Archeologisch bureau- en booronderzoek voor twee waterbergingsvoorzieningen in de Franklinstraat te Tiel. Koen Hebinck

Transcriptie

1 Archeologisch bureau- en booronderzoek voor twee waterbergingsvoorzieningen in de Franklinstraat te Tiel Koen Hebinck 358

2 Archeologisch bureau- en booronderzoek voor twee waterbergingsvoorzieningen in de Franklinstraat te Tiel Koen Hebinck Zuidnederlandse Archeologische Notities 358 Amsterdam 2015 VUhbs Archeologie

3 De serie Zuidnederlandse Archeologische Notities is een uitgave van VUhbs archeologie, Amsterdam colofon Opdrachtgever: Gemeente Tiel, mw. E. t Gilde Bevoegd gezag: Gemeente Tiel, mw. drs. I. Schuuring Project: Tiel, Franklinstraat Type onderzoek: Archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van boringen Uitvoerder: VUhbs Plaats documentatie: VUhbs, Archis, e-depot CIS-code: Projectcode: TL-FLS-15 Centrumcoördinaten: Deelgebied 1: / Deelgebied 2: / Provincie, gemeente: Gelderland, Tiel Kaartblad: 39C Oppervlakte: m 2 Status: Definitief Datum: november 2015 Auteur: drs. K.A. Hebinck Redactie: drs. G.L. Boreel Autorisatie: drs. G.L. Boreel Omslagontwerp: M. Kriek ISBN: VUhbs archeologie, Amsterdam, november 2015 De Boelelaan HV Amsterdam

4 inhoud samenvatting 1 inleiding Kader en motivatie Doel en vraagstelling van het onderzoek Opzet van het rapport 1 2 bureauonderzoek Doelstelling Methode Resultaten Onderzoeksgebied (LS01) Huidige situatie (LS02) Historische situatie (LS03) Landschap (LS04) Archeologie (LS04) Archeologische verwachting (LS05) 6 3 inventariserend veldonderzoek Doelstelling Methode Resultaten verkennend booronderzoek (VS03) Bodemopbouw Archeologische indicatoren Landschappelijke en archeologische interpretatie 10 4 conclusie 12 5 aanbeveling 14 literatuur 15 bijlagen Bijlage 1 Tiel - Franklinstraat. Topografische kaart met de ligging van het plangebied. (bron: Topografische Dienst Nederland) Bijlage 2 Tiel - Franklinstraat. De onderzoekslocatie geprojecteerd op een recente luchtfoto (bron: Bijlage 3 Tiel Franklinstraat. Ontwerpplan waterberging Franklinstraat (bron: gemeente Tiel). Bijlage 4 Tiel - Franklinstraat. De onderzoekslocatie geprojecteerd op verschillende historische kaarten (bron: Bijlage 5 Tiel - Franklinstraat. Uitsnede van de paleogeografische kaart van de Rijn-Maasdelta (bron: Cohen et al. 2012). Bijlage 6 Tiel - Franklinstraat. Uitsnede van de archeologische beleidsadvieskaart van de gemeente Tiel (bron: De Boer et al, 2009) Bijlage 7 Tiel - Franklinstraat. Archeologische waarnemingen en monumenten rondom het plangebied. Bijlage 8 Tiel - Franklinstraat. Boorpuntenkaart.

5 Bijlage 9 Bijlage 10 Bijlage 11 Tiel - Franklinstraat. Geologische doorsnede. Tiel - Franklinstraat. Boorstaten. Tiel - Franklinstraat. Overzicht van de archeologische perioden.

6 samenvatting In opdracht van de gemeente Tiel heeft VUhbs archeologie een archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek uitgevoerd voor twee gebieden aan de Franklinstraat te Tiel. Binnen het plangebied zullen twee wadi s worden aangelegd. De werkzaamheden die met deze ontwikkeling gepaard gaan, zullen de bodem en de eventueel aanwezige archeologische resten mogelijk verstoren. De gemeente Tiel heeft VUhbs archeologie verzocht voor het plangebied een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van boringen uit te voeren, zodat meer inzicht wordt verkregen in de archeologische verwachting ervan en of er aanvullend onderzoek noodzakelijk zal zijn. Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied op de beddinggordel van Echteld ligt, die mogelijk is afgedekt door oever- of crevasseafzettingen van de Linge. Hierdoor heeft het gebied op de verwachtingskaart van de gemeente Tiel een hoge archeologische verwachting (zie bijlage 6). Op de afzettingen van de stroomgordel van Echteld kunnen archeologische resten verwacht worden uit de periode vanaf de IJzertijd. De archeologische resten worden verwacht aan de top van de oeverafzettingen van deze stroomgordel, binnen een diepte van 2 meter onder het huidige maaiveld. De oeverafzettingen van deze stroomgordel zijn mogelijk afgedekt door afzettingen van de Linge. Op de afzettingen van de Linge kunnen archeologische resten en/of sporen verwacht worden uit de periode vanaf de Middeleeuwen. Deze resten kunnen direct vanaf het maaiveld verwacht worden. De mogelijk aanwezige archeologische resten zullen door de relatief hoge grondwaterstand naast anorganische resten zoals aardewerk of baksteen ook bestaan uit organische resten. Ook kunnen mogelijk fosfaatvlekken worden aangetroffen. Het veldonderzoek heeft uitgewezen dat de bodem van het plangebied op enkele kleine verstoringen na, vrijwel geheel intact is. In tegenstelling tot wat op basis van het beschikbare kaartmateriaal werd verwacht, is er binnen het plangebied slechts een dunne laag oeverafzettingen van de stroomgordel van Echteld aanwezig, die zijn afgedekt door komafzettingen. Oeverafzettingen van de Linge ontbreken binnen het plangebied. Aan de top van de oeverafzettingen zijn geen sporen van bodemvorming (ontkalking e.d.) aangetroffen. Ook gaan de oeverafzettingen geleidelijk over in de bovenliggende komafzettingen. Hieruit is af te leiden dat deze afzettingen weer snel bedekt zijn geraakt met de jongere komafzettingen en dat de top hiervan binnen het plangebied ook geen gunstige bewoningslocatie vormde. Ook aan de top van de twee dieper gelegen niveaus van oever- /crevasseafzettingen zijn geen sporen van bodemvorming of andere indicaties waargenomen die er op kunnen duiden dat de top hiervan voor langere tijd aan het oppervlak gelegen heeft. Hierdoor vormde zowel de crevasseafzettingen als de oeverafzettingen waarschijnlijk geen aantrekkelijke bewoningslocatie binnen het rivierlandschap en worden er op beide niveaus ook geen archeologische sporen en/of resten verwacht. Hierdoor wordt geadviseerd het plangebied vrij te geven voor de voorgenomen werkzaamheden.

