De zorg kan zó veel beter

Transcriptie

1 De zorg kan zó veel beter elmaat voorlichting afstemming zelfredza oeting bewustwording Therapietrouw

2 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw

3 Woord vooraf Goed gebruik = doelmatige zorg Probeert u zich de gezondheidszorg eens zonder geneesmiddelen voor te stellen. Ondenkbaar, nietwaar? De voortdurende aanvoer van nieuwe medicatie geeft artsen elke keer opnieuw de modernste wapens in handen om ziektes en aandoeningen te bestrijden. Zo hebben we voor steeds meer zorgvragen een passend antwoord paraat. Farmabedrijven hebben als makers en leveranciers van die middelen alle reden om het goede gebruik ervan te bevorderen. Maar ze kunnen dat niet alleen. Op allerlei plekken en op uiteenlopende manieren werken zij met andere partijen in en buiten de zorg samen om patiënten te helpen bij het nauwgezet volgen van de instructies van hun arts. De dokters en de geneesmiddelen kunnen echter nog zó goed zijn, het succes van een behandeling staat of valt bij het juiste en trouwe gebruik van de voorgeschreven medicatie door de patiënten zelf. En daar wringt nogal eens de schoen; verschillende onderzoeken laten zien dat ongeveer de helft (!) van de chronische patiënten de voorgeschreven medicijnen niet, niet volledig of verkeerd inneemt. Een pijnlijke constatering. Zeker in een tijd waarin doelmatigheid het grote speerpunt is in het zorgbeleid, verdient het tegengaan van verkeerd geneesmiddelengebruik ieders aandacht. Eerder in 2012 verscheen onder de titel Patiëntenservice het eerste deel van een brochurereeks met als motto De zorg kan zó veel beter. Daarin hebben we verschillende initiatieven opgenomen van zorgpartijen die hun krachten en kennis hebben gebundeld om patiënten zo goed mogelijk van dienst te zijn. In deze tweede uitgave hebben we van therapietrouw het centrale thema gemaakt. Ik nodig u graag uit uzelf te laten inspireren door de goede ideeën en praktijkvoorbeelden uit dit boekje en om met ons te werken aan een optimaal gebruik van al die mooie middelen. Dr. Michel A. Dutrée, arts algemeen directeur Nefarma

