Regionale Determinanten van Hoge Groei Ondernemingen

Transcriptie

1 VIVES BRIEFING 2016/03 Regionale Determinanten van Hoge Groei Ondernemingen Sander Ramboer KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, VIVES Leo Sleuwaegen KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, MSI Vlerick Business School

2 1 REGIONALE DETERMINANTEN VAN HOGE GROEI ONDERNEMINGEN Sander Ramboer Leo Sleuwaegen INLEIDING De jongste tijd gaat zowel in academische als beleidskringen veel aandacht naar de microeconomische fundamenten van de economische performantie van landen en regio s. Opvallend hierbij is de (vast-)stelling dat een kleine groep bedrijven instaat voor het gros van innovatie en export en zo het groeipotentieel van sectoren, regio s en landen sterk bepaalt (zie bvb. Altomonte en Békés (2016)). Ook betreffende tewerkstellingsgroei in regio s is de laatste jaren veel aandacht besteed aan de bijdrage van Hoge Groei Ondernemingen (HGO s), een kleine groep van ondernemingen die op korte tijd een sterke groeiprestatie neerzetten. HGO s worden doorgaans gedefinieerd als bedrijven met minstens 10 werknemers die over een periode van 3 jaar, jaarlijks een gemiddelde tewerkstellingsgroei realiseren van meer dan 20% (OECD (2007)). Naast hun belangrijke impact op de werkgelegenheid dragen HGO s ook via andere kanalen bij aan een sterkere economie, voornamelijk als drijfveren van regionale competitiviteit. Zo zijn HGO s niet alleen zelf disproportioneel innovatief en productief, maar dagen ze ook gevestigde bedrijven uit om te innoveren en hun productiviteit op te drijven en vormen ze een rolmodel voor nieuwe ondernemingen. HGO s zijn typisch jonge bedrijven met een hoog aandeel menselijk kapitaal aan boord. De hoge groei van deze ondernemingen is echter tijdelijk en niet persistent, maar is vaak onderdeel van een groeiproces waarbij deze ondernemingen opschalen tot een grotere dimensie. Weinig ondernemingen volgen een dergelijk proces. Het is daarom bijzonder moeilijk a priori uit te maken welke onderneming een HGO wordt (Coad et al. (2014)). Wel kan onderzocht worden in welk ondernemingsklimaat het meeste HGO s voorkomen. Anders gesteld: Welke omgevingsfactoren verhogen de kans dat een individueel bedrijf zich er tot een HGO kan ontpoppen? In STORE beleidsrapport B analyseren we de regionale variatie in het voorkomen van HGO s en de relatie met regionale verschillen in institutionele, sociale en economische omgevingsfactoren. De resultaten worden in deze briefing kort samengevat.

3 2 REGIONALE VARIATIE IN HGO INTENSITEIT Op basis van Amadeus data berekenden we voor elke regio in de EU15, met uitzondering van Italië en Griekenland omwille van onvolledige data, de HGO intensiteit (aantal HGO s gedeeld door het totaal aantal ondernemingen) over de periode Figuur 1 geeft aandelen HGO s weer voor de NUTS 1 regio s. Dit komt voor België overeen met de Gewesten. Met een aandeel van 3,21% bevindt het Vlaams Gewest zich beneden het gemiddelde van 4,03%. Het Waals Gewest scoort met 2.98% lager dan het Vlaams Gewest terwijl het Brussels Hoofdstedelijk Gewest boven gemiddeld scoort met een aandeel van 4.21%. Opvallend is dat voor alle landen met meerdere NUTS 1 regio s, het grootste aandeel HGO s te vinden is in de regio waarin ook de hoofdstad gelegen is. Daarnaast blijkt dat voornamelijk regio s in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk over een hoog aandeel HGO s beschikken. Dit kan er op wijzen dat specifieke factoren, eigen aan die landen of regio s, van belang zijn voor het voorkomen van HGO s. Gezien NUTS 1 regio s in vele landen nog relevante variatie in omgevingsfactoren verbergen, werd geopteerd om de indicatoren te berekenen en te analyseren op een fijnere geografische schaal, het NUTS 2 niveau.