7 1 inleiding 1.1 kader en motivatie In opdracht van de gemeente Tiel heeft VUhbs archeologie een archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek uitgevoerd voor twee gebieden aan de Franklinstraat te Tiel. Binnen het plangebied zullen twee wadi s worden aangelegd. De werkzaamheden die met deze ontwikkeling gepaard gaan, zullen de bodem en de eventueel aanwezige archeologische resten mogelijk verstoren. Conform de Wet op de Archeologische Monumentenzorg 1 dient het plangebied daarom eerst te worden onderzocht op de aanwezigheid van archeologische resten. Daartoe is een bureauonderzoek uitgevoerd, waarin een specifiek verwachtingsmodel is opgesteld. Dit verwachtingsmodel is getoetst door middel van een verkennend booronderzoek. Het archeologisch onderzoek is uitgevoerd conform de eisen die gesteld worden in de Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA versie 3.3). 2 Het veldwerk is uitgevoerd op 16 september 2015 door drs. K.A. Hebinck. Voorafgaand is het bureauonderzoek uitgevoerd door drs. K.A. Hebinck. 1.2 doel en vraagstelling van het onderzoek Het doel van het onderzoek is het opsporen en in kaart brengen van de eventueel in het onderzoeksgebied aanwezige archeologische vindplaatsen. Aan de hand van bestaande bronnen dient informatie verworven te worden over bekende of te verwachten archeologische resten en/of sporen. Deze informatie moet resulteren in een gespecificeerde verwachting, die in het aansluitende stadium van het onderzoek wordt getoetst door middel van verkennend booronderzoek. Het booronderzoek heeft tot doel de bodemopbouw en de eventueel aanwezige archeologische resten en/of sporen binnen het plangebied in kaart te brengen. Uiteindelijk dient het onderzoek te resulteren in een advies ten aanzien van eventueel archeologisch vervolgonderzoek. De vraagstelling van het onderzoek is als volgt: 1) Wat is de geologische opbouw van het plangebied? Is de bodem nog intact? 2) Wat zijn de bekende en verwachte archeologische resten en/of sporen binnen het onderzoeksgebied? Wat is bekend van het karakter, de omvang, datering, gaafheid en conservering van deze resten? 3) Kan de in antwoord op vraag 2 uitgesproken verwachting onderschreven en aangevuld worden op basis van veldwaarnemingen? Welke informatie leveren deze waarnemingen ten aanzien van het karakter, de omvang, datering, gaafheid en conservering van de eventueel aanwezige archeologische vindplaatsen? 4) Wat zijn de te nemen vervolgstappen om te komen tot een waardering van de eventueel aanwezige archeologische resten, op basis waarvan uiteindelijk een beleidsbeslissing (meestal een selectiebesluit) genomen kan worden? 1.3 opzet van het rapport De verslaglegging is per uitgevoerd onderdeel van het onderzoek samengesteld. In hoofdstuk 2 zullen de resultaten van het bureauonderzoek worden beschreven (vraag 1 en 2). Als toets van en in aanvulling op het bureauonderzoek zal in hoofdstuk 3 het inventariserend veldonderzoek door middel 1 In werking getreden op 1 september De inhoud van de KNA kan geraadpleegd worden op 1

8 van boringen worden beschreven (vraag 3). Afsluitend zal een conclusie (hoofdstuk 4) en een advies (hoofdstuk 5) gegeven (vraag 4) worden ten aanzien van eventuele vervolgstappen in het kader van de archeologische monumentenzorg. 2

9 2 bureauonderzoek 2.1 doelstelling Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische resten en/of sporen, binnen een omschreven gebied aan de hand van bestaande bronnen. 3 Hierbij zullen gegevens verzameld worden met betrekking tot de aan- of afwezigheid, het karakter, de omvang, datering, gaafheid en conservering van archeologische en cultuurhistorische waarden en aardwetenschappelijke gegevens. Het dient te resulteren in een gespecificeerde verwachting, op basis waarvan een beslissing genomen kan worden ten aanzien van eventueel vervolgonderzoek. 2.2 methode Het bureauonderzoek is uitgevoerd conform de specificaties uit de KNA 3.3 (LS01 t/m LS06). Een eerste stap hierin is het afbakenen van het plan- en onderzoeksgebied en het vaststellen van de consequenties van toekomstig gebruik (LS01). In de volgende stappen wordt achtereenvolgens vastgesteld wat de huidige situatie is (LS02), hoe de historische situatie is en of er verstoringen bekend zijn (LS03) en wat de bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens zijn (LS04). Voor de beschrijving van de archeologische waarden wordt gebruik gemaakt van Archis2, de online archeologische database van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE): de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) en de Archeologische Monumenten Kaart (AMK), en, indien van toepassing, van informatie over eerder gedaan onderzoek en archeologische waarnemingen. Naast deze informatie wordt, als deze voorhanden zijn, ook gebruik gemaakt van provinciale en gemeentelijke beleids- en verwachtingskaarten. Voor onderhavig onderzoek is gebruik gemaakt van de archeologische verwachtings- en beleidskaart van de gemeente Tiel. 4 De aardwetenschappelijke waarden worden beschreven aan de hand van geologische, geomorfologische en bodemkundige kaarten en het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). 5 Op basis van de in boven beschreven specificaties verkregen gegevens wordt een gespecificeerd verwachtingsmodel opgesteld (LS05), waarin zo gedetailleerd mogelijk de verwachte archeologische resten beschreven worden. Onderhanden rapportage is opgesteld volgens specificatie LS06. Van de gebruikte bronnen wordt een overzicht gegeven in tabel 1. bron referentie ARCHIS (Archeologisch Informatie Systeem) WatWasWaar (historisch kaartmateriaal) Bing Maps (recent kaartmateriaal en luchtfoto's) AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland) Gelders Archief Literatuur zie tekst Tabel 1. Overzicht van de voor het bureauonderzoek gebruikte bronnen. 3 Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, KNA Bekius et al en De Boer et al

