EEN KANS VOOR OPEN DOEL

Transcriptie

1 EEN KANS VOOR OPEN DOEL De kracht van sport in ontwikkelingssamenwerking 8 Tussentijdse evaluatie landenprogramma s periode NCDO Publication Series Sport & Development / MEI 2011 / 8

2

3 EEN KANS VOOR OPEN DOEL De kracht van sport in ontwikkelingssamenwerking Tussentijdse evaluatie landenprogramma s periode

4 4 Zuid-Afrika - Aaron Winter (KNVB)

5 VOORWOORD // Sport is een krachtig en goedkoop middel om maatschappelijke problemen aan te pakken. Dat is de strekking van dit rapport. Om dat te geloven hoeft u niet zelf te sporten of sport zelfs maar leuk te vinden. En u hoeft ons ook niet op ons woord te geloven. De resultaten van deze evaluatie spreken voor zich. Niet eerder werd de toegevoegde waarde van sport zo tastbaar geformuleerd. De overheid investeerde in het gebruik van sport in ontwikkelingssamenwerking. En de tussentijdse cijfers laten zien dat die investering razendsnel vruchten afwerpt. Hiermee overstijgt deze tussentijdse evaluatie het niveau van mooie anekdotes over sportprojecten. Al zijn die verhalen er óók. Zo leest u in dit document over Mozambique. Daar worden gehandicapten uit schaamte weggestopt door hun familie. Een speciaal opgezet programma organiseerde sportactiviteiten voor gehandicapten, en haalde hen zo uit hun isolement. In Zambia, Zuid-Afrika en Senegal werden ondertussen voetbaltrainingen aan hiv/aids-voorlichting gekoppeld. Lokale sporthelden namen het voortouw om het taboe op hiv/aids te doorbreken. En zo is er meer. In Guatemala staat sport bijvoorbeeld niet langer gelijk aan voetbal voor mannen. Vrouwen zijn er trots en vol zelfvertrouwen speler geworden op het sportveld. In Kenia werd in diezelfde periode ingestoken op het versterken van de samenwerking, kennis en efficiëntie onder lokale sportprojecten. En in enkele fragiele staten bleek sport een krachtig instrument om mensen uit strijdende groepen samen te brengen en vluchtelingen kracht en inspiratie te bieden. Al met al is er sinds de start van de beleidsnotitie Kans voor open doel in weinig tijd veel bereikt. Door teamwork. Door internationale banden aan te halen. En door lokale organisaties bij de inzet te betrekken. Via de tientallen projecten heeft Nederland internationaal een reputatie opgebouwd als betrouwbare samenwerkingspartner. Maar we zijn er nog niet. Veel projecten staan pas in de kinderschoenen. In enkele landen moeten flinke obstakels worden overwonnen voor de eindstreep in zicht komt. Er is dus nog werk aan de winkel, maar daarin zit hem juist de sport. En daar zijn professionele spelers voor. Als dit rapport íets aantoont, dan is het dat zij de uitvoerders van de projecten weten wat ze doen. Hun score is de investering waard. De Inspiratie- en Innovatiegroep Sport & OS; Mohammed Allach, Frits Barend, Peter Heerschop, Erica Terpstra, Frank van de Wall Bake 5

6 6 Suriname (fotograaf: Peter van der Linden)

7 INHOUDSOPGAVE // Voorwoord 5 Inhoudsopgave 7 SAMENVATTING 8 DEEL 1: TOTAALOPBRENGSTEN EN CONCLUSIES Inleiding 14 Beleidsplan Kans voor open doel in het kort 16 Totaal overzicht inhoud en status VWS-programma s ( Sportcoalities ) 20 Totaal overzicht resultaten VWS-programma s ( Sportcoalities ) 24 Totaaloverzicht inhoud en status ambassadeprogramma s 28 Totaaloverzicht resultaten ambassadeprogramma s inclusief fragiele staten 32 Het uitvoeringsproces: conclusies en aandachtspunten 36 DEEL 2: PROGRAMMARESULTATEN PER LAND Bhutan 40 Burkina Faso 45 Guatemala 51 Indonesië 63 Kenia 73 Mozambique 86 Senegal 92 Suriname 101 Zambia 111 Zuid-Afrika 116 Fragiele staat Burundi 134 Fragiele staat Palestijnse gebiedsdelen 136 Fragiele staat Zuid-Soedan 138 BIJLAGEN Alfabetische afkortingenindex Rapportageformulier 144 7