4 3 WAT VERKLAART DE REGIONALE VARIATIE? Om zicht te krijgen op het soort omgevingsfactoren dat een invloed uitoefent op het voorkomen van HGO s benutten we in eerste instantie drie regionale context indicatoren. Deze betreffen Regional Entrepreneurship Development Indicator (REDI), Regional Competitiveness Index, (RCI) en Regional Innovation Scorboard (de RIS), die bestaan uit meerdere pijlers die inzicht scheppen in de relevante institutionele en socio-economische omgeving ter bevordering van respectievelijk ondernemerschap, concurrentiekracht en innovatie. Zoals verwacht vinden we voor elke index een sterk significante, positieve correlatie met de HGO intensiteit van de regio. De correlatie is echter het sterkst en meest positief met de RCI en de RIS index, wat wijst op het belang van een gunstige omgeving voor de ontwikkeling van kennisintensieve en innovatieve activiteiten, en minder op een omgeving die alle vormen van ondernemerschap schraagt. EEN MODEL VAN REGIONALE CREATIVITEIT Vanuit deze observatie wenden we vervolgens een model van regionale economische creativiteit, gebaseerd op Sleuwaegen en Boiardi (2014), aan. Dit model vertrekt vanuit de vaststelling dat de aanwezigheid van productiefactoren op zich niet voldoende is om lange termijn groei in hoogontwikkelde regio s te verklaren. Verschillen in zowel de kwantiteit als kwaliteit van productiefactoren kunnen slechts in beperkte mate de uiteenlopende regionale groeiprestaties verklaren. Echter, hoe de middelen eigen aan de regio dynamisch gemobiliseerd worden, is doorslaggevend. In dat opzicht speelt regionaal beleid een belangrijke rol. Die kan immers een kader vormen en een klimaat creëren waarin de middelen optimaal benut worden en zo groei stimuleren. Hoe die groei dan wordt bereikt, hangt voornamelijk af van drie creatieve processen: innovatie, impact ondernemingen (HGO s) en internationalisatie die nauw met elkaar verweven zijn, en samenhangen met heel wat bepalende omgevingsfactoren. Binnen een systeembenadering worden aldus verschillen in creatieve, regionale ontwikkelingspatronen verklaard. Vanuit deze benadering liggen vier fundamentele factoren aan de basis van het systeem dat de drie voornoemde processen voedt, in stand houdt en richting groei stuwt. Gemakshalve worden deze vier elementen instituties, intelligentie, inspiratie en infrastructuur genoemd. De eerste drijfveer, instituties, omvat alle economische, politieke en sociale regelingen die een kader vormen voor efficiënte transacties. Intelligentie, de tweede drijfveer, slaat op de capaciteit van een regio om te leren, om nieuwe informatie te absorberen en vaardigheden te ontwikkelen die uiteindelijk problemen kunnen oplossen of nieuwe kennis genereren. Inspiratie, de derde drijfveer, betreft de bekwaamheid van een regio om de ontwikkeling en verspreiding van ideeën te stimuleren en nieuwe manieren van (samen)werken en leven te ondersteunen.