10 2.3 resultaten plangebied (ls01) Het plangebied bevindt zich binnen de bebouwde kom van Tiel en is gelegen tussen het bedrijventerrein Kellen en de Betuwespoorlijn. Het plangebied bestaat uit twee deelgebieden, beiden gelegen ten zuiden van de Franklinstraat. De ligging van de deelgebieden is weergegeven in bijlage 1 en 2. Het oostelijke deelgebied heeft een oppervlakte van ca m 2 en het westelijke ca m 2. Binnen het plangebied zullen wadi s aangelegd worden. Een overzicht van de geplande werkzaamheden is weergegeven in bijlage 3. De breedte van de wadi s bedraagt 12,8 tot 16 meter in deelgebied 1 en 14 tot 14,6 m in deelgebied 2. De bodem van het diepste deel van de wadi in deelgebied 1 komt te liggen op een diepte van 2,65 tot 2,75 m +NAP en in deelgebied 2 op 3,55 tot 3,65 m +NAP. Dit komt neer op een maximale verstoringsdiepte van ca. 2 meter onder het huidige maaiveld huidige situatie (ls02) Het plangebied ligt in een groenstrook tussen de Franklinstraat en de Betuwespoorlijn en is daarmee geheel onbebouwd. Het plangebied wordt doorsneden door een west-oost lopende aardgastransportleiding. De geplande wadi s liggen direct naast deze leiding, maar mogelijk is ook binnen de geplande wadi s de bodem hierdoor al verstoord. Ook wordt deelgebied 2 van noord naar zuid nog doorsneden door twee datakabels en een middenspanningskabel. Ook hiervoor zal de bodem ook plaatselijk zijn verstoord historische situatie (ls03) Het plangebied ligt nu binnen de bebouwde kom van Tiel. Voor lange tijd was het echter gelegen in het buitengebied ten noorden van Zandwijk. De naam van de plaats, Sandewihc of Zantwich, komt voor in historische bronnen uit het jaar 893 en In de oudste vermelding wordt Zandwijk genoemd op de goederenlijst van de abdij van Prüm. 7 Hoewel Zandwijk dus al aan het einde van de 9 de eeuw moet hebben bestaan, laten verschillende archeologische onderzoeken zien dat de belangrijkste sporen in de langgerekte nederzetting dateren vanaf de Ottoonse tijd (vanaf midden 10 de eeuw). 8 Het gebied ten noorden van Zandwijk is lang voornamelijk in gebruik geweest als wei- en grasland. Op de kadastrale kaart uit 1832 (bijlage 4a) is er dan ook geen bebouwing binnen de deelgebieden te zien. Volgens deze kaart waren beide deelgebieden destijds geheel in gebruik als weiland. In deze situatie is pas in de jaren 60 van de vorige eeuw verandering gekomen met de aanleg van de A15 direct ten zuiden van het plangebied (zie bijlage 4b). In de jaren 80 van de vorige eeuw is het bedrijventerrein Kellen ontwikkeld, waarbij ook de Franklinstraat is aangelegd (zie bijlage 4c). De laatste grote verandering vond plaatst met de aanleg van de Betuwespoorlijn. 6 Verhelst idem., idem.,

11 2.3.4 landschap (ls04) Het plangebied ligt in het Midden Nederlandse rivierengebied. De archeologische trefkans in het rivierengebied hangt in hoge mate samen met de geologische opbouw van dit gebied, omdat de bewoning zich voor de bedijkingen in de Late Middeleeuwen vooral concentreerde op de relatief hooggelegen en daardoor droge delen. Tijdens de laatste IJstijd, het Weichselien ( jaar geleden), was de Rijn een vlechtende rivier die in brede, in oudere sedimenten ingesneden dalen, onder periglaciale omstandigheden vooral grof zand en grind afzette. Deze sedimenten behoren tot de Formatie van Kreftenheye. 9 Vanaf het Laat-Glaciaal tot in het Vroeg-Holoceen werd door inmiddels meanderende, maar zich nog steeds insnijdende rivieren, op deze zanden en grinden een pakket compacte, zandige klei afgezet. Deze zogenaamde Laag van Wijchen wordt gevormd door klei die tijdens overstromingen in de riviervlakte werd afgezet en waar vervolgens zand inwaaide. Deze pleistocene afzettingen liggen binnen het onderzoeksgebied op een diepte van 5 tot 6 m mv. 10 Aan het begin van het Holoceen ontstonden onder invloed van de zeespiegelstijging vanuit deze pleistocene riviervlakte de meanderende rivieren, zoals die nu in het rivierengebied aanwezig zijn. In het Holoceen hebben de Rijn- en Maastakken zich binnen de Rijn-Maasdelta vaak verlegd door rivierverleggingen ( avulsies ), waardoor een gecompliceerd netwerk is ontstaan van stroomgordels van verschillende ouderdom, die veelal bedekt zijn met jongere afzettingen. 11 Deze ontwikkeling heeft geleid tot het huidige beeld van de Rijn-Maasdelta, waarbij de holocene beddinggordels te herkennen zijn als zandlichamen omgeven door oeverafzettingen van sterk siltig zand tot sterk siltige klei en de fijnere komafzettingen van zwak siltige klei. Deze afzettingen behoren tot de Formatie van Echteld. Binnen de Formatie van Echteld worden, op grond van wijze van afzetting en lithologische karakteristieken, een aantal lithogenetische eenheden onderscheiden. De belangrijkste lithogenetische eenheden zijn beddingafzettingen, oeverafzettingen en komafzettingen. 12 De beddingafzettingen worden binnen de rivierbedding afgezet en bestaan hoofdzakelijk uit zand. De oever- en komafzettingen zijn gevormd op het moment dat de rivier buiten de oevers trad en het sediment bij lagere stroomsnelheden kon worden afgezet buiten de bedding. Hoe groter de afstand tot de bedding, des te fijner de afzettingen. Binnen de komafzettingen komen veelal veenlagen voor, die gerekend worden tot de Formatie van Nieuwkoop. Door de sterkere sedimentatie op de oeverwallen liggen deze hoger in het landschap. Dit hoogteverschil is later nog versterkt door een verschil in de mate van klink tussen de bedding- en oeverafzettingen en de komafzettingen, waardoor de stroomgordels nu hoger binnen het omringende komgebied liggen. 13 De stroomgordels vorm(d)en hierdoor geschikte bewoningsplaatsen in het rivierengebied en hebben derhalve een hoge archeologische trefkans. Voor de nattere komgebieden geldt een lage archeologische verwachting. Oeverafzettingen op de overgang van beddinggordels naar de komgebieden hebben een middelhoge verwachting. Beide deelgebieden liggen volgens de paleogeografische kaart van de Rijn-Maasdelta geheel op de beddinggordel van Echteld. Deze stroomgordel was actief van 2770 tot C jr. BP (918 voor Chr. tot 104 na Chr.). 14 Op de zanddieptekaart zijn de stroomgordel binnen de bebouwing van Tiel niet gekarteerd. Echter, op basis van de directe omgeving kan de top van het beddingzand binnen het plangebied verwacht worden binnen de 2 m mv. 15 Ten westen van het plangebied ligt de Linge. De 9 De Mulder et al. 2003, Cohen et al Berendsen/Stouthamer, 2001, De Mulder et al. 2003, Berendsen 2004, Cohen et al Cohen et al

