DEEL 1: SUIKERBIETEN... 4

Transcriptie

1 - 1 - Voorwoord Nu de nachten lang zijn en de dagen kort, is het tijd om het voorbije bieten- en cichoreiseizoen nog eens de revue te laten passeren en te bespreken. Hoe was de start van het seizoen? Verliepen de grondbewerkingen en de uitzaai in goede omstandigheden? Hebben we een groeizaam seizoen gekend of was er veeleer schade door een te droge zomer? Hoe is het met de ziektedruk geweest? Hebben de bieten- en de cichoreivelden een goede opbrengst- zowel plantkundig als financieel - gebracht? Welke gewasbeschermingsmiddelen deden het goed en welke rassen sprongen eruit? Om op al deze vragen een bevredigend antwoord te geven werken wij, PIBO-Campus, samen met o.a. de Vlaamse overheid afdeling duurzame landbouw, het KBIVB en Orafti. Proeven werden aangelegd om de nodige gegevens te kunnen verzamelen zodat tijdens de volgende teeltseizoenen van suikerbieten en cichorei rekening kan gehouden worden met de resultaten en de opmerkingen van de proeven. We willen er hier ook nog op wijzen dat PIBO-Campus meewerkt aan een project Groene Grondstoffen, waarin gezocht wordt naar alternatieve afzetmarkten voor ondermeer de suikerbieten om zo de teelt van de suikerbieten, die van groot belang is in Haspengouw, te vrijwaren. In het kader hiervan werd op 6 november een studiedag georganiseerd om de perspectieven van energiebieten toe te lichten. Ook wordt actief gezocht naar de mogelijkheid om nieuwe gewassen te introduceren om zo nieuwe perspectieven te kunnen bieden aan de akkerbouwer van morgen. Hier wordt gedacht aan de teelt van vezels (hennep, vlas) voor verwerking in de betonindustrie of aan energiegewassen (olifantengras). In ieder geval biedt de brochure die u nu in de hand hebt weer een hele brok actuele informatie over de teelt van twee toch wel belangrijke gewassen voor de Haspengouwse akkerbouwer. We hopen dan ook dat u met deze informatie het volgende seizoen weer aan de slag kunt gaan om een goed product op de markt te brengen, met aandacht voor de rendabiliteit van de teelt en de kwaliteit van het milieu. Medewerkers PIBO-Campus vzw

2 - 2 - INHOUD DEEL 1: SUIKERBIETEN Overzicht van het voorbije suikerbietenjaar Rassenproef suikerbieten Proefopzet Perceelsgegevens Oogst en bewaring Waarnemingen en tellingen Resultaten Rassen voor de uitzaai Situatie in de bieten doorheen het netwerk waarnemingsvelden van het KBIVB Inleiding Proefopzet Waarnemingsveld Tongeren Waarnemingsveld Horpmaal Situatie van de bieten in 2012 (Bron KBIVB) Bespreking van de schimmelziekten Meeldauw Bruine roest Cercospora Ramularia Rhizoctonia Rhizomanie Violetwortelrot Erosieproef in suikerbieten Proefopzet Perceelsgegevens Aangelegde objecten Waarnemingen Bespreking Energiebieten: resultaten studiedag 6 november Inleiding Teelt Oogst en bewaring Gebruik Knelpunten en perspectief DEEL 2: CICHOREI Rassenproef cichorei Proefopzet Perceelsgegevens Waarnemingen Bespreking Proef teelttechniek Proefopzet Perceelsgegevens Waarnemingen en tellingen Oogstresultaten Besluit... 48

3 Schietersproef cichorei Proefopzet Perceelsgegevens Waarnemingen Besluit Onkruidbestrijdingsproef cichorei - remming cichorei Proefopzet Perceelsgegevens Proefprotocol onkruidbestrijding Waarnemingen Opbrengstresultaten Onkruidbestrijdingsproef Crisnée werking onkruid Proefopzet Perceelsgegevens Proefprotocol onkruidbestrijding Waarnemingen Opbrengstresultaten Bespreking Groeicurveproef Proefopzet Perceelsgegevens Waarnemingen Vergelijking premie en groeipotentieel cichorei Bespreking Erosieproef cichorei Perceelsgegevens Aangelegde objecten Waarnemingen Opbrengstresultaten Bespreking DEEL 3: PRODUCTEN EN ACTIEVE STOFFEN...75 Herbiciden Fungiciden Insecticiden Varia... 86