4 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 7 Inhoud Therapietrouw Betere zorg voor hetzelfde (of mínder) geld Inleiding: Betere zorg voor hetzelfde (of mínder) geld 7 Therapietrouw in kaart 8 Opgelucht ademhalen Boehringen Ingelheim, Pfizer, GSK en AstraZeneca richten zich samen met Achmea op voorlichting aan patiënten met astma en COPD. 11 Farmacotherapeutisch Thuisconsult Apothekers gaan in gesprek met ouderen die minimaal vijf geneesmiddelen op een dag gebruiken. Een initiatief van AstraZeneva en BENU apothekers. 17 Pillcoach Een door Janssen ontwikkelde beveiligde applicatie voor HIV-patiënten. 23 MySupport Een zorgprogramma voor MS-patiënten gericht op persoonlijke begeleiding van Merck Serono (onderdeel van Merck B.V.). 29 Mijnpijncoach Huisarts Vos heeft samen met Curavista een online zelfmanagementprogramma ontwikkeld voor mensen met zenuwpijn. 35 Brunchpoli Een prettige omgeving om een injectie te komen halen. Dat is de Brunchpoli, opgericht door Arkin samen met farmaceut Janssen. 41 Richtlijn Check Astma (RCA) & COPD Controle Check (CCC) Voor mensen met astma en COPD heeft GSK samen met de KNMP en SFK een computerprogramma ontwikkeld voor betere zorg. 47 Mijnmedicijncoach Mijnmedicijncoach biedt mensen die chronisch medicijnen gebruiken uitgebreide informatie. Een initiatief van 2Comply en diverse farmaceutische bedrijven. 53 Samen met zorginstellingen een aangename omgeving creëren waar patiënten zonder tegenzin naartoe komen om hun tweewekelijkse injectie te halen. Met de hulp van ICT-bureaus applicaties ontwikkelen die medicijngebruikers herinneren aan hun innamemomenten en herhaalrecepten. Verpleegkundigen instrueren zodat zij weer hun patiënten kunnen ondersteunen. Of een coördinerende rol vervullen in de totstandkoming van vruchtbaar overleg tussen (huis-) artsen en apothekers rond het geneesmiddelengebruik van hun patiënten. Het is zomaar een greep uit de initiatieven die farmaceutische bedrijven als ontwikkelaars van medicijnen ontplooien om bij te dragen aan een optimaal gebruik ervan. Dat is natuurlijk in de eerste plaats in het belang van de patiënt, voor wie de kansen op een goed behandelresultaat groeien naarmate de therapietrouw groter wordt. Maar het is óók in het belang van de samenleving en de schatkist, omdat meer therapietrouw leidt tot betere zorg, terwijl de kosten niet toenemen. Sterker nog: die nemen áf. Immers: de kansen op herhaald doktersbezoek of zelfs ziekenhuisopnamen slinken als patiënten zich beter aan het voorgeschreven gebruik houden. Bovendien kunnen ze vaak sneller weer aan het werk als een behandeling goed aanslaat. Vanzelfsprekend hebben farmabedrijven ook zelf een groot belang. Zij willen niets liever dan dat de middelen die zij tegen aanzienlijke investeringskosten en over lange periodes hebben ontwikkeld een zo groot mogelijk effect sorteren. Dat lukt alleen als artsen de juiste middelen voorschrijven bij de juiste patiënten en als die patiënten trouw zijn in toediening en gebruik. Redenen te over dus voor farmabedrijven om de handen ineen te slaan met andere partijen in en buiten de zorg. Hun verantwoordelijkheid houdt namelijk niet op als een nieuw geneesmiddel eenmaal op de markt is. Wel is het zo dat de hele regie rond voorschrijven, financiering en gebruik van deze middelen dan bij andere partijen ligt, zoals artsen, apothekers, zorgverzekeraars en natuurlijk vooral de patiënten zelf. Vandaar dat de bedrijven in nauwe samenwerking met al die partners in de zorg projecten opzetten om bijvoorbeeld de informatievoorziening te verbeteren, de toediening te vergemakkelijken en de kans op fouten in geneesmiddelengebruik te verkleinen. In deze brochure komen acht van die projecten uitgebreid aan bod. Vanuit verschillende perspectieven, waarbij de voordelen voor de patiënten steeds centraal staan. Zij vertellen hoe ze worden geholpen in hun behandeling. Maar ook huisartsen, apothekers, zorgverzekeraars en andere betrokkenen vertellen wat deze initiatieven bijdragen aan het verbeteren van de zorg en waarom ze brede navolging verdienen. Want zolang de helft van de (met name) chronische patiënten zich blijft bezondigen aan verkeerd of ontrouw gebruik van geneesmiddelen, hebben we in de zorg nog een wereld te winnen.

5 8 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 9 Therapietrouw in kaart TherapietrouwMonitor Percentage therapietrouwe patiënten (2010) Therapietrouw is de mate waarin de patiënt zijn behandeling uitvoert in overeenstemming met de afspraken die hij heeft gemaakt met zijn behandelaar. Definitie in het eindrapport van de kwartiermaker Therapietrouw, in opdracht van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, juni 2008 Om het optimale rendement uit een behandeling te halen, is een hoge therapietrouw van groot belang. Patiënten die hun medicatie op de juiste momenten (blijven) innemen, zullen het meeste baat hebben bij het voorgeschreven medicijn. Op dat punt valt nog heel wat winst te behalen, blijkt bijvoorbeeld uit de TherapietrouwMonitor. Die brengt gegevens in kaart over het gedrag en de ervaringen van (chronische) medicijngebruikers. Opvallend zijn de grote verschillen tussen de uiteenlopende aandoeningen. Zo zijn negen van de tien diabetespatiënten therapietrouw, terwijl bij astmapatiënten en mensen die lijden aan ADHD slechts zes van de tien personen zich aan het voorgeschreven gebruik houden. Verschillen tussen mannen en vrouwen zijn er niet of nauwelijks; wel blijken oudere mensen zich beter aan de voorschriften te houden dan jongeren. Een andere constatering is dat het aantal stoppers groter is onder de nieuwe gebruikers. Dat fenomeen doet zich onafhankelijk van de aandoening voor. Bij astma- en COPD-patiënten stopt zelfs meer dan dertig procent van de nieuwe gebruikers al in het eerste jaar met de medicatie. Astma/COPD Depressie Diabetes 1 Hart- en vaatziekten 2 ADHD Astma/COPD Depressie Diabetes 1 Diabetes 2 Hart- en vaatziekten 3 ADHD nb. betreft orale antidiabetica 2. nb. exacte percentages zijn afhankelijk van geneesmiddelgroepen Percentage stoppers onder nieuwe gebruikers in % De TherapietrouwMonitor is een initiatief van de % Landelijke taakgroep Goed Medicijngebruik. Naast het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werken daarin onder meer koepels van apotheken, zorgverzekeraars, huisartsen, patiënten en innovatieve farmaceutische bedrijven samen. 1. nb. betreft orale antidiabetica 2. nb. betreft orale antidiabetica in combinatie met een cholesterolverlager 3. nb. exacte percentages zijn afhankelijk van geneesmiddelgroepen bron: Monitor Therapietrouw/SFK/Vektis