12 Linge was actief van 190 voor Chr. totdat deze werd afgedamd in 1304 na Chr, hoewel hiervoor ook al pogingen gedaan zijn om de rivier af te dammen. 16 Mogelijk zijn er, vooral in het westelijke deelgebied, op de afzettingen van de stroomgordel van Echteld nog oever- of crevasseafzettingen aanwezig die kunnen worden toegeschreven aan de Linge. De afzettingen van de oudere stroomgordels die in de omgeving van het plangebied actief zijn geweest (Bommel en Ochten) zullen waarschijnlijk zijn geërodeerd door de stroomgordel van Echteld. Volgens de bodemkaart zijn er binnen het plangebied kalkhoudende poldervaaggronden gevormd in zware zavel en lichte klei (Rn95A). Poldervaaggronden zijn jonge kleigronden die geheel gerijpt zijn, maar geen verdere bodemvorming hebben ondergaan. 17 Door de rijping komen in veel gevallen nabij het oppervlak al roestvlekken voor. Dergelijke bodems wijzen op relatief hoge grondwaterstanden. Ten westen van het plangebied zijn ooivaaggronden te vinden. Dergelijke gronden worden gevormd onder drogere omstandigheden en zijn vooral te vinden op de hoger gelegen delen van de oeverwallen, in dit geval de oeverwal van de Linge archeologie (ls04) Door de ligging op de beddinggordel van Echteld heeft het plangebied op de verwachtingskaart van de gemeente Tiel een hoge archeologische verwachting (zie bijlage 6). Deze hoge verwachting komt ook naar voren uit de archeologische resten die in de omgeving van het plangebied zijn gevonden. Op de stroomgordel van Echteld zijn archeologische resten gevonden uit de IJzertijd, Romeinse tijd en vooral ook de Middeleeuwen. Op de afzettingen van de Linge zijn vooral archeologische resten gevonden uit de periode vanaf de (Vroege) Middeleeuwen. Hoewel de aanvangsdatering van de Linge in de Late IJzertijd resten en/of sporen uit deze periode en de Romeinse tijd veronderstelt, zijn nergens overtuigend sporen of vondsten uit deze perioden aangetoond op afzettingen van deze rivier. 18 In de directe omgeving van het plangebied zijn echter relatief weinig archeologische resten gevonden. Wel zijn er enkele onderzoeken uitgevoerd (zie bijlage 7). Zo is er op 350 meter ten noordwesten van het westelijke deelgebied in 2012 een booronderzoek uitgevoerd. 19 Hierbij zijn onder de bouwvoor (ca. 20 tot 65 mv) veel brokjes baksteen en houtskool gevonden in een pakket oeverafzettingen. Mogelijk hebben deze resten betrekking op een nederzetting uit de Late Middeleeuwen tot Nieuwe Tijd. 20 Op ca. 250 meter ten noordwesten van het westelijke deelgebied zijn bij een booronderzoek in 2006 geen aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van archeologische resten. 21 Direct ten zuiden van het plangebied licht het tracé van de Betuwespoorlijn. Voor dit gehele traject is ook archeologisch onderzoek uitgevoerd. Echter, voor het deel nabij het plangebied zijn hierbij geen archeologische resten gevonden. Ook direct ten zuiden van de A15 zijn enkele onderzoeken uitgevoerd (zie bijlage 7). Ook hierbij zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen. 16 Berendsen/Stouthamer 2001, appendix 4; Wientjes 2001, De Bakker/Schelling 1989, Boreel/Verhelst 2004, ARCHIS-onderzoeksnummer ARCHIS-waarnemingsnummer: ARCHIS-onderzoeksnummer

13 2.3.6 archeologische verwachting (ls05) Het plangebied ligt op de beddinggordel van Echteld die mogelijk is afgedekt door oever- of crevasseafzettingen van de Linge. Hierdoor heeft het gebied op de verwachtingskaart van de gemeente Tiel een hoge archeologische verwachting (zie bijlage 6). Op de afzettingen van de stroomgordel van Echteld kunnen archeologische resten verwacht worden uit de periode vanaf de IJzertijd. De archeologische resten worden verwacht aan de top van de oeverafzettingen van deze stroomgordel, binnen een diepte van 2 meter onder het huidige maaiveld. De oeverafzettingen van deze stroomgordel zijn waarschijnlijk afgedekt door afzettingen van de Linge. Op de afzettingen van de Linge kunnen archeologische resten en/of sporen verwacht worden uit de periode vanaf de Middeleeuwen. Oudere resten worden niet verwacht, want, hoewel de aanvangsdatering van de Linge in de Late IJzertijd resten en/of sporen uit deze periode en de Romeinse tijd veronderstelt, zijn nergens overtuigend sporen of vondsten uit deze perioden aangetoond op afzettingen van deze rivier. 22 Indien er binnen (een deel van) het plangebied een goed ontwikkelde oeverwal van de Linge aanwezig is, kunnen er daarom resten uit de periode vanaf de Middeleeuwen verwacht worden. Deze resten kunnen direct vanaf het maaiveld verwacht worden. De mogelijk aanwezige archeologische resten zullen door de relatief hoge grondwaterstand naast anorganische resten zoals aardewerk of baksteen mogelijk ook bestaan uit organische resten. Ook kunnen mogelijk fosfaatvlekken worden aangetroffen. De actuele trefkans is sterk afhankelijk van de intactheid van het bodemprofiel. Door de aanleg van vooral de aardgastransportleiding direct aangrenzend aan het plangebied, is de bodem mogelijk al in belangrijke mate verstoord. 22 Boreel/Verhelst 2004, 6. 7

14 3 inventariserend veldonderzoek 3.1. doelstelling Het inventariserend veldonderzoek (IVO) dient ertoe het in het bureauonderzoek voorgestelde verwachtingsmodel ten aanzien van de archeologische resten en/of sporen van het plangebied te verifiëren en met veldwaarnemingen te completeren. Hierbij dient zoveel mogelijk informatie verzameld te worden met betrekking tot de aard, omvang, datering, diepteligging, gaafheid en conservering van de eventuele vindplaatsen. Het onderhavige onderzoek is uitgevoerd als een verkennend booronderzoek. Het verkennend onderzoek richt zich op het in kaart brengen van de bodemopbouw en de eventuele verstoringen die de archeologische verwachting kunnen beïnvloeden. 3.2 methode Het booronderzoek is uitgevoerd conform de specificatie VS03 uit de KNA 3.3. Verslaglegging vindt plaats volgens specificatie VS05. Voor het verkennend booronderzoek zijn in totaal zeven boringen gezet, waarvan drie in deelgebied 1 en vier in deelgebied 2. De boringen zijn geplaatst in één raai met een onderlinge afstand van ca. 30 meter. De boringen zijn gezet tot een diepte van 3 tot maximaal 6 meter onder maaiveld. De positie van de boringen is ingemeten met behulp van GPS (Magellan explorist 400 Handheld GPS) met een gemiddelde nauwkeurigheid van 3 m tot 5 m. De maaiveldhoogte is bepaald aan de hand van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). 23 Voor het boren is gebruik gemaakt van een edelmanboor met een diameter van 7 cm en een guts met een diameter van 3 cm. De bodemopbouw is beschreven volgens de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode (ASB). 24 Het opgeboorde materiaal is in het veld doorzocht op de aanwezigheid van archeologische indicatoren zoals aardewerkfragmenten, houtskool, fosfaatvlekken, vuursteen, natuursteen, verbrand leem en bot. De beschrijving van de boorgegevens is digitaal vastgelegd met gebruikmaking van het software pakket Deborah2 v2.7b resultaten verkennend booronderzoek (vs03) Voor het verkennend booronderzoek zijn verspreid over de twee deellocaties zeven boringen gezet tot een diepte van 300 tot 600 cm mv. De ligging van de boringen is weergegeven bijlage 10. De boorstaten zijn weergegeven in bijlage bodemopbouw Deelgebied 1 De bodem bestaat binnen deelgebied 1 aan de top uit een 50 tot 60 cm dikke recent verstoorde bovenlaag van sterk tot zwak zandige klei waarin ook een geringe hoeveelheid recent bouwpuin is aangetroffen. Deze bovenlaag gaat over in zwak tot matig siltige klei. Op een diepte van 120 tot Bosch RAAP

