst Eindredactie/autorisatie: Drs. E.M.P. Verhelst ACVU-HBS Amsterdam, januari 2006 Archeologisch Centrum van de Vrije Universiteit - Hendrik Brunsting Stichting Amsterdam De Boelelaan HV Amsterdam

3 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING 1 INLEIDING 1 2 LIGGING VAN DE ONDERZOEKSLOCATIE 1 3 BUREAUONDERZOEK METHODEN GEOMORFOLOGIE, BODEM EN GRONDWATERSTAND HISTORISCHE GEOGRAFIE ARCHEOLOGIE ARCHEOLOGISCHE VERWACHTING 4 4 INVENTARISEREND VELDONDERZOEK DOOR MIDDEL VAN BORINGEN ONDERZOEKSMETHODE RESULTATEN CONCLUSIES BOORONDERZOEK 5 5 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN CONCLUSIES AANBEVELINGEN 6 LITERATUUR 7 BIJLAGE 1 De ligging van Geldermalsen in Nederland en ligging van het onderzoeksgebied in Geldermalsen BIJLAGE 2 De locatie van het onderzoeksgebied ten opzichte van de drie sroomgordels BIJLAGE 3 De reproductie van de Tiendkaart Geldermalsen van het Capittel St. Marie te Utrecht uit 1714 BIJLAGE 4 Geldermalsen H. Kuijkstraat Locatie boringen 1-2 BIJLAGE 5 Geldermalsen H. Kuikstraat Boorstaten 1-2

4 SAMENVATTING Onderhavig rapport is een verslag van een archeologisch bureau- en booronderzoek aan de Herman Kuijkstraat te Geldermalsen. De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat het plangebied op de plaats van een middeleeuwse nederzetting ligt. Hoewel duidelijk is dat de ondergrond op enkele plaatsen diep verstoord moet zijn is het aannemelijk dat een deel van de vindplaats nog intact is. Indien, zoals gepland, de bouwput ten behoeve van de nieuwbouw niet dieper reikt dan 80 cm onder het huidige maaiveld is er geen vervolg onderzoek nodig. Indien de bodemingrepen toch dieper gaan dan deze 80 cm onder het huidige maaiveld dient er alsnog een vervolgonderzoek te worden uitgevoerd in de vorm van proefsleuven.

5 1 INLEIDING Projectontwikkelingsmij. M.B. Tricht B.V. heeft het Archeologisch Centrum van de Vrije Universiteit - Hendrik Brunsting Stichting (ACVU-HBS) verzocht een bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen uit te voeren in de Herman Kuijkstraat te Geldermalsen. Aanleiding hiervoor is de op handen zijnde bouw van een apartementencomplex. Met de hiermee gepaard gaande ingrepen in de bodem komen eventueel aanwezige archeologische waarden in het geding. Doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische waarden; dit aan de hand van bestaande bronnen. Hierbij worden archeologische en paleo-geografische gegevens geïnventariseerd. Ter toetsing van, en als aanvulling op deze gegevens zijn tevens een tweetal grondboringen geplaatst, waarbij niet alleen de bodemopbouw bestudeerd wordt, maar waar ook op de aanwezigheid van archeologische indicatoren, zoals houtskool, fosfaat, verbrande leem en aardewerk, gecontroleerd wordt. 1 2 LIGGING VAN DE ONDERZOEKSLOCATIE Deze nieuwbouw zal worden gerealiseerd aan de noordzijde van de Herman Kuijkstraat te Geldermalsen op de locatie waar nu de gebouwen met de nummers zich bevinden. Het te bebouwen gebied beslaat een oppervlakte van ongeveer 900 m 2 Op het moment van het onderzoek staan op deze locatie een aantal woonhuizen met kelder en tuin en een opslag voor teakhouten meubelen. Voorheen bevond zich hier een garage. De binnentuin is het enige deel van het plangebied dat in de afgelopen decennia altijd onbebouwd is gebleven. Bijlage 1 geeft de locatie van Geldermalsen binnen Nederland weer. 3 BUREAUONDERZOEK 3.1 METHODEN Voorafgaand aan het inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen is een bureauonderzoek uitgevoerd. Aan de hand van bestaande bronnen zijn hierbij de archeologische waarden van het terrein geïnventariseerd. Niet alleen zijn hierbij archeologische waarnemingen en vondstmeldingen betrokken, ook worden de landschappelijke en bodemkundige gegevens verwerkt om tot een consistent beeld te komen. Het bureauonderzoek bestaat uit: -het raadplegen van diverse kaarten waaronder de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW), de geomorfologische kaart, de bodemkaart, een zanddieptekaart en historische kaarten -het raadplegen van het Archeologisch Informatiesysteem ARCHIS -literatuuronderzoek 3.2 GEOMORFOLOGIE, BODEM EN GRONDWATERSTAND Geldermalsen bevindt zich in het Midden-Nederlandse rivierengebied. Dit gebied is opgebouwd uit afzettingen van Rijn en Maas uit het laat-weichselien ( BP) en het Holoceen ( BP - heden). Deze afzettingen van Holocene rivieren worden gerekend tot de Formatie van Echteld (voorheen Betuwe en Westland Formatie). Dit pakket bestaat uit zand en klei en alle mogelijke mengvormen daarvan. Het ligt over de grove zanden die behoren tot de pleistocene ( BP) afzettingen van de Formatie van Kreftenheye. 1 Het booronderzoek is uitgevoerd door drs. Berno Tops en Johan van Kampen. De taak van projectleider werd vervuld door drs. E.M.P. Verhelst. 1