8 // SAMENVATTING Sport is geen wondermiddel tegen ontwikkelingsproblemen. Maar, zo blijkt in de praktijk, sport is vanwege haar maatschappelijke betekenis, populariteit en zichtbaarheid wel een goede katalysator voor de oplossingen van die problemen. Wereldwijd groeide de afgelopen tien jaar de overtuiging dat sport een veelzijdig instrument kan zijn bij het bereiken van ontwikkelingsdoelen en sociale verandering. Ook de overheid en organisaties in Nederland geloven in deze kracht van sport. Nederland heeft sinds 1998 een gewaardeerde voortrekkersrol op het terrein van sport & ontwikkelingssamenwerking (OS). Vele (sport)organisaties zijn al jarenlang op eigen initiatief wereldwijd actief in sport voor ontwikkeling. Het enthousiasme van Nederlandse (top)sporters om zich als ambassadeur en rolmodel in te zetten voor ontwikkeling en vredesbevordering is een grote verworvenheid. Met de beleidsnotitie Kans voor open doel. De kracht van sport in ontwikkelingssamenwerking (2008) heeft Nederland opnieuw gehoor gegeven aan de internationale oproepen van de VN om sport te integreren in programma s die gericht zijn op sociale verandering en het behalen van de Millennium Ontwikkelingsdoelen (MDG s). Daarbij doet sport ook dienst als een praktisch en kostenefficiënt instrument: de beperkte inzet van middelen voor sport & OS kan in tijden van bezuinigingen toch veel (maatschappelijke) resultaten boeken. Bovendien past de gezamenlijke inzet van de ministeries van VWS en BZ, en van organisaties in Nederland en in het Zuiden, bij het belang dat de overheid hecht aan samenwerking (cross-sectorale partnerships) en gedeelde verantwoordelijkheid voor ontwikkeling. Doel van de nota Kans voor open doel was sportontwikkelingsinitiatieven te versterken in tien ontwikkelingslanden en drie fragiele staten. Voor de periode van 2008 tot 2011 heeft Nederland in totaal 16 miljoen euro beschikbaar gesteld om de doelen uit de beleidsnota te verwezenlijken. Een budget van 10 miljoen euro is verdeeld over twee trajecten. In de eerste plaats de inzet van (de expertise en methoden van) Nederlandse sport- en/of ontwikkelingsorganisaties; dit zijn de zogeheten VWS-programma s. En in de twee plaats een ambassadetraject, met een focus op de ondersteuning van lokale organisaties in ontwikkelingslanden; dit zijn de ambassadeprogramma s. Eind 2010 liep het beleidsprogramma drie jaar. De beleidsnota stelt voor begin 2011 een tussentijdse evaluatie in het vooruitzicht. In opdracht van de ministeries van VWS en BZ heeft NCDO van september tot december 2010 deze tussentijdse evaluatie uitgevoerd om in kaart te brengen wat er inmiddels tot stand is gebracht in de dertien doellanden van het beleid. Deze tussentijdse evaluatie geeft antwoord op verschillende belangrijke vragen. Levert het beleidsprogramma een bijdrage aan de gestelde overheidsdoelen en zijn beleidsmiddelen verantwoord ingezet? Welke concrete resultaten worden behaald? En wat valt er te leren van het uitvoeringsproces met het oog op impact in het veld, op samenwerking en op kwaliteitsversterking van uitvoerders en programma s voor de (nabije) toekomst? Kortom: leiden de gedane investeringen tot zichtbare resultaten en uiteindelijk tot de gewenste effecten? 8 In 2009 zijn sportorganisaties met grote betrokkenheid en enthousiasme aan de slag gegaan om hun Nederlandse expertise lokaal in te zetten. Gesteund door een grondig vooronderzoek van NOC*NSF in 2008 blijken de programma s van deze organisaties goed aan te sluiten bij bestaande lokale instituten en structuren. Ambassades hebben met hun gedegen lokale kennis op een vraaggerichte manier heel snel sportprojecten op de rit gekregen. Hoewel samenwerking tussen de uitvoerende organisaties nog vooral functioneel is, blijkt dat werkelijke kruisbestuiving voor extra impact zorgt. Dat is vastgesteld in vier landen waar sportorganisaties en ambassades hun krachten hebben gebundeld.

