Verslag 1e bijeenkomst Werkgroep Cultuurhistorie - Natuurvisie Sint-

Transcriptie

1 Aanwezig Werkgroep Cultuurhistorie Natuurvisie Sint- Pietersberg Natuurmonumenten Afwezig Datum notulen Ons kenmerk Locatie Notulist Vergadering 25 april Caponnière Fort Sint-Pieter Sheila Cohen en Cindy Burger 26 maart 2013, 14:30-17 uur Noordereinde 60 Postbus ZS 's-graveland T (035) F (035) Verslag 1e bijeenkomst Werkgroep Cultuurhistorie - Natuurvisie Sint- Pietersberg Aanwezig - Stichting Oud Sint-Pieter: Jo Morreau - VVV Maastricht: Ed Houben - Stichting Maastricht Vestigingstad: They Provaas, Chrit Masotte - Stichting Ir. D.C. van Schaïk: Jim Janssen - Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, Studiegroep Onderaardse Kalksteengroeven: Hans Ogg - Gilde vaan de Berregmennekes: Charlie Jongen - Gemeente Maastricht: Maurice Bastings - Natuurmonumenten: Frenk Janssen, Sheila Cohen, Michiel Purmer, Cindy Burger Afgemeld - Stichting Menno van Coehoorn (wel schriftelijke input ontvangen) - Stichting Regeling Recreatief Berglopen - Districtscommissie Limburg (leden Natuurmonumenten) - Natuurpunt - Stichting Ontwikkelingsmaatschappij Enci-gebied (agendalid) - Universiteit Maastricht (agendalid) Presentatie aanpak Natuurvisie Sint-Pietersberg Frenk Janssen en Cindy Burger van Natuurmonumenten presenteren de opzet en achtergrond van de natuurvisie Sint-Pietersberg. Alle aanwezigen stellen zich voor en vertellen over de band die ze hebben met de Sint-Pietersberg en de cultuurhistorische waarden van de berg. Eerste werkatelier Genieten! Gevraagd is waar de aanwezige organisaties en mensen het meest van genieten als ze een bezoek brengen aan de Sint-Pietersberg. Iedereen heeft zijn bijdrage op de posters geplakt. In bijlage 1 zijn alle individuele post-its per thema opgenomen. Er wordt door meerdere deelnemers aangegeven dat het belangrijk is om een levende geschiedenis te laten zien op de berg. Per thema zijn de volgende belangrijkste drie waarden door de groepen zelf benoemd: Algemeen Sint-Pietersberg 1. Genieten van het uitzicht. 2. Afwisseling van de natuur / het landschap. 3. Kop koffie op een terras.

2 pagina 2/8 Cultuurhistorie ondergronds 1. Ondergrondse gangen en groeven als getuige van de (militaire) lokale geschiedenis. 2. Behoud en beheer van de gangenstelsels en groeven (cultureel erfgoed). 3. Vrij zijn, de ruimte hebben, zintuigen benutten. 4. Economische invloed / factor van de gangenstelsels en groeven goed weergeven. Cultuurhistorie landschap 1. Uitzicht / panorama. 2. Afwisseling en diversiteit van het landschap. 3. Cultuurhistorisch gebruik van het landschap. Cultuurhistorie gebouwen 1. Behoud van de gebouwen. 2. Omgeving afstemmen op de gebouwen (cultuurhistorisch gebruik). 3. Gebruik van de gebouwen (exploitatie). Tweede werkatelier Wensbeelden cultuurhistorie 2025 De organisaties formuleren vervolgens de wensbeelden op het gebied van cultuurhistorie voor de Sint-Pietersberg voor de komende 12 jaar. Deze zijn geclusterd per onderwerp (algemeen, ondergronds, landschap en gebouwen) en door iedereen geprioriteerd met een stickersysteem. In bijlage 2 zijn alle wensbeelden per thema opgenomen, inclusief het aantal verkregen stickers. De belangrijkste wensbeelden per onderwerp zijn door de groepen zelf gepresenteerd: Algemeen Sint-Pietersberg (8x) Het wandelgebied is een groot openluchtmuseum. (6x) Educatief centrum / bezoekerscentrum is aanwezig. (6x) Sint-Pietersberg blijft vrij toegankelijk. Cultuurhistorie ondergronds (16x) Goed beheer en behoud. (8x) Behoud van wat er nog over is (ondergrondse gangenstelsels en groeven). (5x) Meer bekendheid van de ondergrondse geschiedenis realiseren. (4x) Grote mate van betrokkenheid van de Maastrichtse samenleving bij het behoud / beheer en de exploitatie van de ondergrondse gangenstelsels en groeven. Cultuurhistorie landschap (10x) Meer cultuurlandschap rondom de cultuurhistorische gebouwen, en het verhaal daarachter vertellen. (6x) Buiten bij het Fort Sint-Pieter is het landschap goed leesbaar voor de argeloze passant. (6x) Samenwerking met de omgeving. Mensen uit Maastricht zijn trots op hun achtertuin. (4x) Prachtig natuurgebied in de Enci-groeve. Cultuurhistorie gebouwen (12x) Behoud van alle cultuurhistorische gebouwen op de berg. (10x) De cultuurhistorische gebouwen hebben een goede bestemming gekregen. Mensen zien dat er iets zinvols is gedaan met de restauratie en exploitatie van de gebouwen. Zo zien ze wat de meerwaarde van het behoud is en zullen ze eerder bijdragen aan de voortzetting hiervan. (6x) De cultuurhistorische verhalen levend maken (terug gaan in de tijd, de verhalen beleven). Afsluiting en vervolg De volgende opmerkingen worden op het einde van de werkateliers nog gedeeld door de deelnemers:

3 pagina 3/8 - Werk samen met Limburgs Landschap en Belgische partners, de Sint-Pietersberg stopt niet bij de eigendommen van Natuurmonumenten of de Nederlandse grens. - Vergeet niet de geschiedenis van de ENCI. De 2 e bijeenkomst van de werkgroep cultuurhistorie vindt plaats in september In elk geval zeer bedankt en tot ziens! Vragen? Cindy Burger (c.burger@natuurmonumenten.nl, ) Bijlagen 1. Alle post-its per thema poster, inclusief prioritering uit groepjes. 2. Alle wensbeelden per thema waslijn, inclusief prioritering met aantallen stickers.

4 pagina 4/8 Bijlage 1: Eerste werkatelier Genieten! (alle post-its per thema) Algemeen Sint-Pietersberg 1. Genieten van het uitzicht. - Blijvende toegankelijkheid van Sint-Pietersberg. - Behoud van deze unieke plek in Nederland. - Uitzicht. - Uitzicht op de regio, lekker uitwaaien op de berg, genieten van mooie uitzicht en het Fort, hogerop komen. - Schoon (geen rommel / vervuiling). 2. Afwisseling van de natuur / het landschap. - Landschap afwisseling. - Achtertuin van de Maastrichtenaren. - Mozaïek van elementen. - Complexiteit van belangen. - Rust, ongerepte natuur, uitzicht over de omgeving. - Kleuren & geuren, rust & ruimte, stilte. - Natuurlandschap zeer uitzonderlijk zelfs zeldzaam voor Nederlandse begrippen, bijzondere flora & fauna, panorama uitzicht omringend landschap; kalkgroeven algemeen. - Inrichting ENCI-groeve. - Visualiseren Sint-Pietersberg als leverancier groenten / agrarische geschiedenis. 3. Kop koffie op een terras. - Samenhang: kop koffie, lekker eten, mooi landschap. - Casino Slavante & Chalet Bergrust. - Kop koffie + vlaai bij het terras van Slavante. Cultuurhistorie ondergronds 1. Ondergrondse gangen en groeven als getuige van de (militaire) lokale geschiedenis. - Van Schaïktunnel. - Kluis. - Schuilkelder koude oorlog. - Sporen Sint-Pietersberg plan (schuilen WOII). - Sporen militaire aanwezigheid. - Link tussen Fort en haar ondergrond in de mergelgrotten. - Groeve als getuigenis van militaire geschiedenis. - Militair verleden van de stad bewaren en laten zien aan eenieder. 2. Behoud en beheer van de gangenstelsels en groeven (cultureel erfgoed). - Fort Sint Pieter en onderlaag, waterput. - Krijt, fossielen zeer boeiend. - ENCI-groeve en afleesbaarheid geologie + geschiedenis. - Vleermuizen zien. - Behoud van restanten mergelgrotten. - De mythen en sagen (verhalen). - Behoud erfgoed. - Geschiedenis door de eeuwen heen. - Blokbrekers-sporen, verhalen, tekeningen. - Groeve als museum van primitieve kunst. - Honderden jaren historie in opschriften en kunstuitingen. - Groeve als werkplaats.