6 10 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 11 Initiatief: Opgelucht ademhalen Gericht op: patiënten met astma en COPD Bedrijf: Boehringer Ingelheim, Pfizer, GlaxoSmithKline en AstraZeneca in samenwerking met Achmea De zorg kan zó veel beter: voorlichting Het verbeteren van de gezondheid en de kwaliteit van leven van mensen met astma en COPD door hun medicamenteuze therapietrouw te verhogen. Dat is het hoofddoel van het pilotproject Opgelucht Ademhalen. Het project, dat zich zowel richt op zorgverleners als op patiënten, zet in op bewustwording over de aandoening en vaardigheden met betrekking tot goed geneesmiddelengebruik. Kennis is bepalend voor de houding van mensen ten aanzien van hun aandoening en de rol van hun medicatie, en dat vertaalt zich weer in gezonder gedrag. Naast kennis en vaardigheden wordt ook ingezoomd op de rol van zelfmanagement in de zorg en de waarde van goede communicatie tussen de zorgverlener en patiënt. Kennisoverdracht Voorlichting vervult een sleutelrol in het project. De projectgroep organiseert samen met longverpleegkundigen een aantal informatiebijeenkomsten voor patiënten, huisartsen, apothekers, assistenten en praktijkondersteuners om hun kennis en vaardigheden rondom de behandeling van astma en COPD te vergroten. Alle betrokken zorgverleners volgen een informatiebijeenkomst om beter beslagen ten ijs te komen in hun contact met de patiënt. Er is een enorme variatie aan medicatie en inhalatoren en ze hebben allemaal hun eigen toedieningsvorm. Daarom krijgen de zorgverleners een koffer mee Voorlichting vervult een sleutelrol met de meest gangbare inhalatoren en medicijnen, zodat ze patiënten tijdens het spreekuur makkelijk kunnen laten zien hoe ze hulpmiddelen moeten gebruiken. Daarnaast zijn er twee avonden speciaal voor patiënten. Naast kennisoverdracht en de mogelijkheid om vragen te stellen, is er tijdens deze bijeenkomsten veel gelegenheid om uitgebreid te oefenen met de inhalatieapparatuur. De patiënten leren niet alleen van de professionals, maar ook van elkaar. Juist omdat ze allemaal lotgenoten zijn, wisselen ze veel praktische tips uit. Een onderdeel van het project is de zorgknipkaart, een speciaal voor het project ontwikkelde versie van de Zorgstandaard. Op deze kaart kunnen de patiënten afvinken welke stappen ze al hebben gezet en wat ze nog moeten doen. Na zes en twaalf maanden worden de deelnemers uitgenodigd voor een consult om te kijken hoe het er dan met hun gezondheid voor staat.