9 Tussentijdse resultaten Sinds in 2008 het programma Een kans voor open doel begon, is in de tien geselecteerde landen veel tot stand gebracht. Ondanks vertraging in het proces van landeninventarisatie en subsidietoekenning, laten de VWS-programma s in slechts twee jaar tijd ( ) goede voortgang en concrete resultaten zien. Samen met de ambassadeprojecten, die sinds 2008 lopen, zijn reeds de volgende opbrengsten gerealiseerd: Binnen de VWS-programma s lag de focus vooral op opleidingen en capaciteitsversterking door professionals van Nederlandse organisaties. Hierbij zijn wereldwijd in totaal 37 nieuwe opleidingen ontwikkeld, 1265 sportleiders opgeleid en zijn er 123 organisaties versterkt waarbij 724 medewerkers zijn getraind in diverse (organisatie)vaardigheden. Door het opleiden van zo n 100 train-the-trainers is een basis gelegd om de opgedane kennis verder te verspreiden. Dit is verder gestimuleerd door het tot stand brengen van ruim dertig nieuwe samenwerkingsverbanden en sportstructuren. Daaraan werd deelgenomen door lokale ngo s, sportbonden, overheden en opleidingsinstituten. Binnen de door de ambassades gefinancierde projecten lag de nadruk meer op het opzetten van nieuwe sportactiviteiten door lokale organisaties. Hierdoor zijn onder meer ruim 5500 jongeren, vrouwen en gehandicapten bereikt met nieuw opgezette, structurele sportactiviteiten. Bij zowel de VWS-programma s als de ambassadeprogramma s zijn vooral veel activiteiten ontwikkeld voor kinderen en jongeren. Binnen het VWS-programma bestond ca. 85% van de doelgroep uit jongeren, 37% uit vrouwen en meisjes en 9% uit gehandicapten. Binnen de ambassadeprogramma s bestond ruim de helft van de deelnemers uit vrouwen en meisjes en ruim de helft uit jongeren en kinderen. Als successen noemden de rapporterende organisaties onder meer de nieuwe netwerkrelaties tussen organisaties, die ook resulteerden in samenwerking op andere terreinen. In Kenia is bijvoorbeeld vanuit het opgerichte netwerk van twintig ngo s een gezamenlijke lobby opgezet richting de overheid voor verbetering van de positie van sportontwikkelingswerk. Het organiseren van trainingen in netwerkverband heeft de uitwisseling van kennis nog verder vergroot. Ook de betrokkenheid van universiteiten werd genoemd als succes, omdat kennis over sport & OS via deze weg een erkende status krijgt en het vakgebied zo verder ontwikkeld kan worden binnen het land. Op het gebied van emancipatie van gehandicapten en vrouwen werden belangrijk stappen gezet, bijvoorbeeld door evenementen te organiseren waar gehandicapten maatschappelijk meer betrokken werden, en door veel vrouwelijke sportleiders op te leiden. 9

10 Overzicht tussentijdse totaalopbrengsten beleidsprogramma Kans voor open doel Resultaat TOTAAL OPBRENGSTEN Sportopleidingen: Aantal nieuwe opleidingen ontwikkeld 36 Uit hoeveel dagdelen bestaan de nieuwe opleiding(en)? 394 Aantal opleidingen versterkt 27 Aantal curricula/manuals/lespakketten ontwikkeld 45 Aantal curricula/manuals/lespakketten verbeterd 14 Aantal sportleiders opgeleid via opleiding 2387 Aantal docenten (Train the trainers) opgeleid 124 Andere resultaten sportopleidingen 10 Sportactiviteiten Aantal sportcompetities opgezet 51 Aantal deelnemers aan de competities 7309 Aantal deelnemende vrouwen of meisjes 3944 Aantal deelnemende gehandicapten 89 Aantal deelnemende jongeren 4088 Aantal structurele sportactiviteiten 53 Aantal deelnemers aan de structurele activiteiten Aantal deelnemende vrouwen of meisjes Aantal deelnemende gehandicapten 752 Aantal deelnemende jongeren Aantal eenmalige sportactiviteiten 3068 Aantal deelnemers aan de eenmalige activiteiten Aantal deelnemende vrouwen of meisjes 3350 Aantal deelnemende gehandicapten 780 Aantal deelnemende jongeren Sportvoorzieningen Aantal nieuwe accommodaties ontwikkeld 8 Aantal accommodaties verbeterd 16 Andere resultaten op het gebied van sportvoorzieningen: 194 Sport clubs 10

