Anders samenwerken met het Bedrijfsleven

Transcriptie

1 Anders samenwerken met het Bedrijfsleven Stadslab Groningen in het kader van Agenda Stad Joost van Hoorn Henk-Jan Bierling

2 Aanleiding De afgelopen periode is in Groningen hard gewerkt aan een nieuwe economische agenda. Deze agenda is opgebouwd uit het economisch uitvoeringsprogramma G-kwadraat, het Akkoord van Groningen 3.0 en het Convenant Ondernemend Groningen. Rode draad is de wens van alle De oplossing ligt in de samenwerking tussen de betrokken partijen partijen om effectiever en anders samen te werken. Ondernemers komen meer in de lead, de gemeente ondersteunt en faciliteert en het onderwijs wil zich nog actiever inzetten voor een sterke (kennis)economie. De vraag die tijdens dit Stadslab centraal staat is hoe gemeente en onderwijs- en kennisinstellingen het bedrijfsleven kunnen ondersteunen in het realiseren van de gezamenlijk geformuleerde doelstellingen uit de economische agenda. uitgave: Platform31 Den Haag, november 2014 Postbus 30833, 2500 GV Den Haag Gemeenschappelijke visie waarmaken Alle partijen zijn er van doordrongen dat versterken van het ondernemingsklimaat en de werkgelegenheid dé topprioriteiten zijn voor de komende jaren. De ambities zijn fors. Het streven is om de werkgelegenheid zo snel mogelijk terug te brengen naar het niveau van voor de crisis: naar 135 duizend werkzame personen. En daar wordt nog een schep bovenop gedaan: als extra ambitie moeten er eind personen werkzaam zijn. Bedrijfsleven, onderwijs- en kennisinstellingen en de gemeente Groningen werken samen aan een gezonde en duurzame economie, die leidt tot groei van bedrijvigheid, welvaart en werkgelegenheid. Alle partijen zijn gecommitteerd om hieraan bij te dragen. De vervolgstap is nu te analyseren wat de individuele agenda s van bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en gemeente zijn en te bepalen hoe de synergie en samenhang tussen deze agenda s kan worden versterkt. Tijdens enkele voorbereidende gesprekken is een eerste stap in deze analyse gemaakt. In deze notitie wordt een eerste beeld geschetst van de samenhang en fricties tussen de agenda s van bedrijfsleven, onderwijs en gemeente Groningen. Versterken van het ondernemingsklimaat en de werkgelegenheid zijn dé topprioriteiten Bedrijfsleven: organiserend vermogen genereren Het Gronings bedrijfsleven is georganiseerd in vier bedrijvenverenigingen. Deze verenigingen zitten in een ontwikkeltraject van professionalisering. Het managen en committeren van de achterbannen blijft een belangrijke opgave en uitdaging. Daarbij is het zaak ondernemers te mobiliseren op voor hen wezenlijke belangen. In het Convenant Ondernemend Groningen (ondertekend op 2 november j.l.) is afgesproken dat gemeente en bedrijfsleven fundamenteel anders met elkaar gaan samenwerken. Uitgangspunt is dat beide partijen een andere opstelling kiezen: de gemeente zal niet meer de houding aannemen waarin zij weet wat goed voor u is, terwijl het bedrijfsleven veel meer het initiatief zal nemen bij de invulling van de economische agenda. Het doel is te komen tot een model van gezamenlijke sturing. Anders samenwerken Fundamenteel anders samenwerken vraagt om een fundamenteel andere houding en werkwijze van zowel bedrijfsleven als gemeente. Het aanbod vanuit het bedrijfsleven is om hun verenigingen door te ontwikkelen: professionaliseren, de netwerken en verbindingen versterken en ondernemers nog meer betrekken. Ondernemers doen al veel, onder meer via het Fonds Ondernemend Groningen en veel vrijwillige inzet ten behoeve Opmaak: De Jongens Ronner. Anders samenwerken met het Bedrijfsleven

