Beschrijving in beleid meer- en hoogbegaafdheid Datum: September 2015

Transcriptie

1 Comenius Schaakclub Betreft: Beschrijving in beleid meer- en hoogbegaafdheid Datum: September 2015 Bijlage schaken op de Comeniusschool De Comeniusschool heeft een Schaakclub. De kinderen die hieraan mogen deelnemen, krijgen een keer per week 45 minuten les. Waarom is schaken zo belangrijk voor meer- en hoogbegaafde kinderen? Schaken stimuleert de cognitieve, meta-cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen. Schaakles kan heel inspirerend zijn. Naast overdragen van kennis worden inzichten en vaardigheden ontwikkeld. Dat gebeurt het beste via uitdagend, gevarieerd en ontdekkend leren. Daarbij gaat het niet alleen om schaaktechniek maar ook om het ontwikkelen van zelfkennis en zelfmanagement van leerlingen. Bij het onderwijs zijn het stellen van vragen en dialogen belangrijk. De kinderen krijgen zoveel mogelijk de gelegenheid 'co-author of their own upbringing' te zijn (naar Polgar). Gemotiveerde kinderen hebben plezier in waar ze mee bezig zijn, ze leren dan beter en sneller. Daarbij passen gevarieerde lessen, waarin de kinderen actief bezig zijn. Dat schaken een reeks (meta)cognitieve, sociale en emotionele effecten kan hebben, komt doordat het een spel is. Spelen is een beproefde manier van ontdekkend leren. Je onderzoekt, incasseert, zoekt mogelijkheden, gaat uitdagingen aan. Daarbij kun je je eigen denkstijl ontwikkelen. Je onderzoekt mogelijkheden en beperkingen en je weg daarin vinden is precies de essentie van schaken. Dat geldt voor alle kinderen, ook voor hoogbegaafde kinderen. Over de educatieve waarde van schaken is veel geschreven. Door schaakpromotors en wetenschappers. Leerlingen zouden er cognitief, sociaal en emotioneel wel bij varen. Genoemd worden onder meer: Cognitief: Leren onderzoeken (wetenschappelijk denken, hypotheses toetsen), analyseren, studeren, redeneren (inductief en deductief), anticiperen, combineren, plannen maken, alternatieven afwegen, visualiseren, initiatieven nemen, risico's taxeren, experimenteren, beslissingen nemen, heuristieken (vuistregels) toepassen, patronen herkennen, omgaan met paradoxen, verwonderen, problematiseren (vraag achter vraag, is het wel zo), flexibel denken, brainstormen (divergent denken en vervolgens convergent), verifiëren, falsificeren, concentreren, focussen, ruimtelijk denken, intuïtie benutten, ideeën verwoorden, fantasie en verbeeldingskracht gebruiken, originele oplossingen zoeken, creatief denken, geheugen verbeteren en leren efficiënter en effectiever informatie verwerken. Doordat je zelf beslissingen neemt en initiatieven ontplooit, ontwikkel je zelfstandig denken. Sociaal: Door schaken leer je samenwerken, je verplaatsen in een ander en discussiëren. Je ontwikkelt respect voor je tegenstander. Het is een veilige manier om nieuwe mensen te leren kennen en contacten te ontwikkelen: het spel is heel feitelijk, maar je kunt gaandeweg op je eigen manier contacten met tegenstanders en trainingspartners opbouwen. Schaken kan ook ontwikkelen van ambities stimuleren. Het biedt de mogelijkheid om via internet contacten te leggen met mensen over de hele wereld (sites bezoeken, internet schaken). 1