15 cm mv (3,4 tot 3,6 m +NAP) is binnen dit kleipakket een 10 tot 30 cm dikke donkergrijze laag aanwezig. Dit betreft een laklaag. Alleen in boring 2 is hierboven, op een diepte van 80 cm mv, een tweede laklaag aangetroffen. In boring 1, in het oosten van deelgebied 1, gaat de zwak siltige klei, op een diepte van 170 cm mv (3,1 m +NAP) geleidelijk over in een 50 cm dikke laag sterk siltige klei. In de onderste 10 cm van deze laag zijn veel plantenresten (voornamelijk hout) aanwezig. De laag sterk siltige klei gaat op een diepte van 220 cm mv met een scherpe grens over in sterk humeuze, zwak siltige klei. In boring 2 en 3 ontbreekt de sterk siltige laag. De zwak tot matig siltige klei gaat hier direct over in de sterk humeuze kleilaag. Op een diepte van 250 tot 260 cm mv (2,2 m +NAP) ligt een 15 tot 20 cm dikke laag zwak kleiig veen. Deze veenlaag is gescheiden van de sterk humeuze laag door een grijze zwak siltige kleilaag. Onder de veenlaag is weer een dik pakket zwak siltige klei aanwezig. Binnen het dikke pakket zwak siltige klei is in boring 1 en 3, die dieper zijn doorgezet, een tweede dunne laag (bos)veen aangetroffen op een diepte van 310 tot 330 cm mv (1,5 tot 1,6 m +NAP). Ook deze veenlaag gaat naar beneden toe weer over in zwak siltige, matig tot sterk humeuze klei. In boring 1 en 3 gaat vanaf een diepte van 380 tot 400 cm mv (0,7 tot 1,0 m +NAP) de zwak siltige klei geleidelijk over in een dik pakket sterk siltige klei. In boring 3 betreft het vooral sterk siltige, al dan niet zwak humeuze klei met houtresten. In boring 1 is de top van deze laag grover en bestaat het uit klei met zandlagen en matig siltig zand met kleilagen. Op een diepte van 420 tot 430 cm mv (0,5 m +NAP) is binnen het grijze pakket sterk siltige klei een 20 tot 40 cm dikke, zwak humeuze, iets bruinere laag aanwezig. In boring 1 gaat de sterk siltige klei op een diepte van 530 cm mv (0,5 m NAP) geleidelijk over in kalkloze, zwak tot sterk zandige klei. Vanaf een diepte van 570 cm mv (0,9 m NAP) is hier matig grof zwak siltig zand aanwezig. Deelgebied 2 In deelgebied 2 bestaat de bodem aan de top uit een 50 tot 60 cm dikke geroerde laag van zwak tot sterk zandige klei, waarin net als in deelgebied 1, een geringe hoeveelheid recent puin (vooral baksteen) is aangetroffen. Ter plaatse van boring 7 is het geroerde pakket met een totale dikte van 130 cm duidelijk dikker. Het verstoorde pakket bestaat hier aan de top uit een 100 cm dikke laag sterk zandige klei, waarin vooral in de top veel recent bouwpuin aanwezig is. De basis van het verstoorde pakket bestaat uit een zwak tot matige, donkergrijze tot grijs-zwarte laag sterk tot matig siltige klei. Het geroerde pakket ligt op een pakket zwak tot matig siltige klei, waarin net als in deelgebied 1 een dunne laklaag is aangetroffen op een diepte van 85 tot 120 cm mv (3,75 tot 3,5 m +NAP). Alleen in boring 7 ontbreekt deze laklaag. Hier gaat het pakket zwak siltige klei op een diepe van 140 cm mv (3,8 m +NAP) geleidelijk over in een 40 cm dikke laag sterk siltige klei. Ook in boring 5 en 6 is op vergelijkbare diepte een laag sterk tot uiterst siltige klei aanwezig. In boring 4, in het oosten van deelgebied 2 ontbreekt deze laag en is onder de laklaag een dik pakket zwak tot matig siltige klei aanwezig. Ook in boring 5, 6 en 7 is onder de sterk siltige klei weer zwak siltige klei aanwezig. Evenals in deelgebied 1 zijn, met uitzondering van boring 6, binnen dit pakket twee dunne veenlagen aanwezig op een diepte van respectievelijk 2,75 tot 2,4 m +NAP en 2,2 tot 1,5 m +NAP. In de westelijke helft van deelgebied 2 gaat de zwak siltige klei vanaf een diepte van 310 tot 330 cm mv (1,7 tot 1,9 m +NAP) via een laag zandige klei geleidelijk over in matig tot sterk siltig zand met kleilagen. In boring 6 is de basis van dit zandpakket niet bereikt, maar in boring 7 heeft dit pakket een dikte van 130 cm. Hieronder is weer zwak siltige, zwak humeuze klei aanwezig. In boring 4 is op vergelijkbare diepte als het zandpakket een laag sterk tot uiterst siltige klei aangeboord, met daaronder weer matig siltige klei In de tussenliggende boring 5 ontbreekt deze laag en is op deze diepte zwak siltige klei aanwezig. In boring 4, die dieper is doorgezet, is vanaf een diepte van 410 cm mv (0,5 m +NAP) een tweede pakket sterk siltige klei tot matig siltig zand met kleilagen aanwezig. Dit pakket heeft een dikte van 80 cm en gaat aan de basis met een scherpe, erosieve grens over in de onderliggende zwak 9