5 pagina 5/8 - Behoud van de gangen die door onze voorouders zijn gemaakt. - Via rondleidingen kennis doorgeven aan eenieder. 3. Vrij zijn, de ruimte hebben, zintuigen benutten. - Labyrint: stilte, duister, etc., zintuigen. - Mogelijkheid tot exploreren (breed). - Diep gaan, gevoel vrij te mogen zijn. 4. Economische invloed / factor van de gangenstelsels en groeven goed weergeven. - Enorme economische impact van de Sint-Pietersberg. Cultuurhistorie landschap 1. Uitzicht / panorama. - Uitzicht naar omgeving. - Bijzondere diversiteit. - Vrij uitzicht Fort / Lichtenberg (schootsveld). - Uitzicht vanaf de berg. 2. Afwisseling en diversiteit van het landschap. - Hoogteverschil is uniek in NL. - Begroeiing / speciale planten. - De vele landschappen die de berg biedt, ook ondergronds. - Landschap: diversiteit, uniek landelijk!, flora en fauna, groeve geroerd + ongeroerd. - Afwisseling in landschap. - Landschap: Jekerdal bron van stilte en schoonheid. - Diverse belangen afwegen. - Oude fruitboomgaarden. - ENCI-bos als het stevig regent. - Wat is de betekenis geweest in de historie van Maastricht. - Oud gebruik terug zien in het landschap. 3. Cultuurhistorisch gebruik van het landschap. - Duidelijke relatie gebruik landschap en gebouwen. - Leesbaar landschap (goede uitleg over wat oorspronkelijk is en op welke manier de mens dat naar zijn hand heeft gezet en met welk doel). - De voormalige schietbaan van het garnizoen. - De omgeving van de Franse batterij met de daarbij gelegen loopgraven. - Aandacht voor de diverse mergelgroeven. - Mijnbouw / dagbouw. - Vuilstort dat vroeger bovenop de berg was. - Plateau in combinatie met Fort en grondprofielen. Cultuurhistorie gebouwen 1. Behoud van de gebouwen. - Gebouwen, met stip op 1: Fort Sint-Pieter en alle aardwerken in die omgeving. - Alle oude gebouwen, behoud Fort, kwaliteit gebouwen, gebouwen Caestert. - Oude historische gebouwen zoals Lichtenberg, Fort St.Pieter, Hoeve Caestert. - Lichtenberg. - Slavante. - ENCI. - Fort, berg panorama Maastricht. 2. Omgeving afstemmen op de gebouwen (cultuurhistorisch gebruik). - Diversiteit typologiseren. - Fort, militair historisch. - Lichtenberg, 1000 jaar historie. - Zonneberg, agrarisch gebruik.

6 - Binding met landschap. - Omgeving Fort in historisch perspectief. - Inbedding van het Fort in het landschap. - Verbondenheid met de omgeving. 3. Gebruik van de gebouwen (exploitatie). - Voorkomen dat Fort een pretpark wordt. - Cultuur: mythes & sagen (de verhalen). - Beleving, verhalen en het zichtbaar maken. - Visualiseren hoe vroeger mensen leefden en werkten. - Terug gaan in de tijd. - Fort + ligging in relatie tot stad (uniek). - Militair-historisch erfgoed. pagina 6/8

7 pagina 7/8 Bijlage 2: Tweede werkatelier Wensbeelden cultuurhistorie 2025 (alle wensbeelden en aantal stickers) Algemeen Sint-Pietersberg (8x) Het wandelgebied is een groot openluchtmuseum. - 4x Wandelgebied + één groot museum. - 3x Levende geschiedenis structureel op de berg. - 1x Mijn droom 2025: Canadees eiland passief en actief. (6x) Educatief centrum / bezoekerscentrum is aanwezig. - 6x Er is een duidelijk educatief centrum. (6x) Sint-Pietersberg blijft vrij toegankelijk. - 5x Het plateau vrij toegankelijk zonder afgesloten gebieden t.b.v. privé / particuliere activiteiten. - 1x Blijvend groen uitzicht over Maas- en Jekerdal. - 0x Groot Recreatiegebied: wandelen, sporten, fietsen, zwemmen. Cultuurhistorie ondergronds (16x) Goed beheer en behoud. - 6x Goed beheer en behoud van stelsels zonder dat daar ten faveure van vleermuizen uitzonderingen op worden gemaakt (is namelijk niet nodig). - 4x In 2025 zijn alle groeven zodanig afgesloten dat beheer & behoud goed mogelijk zijn, maar ook zodanig dat gereguleerde toegang van (amateur-)onderzoekers mogelijk is. - 4x Ondergronds: dat alle gangen die nu nog toegankelijk zijn, dat ook nog in 2025 zijn. (8x) Behoud van wat er nog over is (ondergrondse gangenstelsels en groeven). - 7x Behoud! Van wat er nog over is + Beheer! - 1x Behoud huidige cultuurhistorische schatten ondergronds. (5x) Meer bekendheid van de ondergrondse geschiedenis realiseren. - 5x Ondergrondse verhalen meer bekendheid krijgen (4x) Grote mate van betrokkenheid van de Maastrichtse samenleving bij het behoud / beheer en de exploitatie van de ondergrondse gangenstelsels en groeven. - 4x Mensen trots op hun directe omgeving, betrokkenheid bij behoud en beheer. Cultuurhistorie landschap (10x) Meer cultuurlandschap rondom de cultuurhistorische gebouwen, en het verhaal daarachter vertellen. - 9x Meer cultuurhistorisch landschap rondom gebouwen met het verhaal achter. - 1x Afwisselend uitzicht op bebouwing, rekening houdend met landschap tot aan de horizon. (6x) Buiten bij het Fort Sint-Pieter is het landschap goed leesbaar voor de argeloze passant. - 5x Buiten het fort is het landschap leesbaar voor de argeloze passant: aardwerken rondom Fort, muren Fort, put(ten) Fort, trap naar 'Ancienne Brasserie', Fort van alle zijden goed zichtbaar in het landschap (ook westkant). In alle seizoenen: niet alles laten overwoekeren, waardoor inspanningen waardeloos / nutteloos zijn. - 1x Fort Sint-Pieter trots op de kop van Sint-Pietersberg MET Maastrichtse vlag in top. (6x) Samenwerking met de omgeving. Mensen uit Maastricht zijn trots op hun achtertuin. - 3x Mensen trots op hun geschiedenis, betrokken bij beheer en onderhoud.

