Colofon. ARC-Rapporten ARC-Projectcode 2012/148. Tekst M. Verboom-Jansen Afbeeldingen M. Verboom-Jansen Redactie H.

Transcriptie

1 Een archeologisch bureau-onderzoek en verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van boringen aan de Beusichemseweg 30 t Goy, gemeente Houten (U) -Rapporten M. Verboom-Jansen ARC-Rapporten Geldermalsen 2012 ISSN

2

3 Colofon Een archeologisch bureau-onderzoek en verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van boringen aan de Beusichemseweg 30 t Goy, gemeente Houten (U) ARC-Rapporten ARC-Projectcode 2012/148 Tekst M. Verboom-Jansen Afbeeldingen M. Verboom-Jansen Redactie H. Buitenhuis Beheer en plaats van documentatie Archaeological Research & Consultancy Versie 2.1, 12 november 2012 Autorisatie A.J. Wullink Uitgegeven door Postbus CA Groningen ISSN Geldermalsen, 2012 Een recente lijst van de ARC-Rapporten is te vinden op

4 Rapport Inhoud 1 Inleiding Aanleiding tot het onderzoek Ligging en beschrijving van het onderzoeksgebied Overzicht van de geplande werkzaamheden Doel van het onderzoek Werkwijze Resultaten bureau-onderzoek Bekende aardwetenschappelijke waarden Bekende archeologische waarden Historische situatie en bouwhistorische waarden Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Resultaten inventariserend veldonderzoek 10 4 Conclusies en aanbevelingen 11 5 Samenvatting 12 Bijlagen 24 1

5 Rapport Projectgegevens Projectnaam t Goy, Beusichemseweg 30 Projectcode 2012/148 Type onderzoek Verkennend booronderzoek CIS-code Projectleider M. Verboom-Jansen MSc Contact , m.verboom@arcbv.nl Opdrachtgever Buro SRO, dhr. J. van Nuland Contact , jeroen.vannuland@buro-sro.nl Bevoegde overheid Gemeente Houten, dhr. B. Peters Contact Locatiegegevens Toponiem Beusichemseweg 30 Plaats t Goy Gemeente Houten Provincie Utrecht Kaartblad 39A Centrum-coördinaten / Oppervlakte ca. 1,4 ha. Beschrijving onderzoekslocatie Aardwetenschappelijke waarden Archeologische waarden Historische waarden Verwachting Resultaten Formatie van Echteld; stroomgordel van Houten; rivieroeverwal (3K25); kalkloze ooivaaggronden (Rd90C-VII). Geen waarden op locatie. Binnen 500 m twee monumenten met nederzettingsresten uit de IJzertijd Romeinse en Romeinse Tijd en diverse waarnemingen uit de periode IJzertijd Nieuwe Tijd. Gemeentelijk monument; boerderij Looyendaal. Mogelijk van middeleeuwse oorsprong. Verder sinds 1832 in gebruik als erf en boomgaard. Hoge verwachting op archeologische resten en/of sporen uit de periode Bronstijd Nieuwe Tijd. Tijdens het verkennende booronderzoek zijn oever-, bedding- en restgeulafzettingen van de stroomgordel van Houten aangetroffen. Diepe grondsporen vanaf de Bronstijd en resten behorende bij de historische huisplaats kunnen nog aanwezig zijn. Begeleiding door amateurs aanbevolen door gemeente Houten. 2

6 t Goy Afbeelding 1. Topografische kaart van de onderzoekslocatie (blauw omlijnd) en omgeving, voorzien van RD-coördinaten. Bron: Topografische Dienst Nederland.