3 van verbetering van het ondernemingsklimaat in de stad. De inzet vanuit het bedrijfsleven op de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt kan beter, nu hapert het bijvoorbeeld nog in de samenwerking bij het Ondernemers Trefpunt (OTP). De oplossing ligt in de samenwerking tussen de betrokken partijen Geleidelijke transitie De uitdaging is om in de komende periode de (gezamenlijke) uitvoering achter de economische agenda professioneel vorm te geven. Daarbij roept het bedrijfsleven de gemeente op om een aantal zaken anders aan te pakken. De gemeente heeft in het verleden altijd veel activiteiten voor haar rekening genomen. Nu de omgeving en maatschappij veranderen en de koers wordt verlegd richting het zelforganiserend vermogen van de samenleving, pleiten ondernemers ervoor dat de gemeente niet te snel zaken loslaat en aan ondernemers zelf over laat. Problemen en vraagstukken zijn niet meer alleen de verantwoordelijkheid van de overheid. Dat kan ook niet omdat de oplossing ligt in de samenwerking tussen de betrokken partijen. Maar het is wel van belang deze transitie geleidelijk te laten verlopen zodat het georganiseerd bedrijfsleven ook de kans krijgt die koppositie te pakken. Nu worden er door de gemeente veel nieuwe houtjes op het vuur gegooid en zijn er veel nieuwe acties en initiatieven. Deze proactieve en doortastende houding wordt op zichzelf gewaardeerd, maar het bedrijfsleven vraagt om focus en support om die uitvoering van de economische agenda op te pakken en deels over te nemen. Overheid en bedrijfsleven, een spannende relatie Hier ontvouwt zich een potentieel spanningsveld: de overheid heeft vooral oog voor het collectieve en lange termijn belang, terwijl ondernemers ook en misschien wel vooral kijken naar hun eigen belang op kortere termijn. Het ligt al gauw in de aard van een gemeente om de regie voor de gemeenschappelijke economische agenda naar zich toe te trekken. De gemeente heeft daarvoor ook de capaciteit en de middelen. Het is nu juist de intentie om het bedrijfsleven in de bestuursstoel te laten plaatsnemen in plaats van op de achterbank. Hoe kan worden voorkomen dat de overheid in de reflex schiet en de regie weer naar zich toetrekt? Hoe wordt het gemeentelijke budget voor economische zaken bijvoorbeeld ingezet ten behoeve van de gemeenschappelijke uitvoeringsagenda en gebeurt dit in samenspraak met het bedrijfsleven en het onderwijs? Een andere vraag is hoe het bedrijfsleven ervoor kan zorgen dat zij stevig het stuur in handen neemt? Dit laatste vraagt nogal wat van het georganiseerde bedrijfsleven. Hoe kunnen de bedrijvenverenigingen hun achterbannen mobiliseren en wat mag in alle redelijkheid van het bedrijfsleven worden verwacht? Welke hulp gaat de gemeente bijvoorbeeld van ondernemers vragen bij de besteding van het budget voor economische zaken? In dit verband pleiten de voorzitters van de bedrijvenverenigingen voor een zwaardere rol van de Koepel Economische Agenda: koppel hier een uitvoeringsorgaan aan dat als onafhankelijk partij het bedrijfsleven, de onderwijsinstellingen en de gemeente kan ondersteunen bij de uitvoering van de economisch agenda. Koppel een uitvoeringsorgaan aan de Koepel Economische Agenda Sterkere positie voor EZ Daarnaast pleit het georganiseerd bedrijfsleven voor een sterkere positie van de afdeling economische zaken binnen de gemeentelijke organisatie. Als ondernemers vanuit het oogpunt van economie en werkgelegenheid werkelijk belangrijk worden gevonden, dan is het niet meer dan logisch dat het ondernemersperspectief, de ondernemersdienstverlening en de belangen van ondernemers veel meer leidend worden gemaakt in het handelen van de gehele gemeentelijke organisatie. Dit lukt nog onvoldoende. De aansluiting tussen gemeentelijke