2 Emotioneel: Schaken is bevorderlijk voor je zelfbeeld en zelfmanagement. Het vormt je karakter. Je krijgt succeservaringen doordat je nieuwe dingen leert. Je leert ook omgaan met frustraties (want het is soms moeilijk). Je ontwikkelt persoonlijke eigenschappen als geduld, verantwoordelijkheidsgevoel, incasseringsvermogen, concentreren, doorzettingsvermogen en zelfdiscipline. Je leert relativeren: als je een partij verliest is het 0-1, maar als je drie dingen leert is het 3-0. Je krijgt plezier in onderzoeken en leren. Hoe worden deze schaaklessen concreet vormgegeven op de Comeniusschool? De kinderen die in aanmerking komen voor de schaakklas moeten hiervoor: o gemotiveerd zijn o bereid zijn om er thuis mee aan de slag te gaan o lessen in de groep kunnen missen De leerkracht bepaalt voor welke kinderen dit geldt. De schaakklas duurt drie kwartier. De leerlingen in de schaakklas krijgen les van een schaakdocent In die tijd krijgen de leerlingen les uit de Stappenmethode van Rob Brunia en Cor van Wijgerden. Deze methode wordt aangeraden door KNSB. De kinderen worden ingedeeld in drie niveaus, stap 1, stap 2 en stap 3. De leerlingen leren zo stapsgewijs schaken volgens de regels en afspraken die gelden bij de Koninklijke Nederlandse Schaakbond. Ze leren werken met een schaakklok, nemen deel aan toernooien en proberen ook in de groep regelmatig te schaken. In iedere groep is ook minimaal een schaakbord aanwezig. De leerlingen krijgen vanaf het schooljaar via de school de mogelijkheid om thuis te oefenen met Chessity, een webbased schaakprogramma. Het programma biedt de schaakmeesters de mogelijkheid de prestaties van de leerlingen te kunnen volgen en de leerlingen krijgen direct feedback in het programma. De schaakklas onderhoudt nauwe banden met de schaakclub Zeist. We mogen materiaal zoals de schaaklokken lenen en we doen mee met toernooien die door de schaakclub georganiseerd worden. Instroom in de schaakklas is op ieder moment mogelijk. De opzet van de lessen Schaken is gemakkelijk te leren, maar het is heel moeilijk om goed te spelen. Het spel heeft een enorme rijkheid, zodat het voor elke schaker kind én volwassene voortdurend een nieuwe uitdaging biedt. Schaken is een spel met spannende en leuke elementen maar is eigenlijk nog veel meer dan dat. Schaken is een denksport, kinderen kunnen door regelmatig te schaken hun denkvermogen ontwikkelen. Denk daarbij aan het bedenken en uitvoeren van een strategie, het maken van keuzes, het aanbrengen van focus en het leren om te concentreren. Naarmate het niveau toeneemt komen er ook andere elementen naar voren. Door het spelen met klok (in een team en/of tegen een onbekende tegenstander) is het mogelijk om de druk te vergroten. Door regelmatig te spelen leren kinderen om te gaan met hun spanning, het onder tijdsdruk goede zetten spelen is best moeilijk. Deze vaardigheid kan op latere momenten (examens, werkdruk etc) goed van pas komen. Vooral kinderen die op school minder vaak worden uitgedaagd kunnen hier veel baat bij hebben. Tenslotte biedt het schaken ook de mogelijkheid om te gaan met verliezen, want dat gaat onherroepelijk een keer gebeuren. Op school hebben we veel aandacht voor training. We willen graag dat kinderen die deelnemen vooruitgang boeken. Hoe pakken we dat aan en hoe stimuleren we de kinderen om meer met schaken te oefenen? Opzet van de trainingen De kinderen worden ingedeeld in groepen op speelsterkte en op leeftijd. In de groepen met oudere kinderen (vanaf 9 jaar) gaan we sneller door de stof dan in groepen met jonger kinderen. Oudere 2