7 Rapport Inleiding 1.1 Aanleiding tot het onderzoek In opdracht van Buro SRO heeft Archaeological Research & Consultancy (ARC bv) een bureau-onderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van boringen uitgevoerd aan de Beusichemseweg 30 t Goy, gemeente Houten. Aanleiding tot dit onderzoek vormt een bestemmingsplanwijziging. Conform de Wet op de archeologische monumentenzorg 1 dient het plangebied eerst te worden onderzocht op de aanwezigheid van archeologische waarden. Het bureau- en veldonderzoek zijn in mei 2012 uitgevoerd door M. Verboom- Jansen MSc. Het archeologisch onderzoek is uitgevoerd conform de eisen die gesteld worden in de Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA versie 3.2) Ligging en beschrijving van het onderzoeksgebied De onderzoekslocatie ligt in het buitengebied ten zuidoosten van Houten, aan de Beusichemsweg 30 t Goy (afb. 1). Op de locatie zijn een aantal gebouwen op een erf aanwezig (afb. 2). In totaal is m 2 bebouwing aanwezig. Het is onbekend tot hoe diep de huidige bebouwing gefundeerd is. De te slopen berging en kapschuur zijn in ieder geval niet onderkelderd (persoonlijke communicatie dhr. J. van Nuland, Buro SRO) (nr. 1 en 4 op afb. 2). De rest van de onderzoekslocatie is in gebruik als grasland en boomgaard. Het oppervlak van de locatie is ca. 1,4 ha. De maaiveldhoogte varieert van 2,5 tot 3,5 m +NAP en is het laagst in het noorden van de locatie (afb. 3) 1.3 Overzicht van de geplande werkzaamheden De woonboerderij (nr. 3 op afb. 2), het bakhuis, en de noordelijke berging worden niet gesloopt. De westelijke berging en de kapschuur worden gesloopt. In het oosten van de locatie zal een nieuwe bedrijfshal van 420 m 2 worden gerealiseerd (afb. 4). De exacte ligging van de bedrijfshal is nog niet bekend. De nieuwe bedrijfhal zal in zijn geheel worden onderkelderd. Hiervoor wordt de bodem tot ca. 3 m mv ontgraven. Verder wordt de bedrijfshal onderheid. Ook zal een ontsluitingsweg naar de nieuwe bedrijfshal worden aangelegd. De bestaande boerderij zal worden gesplitst in twee (bedrijfs)woningen. Daarnaast zal het bakhuis worden getransformeerd naar een (bedrijfs)woonhuis. Hiervoor wordt bij het bakhuis de bestaande lemen vloer vervangen door een betonnen vloer. Het is onbekend hoe diep de fundering precies wordt (persoonlijke communicatie dhr. J. van Nuland, 1 In werking getreden op 1 september De inhoud van de KNA kan worden geraadpleegd op 4

8 Rapport Buro SRO). Het totale oppervlak van de bebouwing bedraagt in de toekomstige situatie m Doel van het onderzoek Bureau-onderzoek Doel van het bureau-onderzoek is het verkrijgen van inzicht in bekende en te verwachten archeologische waarden in en om het plangebied. Op basis van de verkregen informatie wordt een archeologisch verwachtingsmodel voor de onderzoekslocatie opgesteld. Hierin wordt beschreven of er archeologische resten aanwezig (kunnen) zijn in het plangebied, wat de potentiële aard en omvang hiervan is en of de voorgenomen werkzaamheden in het plangebied een bedreiging vormen voor het bodemarchief. Indien dit het geval is, wordt geadviseerd op welke wijze hiermee in het vervolgtraject van de plannen rekening dient te worden gehouden. Inventariserend veldonderzoek Het inventariserend veldonderzoek (IVO) dient ertoe het in het bureau-onderzoek voorgestelde verwachtingsmodel te verifiëren en met veldwaarnemingen te completeren. Het IVO bestaat uit drie stappen: verkennend, karterend en waarderend. Het verkennend onderzoek richt zich op de bodemopbouw en mogelijke bodemverstoringen die de archeologische trefkans kunnen beïnvloeden. Het karterend onderzoek stelt vast of er al dan niet archeologische waarden aanwezig zijn. Het waarderend onderzoek bepaalt de waarde van de archeologische resten. 1.5 Werkwijze Bureau-onderzoek Voor het bureau-onderzoek wordt bronnenmateriaal uit diverse disciplines geraadpleegd en geïntegreerd tot een archeologisch verwachtingsmodel. Op basis van geologische, geomorfologische en bodemkundige informatie wordt een beeld geschetst van de landschappelijke ontwikkeling van de omgeving van de onderzoekslocatie. Deze landschappelijke ontwikkeling geeft inzicht in de potentiële bewoonbaarheid van de locatie. Voor de beschrijving van de archeologische waarden wordt gebruik gemaakt van Archis2, de online archeologische database van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) en de Archeologische Monumenten Kaart (AMK), en, indien van toepassing, van informatie over eerder gedaan onderzoek en archeologische waarnemingen. Naast deze informatie wordt, als deze voorhanden zijn, ook gebruik gemaakt van provinciale en gemeentelijke beleids- en verwachtingskaarten. Voor onderhavig onderzoek is gebruik gemaakt van de cultuurhistorische waardenkaart van de provincie Utrecht 3 en de archeologische beleidsadvieskaart van de gemeente Houten (Hessing & Klerks 2007). De historische ontwikkeling wordt beschreven aan de hand van historisch-topografisch kaartmateriaal en historische 3 5