8 pagina 8/8-3x Toegankelijkheid, bijzondere flora & fauna afscherming. Uitbreiding soorten. Eenheid verenigingen samenwerking! (3x) Prachtig natuurgebied in de Enci-groeve. - 3x Prachtig natuurgebied in voormalige groeve van de ENCI. - 0x Park met diverse attracties: in de groeve, om het fort en horeca, zwemgelegenheid in groeve, sportief, wandelgebied. Cultuurhistorie gebouwen (12x) Behoud van alle cultuurhistorische gebouwen op de berg. - 6x Fort met zijn historie terrein inrichting, boven op de berg, linie van het beleg 1632 Frederik Hendrik, nog een ravelijn. - 3x Gebouwen & sporen van bebouwing (versterkingen bij Caestert!) zijn goed geconserveerd & toegankelijk. - 3x 2025: Bestaande en historische gebouwen geconserveerd in hun originele omgeving. Nieuwe bebouwing spaarzaam (of liever niet) toepassen en eventueel afbreken. (10x) De cultuurhistorische gebouwen hebben een goede bestemming gekregen. Mensen zien dat er iets zinvols is gedaan met de restauratie en exploitatie van de gebouwen. Zo zien ze wat de meerwaarde van het behoud is en zullen ze eerder bijdragen aan de voortzetting hiervan. - 3x Overwogen herbestemming gebouwen, exploitatie in evenwicht met beleving! - 2x Fort Sint-Pieter: wordt niet gebruikt voor fun-fun-fun, geen avontuurlijke speurtochten, geen abseilen. - 2x Beheer / veiligheid! (algemeen), herbestemming in relatie tot Fort, caponnières, berg in relatie tot ENCI groeve. - 1x Fruitstamboomgaarden. - 1x Intieme concerten in / bij de historische gebouwen op de berg. - 1x Gebouwen geheel gerestaureerd met nieuwe invulling: theater, muziek, toneel, etc. (6x) De cultuurhistorische verhalen levend maken (terug gaan in de tijd, de verhalen beleven). - 6x Fort Sint-Pieter, monument qua uitstraling en inrichting een status heeft gekregen van 'moet je gezien hebben als je in Maastricht bent geweest'. Ontvangstruimte: inhoud + comfort voor bezoeker van hoge kwaliteit. Inhoud: vesting Maastricht en geschiedenis, (bouw)geschiedenis Fort incl. boerenleven, horeca, toeristen. Inwendige fort ook gerestaureerd (minimaal beveiligd tegen verder verval) en passende, prikkelende inrichting. Afdalen wenteltrap en facultatief vestingwerken, mergelgroeven bezoeken. Uitzichtpunt bovenop veilig + oriëntatietafels. Bovenop Fort bewapening teruggebracht. Mogelijkheden demonstratie gebruik wapens kanonnen & musketten (veilig natuurlijk). Caponnières passende publieksbestemming met cultuur + natuurhistorie omgeving, ontvangstruimte. Caponnières toegankelijk voor bezoekers zonder begeleiding.