6 De Formatie van Echteld is verder onderverdeeld in eenheden met een bepaalde lithologie en genese. Deze lithogenetische eenheden zijn niet gebonden aan een stratigrafisch niveau. De volgende worden onderscheiden: beddingafzettingen; hoofdzakelijk bestaand uit zand en grind oeverafzettingen; hoofdzakelijk bestaand uit zavel en lichte klei restgeulafzettingen; hoofdzakelijk bestaand uit fijn zand en klei en soms veen komafzettingen; hoofdzakelijk bestaand uit zware klei crevasse-afzettingen; bestaand uit zeer afwisselend materiaal, variërend van zand tot klei Deze eenheden bepalen voor een belangrijk deel de bewoonbaarheid van het land. De bedding- en oeverafzettingen vormen de stroomgordels van de rivieren, terwijl de zone met alleen beddingafzettingen wordt aangeduid met de term 'meandergordel'. Omdat deze doorgaans in het landschap liggen, zijn ze zeer geschikt voor bewoning. De betreffende rivier moet echter al wel enige actief zijn geweest, wil dit reliëfverschil geschikt zijn voor bewoning. De betreffende rivier moet echter al wel enige tijd actief zijn geweest, wil dit reliëfverschil voldoende zijn om permanent droog te kunnen wonen. Het onderzoeksgebied in Geldermalsen is gelegen tussen drie mogelijk bewoonbare stroomgordels: de Deil, de Erichem en de Linge (bijlage 2). De oudste stroomgordel, de Deil, is beginnen te verlanden op de overgang naar het midden Neolithicum. 2 Het zandlichaam van deze smalle stroomgordel ligt tussen de 3 en 6 meter onder het huidige maaiveld. 3 De Erichemse stroomgordel was actief tot ongeveer 3100 voor Chr. en kende een reactivering rond 1250 voor Chr. Rond de overgang naar de IJzertijd raakte de meandergordel definitief buiten gebruik. De Linge heeft een actieve sedimentatie gekend van ongeveer 200 voor Chr., totdat deze bij Tiel werd afgedamd tussen 1259 en HISTORISCHE GEOGRAFIE Het onderzoeksterrein bevindt zich in de dorpskern van Geldermalsen. De oudste, middeleeuwse kern van het dorp is langgerekt van vorm. Dergelijke dorpsvormen worden in het rivierengebied geduid als esdorpen met gestrekte hoofdvorm. Deze blijken doorgaans te zijn ontstaan in de Karolingische tijd ( na Chr.). Het bestaan van de huidige plaats Geldermalsen wordt voor het eerst gesuggereerd in een oorkonde van 12 augustus 850 (Sloet Oorkondenb. nr. 41). 5 Op de Tiendkaart Geldermalsen van Capittel van St. Marie te Utrecht uit 1714, te zien in bijlage 3, is de langgerekte vorm van het dorp waarin het onderzoeksgebied gelegen is, zichtbaar. Op het kadastraal minuutplan uit is duidelijk dat de bewoning nog steeds dezelfde esdorpvorm volgt als in de Middeleeuwen. Op het betreffende perceel was nog geen bewoning; wel had het gebied een agrarische bestemming. 2 Berendsen/Stouthamer 2001, 196; Schurmans/Boreel 2005, 5. 3 Boreel 2004, 3. 4 Wientjes, 2001, Informatie Website Gemeente Geldermalsen. 6 Kadastraal Minuutplan, sectie F2, Internet: 2