4 - 4 - DEEL 1: SUIKERBIETEN 1 Overzicht van het voorbije suikerbietenjaar Het voorjaar 2012 was vroeg, vergelijkbaar met de situatie van 2011, wat 2 3 weken vroeger is dan normaal. De eerste bieten werden in de praktijk uitgezaaid rond 20 maart, en in Haspengouw was de zaai nagenoeg afgelopen rond 7 april De 50 zaaidatum voor de Tiense werd bereikt op 27 maart, iets later voor het land. Op 15 maart dachten we allemaal dat 2012 zou kunnen beginnen zoals 2011, maar de hoop heeft snel plaats gemaakt voor het pessimisme van het weer van april en mei. De opkomsten waren dikwijls traag en onregelmatig, soms ook met (niet altijd vastgesteld) verlies van kiemplanten door een combinatie koude-vorst-herbicide-diepte-energie. Koud voorjaar De maanden april en mei werden gekenmerkt door een klimaat in alle woorden tegengesteld aan 2011: nat, koud en somber. Door de koude van april (met twee nachten vorst rond 17 april) verscheen er een sterke rood gepigmenteerde verkleuring, op sommige rassen in het bijzonder (KassiaKws, LouellaKws). In de meeste gevallen verdween het verschijnsel met de piek van warmte van begin mei, maar sommige kiemplanten overleefden niet. Voor alle rassen werd de ontwikkeling vertraagd. Ook kenden sommige rassen, met een trage kiemenergie, een moeilijkere opkomst. Onkruidbestrijding In tegenstelling met 2011 verliep de onkruidbestrijding veel gemakkelijker, maar soms wel agressiever door de sterke werking van bodemherbiciden op traag groeiende planten. Het interval van 8 dagen tussen de eerste behandelingen kwam goed van pas ook al was de kieming van het onkruid trager en gespreid, maar dan met lage doseringen. Zoals verwacht lag het aantal behandelingen dit jaar hoger. Veel bladeren Door de ijzige maand april en de niet minder koude omstandigheden van mei, werd de mineralisatie van de organische stikstof vertraagd. De opnamepieken werden verplaatst naar de zomer. In augustus werd er door de suikerfabrieken een overmatige bladproductie opgemeten, ten koste van de wortel, een verschijnsel dat nog belangrijker is in leemstreek. De wortelgroei heeft zich verdergezet tijdens de herfst, vermoedelijk niet altijd gelijk voor alle rassen. Meer schieters Zoals men mocht verwachten lag het aantal schieters hoger, zowel in de zaai van midden maart als begin april. Het is vooral in de rhizomanie-rhizoctonia rassen dat men een hoog aantal schieters telt (soms meer dan 1000 schieters/ha). Sommige rhizomanie en rhizomanie-nematoden rassen hebben eveneens meer schieters, maar dit blijft gelukkig sporadisch. Bladziekten Voor het beheren van de bladziekten in de proeven, wordt de fungicidebehandeling uitgevoerd in functie van hun verschijning in de proeven. Ter bevordering van de rasresistentie werd de behandeling een week uitgesteld. In 2012 werden de waarschuwingen gegeven begin augustus en werden de behandelingen uitgevoerd rond 8 augustus of later.

5 - 5 - Dankzij de ontwikkeling van ramularia reeds in augustus, konden de rassen gekwoteerd worden op hun resistentie. De rassen EleonoraKws, SabrinaKws, RosalindaKws, Goodwood en ClaudettaKws vertoonden een betere resistentie. De rassen TimotheaKws en Rubens waren zeer gevoelig voor cercospora. Grondtarra In september waren de rooiomstandigheden gemakkelijk, maar vanaf begin oktober was het aantal dagen om te rooien in optimale omstandigheden geteld. De grondtarra was dus hoger (tot meer dan 10%) en helaas ook meer variabel in deze omstandigheden. Niettemin kon het raskenmerk in meerdere velden worden vastgesteld. Wij herhalen dat het gepubliceerde financieel potentieel de boete voor grondtarra aan 10 /ton omvat. Bewaring Er werden (en nog steeds) parallelle bewaarproeven uitgevoerd met de voornaamste gecommercialiseerde en aanbevolen rassen. Zij zullen besproken worden in latere edities.