afdelingen en diensten is volgens de ondernemers nu niet goed (genoeg) en zij hebben daar last van. Er is behoefte aan bestuur dat werkgelegenheid, economie en ondernemerschap centraal stelt in al haar handelen. Dit vraagt niet zozeer wat van de afdeling EZ (hoewel meer mandaat helpt), maar zeker wat van andere afdelingen als ruimtelijke ordening, beheer openbare ruimte, vergunningverlening en sociale zaken. Als EZ het aanspreekpunt is voor ondernemers, dan moeten zij ook naar de rest van de organisatie zaken waar kunnen maken. Alleen dan kan de gemeente ondernemers verleiden gedeelde verantwoordelijkheid te dragen voor de economische agenda. Er is behoefte aan bestuur dat werkgelegenheid, economie en ondernemerschap centraal stelt in al haar handelen. Onderwijs: samen werken aan innovatie en kennisontwikkeling In een voorbereidend gesprek met vertegenwoordigers van het Alfa College en het Noorderpoort College is aangegeven dat de samenwerking met het bedrijfsleven op het operationele niveau prima verloopt. Er kan zeker nog wat worden verbeterd als het gaat om aspecten als de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt (aantal beschikbare stages-, leeren werkplekken), de samenwerking binnen het OTP of het aan een startkwalificatie helpen van kwetsbare jongeren. Maar over het algemeen is de samenwerking state-of-the-art. De samenwerking tussen het Gronings bedrijfsleven en het onderwijs spitst zich echter nog onvoldoende toe op innovatie, kennisontwikkeling en kennistoepassing. Het is nu zaak om een impuls te geven aan het verdienvermogen van het bedrijfsleven. Er moet een bodem worden gelegd onder de economie van de stad en van de regio zodat nu en in de toekomst voldoende werkgelegenheid beschikbaar is. Dit vraagt van ondernemers dat zij voorbij de waan van de dag nadenken over hun eigen toekomstperspectieven en voorbij het operationele niveau samenwerken met onderwijs, kennisinstellingen en overheid. Het onderwijs roept het bedrijfsleven op om meer open te staan voor de verdere (technologische en sociale) ontwikkeling van hun bedrijf. Innovatie, kennisontwikkeling en toepassing van nieuwe kennis staan daarbij centraal. De vraag hierbij is welke rol de bedrijvenverenigingen kunnen spelen in de matching van onderwijs- en onderzoek met kennis- en innovatievragen van ondernemers. Spelen bedrijvenverenigingen hierin een rol, of is dit een opgave voor individuele ondernemers en onderzoekers? Het is nu zaak om een impuls te geven aan het verdienvermogen van het bedrijfsleven. Anders samenwerken met het Bedrijfsleven

4 Comakership: onderzoek en innovatie structureel inbedden Het onderwijs pleit ervoor dat er meer en beter in multidisciplinaire ketens van bedrijven en onderwijsinstellingen (Mbo, Hbo, Universiteit) publiek - privaat wordt samengewerkt: comakership (dus meer nog dan cocreatie). Daarbij zouden maatschappelijke vraagstukken leidend moeten zijn en zich moeten vertalen naar onderzoekslijnen, ketensamenwerking, een leven lang leren en innovatie op de ongekende en onverwachte cross-overs. Het aanbod van de ROC s aan het bedrijfsleven is om hier op structurele basis aan samen te werken. Studenten worden door de ROC s opgeleid in een multidisciplinaire context waarin informeel leren, samenwerken met Hbo ers en een nieuwe leercultuur (een leven lang) wordt getracht mee te geven. weten wat er speelt, dat er kleine diamantjes tot ontwikkeling worden gebracht, dat de motortjes van de economie nog harder gaan draaien en dat organisaties voorbij hun eigen belang hieraan bijdragen? Breng synergie aan in de agenda s van bedrijfsleven, onderwijs en gemeente Impressie Stadslab Groningen Donderdag 4 december 2014, Groningen, Centrum