7 3.4 ARCHEOLOGIE Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) bevindt het gebied zich in een zone met een middelhoge verwachting. Deze verwachtingswaarde is echter uitsluitend gebaseerd op de bekende of veronderstelde ligging van de stroomgordels. Stroomruggen zijn gebieden met een hoge verwachting, gezien zij door hun hogere ligging in het landschap bescherming boden tegen de steeds weer terugkerende overstromingen. Het onderzoeksgebied in Geldermalsen ligt binnendijks op de hoge oeverwal van de Linge wat een hoge verwachting met zich meebrengt voor woonplaatsen uit de laat-merovingische tot en met de Nieuwe Tijd. 7 Voor een overzicht van de stand van zaken voor wat betreft de archeologie nabij de te ontwikkelen locatie, is ARCHIS II geraadpleegd. Hierin zijn de waarnemingen, vondstmeldingen en archeologische onderzoeken opgenomen, voor zover deze zijn aangemeld. Direct relevant voor dit onderzoek is een waarneming (ARCHIS-nr ) in de bouwput van de Albert Heijn aan de Kerkstraat. De middeleeuwse resten hier, waaronder een omgevallen tufstenen muur, maken namelijk deel uit van de onderhavige vindplaats, de oude dorpskern van Geldermalsen. Niet vermeld in ARCHIS is bovendien een waarneming in een bouwput ten zuiden van de Herman Kuijkstraat, ongeveer honderd meter westelijk van het plangebied. Hier werd een ruim 1 m dikke donkergrijs gekleurde vondstlaag uit de Volle Middeleeuwen aangetroffen. Westelijk van de Kuipershof (onder meer in de bouwput van het gemeentehuis) zijn naast een dikke vondstlaag talrijke sporen teruggevonden. De vondsten reikten hier terug tot in de Karolingische tijd. Tevens bevat een eerder, eveneens door ACVU-HBS uitgevoerd, inventariserend vooronderzoek (IVO) door middel van boringen op een nabijgelegen perceel (ca. 70 m naar het zuidoosten), bruikbare informatie voor onderhavig onderzoek. 8 In vier van de vijf boringen uit het IVO is een cm dikke vondstlaag aangetroffen, met onder meer houtskool, dierlijk bot en scherven van Paffrath-type aardewerk en kogelpotaardewerk. Deze tonen aan dat de vindplaats een nederzetting is uit de Volle Middeleeuwen ( na Chr.) Zeer wel mogelijk is dat daarnaast resten aanwezig zijn uit het laatste deel van de Vroege Middeleeuwen ( ), uit de Late Middeleeuwen ( ) en de Nieuwe Tijd (1500 heden). Dit volgt uit de datering van de rest van de vindplaats. De aanwezigheid van een dikke vondstlaag duidt op een hoge mate van gaafheid van de bewoningssporen. De conservering van het opgeboorde (onverbrande) bot is goed. Voor het overige biedt het reeds uitgevoerde IVO geen uitsluitsel. Onbekend, maar minstens 400 m in oost-west richting en minstens 100 m in noord-zuid richting. Gezien de omvang van het gestrekte esdorp is de vindplaats met name aan de oostzijde veel groter. Een ander bureauonderzoek in combinatie met IVO door middel van boringen is uitgevoerd ten zuiden van het plangebied aan de overzijde van de Herman Kuijkstraat. Hierbij zijn vondsten uit de IJzertijd en Middeleeuwen gedaan. 9 Voor dit onderzoek is een inventariserend proefsleuvenonderzoek geadviseerd, dat nog uitgevoerd moet worden. In de wijdere omgeving zijn vondsten en ten dele sporen bekend uit het laat-neolithicum, de Bronstijd, de IJzertijd, de Romeinse tijd, de Vroege Middeleeuwen, de Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd. Met name bekend is het grafveld Geldermalsen Murman (bij het gemeentehuis), met onder meer zeer rijke begravingen uit de Romeinse tijd, maar ook met graven uit de midden-ijzertijd, de laat-romeinse periode en de Vroege Middeleeuwen. Dit ligt enkele honderden meters zuidwestelijk van het plangebied. 7 Boreel/Verhelst, 2004, 6. 8 Van Kerckhove/Baetsen, 2005, 5. 9 Brokke,