6 - 6-2 Rassenproef suikerbieten Proef in samenwerking met het KBIVB, de Vlaamse Overheid Afdeling Duurzame Landbouwontwikkelingen (Ir. A Demeyere) en KBIVB. 2.1 Proefopzet De proef aangelegd in 2012 heeft als doel de bewaarcapaciteit van de 22 aanbevolen en meest voorkomende marktrassen te vergelijken. In de leemstreek wordt normaal aanbevolen de bieten te oogsten voor half november. Tot in 2007 konden de bieten dan maximum 40 dagen in de hoop blijven vooraleer ze werden opgeladen. De laatste jaren duurt de verwerking van de bieten echter tot half januari (of zelfs later), waardoor de bieten soms meer dan 2 maanden in de hoop blijven. 2.2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: wintertarwe gevold door bladrammenas ( matig ontwikkeld ) b Ploegen tijdens de winter c Afslepen akker d Zaaidatum: e Zaaiafstand: 19,7 x 45 cm f Onkruidbestrijding: - naopkomst: 1 e Betanal Elite 0,9 l/ha + Goltix 0,750 l/ha + olie 0,3 l/ha e Dianal l/ha + Treto 500 0,250 l/ha + Goltix 0,75 l/ha + Gaon 0,3 l/ha e Dianal l/ha + Treto l/ha + Goltix 0.75 l/ha + Gaon 0.3 l/ha e Dianal l/ha + Treto 500 0,2 l/ha + Dual Gold 0.5 l/ha + Gaon 0,3 l/ha e Dianal 160 0,5 l/ha + Treto 500 0,1 l/ha + Frontier Elite 0,6 l/ha + boor 2 l/ha g Bemesting- - organische: o varkensmengmest o inzaai van bladrammenas, goed ontwikkeld chemische stikstof: o stikstofindex: 147 (normaal) o stikstofbehoefte: 153 E/ha o stikstofgift vlak voor zaai 150 E/ha h Insectenbestrijding: zaaizaadbehandeling met Poncho Beta of Cruiser&Force (afhankelijk van het ras) i Fungicidebehandeling: Geyser 0,5 l/ha

7 - 7 - j Ontledingsuitslag van de bouwlaag Bepaling Uitslag ontleding Streefzone Beoordeling Grondsoort 40 Leem ph-kcl 6.3 6,7-7,3 Tamelijk Laag C in % (humus) 1.1 1,2-1,6 Tamelijk Laag Fosfor (P) Tamelijk hoog Kalium (potas) (K) Tamelijk hoog Magnesium (Mg) Normaal Calcium (Ca) Normaal Natrium (Na) 1.6 3,1 6,2 Laag Boor (B) --- k Rooien: Oogst en bewaring De proef werd op 14 november machinaal geoogst. Per perceeltje werden ongeveer 150 kg bieten gerooid (maal 4 herhalingen) voor de 22 bestudeerde rassen (tabel 1). Juist na de oogst, werden alle bietenmonsters verdeeld in 3 sub-stalen - Eén derde (50 kg) te bewaren en te ontleden rond 15 januari, - Eén derde (50 kg) te bewaren en te ontleden rond 20 december, - Eén derde (of het saldo) direct te ontleden. Alle sub-stalen worden gewogen voor en na bewaring. De suikergehalten (en andere melassevormende elementen) worden gemeten op 3 verschillende data : 15 november 20 december -15 januari Per ras zal, na aflopen de proef, de suikeropbrengst en de financiële waarde berekend worden op de verschillende leveringsdata. Aan de hand van deze proef zal het verlies per ras (gewicht en suiker) kunnen berekend worden. De bewaarcapaciteit houdt zowel het verleis aan suikeropbrengst als de gevoeligheid voor bewaarschimmels (Botrytis e.d.) in. Gelijkaardige proeven worden in twee andere velden gevolgd.

8 - 8 - Tabel 1: geeft, per ras, de mandataris en de eigenschappen in verband met de tolerantie. Nr. Ras Mandataris Eigenschap Rhizo Rhizot Nemato 1 KassiaKws KWS Benelux x x 2 Baloo SESVanderHave x x 3 Charly Dewulf Agro x x 4 Perruche Erauw-Jacquery x 5 Gandhi Strube x x 6 Bengal SESVanderHave x x 7 Sanemax Erauw-Jacquery x x 8 Vienna Strube x x 9 Julietta KWS Benelux x x 10 IsabellaKws KWS Benelux x x 11 Magellan SESVanderHave x 12 RosalindaKws KWS Benelux x 13 Husky SESVanderHave x 14 BernadettaKws KWS Benelux x 15 Ardamax Erauw-Jacquery x 16 Pasteur Dewulf Agro x 17 Rambler Limagrain/Clovis matton x 18 SabrinaKws KWS Benelux x 19 Benno Dewulf Agro x 20 EleonoraKws KWS Benelux x 21 Coyote SESVanderHave x 22 Rubens Dewulf Agro x

9 Waarnemingen en tellingen Tabel 2 geeft per ras, het gemiddelde opkomstpercentage en het aantal planten/ha weer Nr. Ras Planten/ha 1 KassiaKws Baloo Charly Perruche Gandhi Bengal Sanemax Vienna Julietta IsabellaKws Magellan RosalindaKws Husky BernadettaKws Ardamax Pasteur Rambler SabrinaKws Benno EleonoraKws Coyote Rubens Gemiddelde Resultaten De resultaten van deze proef zullen worden toegelicht tijdens de vergadering en verschijnen in de landbouwpers.