9 Rapport bronnen. Hierbij wordt ook ingegaan op eventuele (sub)recente verstoringen die de archeologische verwachting beïnvloeden. Ook is op 3 mei 2012 contact opgenomen met Acheologische Werkgroep Leen de Keijzer te Houten 4, met een verzoek om aanvullende informatie betreffende de onderzoekslocatie en boerderij Looyendaal. De werkgroep beschikt niet over aanvullende informatie over de onderzoekslocatie. Inventariserend veldonderzoek Het IVO is uitgevoerd als een verkennend booronderzoek. De boringen zijn in een grid van meter geplaatst. De positie van de boringen is ingemeten met behulp van GPS en meetlinten. De maaiveldhoogte is bepaald aan de hand van het Actueel Hoogte Bestand Nederland. 5 In totaal zijn acht boringen geplaatst tot een diepte van ten minste 80 cm mv en maximaal 200 cm mv. Voor het boren is gebruik gemaakt van een edelmanboor met een diameter van 7 cm en een guts met een diameter van 3 cm. De bodemopbouw is beschreven volgens de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode (ASB). Het opgeboorde materiaal is in het veld doorzocht op de aanwezigheid van archeologische indicatoren zoals aardewerkfragmenten, houtskool, fosfaatvlekken, vuursteen, natuursteen, verbrand leem en bot

10 Rapport Resultaten bureau-onderzoek 2.1 Bekende aardwetenschappelijke waarden De onderzoekslocatie ligt in het rivierengebied. Het rivierengebied zoals dat nu aanwezig is, is grotendeels gevormd in het Holoceen (vanaf jaar geleden). De onderzoekslocatie ligt op de Houtense Stroomgordel. Deze stroomgordel is actief geweest tussen 3795 en C jaar BP. 6 Volgens een boring van TNO 7 direct ten noorden van de onderzoekslocatie, is het beddingzand van de stroomgordel van Houten op 1,1 m mv aanwezig. Ter plaatse van de Beusichemseweg, ca. 380 m ten zuiden van de onderzoekslocatie, is het op 0,7 m mv aangetroffen. 8 Volgens de geomorfologische kaart (afb. 5) is op de onderzoekslocatie een rivieroeverwal (3K25) aanwezig. Deze oeverval behoort tot de Houtense Stroomgordel. In de omgeving van de onderzoekslocatie is een rivierkom en oeverwalachtige vlakte (2M22) en een geul van meanderend afwateringsstelsel (2R11) aanwezig. Mogelijk is de Oosterlaak (sloot ten noorden van de onderzoekslocatie) een restgeul; hij kronkelt en sluit op het AHN goed aan bij wat op de geomorfologische kaart als restgeul is weergegeven. Volgens de bodemkaart zijn op de onderzoekslocatie kalkloze ooivaaggronden, gevormd in zware zavel en lichte klei (Rd90C-VII; afb. 6), aanwezig. Ooivaaggronden zijn bruine, goed gehomogeniseerde xerokleivaaggronden. De bruine bovengrond is ten minste 50 cm diep en grijze vlekken beginnen pas na 50 cm mv. Ooivaaggronden zijn kenmerkend voor stroomruggen (Steur & Heijink 1973). Een grondwatertrap van VII betekent dat de gemiddeld hoogste grondwaterstand dieper 80 cm mv is en de gemiddeld laagste grondwaterstand dieper dan 120 cm mv is. 2.2 Bekende archeologische waarden Binnen een straal van 500 m vanaf de onderzoekslocatie komen een groot aantal waarnemingen en enkele monumentterreinen voor (afb. 7). De monumentterreinen bestaan uit nederzettingsterreinen uit de IJzertijd Romeinse Tijd en de Romeinse Tijd (AMK-terrein 3579 en ). Binnen een staal van 500 m vanaf de onderzoekslocatie komen ongeveer twaalf waarnemingen voor. Er zijn aardewerkfragmenten uit de Late IJzertijd Midden-Romeinse Tijd, Romeinse Tijd, Vroege Middeleeuwen, Late Middeleeuwen, Late Middeleeuwen Nieuwe Tijd en Nieuwe Tijd aangetroffen. Verder is er ca. 35 m ten zuiden van de onderzoekslocatie een munt uit de Romeinse Tijd aangetroffen (waarnemingsnr ). Ca. 270 m ten zuiden van de onderzoekslocatie, aan de Beusichemseweg 34, is een karterend booronderzoek uitgevoerd (onderzoeksmeldingsnr ). Het beddingzand van de stroomgordel van Houten is binnen 70 cm mv aangetrof- 6 BP: before present, 14 C jaren voor heden waarbij 1950 als referentiejaar wordt genomen. 7 Boring B39A1676; 8 Boring B39A1592; 7