8 3.5 HISTORISCH GEBRUIK Voor wat betreft het historische gebruik is bekend dat onder het woonhuis aan de HermanKuijkstraat een mansdiepe kelder ligt van ca. 4 x 2 m. Onder het naastgelegen gebouw ligt een eveneens mansdiepe kelder van 4 x 2,5 m. In het noordelijk deel van het plangebied heeft een garage gestaan. Deze heeft twee werkkuilen gehad welke een gezamenlijke oppervlakte hebben van ca. 6 x 4,5 m. De mate waarin deze de vindplaats verstoord hebben, zal moeten blijken uit de exacte diepteligging van de archeologische resten. 3.6 ARCHEOLOGISCHE VERWACHTING Op basis van de bekende historische en archeologische gegevens kunnen op de locatie van de geplande appartementen vooral restanten van een middeleeuws en nieuwtijds verleden verwacht worden, hoewel sporen uit vroegere periodes niet uitgesloten zijn. 10 Deze sporen kunnen echter onder dikke lagen ophogingsmateriaal uit recenter tijden liggen. Daarnaast dient er rekening te worden gehouden met de aanwezigheid van restanten van het middeleeuwse lichaam van de Lingedijk welke enkele tientallen meters ten oosten van de onderzoekslocatie heeft gelopen. Deze restanten kunnen eventuele vondstlagen uit eerdere perioden afdekken. 4 INVENTARISEREND VELDONDERZOEK DOOR MIDDEL VAN GRONDBORINGEN 4.1 ONDERZOEKSMETHODE Teneinde de archeologische verwachting te toetsen en/of bij te stellen, is een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen uitgevoerd. In totaal zijn twee boringen gezet (bijlage 4). De boringen zijn uitgevoerd op het enige niet bebouwde deel van het terrein: een binnentuin tussen de huidige bebouwing. Het onderzoek is uigevoerd volgens de veldhandleiding voor de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode (ASB) 11 De boringen zijn beschreven volgens NEN De opgeboorde grond is gecontroleerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren zoals aardewerk, houtskool, verbrande leem, bouwmateriaal, fosfaat en/of bot. Eventueel vondstmateriaal is per boring en per beschreven laag verzameld. 4.2 BOORRESULTATEN In de binnentuin zijn twee boringen gezet tot een diepte van 2,00 m MV (onder het maaiveld). Deze vertonen een vergelijkbaar beeld. Het bovenste deel bestaat uit een (sub)recente bouwvoor met daaronder een zone met archeologische indicatoren zonder duidelijke natuurlijke gelaagdheid. In boring 1 is de bovenste 75 cm van een zwak zandige kleistructuur (Kz1) met een vuile donkerbruine kleur welke is toe te schrijven aan recente activiteit. Deze lagen zijn regelmatig omgewoeld en bevatten ook (sub) recent puin. Onder deze recente bouwvoor bevindt zich een sterk siltige kleilaag met wat zand en houtskool. Deze laag bevatte 1 roodgeglazuurde scherf die in de Late Middeleeuwen dan wel de nieuwe tijd gedateerd kan worden. Vanaf 1,20 m MV bevond zich een 10 In de omgeving zijn immers ook restanten gevonden uit het Neolithicum, de Bronstijd, de IJzertijd en de Romeinse periode, zij het in mindere mate dan de restanten uit de middeleeuwse periode. Gezien de ligging van het perceel in de middeleeuwse dorpskern is het echter waarschijnlijker dat sporen uit deze laatste periode zullen aangesneden worden. 11 SIKB, Nederlands Normalisatie Instituut