10 Rassen voor de uitzaai Een grote keuze van rassen is beschikbaar voor de telers. Men zal de resultaten moeten bestuderen en een verstandige keuze maken tussen de rhizomanie rassen (ze zijn het allemaal), de dubbel-tolerante rassen rhizomanie-nematoden (aanwezigheid of twijfel over aanwezigheid van nematoden) of rhizomanie-rhizoctonia (indien aanwezigheid van rhizoctonia bruinwortelrot en in het bijzonder de rotaties met veel maïs). Als we het hebben over algemene kenmerken, spreken we over tolerantie en resistentie tegen bodempla gen die de groepen van rassen verdelen : rhizomanie - rhizoctonia bruinwortelrot - bietencystenematode. Alle in België voorgestelde rassen zijn tolerant voor rhizomanie. Vandaag geeft deze eigenschap de bieten doeltreffende bescherming tegen deze virusziek te. De andere genoemde groepen bieden oplossingen bij problemen : in aanwezigheid van rhizcotonia bruinwortelrot is een resistent ras vereist, in aanwezigheid van nematoden (zelfs zeer gering) moet men eveneens kiezen voor een nematodentolerant ras. Rhizomanie rassen Naast de financiële opbrengst van de rassen, moet de keuze uit de rhizomanie rassen rekening houden met een aantal specifieke kenmerken. In de zwaardere en kleverige gronden kan de factor grondtarra een belangrijke rol spelen daar de boete «gr ondtarra» kan leiden tot verschillen tussen de rassen van meer dan 40 Euro. Bovendien kan de ziekteresistentie gebruikt worden ten bate van zowel de vroege leveringen als die op het einde van de campagne. Stabiliteit Wij dringen aan op een zorgvuldige analyse van de resultaten rekening houdend met, naast de gemiddelde prestatie van de rassen (tabel hiernaast en grafieken op de laatste pagina), de variatie tussen de prestaties in de verschillende jaren. Idealiter moet deze variatie zo klein mogelijk zijn voor alle in aanmerking genomen factoren. Een belangrijke variatie kan afkomstig zijn van hetzij een wijziging van de genetica zelf, hetzij van een interactie van de genetica met het milieu (klimaat, ziektedruk, rhizomanie, enz ). Nematodenrassen De nadruk ligt nu meer dan ooit op de keuze van de rassen tolerant voor het bietencystenematode. Hoewel het potentieel van de huidige rassen nog enkel percenten onder de beste rhizomanierassen ligt, wordt dit tekort aan potentieel snel gecompenseerd door de toename van de opbrengst in aanwezigheid van nematoden, zelfs bij lage dichtheid. Op een perceel besmet met het bietencystenematode moet men automatisch een nematodentolerant ras uitzaaien. Zelfs bij lage een besmetting (waar men weinig verliezen verwacht) is het gebruik van deze rassen interessant. Het is in deze gronden dat men de hoogste vermenigvuldiging van nematoden opmeet : van minder dan 200 eieren + larven kan men klimmen naar enkele duizenden! Vandaag moet men minder dan 150 eieren+larven/100g grond hebben om een tolerant ras hetzelfde jaar rendabel te maken, niet te vergeten de voordelen op middellange termijn op de nematodenpopulaties. In een driejarige rotatie (met twee graangewassen) nemen de populaties toe in de tijd, met nadelige gevolgen voor de opbrengst van de rhizomanierassen. Men merkt snel het gunstige