7 Femmie Bakker Verbetering in het toedienen Ik heb sinds twee jaar last van astma en COPD. Dat zit in de familie: mijn grootmoeder was erg astmatisch, evenals mijn vader, een tante en een zoon. Het uit zich vooral in moeheid en ik moet altijd rustig aan doen als ik begin met bewegen. Daarvoor neem ik elke dag twee pufjes. Een aantal maanden geleden werd ik via de huisarts uitgenodigd mee te doen aan twee patiëntenavonden van Opgelucht Ademhalen. Ik had daar wel interesse in, omdat ik mijn medicatie heel serieus neem. Tijdens de eerste avond gaven verschillende longverpleegkundigen uitleg over de ziekte en de werking van de verschillende medicijnen. Ik ben echt geschrokken toen ik hoorde dat zoveel mensen hun medicijnen niet innemen en dat er zoveel verspild wordt. Veel van wat ik hoorde, wist ik overigens al. De tweede avond vond ik interessanter, omdat het daarbij specifiek ging over het gebruik van de medicijnen. De verpleegkundigen lieten ook echt zien hoe je de inhalatoren moet gebruiken. Dat vond ik heel erg nuttig, want tijdens die demonstratie zag ik duidelijk dat ik dat niet goed deed. Ik heb toen direct een afspraak gemaakt met de praktijkondersteuner voor verdere uitleg. Inmiddels weet ik dat het erg belangrijk is dat ik de inhalator rechtop houd, in plaats van schuin, zoals ik altijd deed. Anders krijg je niet voldoende medicatie binnen en dat heeft een negatief effect op de behandeling, en een risico op terugval. De praktijkondersteuner heeft me dat vast wel uitgelegd toen ik de medicatie ging gebruiken, maar dat is toen niet tot me doorgedrongen, dus ik was blij dat het op die avond nog eens duidelijk werd gedemonstreerd. Veel van wat ik hoorde was een aanvulling op wat ik al wist, maar wat het me in elk geval heeft opgeleverd is een echte verbetering in het toedienen van de medicatie. Ik weet nu zeker dat ik het goed doe!

8 14 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 15 Luchtwegaandoeningen zoals astma en COPD komen in Nederland veel voor. Onjuiste behandeling kan tot veel onnodige gezondheidsschade leiden. Dat is voor ons als zorgverzekeraar een relevant gegeven. Daarom hebben wij het initiatief genomen voor het pilotproject Opgelucht Ademhalen. Dit project is gericht op het ontwikkelen van een aanpak om therapietrouw bij gebruikers van luchtwegmedicatie te verhogen. Dat doen we door het vergroten van kennis over de aandoening en vaardigheden voor goed geneesmiddelengebruik bij zowel patiënten als zorgverleners. Michiel Hinkofer, Beleidsadviseur Achmea divisie Zorg & Gezondheid Samen sterk voor de best mogelijke zorg Dit project stimuleert en faciliteert patiënten en zorgverleners om onderling goede afspraken te maken over de aanpak van de aandoening. Het zet patiënten aan het stuur als het gaat om de kwaliteit van hun eigen leven en maakt ze hier bewust medeverantwoordelijk voor. Dat past helemaal in ons streven om een bijdrage te leveren aan patiëntparticipatie in een duurzaam betaalbaar zorgstelsel van hoge kwaliteit. Luchtwegaandoeningen hebben veel impact op het dagelijks functioneren van patiënten en hun directe omgeving. Een toename van kennis en kunde bevordert gezond gedrag, waardoor onnodige complicaties uitblijven. Tevens vergroot de toename van kennis en kunde de mate waarin patiënten verantwoordelijkheid kunnen én durven nemen voor hun aandoening. Goed geïnformeerde patiënten zijn beter in staat de juiste keuzes in de zorg te maken. En goed ingestelde patiënten zijn langer in staat om zorg dichtbij huis te genieten, ondersteund door zorgverleners in de eerste lijn. Die vertrouwde zorg is niet alleen goed voor de patiënt als zorggebruiker, maar ook voor de patiënt als premiebetaler, aangezien het goedkoper is dan soortgelijke zorg in de tweede lijn. Dat wij als zorgverzekeraar en farmaceuten hierin zo nauw samenwerken, komt omdat we gelijksoortige doelen nastreven. Beide branches maken zich sterk voor de best mogelijk zorg, gericht op een optimale kwaliteit van leven. De trainingen van Opgelucht Ademhalen zijn gebaseerd op de meest recente, relevante richtlijnen en protocollen en waar mogelijk op beschikbare Zorgstandaarden. De standaarden schrijven voor op welke wijze het zorgproces moet worden ingericht en welke inspanning van wie mag worden verwacht. Daarmee creëren we samen toegevoegde waarde voor patiënten met astma en COPD en werken we heel concreet aan een doelmatige en toegankelijke zorg. Boehringer Ingelheim: De patiënt écht centraal Innovatieve geneesmiddelen zijn onmisbaar voor de patiënt. Door de veranderingen in het zorgstelsel wordt het succes van innovaties in toenemende mate bepaald door de samenwerking tussen zorgverleners, zorgverzekeraars en de farmaceutische bedrijfstak. Boehringer Ingelheim ziet haar verantwoordelijkheid breder dan uitsluitend het ontwikkelen van innovatieve geneesmiddelen. Door kennis te delen, knelpunten te analyseren en op het gebied van zorgoptimalisatie passende interventies te ontwikkelen, dragen wij bij aan betere integrale zorg voor chronische patiënten. Als we dit sneller bereiken door samen te werken, dan doen we dat. Opgelucht Ademhalen is een mooi voorbeeld van hoe farmaceuten samen deze extra verantwoordelijkheid invullen. De patiënt echt centraal stellen is een uitdaging maar vooral een uitstekende manier om onze focus te houden op wat ons bindt: het borgen van gezondheidswinst. Medicijnen sorteren het beste effect wanneer ze op het juiste moment, op de juiste manier gebruikt worden. Bij therapieontrouw doet de patiënt zichzelf te kort en bovendien kost het de samenleving veel geld. Verhoging van therapietrouw is dus een belangrijk instrument om de zorg als geheel te verbeteren en doelmatigheid te bevorderen. Dat is waar we ons sterk voor maken in dit project.