voor Beeldende Kunst Op donderdag 4 december kwamen vertegenwoordigers van het Gronings bedrijfsleven, onderwijsinstellingen uit de stad en de gemeente bijeen om invulling te geven aan het fundamenteel anders samenwerken door uit te gaan van de onderlinge samenhang en synergie (zie discussienotitie). Ondanks dat veel deelnemers elkaar al kennen was het een bijzondere bijeenkomst omdat alle aanwezigen voor het eerst in deze setting bij elkaar waren. En daarmee was het ook direct een uiterst nuttige bijeenkomst waarin veel standpunten werden uitgewisseld, de verschillende perspectieven goed werden belicht en er enkele concrete afspraken voor het vervolg zijn gemaakt. Beter samenwerken in multidisciplinaire ketens van bedrijven en onderwijsinstellingen De klacht van het bedrijfsleven is dat de scholen de afgelopen jaren te veel op zichzelf hebben gedaan en nog altijd te gefragmenteerd opereren. De scholen werken inmiddels wel beter samen en trekken nu meer in gezamenlijkheid op. Desondanks stelt het bedrijfsleven de vraag waar het bij het onderwijs moet zijn als het over innovatie gaat? Geconstateerd wordt dat individuele ondernemers de weg naar onderwijs en onderzoek wel weten te vinden, maar dat het gesprek over een structurele inbedding van onderzoeks- en innovatieprogramma s niet wordt gevoerd. Er is behoefte aan een gremium waar dit kan plaatsvinden. Wat kan de Koepel Economische Agenda hierin betekenen? En welke rol speelt het OTP als coördinatiepunt in de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven? Dansen doe je samen Het voorgaande laat zien dat de agenda s van bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en gemeente met betrekking tot innovatie, kennisontwikkeling, het versterken van de positie van het bedrijfsleven en de regionale economie en het vergroten van de werkgelegenheid parallel lopen. Een vanzelfsprekende verbinding is echter niet zomaar gelegd. De uitdaging is om synergie aan te brengen in deze agenda s. Hoe kan de samenwerking zo worden vormgegeven dat partijen van elkaar en begint met verleiding Opvallend tijdens enkele voorbereidende gesprekken was het gebruik van het woord verleiding. Het bedrijfsleven wil door de gemeente worden verleid om verantwoordelijkheid te pakken voor gezamenlijke uitvoering van de economische agenda. Het onderwijs wil het bedrijfsleven verleiden om samen te werken aan innovatie en werkgelegenheid in de regio. Dit brengt ons op het doel en de verwachte uitkomst van het Stadslab op 4 december. De minimale opbrengst van het Stadslab zou moeten zijn dat er enthousiasme ontstaat om op het strategische niveau van de ontwikkeling van de stedelijke en regionale economie met elkaar verder te praten, dat er een buzz ontstaat. De maximale verwachting van het Stadslab is dat direct kan worden gestart met bijvoorbeeld twee proeftuinen waarin wordt samengewerkt aan het laten ontstaan van multidisciplinaire ketens. De tip is om het te betrekken op de ontwikkeling van stad (space of places: gebouwen, plekken, knooppunten) en infrastructuur (space of flows: stromen, ketens, netwerken, ICT). Nog concreter: hoe kunnen investeringen in het verduurzamen en schokbestendig maken van het vastgoed worden gecombineerd met levensloopontwikkelingen (vergrijzing, domotica etc.)