11 effect van het gebruik van een tolerant ras (en semi-resistent) zowel op de opbrengst als op het beheer van de nematoden in de teelt. De verliezen zijn niet enkel te wijten aan het aantal nematoden bij de zaai maar ook hun vermenigvuldigingsfactor is belangrijk. Tijdens de jaren 2011 en 2012 was er een significante evolutie in het opbrengstpotentieel van de nematoden rassen, dat het potentieel van de rhizomanierassen in gezonde bodem benadert. Verschillende nieuwe rassen (op dit moment nog gestest) hebben de productiviteit van de normale rassen in gezonde bodem bereikt of zelfs overschreden. Maar afgezien van deze drie groepen, en naast de financiële opbrengst, kunnen sommige raskenmerken onder bepaalde omstandigheden de planter ten goede komen. Met de keuze van een ras, wil men zich in 2013 verzekeren van een maximale productiviteit, kwaliteit en economisch potentieel van het gezaaide bietenperceel. Een deel van de opbrengst kan dus afhangen van de rassenkeuze. Natuurlijk beïnvloeden andere factoren, waaronder in de eerste plaats het jaar, de opbrengst van het perceel positief of negatief. De ganse teelttechniek speelt een rol : keuze van de zaaidatum, beheer van de bemesting, de bodembewerkingstechnieken, kwaliteit van de zaai, de gewasbescherming Het financieel inkomen is anderzijds afhankelijk van de gemaakte kosten. Om een goede keuze te maken moet men de pathologische problemen op het perceel kennen (nematoden, rhizoctonia) en dienovereenkomstig kiezen ; het risico verspreiden door verschillende rassen te kiezen (niet meer dan 5 ha per ras in de middelgrote bedrijven, 10 ha in de grotere bedrijven) ; de voorkeur geven aan de «bevestigde» rassen en de variatie van de resultaten tussen de jaren te onderzoeken ; niet te veel oppervlakten zaaien met nieuwe rassen : soms zeer veelbelovend, zij moeten worden bevestigd! naast de financiële opbrengst is het interessant om sommige betalende kenmerken te overwegen : gevoeligheid voor bladziekten, aan de wortels klevende grond, veldopkomst, bodembedekking.

12 De factor opkomst Iedereen is het er mee eens dat men voor een goede oogst eerst een goede opkomst moet garanderen : bij voorkeur snel en homogeen. Hoewel bieten een aanzienlijke compensatiekracht hebben, is starten met een onvoldoende aantal planten niet ideaal. Elk jaar onderwerpt het KBIVB de gecommercialiseerde loten van de belangrijkste rassen aan een «cold-test», dit wil zeggen een koude opkomsttest (10 C) op substraat in klimaatkamer. De resultaten van deze test zijn geen garantie voor opkomst maar zij benadrukken wel de verschillen in rasgedrag en loten, zowel in opkomstsnelheid als uiteindelijke opkomst. We merken dat sommige rassen opkomen in slechts 10 dagen, andere in 4 dagen meer. Hier kan men de effecten van de activering waarnemen. Indien de opkomst kan beïnvloed worden door de kwaliteit van het zaadlot, is het ook (en vooral) een kwestie van kwaliteit van de zaai : goede aandrukking van het zaaibed en gecontroleerde zaaidiepte! De factor suikerrijkheid Het bekomen van een hoge suikerrijkheid is het resultaat van meerdere factoren : organische en minerale bemesting, rooidatum, klimaat, ras,... De invloed van het veld (bemesting, rooidatum, ) is groot op het algemene niveau van de suikerrijkheid. Het kan meer dan 2 graden bedragen. Onder de gecommercialiseerde rhizomanierassen is het verschil tussen het minst rijke ras en het rijkste ras gemiddeld 1,2 graden suikerrijkheid (grafiek hierboven). Voor de nematodenrassen is het verschil soms iets groter tussen de rassen, afnemend voor sommige productieve genetica. Het ras kan, binnen bepaalde grenzen, een lage(re) suikerrijkheid als gevolg van de teeltomstandigheden compenseren. Een hoger suikergehalte van het ras is dikwijls (en helaas) gerelateerd aan een lager wortelproductie (tot 15 t/ha) ten opzichte van de andere rassen. Een hoger suikergehalte daarentegen beïnvloedt de prijs per ton bieten. Dit is eveneens positief voor de laad- en transportkosten. De factor «grondtarra» De hoeveelheid aan de bieten klevende grond is dikwijls zeer gering bij rooi in droge omstandigheden. In vochtigere omstandigheden daarentegen en vooral in kleverige situaties, kan de aan de wortels klevende grond meerdere percenten bedragen met belangrijke financiële boete. Een goede afstelling van de machines, een combinatie van verwijdering van de grond en beperking van de verliezen en kwetsuren zal moeten uitgevoerd worden. Reeds 2 jaar nu maakt het criterium «grondtarra» deel uit van het resultaat van de rassen. De geëxporteerde aarde wordt beboet aan 10 per ton in het financieel potentieel van de rassen. Het raseffect is ook hier, zoals voor de suikerrijkheid en de wortelopbrengst, een interessant kenmerk van het ras. Bij rooi in droge omstandigheden is de hoeveelheid aarde gering, de verschillen tussen rassen eveneens. Met een uitvoer van 3 ton aarde/ha (dus minder dan 5% op bruto gewicht) bedragen de verschillen 1 tot 1,7 ton tussen de beste en de minst goede. Indien de rooi in een meer kleverig perceel gebeurt en de omstandigheden vochtiger zijn