16 humeuze klei. Vanaf een diepte van 590 cm mv (1,3 m NAP) is, evenals onderin boring 1 in deelgebied 1, kalkloze zwak zandige klei aangetroffen archeologische indicatoren Met uitzondering van een geringe hoeveelheid recent bouwpuin in de geroerde bovenlaag, zijn in geen van de boringen archeologische indicatoren aangetroffen landschappelijke en archeologische interpretatie Uit de hierboven beschreven bodemopbouw blijkt dat beide deelgebieden op een dunne geroerde bovenlaag na, vrijwel geheel onverstoord zijn. Alleen ter plaatse van boring 7 is een diepere verstoring aangetroffen. Gezien de aard van het verstoorde pakket betreft het waarschijnlijk een recent gedempte greppel/sloot. Waarschijnlijk is dit gebeurd bij de aanleg van de Betuwespoorlijn. Op de luchtfoto in bijlage 2 is ook te zien dat hier gegraven is. Onder de geroerde bovenlaag zijn in alle boringen komafzettingen aanwezig. Binnen dit pakket komafzettingen is op een diepte van 3,4 tot 3,75 m +NAP een dunne laklaag aanwezig. Deze laklaag representeert een fase van verminderde sedimentatie binnen het plangebied. De grondwaterstanden waren niet hoog genoeg voor de vorming van veen, maar gezien de aard van de laag binnen komafzettingen, zal de laklaag zijn gevormd onder relatief natte omstandigheden. Het plangebied zal bij de vorming van deze laklaag dan ook waarschijnlijk geen gunstige bewoningslocatie zijn geweest, zeker niet in vergelijking met de hoger gelegen stroomruggen in de omgeving van het plangebied. In het oosten van deelgebied 1 en het grootste deel van deelgebied 2 is op een diepte van 3,1 tot 3,8 m +NAP een dunne laag oeverafzettingen aanwezig (zie bijlage 9). Gezien de diepteligging kunnen deze oeverafzettingen waarschijnlijk worden toegeschreven aan de stroomgordel van Echteld. In tegenstelling tot wat op basis van de beschikbare kaarten werd verwacht, zijn er binnen het plangebied geen beddingafzettingen van deze stroomgordel aanwezig. De afzettingen van de stroomgordel van Echteld binnen het plangebied betreffen slechts een dunne laag oeverafzettingen die is gevormd op de overgang van de hoger gelegen oeverwal naar het laaggelegen komgebied. Aan de top van de oeverafzettingen zijn geen sporen van bodemvorming (ontkalking e.d.) aangetroffen. Ook gaan de oeverafzettingen geleidelijk over in de bovenliggende komafzettingen. Hieruit is af te leiden dat deze afzettingen weer snel bedekt zijn geraakt met de jongere komafzettingen en dat de top hiervan binnen het plangebied ook geen gunstige bewoningslocatie vormde. Onder de oeverafzettingen van de stroomgordel van Echteld is een dik pakket komafzettingen met veenlagen aanwezig. Hieruit blijkt dat het plangebied voor lange tijd in een uitgesproken nat en laaggelegen deel binnen het rivierlandschap lag en daarmee ook niet aantrekkelijk geweest zal zijn voor bewoning. Onder het dikke kompakket is vanaf een diepte van 0,7 tot 1,9 m +NAP een tweede niveau van oever/crevasseafzettingen aanwezig. Dit niveau behoort tot de stroomgordel van Ochten of mogelijk nog een oudere stroomgordel. In boring 6 en 7 in deelgebied 2 betreffen het zandige crevasseafzettingen. In deelgebied 1 en het oosten van deelgebied 2 de kleiige uitlopers hiervan. Aan de top van de crevasseafzettingen zijn geen sporen van bodemvorming waargenomen, waaruit geconcludeerd kan worden dat ook dit niveau binnen het plangebied waarschijnlijk geen aantrekkelijke bewoningslocatie vormde binnen het rivierlandschap. Gescheiden door een dunne laag komafzettingen is onder de crevasseafzettingen een derde niveau van oeverafzettingen aangetroffen in deelgebied 1 en het oosten van deelgebied 2. De top hiervan ligt op een diepte van 0,1 tot 0,5 m +NAP. Deze afzettingen zijn afkomstig van een Vroeg- Holocene stroomgordel die echter niet op de beschikbare kaarten is weergegeven. De oeverafzettingen gaan geleidelijk over in de bovenliggende komafzettingen. Waarschijnlijk was er daarmee sprake van 10

17 een continue sedimentatie en is de oeverwal dus weer snel afgedekt door komafzettingen. Hierdoor vormde ook dit niveau van oeverafzettingen binnen het plangebied waarschijnlijk geen aantrekkelijk bewoningslocatie en worden er op dit niveau ook geen archeologische sporen en/of resten verwacht. Op een diepte van 0,5 tot 1,3 m NAP is de kalkloze, zandige klei van de Laag van Wijchen aangetroffen. In deelgebied 1 ligt het derde niveau oeverafzettingen direct op de Laag van Wijchen. In deelgebied 2 zijn deze hiervan gescheiden door een laag komafzettingen. De top van het zand van de Formatie van Kreftenheye ligt in deelgebied 0,9 m NAP. In deelgebied 2 zijn deze afzettingen niet binnen 6 meter onder het maaiveld aanwezig. 11

18 4 conclusie In opdracht van de gemeente Tiel heeft VUhbs archeologie een archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek uitgevoerd voor twee gebieden aan de Franklinstraat te Tiel. Binnen het plangebied zullen twee wadi s worden aangelegd. De werkzaamheden die met deze ontwikkeling gepaard gaan, zullen de bodem en de eventueel aanwezige archeologische resten mogelijk verstoren. De gemeente Tiel heeft VUhbs archeologie verzocht voor het plangebied een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van boringen uit te voeren, zodat meer inzicht wordt verkregen in de archeologische verwachting ervan en of er aanvullend onderzoek noodzakelijk zal zijn. Hierbij is getracht antwoord te geven op de hieronder te behandelen vragen. Wat is de geologische opbouw van het plangebied? Is de bodem nog intact? Het plangebied ligt in tegenstelling tot wat op basis van de beschikbare kaarten werd verwacht, niet op de beddinggordel van Echteld. Van deze stroomgordel is slechts een dunne laag oeverafzettingen aanwezig die zijn afgedekt door komafzettingen. Oeverafzettingen van de Linge ontbreken. Ook onder de oeverafzettingen van de stroomgordel van Echteld is een dik pakket komafzettingen aanwezig. Een tweede niveau van oever-/crevasseafzettingen is aanwezig op een diepte van 0,7 tot 1,9 m +NAP. Het betreft een zandige crevasse met de kleiige uitlopers daarvan. Dit niveau behoort tot de stroomgordel van Ochten of mogelijk nog een oudere stroomgordel. Hieronder is nog een derde niveau van oeverafzettingen aanwezig, dat behoort tot een niet-gekarteerde vroeg-holocene stroomgordel. De basis wordt gevormd voor de pleistocene afzettingen van de Laag van Wijchen met daaronder de Formatie van Kreftenheye. De top hiervan ligt binnen het plangebied op een diepte van 0,5 tot 1,3 m NAP. Wat zijn de bekende en verwachte archeologische resten en/of sporen binnen het onderzoeksgebied? Wat is bekend van het karakter, de omvang, datering, gaafheid en conservering van deze resten? Door de veronderstelde ligging op de beddinggordel van Echteld die mogelijk is afgedekt door oeverafzettingen van de Linge heeft het gebied op de verwachtingskaart van de gemeente Tiel een hoge archeologische verwachting (zie bijlage 8). Op de afzettingen van de stroomgordel van Echteld kunnen archeologische resten verwacht worden uit de periode vanaf de IJzertijd. De archeologische resten worden verwacht aan de top van de oeverafzettingen van deze stroomgordel, binnen een diepte van 2 meter onder het huidige maaiveld. De oeverafzettingen van deze stroomgordel zijn waarschijnlijk afgedekt door afzettingen van de Linge. Op de afzettingen van de Linge kunnen archeologische resten en/of sporen verwacht worden uit de periode vanaf de Middeleeuwen. Deze resten kunnen direct vanaf het maaiveld verwacht worden. De mogelijk aanwezige archeologische resten zullen door de relatief hoge grondwaterstand naast anorganische resten zoals aardewerk of baksteen ook bestaan uit organische resten. Ook kunnen mogelijk fosfaatvlekken worden aangetroffen. Mogelijk is de bodem bij de aanleg van de aardgastransportleiding in belangrijke mate verstoord. Kan de in antwoord op vraag 2 uitgesproken verwachting onderschreven en aangevuld worden op basis van veldwaarnemingen? Welke informatie leveren deze waarnemingen ten aanzien van het karakter, de omvang, datering, gaafheid en conservering van de eventueel aanwezige archeologische vindplaatsen? In tegenstelling tot wat op basis van het beschikbare kaartmateriaal werd verwacht, is er binnen het plangebied slechts een dunne laag oeverafzettingen van de stroomgordel van Echteld aanwezig, die zijn afgedekt door komafzettingen. Oeverafzettingen van de Linge ontbreken binnen het plangebied. Aan de top van de oeverafzettingen zijn geen sporen van bodemvorming (ontkalking e.d.) aangetroffen. Ook gaan de oeverafzettingen geleidelijk over in de bovenliggende komafzettingen. Hieruit is af te leiden dat deze afzettingen weer snel bedekt zijn geraakt met de jongere komafzettingen en dat de top hiervan binnen het plangebied ook geen gunstige bewoningslocatie vormde. 12