11 Rapport fen. Hierop zijn oeverafzettingen aanwezig. Er zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen, daarom is geen vervolgonderzoek geadviseerd. Ongeveer 825 m ten zuidoosten van de onderzoekslocatie, aan de Beusichemseweg 54, heeft een booronderzoek plaatsgevonden (onderzoeksmeldingsnr ). Er is geen archeologische laag aangetroffen daarom is geen vervolgonderzoek geadviseerd. 2.3 Historische situatie en bouwhistorische waarden De onderzoekslocatie ligt in het buitengebied ten zuidoosten van Houten. De boerderij op de onderzoekslocatie is een gemeentelijk monument. Het is een dwarsboerderij, die bekend staat onder de naam Looyendaal. Volgens de Historische Kring Tussen Rijn en Lek 9 is dit gebouw van middeleeuwse oorsprong. Volgens de monumentenlijst uit 2005 van de gemeente Houten komt de boerderij oorspronkelijk uit ca n. Chr. De bescherming van gemeentelijke monumenten is geregeld in de gemeentelijke monumentenverordening. In 1832 is er een huis met een erf, een tuin, een bos en een boomgaard op de onderzoekslocatie aanwezig (afb. 9). In 1900 is de situatie nog ongeveer hetzelfde (afb. 10). Volgens stamt de huidige boerderij uit Het bakhuis is in 1938 gerealiseerd en de noordelijke berging in De Archeologische Werkgroep Leen de Keijzer te Houten 10 beschikt niet over aanvullende informatie over de onderzoekslocatie en boerderij Looyendaal. 2.4 Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel De archeologische trefkans in het rivierengebied hangt in hoge mate samen met de geologische opbouw van dit gebied, omdat de bewoning vóór de bedijkingen in de Late Middeleeuwen zich concentreerde op de relatief hooggelegen en daardoor droge delen. De onderzoekslocatie is gelegen op de stroomgordel van Houten. Deze stroomgordel heeft op de IKAW (afb. 7) en gemeentelijke beleidsadvieskaart (afb. 8) een hoge archeologische verwachting. Volgens Berendsen & Stouthamer (2001) worden er op de stroomgordel van Houten archeologische resten uit de IJzertijd, Romeinse Tijd, Middeleeuwen en mogelijk uit de Bronstijd aangetroffen. De hoge verwachting heeft dan ook betrekking op de periode Bronstijd Nieuwe Tijd. In de top van de oeverwallen worden nederzettingsresten verwacht en in de mogelijke restgeul voornamelijk watergerelateerde archeologica, zoals scheepswrakken, deposities (dumpsites) en sporen van rivierovergangen (voordes, bruggen). Resten, behorende bij de van oorsprong middeleeuwse boerderij Looyendaal, worden direct onder de bouwvoor verwacht. Hierbij gaat het vooral om muurresten en mogelijk ook beerputten en waterputten. Gezien de lage grondwaterstand zijn waarschijnlijk alleen anorganische resten zoals (vuur)steen, aardewerk en mogelijk metaal bewaard gebleven. Organische res

12 Rapport ten zoals hout en bot zijn waarschijnlijk niet bewaard gebleven. Volgens de huidige eigenaar, dhr. N. van Dort, is in het westen van de locatie zand afgegraven. 9