11 Resultaat TOTAAL OPBRENGSTEN Sportstructuren Aantal nieuwe sportstructuren opgezet 40 Aantal bestaande sportstructuren versterkt 46 Andere resultaten sportstructuren 0 Capaciteitsversterking Aantal organisaties bereikt met het capaciteitsversterking binnen uw 157 programma Aantal curricula/manuals/toolkits ontwikkeld voor capaciteitsversterking 72 Aantal trainingen gegeven t.b.v. capaciteitsversterking 124 Aantal trainingsdagdelen gegeven 376 Aantal medewerkers getraind 781 Dit overzicht met totale opbrengsten van het beleidsprogramma is de optelsom van alle tussentijdse resultaten behaald in het sportcoalities-programma en het ambassadeprogramma. Voor beide programma s staan de opbrengsten per land schematisch weergegeven op pagina: 22 en

12 // SAMENVATTING Belangrijke aandachtspunten voor verdere uitvoering van het beleidsprogramma zijn: Leg in ieder land waar nodig alsnog een verbinding tussen het ambassadeprogramma en het VWS-programma en kijk of er (meer) kennisuitwisseling en samenwerking tot stand gebracht kan worden. Stuur aan op meer kennisuitwisseling, hergebruik van producten en uitwisseling van best practices tussen de uitvoerders; zowel tussen partners in Nederland (tussen coalitiepartners onderling of tussen coalitiepartners en ambassades) als tussen zuidelijke en Nederlandse partners. Dit versterkt de samenwerking, verhoogt de kwaliteit en voorkomt dubbel werk. Reik kaders (zoals sturingsindicatoren) aan voor verdere rapportage, inclusief de eindrapportage en de resultaten van monitoring en evaluatie (M&E). Op basis hiervan valt meer te concluderen over de maatschappelijke effecten (impact) van deze projecten. Stuur aan op kennisuitwisseling en samenwerking tussen M&E-projecten van de verschillende landenprogramma s. Veranker de opgedane kennis en ervaringen van betrokkenen bij het beleid, om de opbrengsten van dit beleidsterrein te optimaliseren en de kennis breed inzetbaar te maken voor internationale organisaties en hun sport & OS-programma s. Maak meer gebruik van het communicatiepotentieel van (top)sporters bij het creëren van aandacht en draagvlak voor sport & OS-initiatieven. Continueer de financiële ondersteuning van succesvolle programma s na 2011 om inbedding van nieuwe structuren meer kans te geven en de ontwikkelingen die in gang zijn gezet te kunnen uitbouwen. Dit komt niet alleen ten goede aan de uiteindelijke impact en duurzaamheid van het beleid, maar ook aan het imago van Nederland als betrouwbare partner. Zorg daarnaast dat er meer zuidelijke partners worden ingezet voor het geven van trainingen en maak meer gebruik van bestaande opleidingsproducten. De schematische overzichten na de inleiding (schema 1 t/m 4) geven een totaalbeeld van alle uitgevoerde landenprogramma s en de resultaten die per land zijn behaald, voor zover gerapporteerd. 12

13 DEEL 1 // TOTAALOPBRENGSTEN EN CONCLUSIES Zuid-Afrika - Coach Jack with Thapelo (KNVB) 13

14 // INLEIDING Achtergrond Op 11 februari 2008 kondigden minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking en staatssecretaris Bussemaker van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een nieuwe impuls voor sport & ontwikkelingssamenwerking aan. Hun beleidsnotitie ( Een kans voor open doel. De kracht van sport in ontwikkelingssamenwerking ) zette in op het stimuleren van sportactiviteiten voor kansarme groepen in ontwikkelingslanden. Sport is daarbij een instrument voor gezondheidsbevordering, vredesopbouw in fragiele staten en conflictpreventie, verzoening en rehabilitatie in (post-) conflictlanden. De beleidsnota onderschrijft de wereldwijd gehuldigde overtuiging dat sport vanwege haar populariteit, zichtbaarheid en maatschappelijke betekenis een katalysator en veelzijdig middel kan zijn voor het helpen bereiken van specifieke ontwikkelingsdoeleinden. Voor de periode van 2008 tot 2011 hebben de ministeries van VWS en Buitenlandse Zaken 16 miljoen euro beschikbaar gesteld om de doelen uit de beleidsnota te verwezenlijken. Dit geld is deels bedoeld om de inzet van Nederlandse sport- en/of ontwikkelingsorganisaties te financieren. Een ander deel is via de ambassades in ontwikkelingslanden beschikbaar gesteld voor ondersteuning van lokale organisaties. NOC*NSF heeft in de periode augustus 2008 tot mei 2009 een deel van de beleidsnotitie vormgegeven en vertaald naar een uitvoeringsprogramma. Dit gebeurde in opdracht van de staatssecretaris van VWS. Onder de noemer Sportcoalities aan de slag is in tien geselecteerde landen onderzocht en programmatisch beschreven hoe de inzet van Nederlandse (sport)organisaties optimaal en duurzaam benut kan worden voor ontwikkeling. Op basis van het door NOC*NSF opgestelde profiel zijn voor ieder land hoofduitvoerders geselecteerd. Sinds september 2009 zijn door het ministerie van VWS subsidies verstrekt aan vijf hoofduitvoerders, die de diverse programma s en activiteiten in het betreffende land monitoren. De ambassades zijn vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken gestimuleerd om lokale organisaties door sport te ondersteunen en op deze manier bij te dragen aan de Millennium Ontwikkelingsdoelen. In zeven landen en drie fragiele staten hebben Nederlandse ambassades sinds 2008 geïnvesteerd in lokale sportprojecten. Eind 2010 liep het programma bijna drie jaar. Aan NCDO is toen gevraagd de aangekondigde tussentijdse evaluatie en publicatie daarvan te verzorgen en zo inzicht te geven in de voortgang en voorlopige resultaten van de dertien landenprogramma s. Wat lijken de investeringen te gaan opleveren in de doellanden? Het onderhavige document bevat de uitkomsten van deze evaluatie. Aanpak en proces van evaluatie 14 De tussentijdse evaluatie legt een verband tussen de doelstellingen en uitgangspunten in de beleidsnotitie en de landenprogramma s zoals ze zijn opgezet en worden uitgevoerd. Als bron is enerzijds gebruik gemaakt van de tussenrapportages zoals aangeleverd door de hoofduitvoerders van de VWS-programma s. Anderzijds heeft NCDO zelf op basis van een eigen analysekader een vragenlijst opgesteld en laten invullen door de hoofduitvoerders en ambassades. Op basis hiervan heeft NCDO verschillende programma s met elkaar kunnen vergelijken en een totaalbeeld van de opbrengsten gepresenteerd. Hierbij werd behalve naar procesmatige en

15 kwalitatieve aspecten ook gekeken naar de kwantitatieve output in relatie tot het toegekende subsidiebedrag van ieder land. Behalve op rapportages en ingevulde vragenlijsten is de tussentijdse evaluatie gebaseerd op de volgende documenten: Beleidsnota Een kans voor open doel. Adviesplan en landenprogramma s NOC*NSF. Projectplannen van sportcoalitiepartners en beschikkingen van VWS. Voor enkele landen de Bemo s (beoordelingsmemoranda) van ambassades. In aanvulling op deze schriftelijke informatie is met de meeste sportcoalitiepartners een telefoongesprek gevoerd voor het verhelderen van onduidelijkheden. De informatie zoals aangeleverd, is verwerkt tot dit rapport. Vanuit de ambassades en BZ was minder informatie voor analyse beschikbaar, vergeleken met de sportcoalitiepartners. De ambassade-activiteiten beperken zich vaker tot het ondersteunen en faciliteren van lokale organisaties, die pas na afloop van het project evaluatiegegevens indienen. Daardoor is weinig bekend over de uitvoering en tussentijdse status van deze projecten. Dit maakt het lastig een eenduidig en vergelijkbaar beeld van alle uitgevoerde projecten te geven. De informatie over ambassadeprojecten in dit document beperkt zich dan ook veelal tot een projectbeschrijving en een getalsmatige opsomming van resultaten. In de beleidsnota stonden geen uitgangspunten en afspraken over indicatoren, succesfactoren en de weging daarvan. Deze rapportage kan daarom niet beschouwd worden als beoordelingsrapportage. Het is een voortgangsevaluatie met speciale aandacht voor de reeds behaalde resultaten. De resultaten in dit rapport beslaan de periode vanaf de start tot en met september Een kanttekening is hierbij op zijn plaats. Want hoewel de beleidsperiode loopt vanaf begin 2008, zijn de VWS-programma s pas in september 2009 van start gegaan. Dit betekent dat deze programma s pas één jaar liepen, toen dit evaluatieonderzoek werd gedaan. Dit had uiteraard gevolgen voor de voortgang en het werken aan de duurzame inbedding van de activiteiten. De ambassadesubsidies zijn al in 2008 verstrekt en veelal in 2008/2009 opgezet en/of uitgevoerd. De vertraagde start van het VWS-programma en de consequenties daarvan, worden verder toegelicht in het hoofdstuk Conclusies en aandachtspunten. Methode Doel bij het opstellen van het analysekader was niet alleen om inzicht te verkrijgen in proces en opbrengsten (output) van het beleidsprogramma, maar ook om het anekdotische niveau te overstijgen en uiteindelijk (voorzichtige) conclusies te kunnen trekken over de impact (outcome). Voor impactmeting is echter diepgaander onderzoek nodig en moet de outcome goed worden gespecificeerd bij aanvang van het traject. Dat was in de beleidsnota niet het geval, noch in de programmaplannen van de sportcoalitiepartners. Output en resultaten waren wel geformuleerd maar in de meeste gevallen onvoldoende SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden) en zeer divers in termen van doel, resultaat en output. Er was daarom weinig basis voor een heldere en eenduidige weergave van de opbrengsten en beoogde effecten. 15

16 // DEEL 1 Besloten is daarom dicht bij de speerpunten uit de beleidsnota te blijven het enige echt gemeenschappelijke kader met als doel om te kijken of datgene wat in het veld gebeurt daadwerkelijk aansluit bij de speerpunten in de beleidsnota. Hieruit kwam een analysekader voort waarin de grootste gemene delers uit alle projectplannen het uitgangspunt vormen. Dit geeft meer greep op de output en levert tegelijk een basis voor vergelijking met de laatste programmaperiode en een eventuele eindrapportage. Deze vergelijkbaarheid maakt het mogelijk gezamenlijk indicatoren te ontwikkelen waarmee een concrete eerste stap gezet kan worden naar daadwerkelijke impactmeting van sport & OS. Zie bijlage 2 voor het rapportageformulier Leeswijzer Deel 1 van de rapportage gaat van start met een samenvatting van de beleidsnota (hoofdstuk 1) en verschaft in vier schematische overzichten een kernachtig totaalbeeld van de lopende programma s en de tussentijdse resultaten in de 10 landen en 3 fragiele staten van het beleid: 1. Totaaloverzicht VWS-programma s; inhoud en status. 2. Totaaloverzicht VWS-programma s: resultaten. 3. Totaaloverzicht ambassadeprogramma s: inhoud en status. 4. Totaaloverzicht ambassadeprogramma s: resultaten. Deze overzichten geven een totaalbeeld van wat er over de gehele linie gedaan en bereikt is en ze maken het mogelijk alle programma s op dezelfde punten te bekijken en vergelijken. Deel 1 sluit af met een aantal algemene conclusies en aandachtpunten ten aanzien van het totale beleidsprogramma en de uitvoering daarvan. In deel twee van de rapportage komen per land de programmaopzet en de resultaten aan bod. In deze hoofdstukken volgt een meer gedetailleerde beschrijving van de doelen van het betreffende landenprogramma, evenals van de betrokken partijen, uitgevoerde activiteiten en de voorlopige resultaten daarvan. Ook geven de hoofduitvoerders in deze hoofdstukken hun eigen visie op het project. Verspreid in de publicatie staan een achttal portretten van deelnemers aan projecten en enkele lokale programmacoördinatoren. Zij vertellen kort maar krachtig wat het sportprogramma in hun land voor henzelf en hun omgeving betekent. Beleidsplan Kans voor open doel in het kort Het doel van het programma Een kans voor open doel. De kracht van sport in ontwikkelingssamenwerking is om sportontwikkelingsinitiatieven en maatschappelijke processen te versterken in ontwikkelingslanden en fragiele staten waarmee Nederland een bijzondere relatie onderhoudt. Dit zijn de reguliere OS-partnerlanden inclusief de sportlanden waarmee VWS al samenwerkt (Suriname en Zuid-Afrika) en de prioritaire fragiele staten. De achterliggende gedachte is dat overheden en organisaties in ontwikkelingslanden (uiteindelijk) zelf in staat zijn de kracht van sport- en spelprogramma s optimaal en duurzaam te benutten. 16