9 16 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 17 Initiatief: Farmacotherapeutisch Thuisconsult Gericht op: patiënten met minimaal vijf medicijnen, waaronder bloeddrukverlager of glucoseverlager Bedrijf: AstraZeneca in samenwerking met BENU Apotheken De zorg kan zó veel beter: afstemming Op verschillende plekken in Nederland is vorig jaar proefgedraaid met het Farmacotherapeutisch Thuisconsult. Voor dit programma gaat de apotheker in gesprek met ouderen die minimaal vijf verschillende medicijnen krijgen, waaronder een bloeddrukverlager of een glucoseverlager. Het doel: kijken of het medicijngebruik nog wel in orde is. De apotheker speelt een sleutelrol bij het Farmacotherapeutisch Thuisconsult. Hij selecteert patiënten op basis van leeftijd, medicatie en risicofactoren, op zoek naar signalen die mogelijk aangeven dat zij hun medicijnen niet meer gebruiken zoals ooit bedoeld was. Zeker bij ouderen die gedurende langere tijd verschillende medicijnen slikken, is het een reëel risico dat daar fouten in geslopen zijn. Vervolgens legt de apotheker deze lijst voor aan de huisarts. Als die ook vindt dat er reden is tot zorg, krijgen de patiënten een uitnodiging voor een medicatiebeoordeling. In een persoonlijk gesprek nemen ze dan samen hun medicijngebruik door en wordt bijvoorbeeld de inhalatieapparatuur bekeken op juist gebruik. Mensen krijgen daarbij alle ruimte om te vertellen waar ze tegenaan lopen. Daarbij kunnen allerlei dingen boven tafel komen, variërend van wit uitgeslagen voorzetkamers van de Patiënten meer bewust maken van medicijngebruik inhalatieapparatuur, tot een gebrek aan therapietrouw omdat patiënten niet begrijpen waarvoor het medicijn wordt gebruikt. Zeker bij meervoudig medicijngebruik is samenwerking tussen zorgverleners een belangrijk punt. Indien noodzakelijk wordt de patiënt doorgestuurd naar de huisarts voor een aanvullend consult, extra controles of aanpassing van de medicatie. De gesprekken zorgen ervoor dat patiënten zich meer bewust worden van hun medicijngebruik en een praktisch handvat krijgen om dat beter te managen. Dat vertaalt zich duidelijk in een toename van de therapietrouw.