13 Rapport Resultaten inventariserend veldonderzoek Tijdens het verkennend booronderzoek zijn op de onderzoekslocatie acht boringen gezet tot een minimale diepte van 80 cm mv en een maximale diepte van 200 cm mv. Boring 3 is drie keer gestaakt op puin. Deze boring is gesitueerd naast een noord-zuid lopende sloot en een puinstort. De locatie van de boringen is weergegeven in afbeelding 11. De resultaten van het onderzoek zijn weergegeven in bijlage 1. Aan het maaiveld is een donkergrijsbruine bouwvoor bestaande uit uiterst siltige klei, zandige klei, kleiig zand, en sterk siltig zand aangetroffen. In alle boringen is hierin baksteen aanwezig. De ondergrens van de bouwvoor varieert van 25 tot 35 cm mv. Hieronder is de bodem op de onderzoekslocatie grotendeels vergraven. Het vergraven pakket kenmerkt zich door het voorkomen van brokken van het onder- of bovenliggende materiaal en het voorkomen van baksteen, puin, recent glas, aardewerk uit de Nieuwe Tijd en steenkool. De bodem op de onderzoekslocatie is tot 30 à 185 cm mv vergraven (afb. 12). De vergravingen in het westen houden waarschijnlijk verband met de zandafgraving en verder zijn ze waarschijnlijk te wijten aan het gebruik als erf. Bij een historische huisplaats worden verstoringen en puin verwacht, dus het aantreffen van verstoringen en puin is geheel conform de verwachting. Onder het vergraven pakket is in boring 4 en 7 nog een restant van oeverafzettingen aanwezig. Deze bestaan uit sterk tot uiterst siltige klei en uiterst siltig zand. Daar waar sprake is van grondwaterfluctuaties zijn roestvlekken waargenomen; de Cghorizont. De ondergrens van deze oeverafzettingen is 120 à 160 cm mv. Hieronder is beddingzand aangetroffen, bestaande uit matig tot zwak siltig zand. In boring 2, 5, 6 en 8 zijn direct onder het vergraven pakket beddingafzettingen aangetroffen. Hier is dus het gehele oeverpakket vergraven. De top van de beddingafzettingen varieert van 60 tot 185 cm mv en is het hoogst in het oosten van het plangebied (boring 2 en 5). In boring 1 zijn matig siltige zanden met veel roestvlekken, roestconcreties en mangaanconcreties aangetroffen. Deze boring is gesitueerd dicht bij de sloot en deze afzettingen worden geïnterpreteerd als restgeulvulling. In de boringen zijn geen betekenisvolle archeologische indicatoren aangetroffen. Het gaat hier echter om een verkennend bodemonderzoek, dat zich richt op de bodemopbouw en mogelijke bodemverstoringen die de archeologische trefkans kunnen beïnvloeden en niet zo zeer op het onderzoeken op de aanwezigheid van archeologische vondsten en/of sporen. 10

14 Rapport Conclusies en aanbevelingen Tijdens het verkennende booronderzoek zijn oever-, bedding- en restgeulafzettingen van de stroomgordel van Houten aangetroffen. De bodem op de onderzoekslocatie is tot 30 à 185 cm mv vergraven; de top van de oeverafzettingen is geheel vergraven en in vier boringen zijn de oeverafzettingen tot in het beddingzand vergraven. In één boring is het bodemprofiel intact; hier is sprake van een restgeul. Ter plaatse van de geplande nieuwbouw is de bodem ca. 60 tot 110 cm mv vergraven. Hierdoor is een eventueel vondstenniveau reeds verdwenen. Diepere grondsporen vanaf de Bronstijd kunnen echter nog wel aanwezig zijn. Ook is het niet uit te sluiten dat nog resten behorende bij de historische huisplaats aanwezig zijn. Ook onder de huidige bebouwing kunnen mogelijk nog restanten van oudere bebouwing aanwezig zijn. Of wel of niet een vervolgonderzoek noodzakelijk is, hangt volgens de gemeente Houten af van het te verstoren oppervlak. Wanneer alleen voor de nieuwe bedrijfshal een omgevingsvergunning moet worden aangevraagd, zal een vervolgonderzoek niet noodzakelijk zijn. Dit omdat de bedrijfshal 420 m 2 beslaat en de gemeente een vrijstellingsgrens van 500 m 2 hanteert. Wanneer echter de sloop van de bestaande bebouwing en het vervangen van de vloer in het bakhuis in de omgevingsvergunning moet worden meegenomen, wordt deze vrijstellingsgrens overschreden en zal een vervolgonderzoek noodzakelijk zijn. Conform de KNA zou het vervolgonderzoek moeten bestaan uit een proefsleuvenonderzoek voor de nieuwbouw en een sloopbegeleiding van de ondergrondse delen van de te slopen/verbouwen bebouwing. De gemeente Houten heeft echter bepaald dat kan worden volstaan met een archeologische begeleiding van het uitgraven van de bouwput voor de bedrijfshal. Deze begeleiding dient volgens de gemeente te worden uitgevoerd door de Archeologische Werkgroep Leen de Keijzer. Een zelfde soort besluit is genomen met betrekking tot de aanpassingen van de vloer van het bakhuis en de sloop van de gebouwen: als hier waardevolle resten bij worden aangetroffen, dienen deze werkzaamheden te worden begeleid door amateurarcheologen van de werkgroep Leen de Keijzer. Daarnaast dienen alle aanpassingen aan het monument te worden voorgelegd aan de monumentencommissie. 11