17 De nota richt zich enerzijds op het versterken van de positie van kwetsbare groepen (vrouwen, gehandicapten en jongeren), onder meer door het inzetten van Nederlandse sportkennis en -kunde. Anderzijds dienen sportprojecten onderdeel te zijn van bredere programma s die zich richten op hiv/ aids-preventie, onderwijs, emancipatie/participatie en conflictpreventie. Ten derde zet het beleid in op publiciteitsgevoelige (top)sportactiviteiten (zoals het WK 2010), waarbij populaire sporters als rolmodel en ambassadeur de publieke aandacht kunnen vestigen op de rol van sport bij ontwikkeling en vredesbevordering. Belangrijk uitgangspunt bij de beleidsuitvoering is de bundeling van krachten. Het tegengaan van versnippering en het versterken van samenwerking tussen betrokken organisaties in Nederland en het Zuiden bevordert efficiëntie, ownership en kwaliteit van de projecten. Andere uitgangspunten dragen gezamenlijk bij aan de duurzaamheid van projecten en verdienen daarom speciale aandacht: meerjarigheid, capaciteitsopbouw bij mensen, organisaties en overheden, lokaal ownership bij de zuidelijke partners en inbedding in lokale structuren. Ten slotte beoogt het beleid ook het draagvlak in Nederland voor sport & OS en voor ontwikkelingssamenwerking in het algemeen te vergroten door de inzet van Nederlandse sport & OS-organisaties. Voor wie Het programma richt zich op de kwetsbare groepen jongeren, meisjes, vrouwen en gehandicapten. Het programma moet al deze doelgroepen in meer of mindere mate bereiken. Waar Voor implementatie van het programma zijn tien prioriteitslanden gekozen waarmee Nederland bilaterale relaties onderhoudt op het gebied van ontwikkelingssamenwerking: Bhutan, Burkina Faso, Guatemala, Indonesië, Kenia, Mozambique, Senegal, Suriname, Zambia, Zuid-Afrika. Daarnaast is via de ambassades nog geld beschikbaar gesteld voor ondersteuning van projecten in drie prioritaire fragiele staten: Burundi, Ramallah (Palestijnse gebiedsdelen) en Soedan. Periode Het beleidskader bestrijkt de periode van 2008 tot en met De financiële middelen uit de beleidsnota zijn zodoende beschikbaar gesteld voor deze vier jaren. Hoe De programma s in de verschillende landen moeten zo worden uitgevoerd dat de ngo s en de diverse betrokken maatschappelijke organisaties meer samenwerken en hun krachten bundelen. Dit wordt bereikt door: een programmatische aanpak (samenhangend, vraaggericht en op basis van ownership), gebaseerd op een contextanalyse die in ieder land is uitgevoerd door NOC*NSF; het betrekken van elkaar aanvullende partijen met diversiteit in uitvoerders en coördinatoren; de inzet van de verschillende Nederlandse en lokale organisaties op elkaar af te stemmen, evenals de inzet via ambassades, die vooral gericht zal zijn op ondersteuning van lokale partners; 17