13 (groene staven op de grafieken), kunnen de verschillen gaan van 7 tot 12 ton grond (10 tot 15% van het gewicht). De verschillen tussen de rassen zijn verdrievoudigd in waarde, h et gevolg van de financiële boete eveneens! De factor «bladziekten» Hoe gevoeliger het ras is voor bladziekten, hoe belangrijker het is om de waarschuwingen te volgen en op tijd te behandelen met een fungicide. De verschillen zijn welbekend op witziekte, cercospora, ramularia en roest. Aan de ene kant is het belangrijk om op tijd de fungicidebehandeling uit te voeren, maar geen enkele behandeling is verantwoord 40 dagen voor de rooi, noch in september, zelfs indien het ras zeer gevoelig is. Hierdoor kan men in de praktijk, sommige jaren, de fungicidebehandeling voor de rooiingen van september overslaan. Hier kunnen we de «globale» resistentie voor bladziekten benutten. Maar de «goede» gezondheid van het blad kan ook helpen na afloop van de nawerking van de behandeling, hoewel de effecten hier aanzienlijk minder zijn.

14 (willekeurige rangschikking van de rassen) De meerjarige resultaten (2010-) roest Witziekte cercospora ramularia Opkomst bodem- wortels netto 9 = gezond blad * * * * * bevestigde "Rhizomanie" rassen bedek- king grondtarra suikergehalte Financieel Rubens Magellan SabrinaKws BernadettaKws Benno Coyote RosalindaKws EleonoraKws Husky Rambler Pasteur lsd nieuwe "Rhizomanie" rassen Mercator Goodwood TimotheaKws Candimax lsd (*) Relatief tov. Getuige Coyote, EleonoraKws, SabrinaKws, RosalindaKws, Benno, Rubens, Pasteur, Rambler

15 (willekeurige rangschikking van de rassen) witziekte De meerjarige resultaten = gezond blad * sol * * * * * Bevestigde "Nematoden" rassen bodem- cerco Ramu Opkomst netto tarra gehalte cieel wortels grond- suiker- Finan- roest bedek- king spora laria Financieel besmet perceel Baloo Perruche Nieuwe "Nematoden" rassen Bengal Charly KassiaKws Gandhi lsd (*) Relatief tov. Referentie Baloo, Bengal, KassiKws, Gandhi (willekeurige rangschikking van de rassen) Witziekte cercospora De meerjarige resultaten bodem- ramularikomst netto tarra gehalte Op- wortels grond- suiker- roest bedek- king Financieel resistentiegraad ** 9 = gezond blad * sol * * * * "Rhizoctonia" rassen Zorro Iguane Vedeta Gecko IsabellaKws lsd (*) Relatief tov. Getuige Coyote, EleonoraKws, SabrinaKws, RosalindaKws, Benno, Rubens, Pasteur, Rambler (**) 1 = hoog resistent

16 Koninklijk Belgisch Instituut tot Verbetering van de Biet vzw PVBC Programma Voorlichting Bieten Cichorei info@kbivb.be - met de steun van de Vlaamse overheid - DLV Departement Landbouw en Visserij; ADLO - Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling - Voorlichting 4 Situatie in de bieten doorheen het netwerk waarnemingsvelden van het KBIVB 4.1 Inleiding Dankzij de oproep van het KBIVB naar externe waarnemers sinds 2006 kon het netwerk waarnemingsvelden aanzienlijk verbreed worden. In 2012 telt dit netwerk ongeveer 55 bieten- en 20 cichoreivelden en wordt opgevolgd door een veertigtal bietentelers, landbouwkundigen, gepensioneerden, studenten, medewerkers van het KBIVB, van het PIBO-Tongeren, van de CHPTE- CEFA (Borgworm) en van de CARAH (Aat). Sinds 2007 gebeurt de wekelijkse verzending van de waarnemingen naar het KBIVB via een on-line formulier dat rechtstreeks ingevuld wordt op de Website van het Instituut. Deze website (Web site KBIVB ( > Waarnemingsvelden) geeft ook alle informatie over de uit te voeren waarnemingen. Geïnteresseerde kandidaten om mee te werken aan deze teeltopvolging, kunnen dit nog steeds melden bij KBIVB (info@kbivb.be). De waarnemingen geven een beeld van de ontwikkeling van de teelt en van de problemen in alle streken, en laten toe zo snel mogelijk de eventuele noodzaak te bepalen om een behandeling aan te bevelen tegen een plaag of een ziekte. Indien dit vereist is wordt een behandelingsadvies onmiddellijk verspreid via de volgende kanalen: - de website van het KBIVB: - de verzendingsdienst per (gratis, op aanvraag via - de landbouwpers, de landbouwkundige diensten van de suikerfabrieken en de provinciale diensten. De berichten worden meestal op dinsdag aangepast en in kritieke perioden meerdere keren per week (bvb. bij aantastingen door bietenkevers, bladluizen of bladschimmelziekten). Deze berichten bevatten ook meer algemene aanbevelingen (bemestingsadvies, grondvoorbereiding, vorstschade, onkruidbestrijding, afdekken van de bietenhopen,...).