15 Rapport Samenvatting In opdracht van Buro SRO heeft een bureau-onderzoek en verkennend booronderzoek uitgevoerd aan de Beusichemseweg 30 t Goy. Aanleiding voor het onderzoek vormt een bestemmingsplanwijziging. Het gecombineerde onderzoek heeft tot doel om de archeologische verwachting in kaart te brengen, deze te verfijnen door middel van veldwaarnemingen, en zo tot een advies te komen met betrekking tot eventuele vervolgstappen in de AMZ-cyclus. Tijdens het verkennende booronderzoek zijn oever-, bedding- en restgeulafzettingen van de stroomgordel van Houten aangetroffen. Diepe grondsporen vanaf de Bronstijd en resten behorende bij de historische huisplaats kunnen nog aanwezig zijn. Volgens de gemeente kan worden volstaan met een begeleiding van de werkzaamheden door amateurarcheologen. 12

16 Rapport Literatuur Berendsen, H.J.A., De vorming van het land. Assen (Fysische geografie van Nederland). 4e, geheel herziene druk. Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands. Assen. Brandt, R.W. et al. (red.), ARCHIS. Archeologisch Basis Register, versie 1.0. Amersfoort. Hessing, W.A.M. & K. Klerks, Toelichting op de archeologische en cultuurhistorische beleidskaarten voor het grondgebied van de gemeente Houten- Inventarisatie, onderbouwing en vertaling naar het ruimtelijke beleid. Amersfoort (Vestigia rapport V335). Mulder, E.F.J. de, M. C. Geluk, I.L. Ritsema, W. E. Westerhoff & T. E. Wong, De ondergrond van Nederland. Groningen/Houten. Steur, G.G.L. & W. Heijink, Bodemkaart van Nederland, schaal 1: Toelichting bij de kaartbladen 39 West Rhenen en 39 Oost Rhenen. Wageningen. Stiboka. 13

17 Afbeelding 2. Huidige bebouwing op de onderzoekslocatie. Gebouw 1 en 4 worden gesloopt. Bron: Buro SRO.

18 Afbeelding 3. Hoogtekaart van de onderzoekslocatie (blauw omcirkeld) en omgeving. Oranje is hoog en blauw is laag. Bron:

19 Afbeelding 4. Bestemmingsplan voor de onderzoekslocatie (paars) Bron: Buro SRO.

20 Afbeelding 5. Geomorfologische kaart van de onderzoekslocatie (blauw omlijnd) en omgeving. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed/Archis II.

21 Afbeelding 6. Bodemkaart van de onderzoekslocatie (blauw omlijnd) en omgeving. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed/Archis II.

22 Afbeelding 7. Archeologische waarden op de onderzoekslocatie (blauw omlijnd) en in de omgeving. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed/Archis II.

23 Afbeelding 8. Archeologische waarden op en in de omgeving van de onderzoekslocatie (blauw omcirkeld) volgens de gemeentelijke beleidsadvieskaart. Bron: Hessing & Klerks (2007).

24 Afbeelding 9. De onderzoekslocatie (blauw omcirkeld) op een kadastrale kaart uit Bron: Afbeelding 10. De onderzoekslocatie (blauw omlijnd) op een historisch topografische kaart uit Bron:

25 Afbeelding 11. De ligging van de boorpunten op de onderzoekslocatie. c Topografische ondergrond: Topografische Dienst, Emmen,