? En hoe kan een volgende impuls worden gegeven aan Healthy Ageing als samenwerkingsgebied voor onderwijs en bedrijfsleven? Wellicht dat het Stadslab de voorzichtige eerste antwoorden op deze vragen kan geven. Verschillende betrokkenen hebben al opgeroepen om dit Stadslab de eerste in een serie van bijeenkomsten te laten zijn. Het is aan u om deze handschoen op te pakken. Fundamenteel anders samenwerken De bevindingen uit de gespreksronde zoals weergegeven in voorgaande analyse werden breed erkend. Er is inderdaad breed draagvlak voor de gezamenlijke visie op de ontwikkeling van de economie in Groningen. Gemeente, bedrijfsleven en onderwijsinstellingen willen graag samen het ondernemingsklimaat en de werkgelegenheid versterken en werken aan een gezonde en duurzame economie, die leidt tot groei van bedrijvigheid, welvaart en werkgelegenheid. Tevens zijn de deelnemers aan het Stadslab het erover eens dat hiervoor op een fundamenteel andere manier moet worden samengewerkt dan in het verleden het geval was. Groningen heeft hiervoor een goede basis. In Groningen kent iedereen elkaar en er zijn er korte lijnen. Tegelijkertijd weten partijen onvoldoende van elkaar wat ze precies doen waardoor er een grote potentie ligt om meer samen te werken. Dit vraagt veel van alle partijen, vooral waar het gaat om elkaar beter verstaan, goed naar elkaar te luisteren en vanuit vertrouwen samen te werken. Deelnemers sporen elkaar aan om zich coöperatief op te stellen en de samenwerking zo concreet mogelijk te maken zodat ook resultaat wordt geboekt. Daarbij is het juist goed als partijen vraagstukken primair vanuit hun eigen belang aanvliegen, maar zoek dan ook de ruimte om er samen uit te komen. Daarin is gesproken over het belang van oliemannetjes vanuit de betrokken organisaties voor de samenhang en de onderlinge verbindingen. Ondernemers willen graag meedenken en doen in de gemeentelijke besluitvormingsprocessen. Burgerschap is een trend die ook speelt bij het bedrijfsleven: ook ondernemers willen meer invloed en inspraak op thema s die hen direct raken. De kunst is om naast het operationele niveau ook strategisch het gesprek te gaan voeren over de economische toekomst van Groningen. En dat mag best met wat meer ambitie: waarom zou Groningen niet landelijk bekend kunnen staan als de vijfde stad van het land?! Samen innoveren Als tweede vraagstuk stond samen innoveren centraal. Daarbij ging de aandacht in het bijzonder uit naar de samenwerking tussen bedrijfsleven en het beroepsonderwijs. Bert Pathuis introduceert zijn ideeën om vanuit partnerschap en een multidisciplinaire samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven vooruit te kijken naar de markten van de toekomst. Partijen zouden nog gerichter samen kunnen werken op de thema s energie, healthy ageing en ondernemerschap. Zoek het op de cross-overs, bijvoorbeeld tussen zorg, bouw en verduurzaming. Wim van de Pol van het Noorderpoortcollege laat een filmpje zien van het Zernike Advanced Processing Facility. Dit is een prachtig concreet voorbeeld waar de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs toe kan leiden. Er gaat dus al veel goed, maar het kan zeker nog beter. Zo is er behoefte aan een platform waarop over en weer de vraag van ondernemers en onderwijsinstellingen kan worden gearticuleerd. De netwerken van scholen en ondernemers moeten worden versterkt. Dit kan bijvoorbeeld door docenten en ondernemers meer met elkaar in contact te brengen. Het ondernemerstrefpunt is nu nog sterk op de uitvoering gericht, terwijl het verbinden en samenbrengen van partijen meer aandacht vraagt. De opdracht voor het OTP zou daarom moeten worden aangescherpt. Anders samenwerken met het Bedrijfsleven