18 // DEEL 1 Doreen Nabwire, 24 jaar. Mathare, Kenya Volunteer peer educator/counceller under MYSA (Mathare Youth Sports Organization), specialized in the field of HIV/AIDS awareness. Trained trainer by the Dutch Football Federation (KNVB) coaching U-14 girl s teams. What do you think about the sportdevelopment program? The MYSA (supported by KNVB) program is great. Most especially since it s aimed at mobilizing youths and keeping them off the streets. And [providing] sports at the same time with life skills, which in turn helps put the lives of the involved youths straight. It also gives other youths, who are unable to participate in football, a chance to do other activities, like photography, art and drama, working with the community in clean up activities. Do you see concrete change for good or bad? Positive - A big number of youths are empowered. This helps them to lead positive lives despite the difficult backgrounds they come from. They set examples to their followers and help groom other young ones. This could lead to leaders of tomorrow in various fields. 18

19 aan te sluiten bij activiteiten van lokale organisaties en lokaal beleid (lokaal leiderschap, ownership en participatie); deskundigheidsbevordering en kwaliteitsverbetering van het S&O-werkterrein, waarbij het benoemen van proces- en leerdoelen in de vorm van ijkpunten, dan wel een M&E-structuur, een vast onderdeel is van de programma s; naast kennis- en deskundigheidsbevordering gebruik te maken van publiciteitsgevoelige (top) sportactiviteiten, waarbij populaire topsporters als ambassadeur en rolmodel kunnen fungeren. binnen vier jaar moeten er in elk land zichtbare resultaten zijn, of in ieder geval een zichtbare basis voor verdere ontwikkeling. Een initiatief van BZ en VWS Het programma is een gezamenlijk initiatief van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het BZ-deel van het programma is uitgerold via de ambassades in de geselecteerde landen. VWS heeft het uitvoeringstraject ingezet via Nederlandse organisaties die al actief zijn binnen het werkterrein sport & ontwikkelingssamenwerking. Omdat de uitvoerende organisaties nadrukkelijk vanuit samenwerkingsverbanden opereren, kreeg het VWS-programma de titel Sportcoalities aan de slag. Financiering en budget Voor financiering van het beleidskader sport & ontwikkelingssamenwerking is voor de jaren 2008 tot en met 2011 in totaal een budget van circa 16 miljoen euro beschikbaar gesteld. Daarvan was 10 miljoen euro bestemd voor de financiering van het zogenaamde beleidsinstrumentarium voor ambassades en Nederlandse sport & OS-organisaties. Overige fondsen zijn aangewend voor: 1. deskundigheidsbevordering met specifieke aandacht voor projectformuleringen, monitoring en evaluaties van sportprogramma s; 2. bewustwording door het maatschappelijk draagvlak voor sport & OS te bevorderen, aangevuld door profilerende sportprojecten rondom internationale evenementen, zoals het WK 2010 in Zuid-Afrika; 3. actieve betrokkenheid bij de VN Werkgroep Sport voor Ontwikkeling en Vrede. 4. Los van de programma s die vanuit het sportcoalitieprogramma zijn gesubsidieerd is er vanuit VWS al langere tijd een subsidiestroom die voortkomt uit Memorandum of Understandingovereenkomsten met Indonesië, Suriname en Zuid-Afrika. Hiernaast hebben de topsporters Lornah Kiplagat (hardlopen) en Ilonka Elmont (judo) zich pro bono ingezet als Nederlandse ambassadeurs voor sport & OS. Zij hebben zo publieke aandacht gevestigd op de beleidsdoelen. 19

20 // DEEL 1 Totaal overzicht inhoud en status VWS-programma s ( Sportcoalities ) Land Hoofdaannemer Subsidie Besteed Uitputting Voortgang Uitvoerders Bhutan St. Bhutan % 15% Youth development Fund Bhutan, Mark Blankwater, UvU, Mainline (verslaafdenzorg) Burkina Faso NSA % 86% NSA, INJEPS, KNVB, NeVoBo en NHV Guatemala Todos % 60% Change the Game, Caja Ludica, ACJ (YMCA),Peronia Adolescente, Youth Security Program( ICCO), ALO Amsterdam Indonesië Respo % 49% KNVB NSA CALO Zwolle Kenia NSA % 50% KNVB WomenWin Right To Play SOPA (Seeds of Peace Afrika) 20