10 Mijn vrouw en ik zijn allebei slikkers. Ik heb een aantal jaren geleden een hartinfarct gehad, waarna ik gedotterd ben. Daarna voelde ik me weer helemaal gezond, maar ik moet nog wel steeds vijf soorten pillen gebruiken. Aangezien ik zelf apotheker ben geweest, weet ik precies waar ze voor nodig zijn en dat ik weer last van mijn hart krijg als is ze niet gebruik. Dus eet ik ze braaf op. Maar ik weet ook dat veel mensen moeite hebben met het innemen van hun medicijnen. Vaak worden ze niet eens afgehaald. Dat is niet alleen slecht uit oogpunt van gezondheid, maar ook financieel: het is een ongelofelijke verspilling. Als je ziet wat er in de afvalton terechtkomt Dat is echt schrikbarend. doorgenomen, van werking en bijwerkingen tot een juist gebruik. Gezien mijn achtergrond had ik dat niet echt nodig, maar ik kan me voorstellen dat zo n gesprek voor heel veel mensen enorm nuttig is, juist omdat er veel wordt gerommeld met medicijnen. Het is heel belangrijk dat medicijnen die worden voorgeschreven ook echt gebruikt worden, en daar draagt het thuisconsult zeker aan bij doordat het mensen inzicht geeft in de noodzaak van hun medicatie. Bovendien krijg je in zo n gesprek fouten in de medicatie boven tafel, zoals overbehandeling of verkeerd gebruik van medicijnen. Vroeger kwam je als apotheker dergelijke zaken alleen bij toeval op het spoor, maar tegenwoordig zitten ze er bovenop. Dirk Jansen, chronisch medicijngebruiker Persoonlijke zorg is een kostbaar gegeven Daarom vind ik het Farmacotherapeutisch Thuisconsult een mooi project. In een gesprek bij mij thuis heb ik samen met apotheker Paul Jansema alle aspecten van medicatie Ook het persoonlijke contact is een belangrijk pluspunt van het thuisconsult. Ik ben nog opgeleid als chemisch analist, maar tegenwoordig is het vak meer patiëntgericht en dat is een goede zaak. Thuisbezoek is tijdrovend en die tijd moet natuurlijk wel betaald worden, maar het heeft absoluut meerwaarde, omdat het patiënten duidelijk maakt dat met hen meegedacht wordt en dat er echt aandacht aan hen wordt geschonken. Die persoonlijke zorg is juist in deze tijd een kostbaar gegeven.

11 20 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 21 Het Farmacotherapeutisch Thuisconsult is een mooi project omdat het een oplossing biedt voor een serieus probleem bij een groep die vaak moeite heeft met therapietrouw vanwege de vele medicijnen. Hoe meer medicijnen mensen innemen, hoe groter de kans op vergissingen en op een ongewenste wisselwerking tussen de verschillende medicijnen. Dat brengt serieuze risico s met zich mee voor de gezondheid. Als mensen lang achter elkaar verschillende medicijnen slikken, bestaat bovendien het risico dat de medicatie op een gegeven moment niet meer aansluit bij de actuele situatie. Het kan bijvoorbeeld zijn dat mensen steeds een herhaalrecept krijgen, terwijl hun labwaarden inmiddels zodanig veranderd zijn dat een andere dosering nodig is. Of mensen gebruiken medicijnen al zo lang dat ze niet meer weten waarvoor. Dan kan het lastig zijn om je aan het behandelschema te houden. Paul Jansema, Lloyds Apotheken in Hoogeveen Periodieke sanering AstraZeneca: Bijdragen aan een effectieve behandeling Wij streven als farmaceut naar een goed gebruik van geneesmiddelen. Medicijnen moeten zo ingezet worden dat ze ook echt verschil maken. Dat is waar wij voor staan. Daarom is onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nauw verweven met de algemene bedrijfsvoering. Er is ons alles aan gelegen om te zorgen dat patiënten hun medicatie op de juiste manier innemen. Dat is nogal eens een probleem, zeker bij ouderen die gedurende langere tijd verschillende soorten medicijnen gebruiken. Het Farmacotherapeutisch Thuisconsult is een nuttig instrument om de therapietrouw van deze groep te verbeteren, omdat er in een persoonlijk gesprek gekeken wordt naar zaken als dosering, de interactie tussen medicijnen en de uitkomsten van de behandeling. Het gaat er uiteindelijk om dat de behandeling effect heeft en dit project helpt om de dingen die het goede medicijngebruik verhinderen, uit de weg te ruimen. Dat is iets waar wij graag onze steun aan verlenen. Met medicijnen die op een goede, rationele manier worden ingezet, kunnen we mensen uit het ziekenhuis houden. Dat is goed voor de patiënten, het kan de kostenexplosie in de zorg beteugelen en dat is uiteindelijk ook goed voor ons. Het Farmacotherapeutisch Thuisconsult is erop gericht om dat soort dingen op het spoor te komen. Het is een soort periodieke sanering waarbij we samen met de patiënt kritisch naar het medicijngebruik kijken en dat, waar nodig, aanpassen. De grote winst van dit programma is wat mij betreft dat patiënten bewuster met hun medicijngebruik omgaan, doordat we heel gericht kijken wat ze gebruiken en ze er echt bij betrekken. Het ligt voor de hand dat dat een positieve uitwerking heeft op hun therapietrouw, dus als apotheker ben ik daar zeer enthousiast over. Wel vind ik het jammer dat het thuisbezoek in de nieuwe opzet is ingeruild voor een telefoongesprek of een bezoek in de apotheek, want een blik in het medicijnkastje bij mensen thuis geeft veel inzicht in hoe ze met hun medicijnen omgaan, en dat is met het oog op therapietrouw bijzonder waardevol.