19 Ook aan de top van de dieper gelegen niveaus van oever-/crevasseafzettingen zijn geen sporen van bodemvorming of andere indicaties waargenomen die er op kunnen duiden dat de top hiervan voor langere tijd aan het oppervlak gelegen heeft. Hierdoor vormde zowel de crevasseafzettingen als de oeverafzettingen waarschijnlijk geen aantrekkelijke bewoningslocatie binnen het rivierlandschap en worden er op beide niveaus ook geen archeologische sporen en/of resten verwacht. Wat zijn de te nemen vervolgstappen om te komen tot een waardering van de eventueel aanwezige archeologische resten en/of sporen, op basis waarvan uiteindelijk een beleidsbeslissing (meestal een selectiebesluit) genomen kan worden? Ten behoeve van de overzichtelijkheid, zal op deze vraag antwoord worden gegeven in het hierop volgende hoofdstuk 5. 13

20 5 aanbevelingen Doordat het plangebied, in tegenstelling tot wat op basis van de beschikbare kaarten werd verwacht, niet op de beddinggordel van Echteld ligt en doordat er zowel op de dunne laag oeverafzettingen van de stroomgordel van Echteld als op de dieper gelegen crevasseafzettingen en oeverafzettingen geen aanwijzingen zijn aangetroffen voor de aanwezigheid van archeologische resten en/of sporen binnen het plangebied, kan de hoge archeologische verwachting worden bijgesteld tot laag. Vervolgonderzoek wordt dan ook niet noodzakelijk geacht en er wordt geadviseerd om het plangebied vrij te geven voor de geplande werkzaamheden. Het is aan de bevoegde overheid, i.e. de gemeente Tiel, om op basis van dit advies een besluit te nemen en om het plangebied al dan niet vrij te geven. De archeologische meldingsplicht blijft hoe dan ook van kracht. Wanneer tijdens de graafwerkzaamheden alsnog archeologische sporen of resten worden aangetroffen, dan dient dit, conform art. 53 van de Monumentenwet 1988, direct te worden gemeld bij de bevoegde overheid. 14

21 literatuur Bakker, H. de/j. Schelling, 1989: Systeem van bodemclassificatie voor Nederland; de hogere niveaus. Wageningen. Bekius, D./E. Heunks/M.C.M.V. Dosker/T. Fonds 2005: Cultuurhistorische waardenkaart gemeente Tiel: een archeologische, historisch-geografische en architectuurhistorische inventarisatie, waardering en advisering, RAAP Archeologisch Adviesbureau (RAAP-rapport 1108). Berendsen, H.J.A/E. Stouthamer 2001: Paleogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands, Assen. Berendsen, H.J.A., 2004: De vorming van het land. Assen (Fysische geografie van Nederland). 4e, geheel herziene druk. Boer, G.H. de/f. de Roode/I.A. Schute 2009: Archeologiebeleid in de gemeente Tiel: een realistische en duurzame omgang met het archeologisch erfgoed. Weesp (RAAP-Rapport 1918) Boreel, G.L./E.M.P. Verhelst, 2004: Verslag Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek Beesd- Sportpark, Amsterdam (Zuidnederlandse Archeologische Notities 8). Bosch, J.H.A., 2007: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. Op basis van de Standaard Boor Beschrijvingsmethode versie 5.2, Utrecht (TNO-rapport NITG 2007-U-R0246/A). Cohen, K.M./E. Stouthamer/W.Z. Hoek/H.J.A. Berendsen/H.F.J. Kempen 2009: Zand in banen - Zanddieptekaarten van het Rivierengebied en het IJsseldal in de provincies Gelderland en Overijssel. Arnhem. Cohen, K.M./E. Stouthamer/H.J. Pierik/A.H. Geurts 2012: Digitaal Basisbestand Paleogeografie van de Rijn Maas Delta. Digitale Dataset, opvraagdatum: januari Mulder, E.F.J. de/m. C. Geluk/I.L. Ritsema/W. E. Westerhoff/T. E. Wong, 2003: De ondergrond van Nederland. Groningen/Houten. Nederlands Normalisatie-instituut, 1989: Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters, Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. RAAP, 2006: Deborah2, v2.6, Amsterdam. Verhelst, E.M.P., 2006: De nederzetting Zandwijk, door een rivier gescheiden van Tiel. Bewoningssporen uit de 10de en 11de eeuw na Chr. in het plangebied Tiel-Binnenheuvel, Amsterdam (Zuidnederlandse Archeologische Rapporten 27). Wientjes, R.C.M., 2001: Geschreven bronnen, in: Verhoeven, A.A.A. en O. Brinkkemper (red), Twaalf eeuwen bewoning langs de Linge bij de Stenen Kamer in Kerk-Avezaath, Amersfoort (Rapportage Archeologische Monumentenzorg 85). 15