9 eveneens sterk siltige kleilaag met zand in de boring deze die gereduceerd is. Deze twee lagen vormen een paket dat gekenmerkt door een structuur die varieert van een sterk of uiterst siltige klei (Ks3, Ks4) tot een zwak of matig zandige klei (Kz1, Kz2). De kleur varieert tussen donker bruingrijs tot licht bruingrijs en van blauwgrijs tot groengrijs afhankelijk van de mate van reductie. Door de reductie was het niet mogelijk fosfaat als archeologische indicater te herkennen. Op een diepte van 1,80 MV is een oeverafzetting waargenomen. In boring 2 is de bouvoor te onderscheiden in een recente (tot 45 cm MV) en een subrecente laag die is aangetroffen tot een diepte van 80cm. Onder de bouwvoor ligt een uiterst siltige kleilaag (Ks4) met wat fijn zand. Deze laag bevat archeologische indicatoren welke bestaan uit enkele botfragmenten, houtskool, aardewerk en enkele kruimels tufsteen. Het aardewerk bestaat uit enkele scherven van laat middeleeuws/nieuwtijds aardwerk. Tussen 1,00 m en 1,50 m MV bevindt zich een schonere laag van sterk siltige klei (Ks3) met matig grof zand. Deze laag bevat als enige archeologische indicator wat houtskool. Op een diepte van 1,50 to 1.65m MV in een zwak zandige kleilaag (Kz1) is er een stuk kalkmortel aangetroffen. Deze laag bevatte eveneens kleine kruimels tufsteen. Beide zijn indicatoren voor steenbouw. Mogelijk is dit een zwak ontwikkelde cultuurlaag. Onder deze laag bevonden zich een aantal oever/komafzettingen van matig tot uiterst siltige klei. Deze bevatten op mogelijk enige fosfaatspikkels na geen archeologische indicatoren. 4.3 CONCLUSIE BOORONDERZOEK Beide boringen geven een beeld weer waarbij de bovenste 80 cm verstoord zijn. Hieronder volgt een antropogeen pakket met een onduidelijke stratigrafie. De vermenging van klei met zand welke in elke laag voor komt wijst op menselijke activiteit. Het kan hier gaan om ophogingspakketten, cultuurlagen of sporen. Daarbij komt dat er een aanzienlijk aantal archeologische indicatoren aangetroffen is in de verschillende lagen. Met name het voorkomen van de kruimels tufsteen en de fragmenten mortel duiden op steenbouw. Bovenin dit pakket zijn vondsten gedaan uit de late Middeleeuwen/Nieuwe Tijd. De onderste lagen in dit pakket kunnen gezien de resultaten van het in het bureauondezoek dateren van de vroege tot de volle Middeleeuwen en het aangehaalde onderzoek aan de overkant van de straat (hemelsbreed zo n 70 m). De boorresultaten bevestigen de archeologische verwachtingen zoals zij geformuleerd zijn in het bureauonderzoek. 5