12 22 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 23 Initiatief: Pillcoach Gericht op: HIV-patiënten Bedrijf: Janssen Zie ook: De zorg kan zó veel beter: regelmaat De Pillcoach is een digitale service voor artsen en verpleegkundigen om de therapietrouw bij de behandeling van HIV te bevorderen. Therapietrouw is een essentieel onderdeel in de behandeling van een aandoening. Dat geldt in het bijzonder voor de behandeling van HIV, omdat het HIVvirus bij onjuiste of onregelmatige inname van medicatie snel muteert, waardoor resistentie tegen de behandeling ontstaat. Maar het correct en tijdig innemen van antivirale therapie bij HIV is niet eenvoudig. Meestal gaat het om therapieën waarbij de patiënt meerdere keren per dag verschillende tabletten in moet nemen. Het moment en de wijze van inname luisteren zeer nauw, maar door belastende bijwerkingen en het feit dat patiënten zich vaak niet ziek voelen, is de drempel hoog om consequent de medicijnen in te nemen. Aangezien leven met HIV en de behandeling erg belastend is, is het begrijpelijk dat therapietrouw soms moeilijk vol te houden is. Met alle risico s van dien. Overzichtelijk Vandaar dat Janssen de Pillcoach in het leven heeft geroepen. Deze service bestaat uit een beveiligde webbased applicatie die twee dingen doet. Ten eerste biedt de service een overzichtelijke weergave van de medicijnen die dagelijks moeten worden ingenomen. Aangegeven wordt wanneer Hulp bij de behandeling en hoe de medicijnen ingenomen dienen te worden. Deze informatie kan desgewenst op een hard plastic kaartje worden afgedrukt. Ten tweede krijgt de patiënt een herinnering per sms of voor de innamemomenten en volgende afspraken. In de tweede fase wordt de service uitgebreid met een speciale Pillcoach-app voor smartphones. Deze app maakt het HIV-patiënten mogelijk om aan te geven of de medicijnen daadwerkelijk zijn ingenomen en die informatie terug te koppelen naar de behandelaar. Dit zal de therapietrouw nog verder verhogen. De Pillcoach is in het najaar van 2011 geïntroduceerd en wordt inmiddels in bijna alle HIV-centra in Nederland en België gebruikt.

13 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 25 Sandra de Wit, patiënt Het is net alsof je een afspraak hebt met het sms-je Sinds ik HIV heb, is mijn leven drastisch veranderd. Ik heb veel in het ziekenhuis gelegen en ben heel vaak ziek geweest: de ziekte van Pfeiffer, longontsteking, chronische bronchitis - allemaal gevolgen van de verzwakking van het immuunsysteem. Gelukkig gaat het de laatste tijd een stuk beter. Ik ben redelijk stabiel. Het enige waar ik nog serieus last van heb, is een constante vermoeidheid als gevolg van de medicijnen. Ik ben er inmiddels niet meer elke dag mee bezig, maar de ziekte brengt wel veel beperkingen met zich mee. Omdat ik al zo lang ziek ben, is het voor mij helaas niet mogelijk om 1 pil per dag te slikken. Ik heb tien pillen per dag nodig die ik tweemaal daags in moet nemen, met een tussentijd van twaalf uur. Die innametijd luistert nauw, want als ik ze niet op tijd inneem, raak ik ontregeld en loop ik kans op resistentie. Dat is een serieus probleem, want omdat ik al zo lang medicijnen gebruik, zijn de mogelijkheden om te switchen van medicijnen inmiddels zeer beperkt. Het is voor mij dus van groot belang dat ik die pillen op tijd inneem. Dat is best lastig. Ten eerste moet ik er s avonds echt voor wakker blijven, terwijl ik vaak doodmoe ben. Ten tweede denk ik er soms niet aan. Zeker als er iets onverwachts gebeurt waardoor mijn routine doorbroken wordt, bijvoorbeeld doordat er plotseling bezoek voor de deur staat of de kat ziek is, loop ik echt het risico om het te vergeten. Daarom ben ik erg blij met de Pillcoach. Ik krijg sinds een paar maanden tweemaal daags een herinnering voor mijn medicijnen. Dat helpt mij om te onthouden wanneer ik ze in moet nemen en het dan ook echt te doen. Het is net alsof je een afspraak hebt met het sms-je! Een app waarmee je kunt aangeven dat je je medicijnen ook echt ingenomen hebt, lijkt me best handig. Als je elke dag medicijnen slikt, is het namelijk soms best lastig om je te herinneren of je ze die dag al ingenomen hebt. Soms twijfel ik echt. Dan zou het heel handig zijn als ik dat op de telefoon kon controleren. Maar dan zou ik wel de keuze willen hebben om die optie zelf uit en aan te zetten. Als je er even geen zin in hebt, moet dat ook kunnen! Om privacyredenen is de naam van Sandra de Wit gefingeerd