5 Vervolg Kortom er is veel overeenstemming over wat er moet gebeuren, maar over het hoe wordt nog een stevige discussie gevoerd. Niet omdat de deelnemers het niet met elkaar eens zijn, maar meer omdat het nog een zoektocht is en er nog geen helder gezamenlijk beeld wordt gevormd van de wijze waarop de samenwerking concreet verder kan worden ingevuld. Veel wordt verwacht van de Koepel Economische Agenda en het daaraan te koppelen uitvoeringsorgaan. Vooral op het uitvoeringsniveau van de economische agenda zullen individuele ondernemers, gemeenteambtenaren en docenten en onderzoekers uit het onderwijs elkaar meer en beter moeten vinden. Zij zullen gezamenlijk concreet invulling moeten gaan geven aan de uitvoering van de samenwerking. Het begint met elkaar de vraag durven stellen. De deelnemers aan het Stadslab beseffen dit goed en voelen er veel voor om in enkele projecten gewoon aan de slag te gaan en die samenwerking werkende weg vorm te geven. Vanuit de regio Zwolle wordt de tip meegegeven om eens te kijken hoe dit in Kennispoort Zwolle is georganiseerd. En wat kan de gemeente bijvoorbeeld betekenen in haar rol als launching customer? Een andere vraag is hoe jonge ondernemers uit de nieuwe economie ook aan tafel kunnen worden gebracht. Via de bedrijvenverenigingen, VNO/NCW en MKB Nederland zijn zij nu onvoldoende vertegenwoordigd. Een belangrijke uitdaging is om de rol en positie van de Koepel Economische Agenda te bepalen. Er zal een groepje worden geformeerd dat nadenkt over de opdracht voor de Koepel en de ondersteuning door een uitvoeringsorgaan. Wie een goede suggestie heeft voor een andere naam mag zich melden bij wethouder Joost van Keulen. Daarnaast is er gesproken over concrete projecten en thema s op het gebied van innovatie, profilering van Groningen (branding en marketing), jeugdwerkloosheid en aardbevingen en hoe we hier gezamenlijk invulling aan kunnen geven. We hebben afgesproken dit samen op te pakken en aan de slag te gaan. Afgesproken wordt dat er uiterlijk eind 2015 een organisatie staat waar iedereen die werkt aan de uitvoering van de economische agenda, of die persoon nu van het bedrijfsleven, de gemeente of het onderwijs is, elkaar weet te vinden. Agenda Stad Dit Stadslab wordt georganiseerd in het kader van Agenda Stad: het platform van steden, stedelijke partners en het Rijk om te laten zien dat de stad een cruciale plek is voor de oplossing van grote maatschappelijke opgaven. Lijst met aanwezigen 1. Wim Moes, voorzitter College van Bestuur Alfa-College 2. Wim van de Pol, lid College van Bestuur Noorderpoortcollege 3. Frans Donders, directeur Center of Entrepreneurship VALUE050, Hanzehogeschool 4. Paul Ganzeboom, Dean instituut voor Marketing Management, Hanzehogeschool 5. Annemieke Galema, directeur Research & Valorisation, RUG en lid managementteam Consortium voor Valorisatie en Ondernemerschap 6. Jan-Willem Lobeek, VNO-NCW noord 7. Henk Bos, voorzitter VBZO 8. Klaas Holtman, voorzitter VBGW 9. Berjo Wortmann, voorzitter Het Fonds 10. Guus Vries, voorzitter VBNO 11. Eric Bos, vice voorzitter GCC 12. Jaap Hut, secretaris OBG 13. Jacob Emmelkamp 14. Bert Pathuis, Pathuis en partners 15. Ronald de Jong, programmadirecteur economie en werk 16. Diderik Koolman, hoofd afdeling Economische Zaken 17. Mischa de Gier, programmaleider Ruimtelijke Economie 18. Erwin Vening, senior beleidsadviseur 19. Marieke zwaving, concern adviseur strategie, Akkoord van Groningen 20. Monique Hansens, beleidsadviseur economie 21. Linda Stol, bestuursadviseur 22. Joost van Keulen, wethouder Economische Zaken en Innovatie Visiting Experts 1. Jan Nabers, hoofd EZ, Gemeente Zwolle 2. Frank Alfrink, SER Overijssel en MKB Nederland 3. Lucienne Vroede-Monne, gemeente Almere 4. Frank Halsema, gemeente Almere 5. Wim van der Zwan, RollOverOnderwijs 6. Jaap Verhulst, ministerie van Economische Zaken 7. Tim Schokker, ministerie van OCW 8. Marco Florijn, Bureau Marktmeester Begeleiding namens Platform Henk-Jan Bierling 2. Joost van Hoorn

6 Postbus 30833, 2500 GV Den Haag Platform31 is de fusieorganisatie van KEI, Nicis Institute, Nirov en SEV