26 Afbeelding 12. Vergravingsdiepte op de onderzoekslocatie. c Topografische ondergrond: Topografische Dienst, Emmen,

27 Rapport Bijlage 1 Boorstaten Locatiebepaling Referentievlak Maaiveldhoogtebepaling Nauwkeurigheid maaiveldhoogte gemeten, GPS Normaal Amsterdams Peil geschat, actueel hoogtebestand 10 cm De volgende afkortingen worden in de boorstaten gebruikt. grondsoort (onderdeel lithologie) K klei Z zand bijmengsel (onderdeel lithologie) kx kleiig (ARC-code) s1 zwak siltig s2 matig siltig s3 sterk siltig s4 uiterst siltig z1 zwak zandig z3 sterk zandig grind (onderdeel van lithologie) g1 zwak grindig humus (onderdeel lithologie) h1 zwak humeus h2 matig humeus boring 1 RD-X: RD-Y: Maaiveld: 2,50. Boormethode: edelmanboring, guts. diepte lithologie kleur grens 30 Ks4 donker grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: bouwvoor. 50 Ks3 grijsbruin geleidelijk Vlekken: matig gevlekt, oranje. 80 Ks2 grijsbruin geleidelijk Vlekken: matig gevlekt, oranje. Opmerkingen: hard en glad;. 120 Ks2 grijsbruin geleidelijk Vlekken: sterk gevlekt, oranje. Nieuwvormingen: roestvlekken, weinig. Opmerkingen: concreties zwart; restgeul?. 125 Zkx oranje geleidelijk Vlekken: licht gevlekt, grijs. 140 Zs1 oranje geleidelijk Zandmediaanklasse: matig grof. Zand sortering: goed. Sublagen: kleilagen. Opmerkingen: bedding. 175 Zs1 oranje gestaakt boring 2 RD-X: RD-Y: Maaiveld: 2,50. Boormethode: edelmanboring, guts. diepte lithologie kleur grens 30 Kz1 donker grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: bouwvoor. 60 Ks4 grijsbruin scherp Vlekken: licht gevlekt, geel. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: rommelig; steen of puin. 70 Zs2 grijsgeel geleidelijk Bodemhorizont: C, gley. Vlekken: licht gevlekt, oranje. Sublagen: kleilagen. 100 Zs1 grijsgeel geleidelijk Vlekken: licht gevlekt, oranje. Opmerkingen: 1kleilaagje. 120 Zs1 grijsgeel gestaakt Vlekken: licht gevlekt, oranje. Zandmediaanklasse: matig fijn. Zand sortering: matig. 24

28 Rapport boring 3 RD-X: RD-Y: Maaiveld: 2,70. Boormethode: edelmanboring. diepte lithologie kleur grens 35 Kz1h1 donker grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: puin. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: veel puin;bst; naast puinstort en sloot NZ. 50 Ks4 grijsbruin scherp Vlekken: sterk gevlekt, geel. Archeologische indicatoren: baksteen, weinig. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: steenkool; puin; grind rommelig. 60 Zs4 blauwgrijs scherp Vlekken: sterk gevlekt, geel. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: plastic rommelig; ge brokken. 80 Ks4g1 grijs gestaakt Vlekken: licht gevlekt, bruin. Archeologische indicatoren: baksteen, veel. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: 3x gestaakt op hard bst. houtskoolspikkels. boring 4 RD-X: RD-Y: Maaiveld: 3,00. Boormethode: edelmanboring, guts. diepte lithologie kleur grens 25 Zs3h2g1 donker bruingrijs scherp Vlekken: sterk gevlekt, bruin. Bodemkundige interpretaties: opgebrachte grond. 35 Zs1 wit scherp Vlekken: matig gevlekt, oranje. Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: opgebrachte grond. 45 Kz1 blauwgrijs scherp 70 Kz1 donker grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: recent glas. 90 Ks4 bruingrijs scherp Vlekken: licht gevlekt, bruin. Archeologische indicatoren: aardewerk. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: rommelig; AW roodgeglazuurd NT. 155 Ks4 blauwgrijs geleidelijk Kalkgehalte: kalkarm. Bodemhorizont: C. 160 Zs4 blauwgrijs geleidelijk 165 Zs2 licht bruingrijs geleidelijk 170 Zs1 witgrijs gestaakt Opmerkingen: beddingzand. boring 5 RD-X: RD-Y: Maaiveld: 3,00. Boormethode: edelmanboring. diepte lithologie kleur grens 40 Zkx donker grijsbruin scherp Vlekken: licht gevlekt, wit. Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: bouwvoor. 50 Zs4 bruingeel scherp Vlekken: licht gevlekt, bruin. Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: vergraven. 65 Zs3 grijsgeel scherp Vlekken: licht gevlekt, wit. Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: vergraven. 120 Zs1 wit beëindigd Bodemhorizont: C, gley. Vlekken: licht gevlekt, oranje. Zandmediaanklasse: matig fijn. Zand sortering: goed. Opmerkingen: basis grover bandje. boring 6 RD-X: RD-Y: Maaiveld: 3,10. Boormethode: edelmanboring, guts. diepte lithologie kleur grens 35 Ks4 donker grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: bouwvoor. 65 Zkx donker grijsbruin scherp Vlekken: sterk gevlekt, geel. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: ge zandige brokken. 80 Zs2 grijsgeel scherp Vlekken: matig gevlekt, bruin. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: rommelig; roestvlk. 110 Kz3 donker bruingrijs scherp Vlekken: sterk gevlekt, licht geel. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: roestvlk; gegr zandige brokken. 125 Zs2 grijsgeel geleidelijk Vlekken: licht gevlekt, oranje. Sublagen: kleilagen. Opmerkingen: bedding. 130 Zs1 grijsgeel gestaakt Vlekken: matig gevlekt, oranje. 25