10 5 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 5.1 CONCLUSIES Op basis van het bureauonderzoek is een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel opgesteld. Hieruit volgde dat aan het plangebied een hoge verwachtingswaarde kon worden toegekend voor bewoningssporen uit de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd. Om deze verwachting te toetsen zijn op de enige beschikbare locatie in het plangebied twee grondboringen verricht. De archeologische indicatoren uit het booronderzoek samen met de samenstelling van de grond wijzen inderdaad op een woonplaats uit de Volle/Late Middeleeuwen en/of Nieuwe Tijd. Hoewel de aanwezigheid van een kelder en een ingegraven wekplaats de vindplaats deels verstoord zal hebben, is het waarschijnlijk dat zich onder (delen van) de huidige bebouwing intacte archeologische sporen bevinden. Met de resultaten van dit onderzoek kan de aard, kwaliteit en de omvang van de vindplaats niet voldoende vastgesteld worden. 5.2 AANBEVELINGEN Gezien het feit dat de nieuwbouw niet wordt onderkelderd reikt de geplande diepte van de bodemingrepen niet dieper dan 80 cm. 13 Hierbij wordt er van uitgegaan dat er geen grond wordt afgegraven in ten behoeve van bodemsanering dient er geen vervolgonderzoek te worden uitgevoerd. Indien de bodemingrepen omwille van bodemsanering toch dieper reiken dan 80 cm onder het huidige maaiveld wordt een inventariserend veldonderzoek (IVO) in de vorm van proefsleuven aanbevolen teneinde de precieze kwaliteit van de vindplaats correct te kunnen vaststellen. Over deze vervolgstap dient overleg plaats te vinden met het bevoegd gezag (gemeente Geldermalsen, vertegenwoordigd door dhr. H. Heling). Wanneer besloten wordt om een IVO-proefsleuven uit te voeren, dan dient hiervoor een Programma van Eisen te worden opgesteld. 13 Mondelinge mededeling ing. M.J. van Mourik 6

11 LITERATUUR Berendsen, H.J.A./E. Stouthamer, 2001: Paleogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands, Assen. Berendsen, H.J.A./E.L.J.H. Faessen/A.W. Hesselink/H. Kempen, 2001: Zand in banenzanddieptekaarten van het Gelders Rivierengebied met inbegrip van de uiterwaarden, Provincie Gelderland, Arnhem. Boreel, G., 2004: Bureauonderzoek Meteren-De Plantage, Zuidnederlandse Archeologische Notities 11, ACVU-HBS, Amsterdam. Boreel, G.,/E.M.P. Verhelst, 2004: Verslag Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek Beesd-Sportpark, Zuidnederlandse Archeologische Notities 8, ACVU-HBS, Amsterdam. Brokke, A., 2005: Geldermalsen Middengebied Sectie G, Bureauonderzoek, ADC ArcheoProjecten Rapport 343, Amersfoort. Henderikx, P.A., 1987: De beneden-delta van Rijn en Maas. Landschap en bewoning van de Romeinse tijd tot ca. 1000, Hollandse studiën 19, Hilversum. Kerckhove, J. van/ S. Baetsen, 2005: Verslag Bureauonderzoek en inventariserend booronderzoek Geldermalsen, Herman Kuickstraat 46-48, Zuidnederlandse Archeologische Notities 38, ACVU-HBS, Amsterdam.. Nederlands Normalisatie-instituut, 1989: Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters, Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. ROB, 2001: Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), Amersfoort. Schurmans, M.D.R./G. Boreel, 2005: Bureauonderzoek Geldermalsen - Multifunctioneel centrum en Geldermalsen - Fietscrossbaan, Zuidnederlandse Archeologsiche Notities 33, ACVU-HBS, Amsterdam. Schutte, A.H., 2003: Rapport Geldermalsen Middengebied-Zuid, ADC ArcheoProjecten Rapport 160, Amersfoort SIKB, 2005:Archeologische Boorbeschrijvingswaaier 2005, Gouda. STIBOKA, 1981: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, kaartblad 39 West Rhenen, Wageningen. STIBOKA, 1981: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, Toelichting bij de kaartbladen 39 West Rhenen en 39 Oost Rhenen, Wageningen Wientjes, R.C.M., 2001: Geschreven bronnen, in: Verhoeven, A.A.A. en O. Brinkkemper(red), Twaalf eeuwen bewoning langs de Linge bij de Stenen Kamer in Kerk-Avezaath, Rapportage Archeologische Monumentenzorg 85, Amersfoort, Internet: 7