14 26 De zorg kan zó veel beter Therapietrouw De zorg kan zó veel beter Therapietrouw 27 Het comfort rondom de medicatie is enorm verbeterd. In plaats van de vijftien pillen die mensen vroeger moesten slikken, hebben ze er nu nog maar vier of vijf, of in het beste geval een. Maar dan is het ook wel cruciaal dat je die inneemt en dat dat op tijd gebeurt. Het is een hele klus om dat elke dag trouw te doen. De Pillcoach is net het steuntje in de rug dat mensen nodig hebben. Dat blijkt ook uit de vele enthousiaste reacties van gebruikers. De Pillcoach is tot stand gekomen in nauw overleg tussen de farmaceutische industrie en mensen uit de praktijk. Door die aanpak is een service ontstaan die goed bruikbaar is tijdens de consulten. Er was echt behoefte aan een eigentijdse, digitale tool ter bevordering van de therapietrouw. De Pillcoach is een praktisch instrument dat echt op de patiënt is toegesneden. Het programma is zeer gebruiksvriendelijk en biedt heel veel mogelijkheden om patiënten te informeren en die informatie te visualiseren. Voor ons als hulpverleners is het een handige service, omdat alle benodigde informatie in één programma zit. Ik heb de website tijdens een consult standaard openstaan, zodat mensen mee kunnen kijken. Daarnaast zijn er diverse manieren om de patiënt eraan te herinneren dat hij medicijnen moet innemen. Zo kunnen we de richtlijnen voor de medicatie uitprinten of afdrukken op een plastic kaartje in het formaat van een bankpas en meegeven aan de patiënt bij wijze van reminder. Ook de herinneringsservice via sms voor het innemen van medicijnen of een afspraak is nuttig. Het aantal patiënten dat niet op komt dagen bij een afspraak is in deze doelgroep best groot, en de Pillcoach brengt dat aantal flink omlaag. Ik kijk ook uit naar de introductie van de app waarmee gebruikers kunnen aangeven of ze hun medicatie ook Marjolein Heitmuller, HIV-consulent MC Zuiderzee en Pillcoach-expert Echt toegesneden op de patiënt daadwerkelijk ingenomen hebben. Dat is een waardevolle aanvulling. Enorme investering Dat een bedrijf hierin investeert, vind ik heel bijzonder, juist omdat het niet hoeft. De service is niet herkenbaar terug te voeren, terwijl het wel een enorme investering is. Dat je je als farmaceutisch bedrijf, in dit geval Janssen, dan niet beperkt tot het maken van medicijnen, maar een stapje verder wilt gaan en echt meedenkt met de gebruikers, daar heb ik enorm veel waardering voor. Janssen: Digitale service verhoogt therapietrouw Nieuwe, verbeterde behandelmethoden hebben er in de afgelopen tien jaar toe geleid dat infectie met HIV is veranderd van een diagnose met een zekere dood tot gevolg, in een chronische aandoening. De grootste uitdaging binnen de behandeling van HIV is niet langer alleen het ontwikkelen en op de markt brengen van effectievere HIV-therapieën, maar vooral ook het verbeteren van therapietrouw bij patiënten. De Pillcoach past prima in dat streven. Ons doel is de behandeling van diverse ziektebeelden, waaronder infectieziekten, in brede zin te ondersteunen. Dat doen we door het ontwikkelen en maken van innovatieve geneesmiddelen en zorgen dat deze beschikbaar zijn voor artsen en patiënten wereldwijd. Maar ook door services aan te bieden die voor en door verschillende doelgroepen ingezet kunnen worden om de patiëntenzorg te verbeteren. Vanuit dat perspectief is de Pillcoach ontwikkeld. Dat is gebeurd in nauwe samenwerking met artsen en verpleegkundigen. Vandaar dat de tool goed aansluit op de praktijk.