3 kinderen leren meestal sneller, dus stoppen we meer lesstof in hun programma. Jonge snelle kinderen voegen we toe aan een oudere groep, om hen uit te dagen mee te gaan in het hogere tempo. De indeling laten we uiteindelijke afhangen van het aantal aanmeldingen en de niveaus. Thuis opgaven maken en oefenen met Chessity Het maken van opgaven is een goede methode om lesstof te verwerken. Dat kan in de les. Maar nog beter (en leuker voor de kinderen) is als we in de les de verwerking van de lesstof in spelvorm (partijtjes of schaakspelletjes) kunnen doen. Voor de meer gevorderde en oudere kinderen is een deel van de les altijd gericht op het doornemen van spelaspecten. Spelvormen en opgaven vullen elkaar goed aan. Maar dit betekent dat we tijdens de les veel minder tijd aan het maken van opgaven zullen besteden. We geven de kinderen daarom huiswerk mee. De hoeveelheid huiswerk hangt af van de leeftijd en het niveau van kinderen. Voor jonge kinderen zal het ongeveer 15 minuten per week vergen, bij oudere kinderen tussen 30 en 40 minuten. Elk kind uit de middenbouwgroepen krijgt van ons 1 of 2 werkboeken. Het zijn de werkboeken van de Stappenmethode, de officiële lesmethode van de Koninklijke Nederlandse Schaakbond (KNSB). Het huiswerk bestaat uit het maken van een aantal bladzijden uit het werkboek. Kinderen die meer willen (het kan heel verslavend werken ) kunnen meer bladzijden maken. Het huiswerk wordt regelmatig nagekeken. Zo kunnen we zien of de kinderen de lesstof hebben begrepen en vooruitgang boeken. Wij verwachten dat de kinderen hun opgavenboekje elke keer meenemen. Nu we met Chessity gaan werken, is het de vraag of in de bovenbouwgroepen met de werkboeken gewerkt gaat worden. Leerlingen die het graag willen, krijgen een werkboek. Met de andere leerlingen uit de bovenbouw wordt voorlopig alleen met Chessity gewerkt. De evaluatie aan het eind van het jaar zal bepalen wat de definitieve werkwijze in de bovenbouw zal zijn. Thuis kunnen de kinderen oefenen in het programma Chessity waarvoor ieder kind een account krijgt. Meer schaken? Behalve dat het leuk is, is veel spelen ook ontzettend belangrijk als een kind beter wil worden. Zoals eigenlijk bij alles is veel doen de sleutel om vorderingen te maken. Schaken hoeft zich uiteraard niet te beperken tot de schooltraining. Er zijn veel meer mogelijkheden: 1. Thuis schaken tegen een familielid of tegen een vriendje of vriendinnetje Als ouder kun je tegen je kind spelen, ook als je kind al beter is (dan moet je wel tegen je verlies kunnen:-)). Ook dan kan je kind zijn vaardigheden oefenen. 2. Organiseren/meedoen aan schaaktoernooien of spelen tegen andere scholen Ieder jaar is er het regionaal schoolschaakkampioenschap. In principe kunnen hier 2/3 teams aan deelnemen. We gaan het komende jaar onderzoeken of we ook eens kunnen deelnemen aan een echt schaaktoernooi of een keertje spelen tegen een andere school. Of dit lukt is onder andere afhankelijk van de mogelijkheid van ouders te helpen. Een haalbare mogelijkheid is wellicht het organiseren van toernooitjes na schooltijd. Ook hierbij is het cruciaal dat ouders een handje helpen 3. Schaken op internet of bij Schaakclub Zeist Er zijn goed mogelijkheden om potjes te schaken op internet. Er zijn diverse sites of (gratis) apps die veel mogelijkheden bieden. Ook is het mogelijk lid te worden bij schaakclub Zeist (op de dinsdagavond wordt daar geschaakt). Wat verwachten we van de kinderen die mee willen doen? Er zijn twee voorwaarden: Ten eerste verwachten we dat de kinderen tijdens de les gemotiveerd zijn en actief meedoen. Ten tweede verwachten we dat kinderen elke week thuis opgaven maken (zie hierboven). Dit is echt belangrijk want we willen graag dat kinderen vooruitgaan. Van ieder kind verwachten we minimaal één 3

4 stap per jaar. Aan het einde van het jaar organiseren we in dat kader een serieus schaakexamen. Op deze wijze kunnen we het jaar in stijl afronden! Mocht het zo zijn dat blijkt dat een kind geen vooruitgang boekt en/of veel negatieve aandacht vraagt tijdens de les dan zal dat kenbaar gemaakt worden. Indien er ondanks signalering en bespreking geen vooruitgang is dan adviseren we om te stoppen. De schaaktrainingen worden verzorgd door Erik Olof en André van Nieuwenhuizen. Zij doen dit vrijwillig. Erik is ook verbonden aan schaakclub Zeist. We organiseren als daar animo voor is, graag een introductieavond voor ouders. Daarbij kunnen we onze ambities delen en onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om samen met ouders activiteiten te organiseren. 4