12 Kadasterkaart: Gemeente Geldermalsen: 8

13

14 Linge Onderzoeksgebied Deil Erichem 0 1 km Bijlage 2: de locatie van het onderzoeksgebied ten opzichte van de drie stroomgordels (naar Stouthamer & Berendsen 2001)

15 Bijlage 3: de reproductie van de Tiendkaart Geldermalsen van het Capittel van St. Marie te Utrecht uit 1714 (Het Utrechts Archief, Fotodienst, 2004)

16

17 Boring nr.: 1 Blad nr.: 1 Door: J v Kampen/B.Tops Locatie: GELM-HKS-06 Datum: 09/01/06 Coordinaten x - y / z (m) / diepte Geom.krt. Geol.krt. Bodemkrt. Veg.krt. Gt / / 200 Opmerkingen: centrumcoördinaat van het terrein, voor ligging zie bijlage 4 Diepte (cm) Textuur Org. Plr. Kleur M50 (µm) OR Archeologie, Grind, GW 0-22 Kz1 dgr bv Kz1 dbrgr bv Kz1 brgr Opvullings-/ophogingslaag, grind, AFW, HKB Ks3 lbrgr or Opvullings-/ophogingslaag, HKB, AFW, c-ca Kz3 blgr or Opvullings-/ophogingslaag, c-ca Ks2 lbrgr or Oever/komafzetting Ks2 lbr or Komafzetting Boring nr.: 2 Blad nr.: 1 Door: J v Kampen/B.Tops Locatie: GELM-HKS-06 Datum: 09/01/06 Coordinaten x - y / z (m) / diepte Geom.krt. Geol.krt. Bodemkrt. Veg.krt. Gt / / 205 Opmerkingen: centrumcoördinaat van het terrein, voor ligging zie bijlage 4 Diepte (cm) Textuur Org. Plr. Kleur M50 (µm) OR Archeologie, Grind, GW 0-5 Kz1 dgr Bv 5-45 Kz3 dbrgr Bv, grind, BST, OXBO Kz2 dbr Subrecente bv, grind, AFW, HKB Kz2 dbrgr Subrecente bv, grind, AFW, HKB Ks4 lbrgr Opvullings-/ophogingslaag, HKB, SXX Kz3 lbrgr Opvullings-/ophogingslaag, HKB, c-ca Kz1 brgr Cultuurlaag, HKB, mortel, SXX Ks3 lbrgr Oeverafzetting Ks2 lbrgr Komafzetting, FOV? Ks4 lbr Oeverafzetting Bijlage 5: Geldermalsen-H. Kuijkstraat Boorstaten 1-2

18 Gebruikte afkortingen Textuur Kleur OR (oxidatie/reductie) Ks1 - zwak siltige klei zw - zwart o - permanent geoxideerd Ks2 - matig siltige klei gr - grijs or - afwisselend geoxideerd en gereduceerd Ks3 - sterk siltige klei wi - wit r - permanent gereduceerd Ks4 - uiterst siltige klei ge - geel Kz1 - zwak zandige klei gn - groen Lkl. (Laklaag) Kz2 - matig zandige klei bl - blauw + - duidelijk zichtbare laklaag Kz3 - sterk zandige klei ro - rood - - minder goed ontwikkelde laklaag Lz1 - zwak zandige leem or - oranje Lz2 - sterk zandige leem br - bruin Algemeen Zk - kleiig zand d - donker 0 - weinig of niet aanwezig Zs1 - zwak siltig zand l - licht 1 - matig aanwezig Zs2 - matig siltig zand 2 - sterk aanwezig Zs3 - sterk siltig zand Zs4 - uiterst siltig zand Archeologie, grind, GW bv - bouwvoor HKB - houtskool brokken c-ca - concreties van calciumverbindingen BST - baksteen OXBO - onverbrand bot SXX - natuursteen FOV - fosfaat vlekken weinig - - matig + - veel ++ - zeer veel? - mogelijk