22 geraadpleegde kaarten Bijnen, J : Minuutplan Tiel, sectie C Zandwijk. Blad1. Schaal 1:2500. Topografische Militaire Kaart 1898: Bonneblad 530 Tiel Topografische kaart Tiel, 1966 en 1985, blad 39D, schaal 1:

23 Plangebied Bijlage 1. Tiel - Franklinstraat. Topografische kaart met de ligging van het plangebied. Bron: Topografische Dienst Nederland 1000 m

24 deelgebied 2 deelgebied 1 Plangebied Bijlage 2. Tiel - Franklinstraat. De onderzoekslocatie geprojecteerd op een recente luchtfoto (bron:

25 Bijlage 3a. Tiel - Franklinstraat. Ontwerpplan waterberging Franklinstraat, deelgebied 1. (bron: gemeente Tiel)

26 Bijlage 3b. Tiel - Franklinstraat. Ontwerpplan waterberging Franklinstraat, deelgebied 2. (bron: gemeente Tiel)

27 Plangebied Bijlage 4a. Tiel - Franklinstraat. Het plangebied geprojecteerd op de kadastrale minuut uit 1832 (bron:

28 Plangebied b Plangebied c Bijlage 4. Tiel - Franklinstraat. Het plangebied geprojecteerd op verschillende historische kaarten. b: c: 1985 (bron:

29 Ochten Linge Echteld Bommel Waal m Bijlage 5. Tiel - Franklinstraat. Uitsnede van de paleogeografische kaart van de Rijn-Maasdelta (bron: Cohen et al. 2012) Legenda Einddatering stroomgordel in 14C-jaren BP Huidig jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP jr BP Overig Crevasse topografie (c) TDKadaster Plangebied 1950 AD AD AD AD AD AD AD 100 AD BC BC BC BC BC BC BC BC BC BC BC BC BC BC BC BC BC

30 0 500 m Plangebied Bijlage 6. Tiel - Franklinstraat. Uitsnede van de beleidsadvieskaart van de gemeente Tiel. (bron: De Boer et al. 2009)

31 Bijlage 7. Tiel - Franklinstraat. Acheologische waarnemingen, monumenten en onderzoeken rondom het plangebied. Schaal 1:7500 Legenda Plangebied 1 Waarneming 1 Vondstmelding 1 Onderzoek 1 Onderzoeksmelding Monumenten 99 Archeologische waarde 99 Hoge archeologische waarde 99 Zeer hoge archeologische waarde 99 Zeer hoge arch. waarde, beschermd Overig Bebouwing Topografie TDKadaster m

32 deelgebied deelgebied Bijlage 8. Tiel - Franklinstraat. Boorpuntenkaart. Legenda Plangebied Wegen (bron: GBKN) Bebouwing (bron: GBKN) 1 Water (bron: GBKN) Boring met nummer m

33 W Legenda Bouwvoor/geroerd Oeverafzettingen Echteld Veen (Form. van Nieuwkoop) Crevasseafzettingen Laklaag Oeverafzettingen Bijlage 9. Tiel - Franklinstraat. Geologische doorsnede. Afstand tot nulpunt in meters Komafzettingen Laag van Wijchen Form. v. Kreftenheye O Hoogte t.o.v. NAP in centimeters

34 Bijlage 10. Tiel - Franklinstraat. Boorstaten boring: TL-FLS-1 beschrijver: KH, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 39C, hoogte: 4,80, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Gelderland, gemeente: Tiel, plaatsnaam: Tiel, opdrachtgever: Gemeente Tiel, uitvoerder: VUhbs 0 cm -Mv / 4,80 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, donkergrijs Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 20 cm -Mv / 4,60 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, zwak zandig, bruingrijs Bodemkundig: interpretatie: verstoord 40 cm -Mv / 4,40 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, bruingrijs Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 60 cm -Mv / 4,20 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtbruingrijs, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 90 cm -Mv / 3,90 m +NAP Lithologie: klei, zwak siltig, grijs, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 120 cm -Mv / 3,60 m +NAP Lithologie: klei, zwak siltig, donkergrijs, interpretatie: komafzettingen 130 cm -Mv / 3,50 m +NAP Lithologie: klei, zwak siltig, grijs, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 150 cm -Mv / 3,30 m +NAP Lithologie: klei, matig siltig, grijs, interpretatie: komafzettingen Bodemkundig: veel Fe-vlekken 170 cm -Mv / 3,10 m +NAP Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, interpretatie: oeverafzettingen Bodemkundig: veel Fe-vlekken 180 cm -Mv / 3,00 m +NAP Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, interpretatie: oeverafzettingen 210 cm -Mv / 2,70 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, bruingrijs, weinig plantenresten, interpretatie: oeverafzettingen 220 cm -Mv / 2,60 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: klei, zwak siltig, sterk humeus, grijsbruin, veel hout, interpretatie: komafzettingen 240 cm -Mv / 2,40 m +NAP Lithologie: klei, zwak siltig, zwak humeus, donkergrijs, interpretatie: komafzettingen 260 cm -Mv / 2,20 m +NAP Lithologie: veen, sterk kleiig, donkerbruin, veen (niet gedifferentieerd) 280 cm -Mv / 2,00 m +NAP Lithologie: klei, zwak siltig, grijs, interpretatie: komafzettingen 310 cm -Mv / 1,70 m +NAP Lithologie: klei, zwak siltig, matig humeus, bruingrijs, interpretatie: komafzettingen 330 cm -Mv / 1,50 m +NAP Lithologie: veen, zwak kleiig, grijs, veen (niet gedifferentieerd) 350 cm -Mv / 1,30 m +NAP Lithologie: klei, zwak siltig, matig humeus, bruingrijs, interpretatie: komafzettingen 380 cm -Mv / 1,00 m +NAP Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, enkele zandlagen, interpretatie: oeverafzettingen 400 cm -Mv / 0,80 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, grijs, veel dunne kleilagen, matig fijn, interpretatie: oeverafzettingen 420 cm -Mv / 0,60 m +NAP Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, enkele zandlagen, weinig hout, interpretatie: oeverafzettingen 430 cm -Mv / 0,50 m +NAP Lithologie: klei, sterk siltig, zwak humeus, bruingrijs, enkele zandlagen, weinig hout, interpretatie: oeverafzettingen 470 cm -Mv / 0,10 m +NAP Lithologie: klei, sterk siltig, grijs, interpretatie: oeverafzettingen 530 cm -Mv / 0,50 m -NAP Lithologie: klei, sterk zandig, donkergrijs, kalkloos Litho-stratigrafie: Afzettingen van Wijchen 540 cm -Mv / 0,60 m -NAP Lithologie: zand, kleiig, donkergrijs, matig grof, kalkloos Litho-stratigrafie: Afzettingen van Wijchen 570 cm -Mv / 0,90 m -NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig grof Litho-stratigrafie: Formatie van Kreftenheye (fluviatiel) Einde boring op 600 cm -Mv / 1,20 m -NAP