5 Beste Ouders, Het schaken op de Comeniusschool leeft! Het gevolg is dat de groepen (over)vol zijn en er weinig tot geen ruimte is om in te stromen voor met name jonge kinderen die belangstelling hebben. Het komende jaar zullen een aantal veranderingen plaatsvinden in de schaaktraining op school die wellicht de nodige impact hebben voor uw kind. We leggen hieronder uit hoe de nieuwe opzet eruit komt te zien. Daarna leggen we uit wat dit betekent voor de kinderen die het afgelopen jaar schaaklessen volgden. Nieuwe opzet: twee hoofdgroepen De belangrijkste verandering is dat de kinderen op niveau zullen worden ingedeeld. We verdelen de leerlingen in 2 hoofdgroepen, een groep Beginners en een groep Gevorderden. We blijven gebruik maken van de Stappenmethode in boekvorm en van het online leer- en trainingsprogramma Chessity. Groep Beginners - onder leiding van Erik Olof: De Beginners werken Stap 1 en Stap 2 af die ieder worden afgesloten met een verplicht examen. Een leerling die start in september krijgt in principe voor iedere Stap een schooljaar de tijd. Het examen vindt in mei plaats. De Beginners worden verdeeld over 3 groepjes van ieder maximaal 12 leerlingen: Beginners 1: starten met Stap 1 Beginners 2: bezig met Stap 1 of beginnen met Stap 2 Beginners 3: bezig met Stap 2 Voor de Beginners is het enthousiasmeren, instrueren en begeleiden erg belangrijk. Tegelijkertijd zullen we de kinderen meteen zoveel mogelijk onderlinge partijtjes laten spelen waardoor we de individuele prestaties kunnen vastleggen. Tegelijkertijd houden we de voortgang met de boekjes en de motivatie van de leerling goed in de gaten. We zullen proberen de stand van zaken tijdens de 10 minuten gesprekken met u terug te koppelen. Groep Gevorderden - onder leiding van André van Nieuwenhuizen: Gevorderden 1: leren en trainen met Chessity. Gevorderden 2: leren en trainen met Chessity. De Gevorderden worden verdeeld over 2 groepen van ieder maximaal 15 leerlingen per groep waarbij Gevorderden 2 de sterkste groep zal zijn. Uit deze groep zal voor het jaarlijkse scholenschaakkampioenschap de selectie worden gemaakt. De Gevorderden werken met het online leerprogramma Chessity en zullen vooral op eigen kracht moeten zorgen dat ze op het gewenste niveau komen. Waarbij de leerlingen van Gevorderden 1 wordt gevraagd zo zelfstandig mogelijk te werken met gerichte feedback waardoor ze de meest voorkomende schaakroutines bewust gaan beheersen. De leerlingen van Gevorderden 2 gaan weer een Stap verder de diepte in en zullen nog meer worden uitgedaagd de grenzen van hun kunnen op te zoeken. Uit deze groep zal de jaarlijkse selectie plaatsvinden voor deelname aan het schoolschaak kampioenschap. Een belangrijk uitgangspunt is en blijft dat kinderen naast de les op school, thuis voldoende oefenen (Stappenboekje of Chessity). Mocht het zo zijn dat we inschatten dat het

6 schaakniveau stagneert bijvoorbeeld als gevolg van weinig inzet buiten de schaakles, dan voelen we ons vrij om het kind te verzoeken om (tijdelijk) te stoppen. Zo kan er plek ontstaan voor andere kinderen. Vanaf het schooljaar zullen we daar scherp in zijn. Wat betekent de nieuwe opzet voor de huidige leerlingen? De leerlingen uit de groep van Erik worden opnieuw ingedeeld op niveau. De leerlingen die het afgelopen schooljaar hebben gewerkt aan Stap 1 maar in mei geen examen hebben gedaan zullen vanaf september aan de slag gaan met het afmaken van het Stappenboek en zullen uiterlijk rondom de herfstvakantie examen Stap 1 moeten doen. Als een leerling dit niet wil of kan, dan is er, vanwege de capaciteit, geen andere optie dan te stoppen met schaken. Wij verzoeken u met uw kind te bespreken of het voldoende gemotiveerd is om deze Stap te zetten. Mocht uw kind het examen willen halen, dan krijgt het extra aandacht tijdens de lessen in september. Mocht uw kind geen examen willen doen, dan vragen wij u dit zo spoedig mogelijk door te geven. De leerlingen die zijn geslaagd voor het Stap 1 examen, beginnen in het nieuwe schooljaar met Stap 2. De leerlingen die zijn geslaagd voor het Stap 2 examen, zullen in het nieuwe schooljaar doorstromen naar Gevorderden 1. Voor de groep van André geldt: Door de andere opzet om de schaakgroepen in te delen op niveau, is plaatsing in de gevorderdengroep alleen mogelijk als kinderen Stap2 beheersen. In de overgangssituatie krijgt de groep kinderen ( Stap1 niveau) die het afgelopen jaar met Chessity heeft gewerkt de kans om Stap2 af te maken. Ze krijgen de tijd tot de herfstvakantie. Een paar kinderen die er niet in zijn geslaagd om het Stap2 examen te halen kunnen deze periode gebruiken om alsnog het boekje af te maken. Na de vakantie volgt dan een herindeling van de 2 groepen gevorderden. Voor kinderen die er niet in slagen om het boekje van Stap2 af te ronden is er, vanwege het capaciteitsprobleem, de 3 groepen van Erik zitten vol en André doet maximaal twee groepen, geen andere optie dan al of niet tijdelijk te stoppen. Het schaakexamen is niet langer facultatief maar vanaf dit schooljaar verplicht. We verzoeken u - als u dat nog niet gedaan heeft - om te bespreken of uw kind bereid is om deze stap te zetten en het ons te laten weten wanneer uw kind er vanaf ziet. Mocht u vragen hebben dan kunt u mailen naar: Schaakclub@comeniusschool.info Verder zoeken we ouders die ons behulpzaam willen zijn tijdens de lessen en bij het organiseren van het jaarlijkse schoolschaakkampioenschap. Met vriendelijke groet, Het schaakdocenten team Erik Olof André van Nieuwenhuizen