29 Rapport boring 7 RD-X: RD-Y: Maaiveld: 3,40. Boormethode: edelmanboring, guts. diepte lithologie kleur grens 35 Zs3 donker grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: bouwvoor. 60 Zs3 grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, weinig. Bodemkundige interpretaties: vergraven. 95 Zkx bruingrijs scherp Vlekken: matig gevlekt, oranje. Archeologische indicatoren: baksteen, weinig. Bodemkundige interpretaties: vergraven. 100 Ks3 bruingrijs geleidelijk Bodemhorizont: C, gley. Vlekken: sterk gevlekt, oranje. 110 Ks4 grijs geleidelijk Vlekken: sterk gevlekt, oranje. 120 Zs4 geelgrijs geleidelijk Vlekken: sterk gevlekt, oranje. 130 Zs2 grijsgeel geleidelijk Vlekken: sterk gevlekt, oranje. 150 Zs2 grijsgeel geleidelijk Vlekken: sterk gevlekt, oranje. Sublagen: kleilagen. Opmerkingen: beddingafz. 160 Zs1 grijsgeel gestaakt Vlekken: sterk gevlekt, oranje. boring 8 RD-X: RD-Y: Maaiveld: 3,20. Boormethode: edelmanboring, guts. diepte lithologie kleur grens 30 Kz1 donker grijsbruin scherp Vlekken: sterk gevlekt, geel. Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: bouwvoor. Opmerkingen: zandige brokken. 115 Ks4 bruingrijs scherp Vlekken: matig gevlekt, geel. Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: rommelig;ge zandige brokken;houtresten, grind. 160 Kz3 grijsbruin scherp Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: rommelig. 170 Zs4 bruingeel scherp Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: vergraven. 185 Ks4 donker grijsbruin scherp Plantenresten: veel. Archeologische indicatoren: baksteen, spoor. Bodemkundige interpretaties: vergraven. Opmerkingen: zandige bijmenging. 200 Zs1 geel beëindigd Zandmediaanklasse: matig fijn. Zand sortering: matig. Opmerkingen: bedding. 26

30 Chronostratigrafische eenheden Holoceen Laat-Weichselien (Laat-Glaciaal) 0 Jaren geleden Chronostratigrafische eenheden Subatlanticum Subboreaal 14 C-jaren geleden Archeologische periode Nieuwe Tijd Late Middeleeuwen Eemien Saalien-complex n. Chr n. Chr. 450 n. Chr. 12 v. Chr. 800 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr. Ca jaar geleden Pleistoceen Midden-Pleistoceen Laat-Pleistoceen Weichselien (Glaciaal) Laat- Holoceen Vroege Middeleeuwen Holsteinien Elsterien Midden-Weichselien (Pleniglaciaal) Vroeg-Weichselien (Vroeg-Glaciaal) Atlanticum Midden- Holoceen Boreaal Preboreaal Vroeg- Holoceen Holoceen Late Dryas Allerød-interstadiaal Vroege Dryas Bølling-interstadiaal Laat-Pleniglaciaal Midden-Pleniglaciaal Vroeg-Pleniglaciaal Romeinse Tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum Mesolithicum Laat-Paleolithicum Tijd Pleniglaciaal Glaciaal Laat-Glaciaal Bijlage 2. Een overzicht van geologische (chronostratigrafische) en archeologische periodes. Door: drs. A.J. Wullink. Gebaseerd op: Brandt et al. 1992; De Mulder et al. 2003; Berendsen 2004.