17 Nieuwe info via kaarten op website: Vanaf 2009 worden de gegevens afkomstig van de waarnemingsvelden alsook andere meldingen, grafisch medegedeeld via kaarten. Gedurende het seizoen 2012 verschenen de volgende kaarten. In het voorjaar : een kaart met de veldopkomst en een kaart met de melding van schade in de jonge bieten. Een kaart met de ontwikkeling van de bladschimmelziekten werd vanaf eind juni uitgegeven en wekelijks (of dagelijks) aangepast. De aanwezigheid van de verschillende ziekten, alsook het bereiken van de spuitdrempel kon gevisualiseerd worden per veld. Deze kaarten laten iedereen toe de situatie in de bietenvelden te volgen, nationaal maar ook in eigen regio. Een uitleg over de keuze van de kleuren wordt gegeven op de website zelf. Voorbeeld : kaart met de ontwikkeling van de bladschimmelziekten eind juli 2012 Gelijkaardige kaarten worden ook opgesteld voor de cichoreiteelt.

18 Proefopzet De meeste waarnemingsvelden zijn gewone praktijkvelden waarin tellingen en waarnemingen door de landbouwers of anderen uitgevoerd worden. 4.3 Waarnemingsveld Tongeren Perceelsgegevens a Voorvrucht: Wintertarwe b Zaaidatum: c Zaaiafstand: 19 x 45 cm d Ras: Eleonora e Onkruidbestrijding: - Voor de zaai: niet kerend: Glyfosaat 4 l/ha (pemen) naopkomst: 1 e Betanal Elite 0,9 l/ha + Goltix 0,750 l/ha + olie 0,3 l/ha e Betanal Elite 0,9 l/ha + Goltix 0,750 l/ha + olie 0,3 l/ha e Dianal l/ha + Treto 500 0,250 + Goltix 0,75 l/ha + olie 0,3 l/ha e Dianal 160 0,75 l/ha + Treto 500 0,25 l/ha + Goltix 0,75 l/ha + uitvloeier 0.5 l/ha e Dianal 160 0,75 l/ha + Treto 500 0,2 l/ha + Dual Gold 0,5 l/ha + uitvloeier 0,3 l/ha e Dianal 160 0,5 l/ha + Treto 500 0,1 l/ha + Frontier 0,6 l/ha f Bemesting: Organische bemesting: 15 ton/ha varkensdrijfmest Chemische stikstof: - Stikstofindex: 133 (normaal) - Stikstofbehoefte: 152 E N/ha - Stikstofgift vlak voor zaai 150 E N/ha Tabel 1: ontledingsuitslag van de bouwlaag Bepaling Uitslag ontleding Streefzone Beoordeling Grondsoort 45 Zware Leem ph-kcl 7.1 6,7 7,3 Gunstig C in % (humus) 1,6 1,2 1,6 Normaal Fosfor (P) Tamelijk hoog Kalium (potas) (K) Tamelijk hoog Magnesium (Mg) Tamelijk hoog Calcium (Ca) Tamelijk hoog Natrium (Na) 2.4 3,2 6,4 Tamelijk laag Boor (B) h Insectenbestrijding: zaaizaadbehandeling met Pocho Beta i Fungicidebehandeling: Geyser 0,5 l/ha j Oogstdatum:

19 Waarnemingsveld Horpmaal Perceelsgegevens a. Voorvrucht: Wintertarwe b. Groenbemester = gele mosterd zeer sterk ontwikkeld c. Ploegen jan.11 d. Zaaidatum: e. Zaaiafstand: 20 cm x 45 cm f. Ras: Isabella g. Onkruidbestrijding: - vooropkomst : Pyramin 3 l/ha naopkomst: 1 e : Dianal l/ha + Treto cc/ha + Goltix 0,5 l/ha + Actirob 250 cc/ha e : Dianal l/ha + Treto cc/ha + Goltix 0,5 l/ha + Actirob 250 cc/ha e : Dianal l/ha + Treto cc/ha + Goltix 0,5 l/ha + Pyramin 0,5 l/ha + Actirob 250 cc/ha e : Dianal l/ha + Treto cc/ha + Goltix 750 cc/ha + Venzar 200 cc/ha + Actirob 250 cc/ha e : Dianal 160 1l/ha + Frontier 0,5 l/ha e Frontier 0,5 l/ha h. Insectenbestrijding: Poncho Beta i. Bemesting: 15 ton/ha runderdrijfmest op de akker EN/ha vloeibare N voor zaaibedbereiding j. Fungicidebehandeling: Spyrale 1 l/ha k. Oogstdatum

20 Situatie van de bieten in 2012 (Bron KBIVB) Zaai en opkomst Februari 2012 werd gekenmerkt door een lange en koude periode van vorst (15 dagen vorst, tot - 13 C te Ukkel). Er werden nog heel veel gronden geploegd op het einde van januari, juist voor de periode van vorst en in zeer goede omstandigheden. Hierdoor vertoonden de gronden over het algemeen een goede structuur. De akker van in de herfst geploegde percelen is door de vele regenval van december daarentegen meer afgevlakt (152 mm te Ukkel, norm. : 69 mm). Na de vorstperiode van februari, warmde de grond langzaam op. Het weer was relatief goed (30 mm te Ukkel in februari ; norm. : 63 mm). In verschillende bietenstreken van het land werd de allereerste zaai uitgevoerd op donderdag 15 maart. In het weekend van maart werd plaatselijk een doortocht van regen waargenomen. Sommige streken hadden weinig regen, andere bijna niets. Op maandag 19 maart waren er reeds ± 260 hectare gezaaid, voornamelijk aan de kust, in de streek van Quévy, en in Haspengouw. In het kader van de onderzoeken betreffende een vroege zaai voor de verlenging van de groeiperiode van de biet, heeft het KBIVB op vrijdag 16 maart een proef aangelegd met verschillende rassen en plantdichtheden. De week van 19/03 tot 25/03 was het fris, droog en zonnig. Het einde van die week werd gekenmerkt door hogere temperaturen. Veel landbouwers hebben van deze zeer gunstige weersomstandigheden geprofiteerd om de grondbewerking en de zaai te realiseren. De zaai gebeurde voornamelijk in zware grond (streek van Veurne, de Polders van Brugge, Eeklo en de Schelde) en eveneens in Haspengouw en een beetje in het Centrum van het land. Veel gronden in Henegouwen en Vlaanderen waren nog te nat door de hevige regens en sneeuwbuien waargenomen in deze streek tijdens de eerste decade van maart. De temperaturen en de weersomstandigheden (afwezigheid van regen) eind maart waren gunstig voor de verderzetting van de zaai. De 50-zaaidatum (50% van de oppervlakte gezaaid) valt in 2012 op 28/03. De gemiddelde 50-zaaidatum van de laatste twintig jaar is ongeveer 11 april. De vroegste 50-zaaidata van de laatste 30 jaar (sinds 1982) zijn : 24/03 in 2003; 25/03 in 1993; 26/03 in 1990 en 27/03 in De 50-zaaidata van de laatste 5 jaar zijn: 27/03 in 2011; 15/04 in 2010; 05/04 in 2009; 20/04 in 2008; 06/04 in Volgens de gegevens verstrekt door de Landbouwkungdige Diensten van de suikerfabrieken, blijkt dat in 2012 : - De rassen tolerant voor rhizoctonia bruinwortelrot gebruikt worden op ± 8,5% van het areaal, (8% in 2011; 7,3% in 2010; 7% in 2009; 5,2% in 2008; 6,3% in 2007). - Het gebruikte percentage rassen tolerant voor het bietencystennematode toeneemt met 11,8% van het areaal (8% in 2011 en 2010; 7% in 2009; 5,6% in 2008; 4,9% in 2007). - Het percentage zaad behandeld met een insecticide in de omhulling (behandeling van zaad op basis van Poncho Beta of Cruiser&Force of Imprimo) 98,5% bedraagt in 2012 (97,8% in 2011; 97% in 2010; 95% in 2009; 88% in 2008; 83% in 2007). - Zoals sinds 2010, het gebruikte percentage «geactiveerd» zaad praktisch 100% van de loten bereikt (90% in 2009).