5 4 Inspiratie wordt vooral gekenmerkt door de aanwezigheid en participatie van creatieve mensen in de regionale economie en samenleving, de zogenaamde Creative Class. Deze trekken op hun beurt andere individuen aan met een gelijkaardige creatieve aanleg die op zoek zijn naar jobs in technologische sectoren, onderzoek en ontwikkeling, de culturele industrie of de zogenaamde Kennis Intensive Diensten (KIS). De regio s die dergelijk talent aantrekken, onderhouden doorgaans een open en tolerant klimaat waarin mensen vlot doorstromen en een wisselwerking van ideeën tot stand kan komen (Florida, 2002). Creativiteit kan zich in vele vormen uiten en daarom is het van belang een context te creëren waarin inspiratie gelinkt wordt aan creatieve economische activiteit. Dit kan vervolgens voor spillovers zorgen naar andere, meer traditionele industrieën. De vierde factor, Infrastructuur is verschillend voor elk van de drie creatieve processen. Voor impact ondernemingen (HGO s) heeft de infrastructuur vooral betrekking op een goed ontwikkelde vastgoedmarkt waardoor geschikte bedrijfspanden vlot aangeleverd worden, en een modern, betrouwbaar internet en communicatienetwerk. RESULTATEN Een regressieanalyse op basis van 141 EU NUTS 2 regio s bevestigt het belang van de vier fundamentele indicatoren: de kwaliteit van Instituties; o.a. gemeten op basis van eigendomsrechtbescherming, kwaliteit van de regelgeving, administratieve efficiëntie, en de EU regional Quality of Government index; de beschikbare Intelligentie, gemeten als de aanwezigheid van een groot aanbod van hoger opgeleiden in de regio; de rol van Inspiratie, gemeten via de creatieve klasse, d.w.z. het aandeel van de creatieve betrekkingen (onderzoekers, designers ) in het totaal van alle betrekkingen in de regio en tenslotte de fysieke en digitale Infrastructuur onder de vorm van een ontwikkelde vastgoedmarkt en de uitbouw van breedband IT-netwerken. Voor elke factor, en voor inspiratie het sterkst, vinden we een positieve impact terug op het regionaal voorkomen van HGO s, en kunnen we meer dan de helft van de regionale variatie in HGO intensiteit verklaren op niveau van NUTS2 regio s in de EU15 (zonder Griekenland en Italië). Vanuit beleidsoogpunt is het ten slotte relevant na te gaan hoe het Vlaams Gewest scoort op elk van de fundamentele indicatoren. Figuur 2 plaatst de gestandaardiseerde scores van het Vlaams Gewest ten opzichte van het EU15 gemiddelde. Met betrekking tot de Intelligentiefactor behaalt het Vlaams Gewest in elk geval een hoge score. Voor Infrastructuur en Instituties scoort het gewest echter onder het gemiddelde. Dit is ook het geval voor Inspiratie, gemeten als het belang van creatieve beroepen in de regio.

6 1 REFERENTIES Altomonte, C., Békés, G. (2016), Measuring competitiveness in Europe: resource allocation, granularity and trade, Bruegel Blueprint Series Volume XVIV. Coad, A., Daunfeldt, S., Hölzl, W., Johansson, D. & Nightingale, P. (2014), High-growth firms: introduction to the special section, Industrial and Corporate Change, 23(1), pp Eurostat-OECD manual on business demography statistics, EU Brussels, 2007 Florida, R (2002). The Rise of the Creative Class: And How It's Transforming Work, Leisure, Community and Everyday Life. New York, NY: Basic Books, Ramboer, S. en Sleuwaegen, L. (2015), "Het belang van de strategische context voor de ontwikkeling van Hoge Groei Ondernemingen," Beleidsrapport STORE-B , pp. 36 Sleuwaegen, L., Boiardi, P. (2014), Creativity and regional innovation: Evidence from EU regions, Research Policy, 43(9),

7 Vlaams Instituut voor Economie en Samenleving Waaistraat 6 - bus Leuven, België Sander Ramboer KU Leuven, Faculty of Economics and Business, VIVES sander.ramboer@kuleuven.be Leo Sleuwaegen KU Leuven, Faculty of Economics and Business, MSI leo.sleuwaegen@kuleuven.be De VIVES Briefings stellen zich tot doel het debat over de economische en maatschappelijke ontwikkeling van regio s te stofferen. Dit doen ze door middel van korte bijdragen naar de hand van eigen en geaffilieerde onderzoekers. De briefings zijn veelal gebaseerd zijn op lopend fundamenteel onderzoek. Een elektronische versie van de briefing is beschikbaar op de VIVES website: