Gezondheidsnota Ouder-Amstel Nota lokaal gezondheidsbeleid

Transcriptie

1 Gezondheidsnota Ouder-Amstel Nota lokaal gezondheidsbeleid November

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Waarom een gezondheidsnota? Belang van gezondheid Wettelijk kader Regionale samenwerking Integraal lokaal beleid Zo gezond is Ouder-Amstel Lokale gezondheidsthema s Gezondheidsthema Bewegen Gezondheidsthema Overgewicht en diabetes Gezondheidsthema Schadelijk alcoholgebruik Samenvattend overzicht van activiteiten Lokale zorginfrastructuur Eerstelijns gezondheidszorg Leefomgeving en milieu AED en EHBO Financiële paragraaf...24 Bijlage 1. Zo gezond is Ouder-Amstel, gezondheidsmonitor 2010, GGD Amsterdam Bijlage 2. Rijksgezondheidsbeleid 2

3 1 Inleiding Voor u ligt de beleidsnota lokaal gezondheidsbeleid Ouder-Amstel De nota geeft antwoord op de vraag wat de gemeente de komende jaren gaat doen aan gezondheidsbeleid. Goede gezondheid loont Een goede gezondheid levert veel op. Gezonde mensen hebben in het algemeen een betere kwaliteit van leven, kunnen beter voor zichzelf zorgen en doen minder een beroep op de zorg. Ook kunnen gezonde mensen langer en beter participeren in de maatschappij. Investeren in gezondheid loont dus. Zo gezond is Ouder-Amstel Het gaat goed met de gezondheid van veel inwoners van Ouder-Amstel. Dat blijkt uit de resultaten van de gezondheidsmonitor 2010, het gezondheidsonderzoek dat de GGD Amsterdam in opdracht van de regiogemeenten heeft uitgevoerd onder inwoners van 19 jaar en ouder in de regio Amstelland. De meeste inwoners van onze gemeente voelen zich gezond, er wordt minder gerookt dan landelijk en meer bewogen dan in de andere regiogemeenten. Ondanks dat het goed gaat, kan het altijd beter. Ernstig overgewicht (obesitas) komt vaker voor dan een aantal jaar geleden en er wordt meer gedronken dan in de rest van de regio. Het aantal mensen met psychosociale problemen is de laatste jaren niet verminderd. Afbakening Gezondheidsbeleid is integraal beleid. Gezondheidsbeleid heeft een directe relatie met andere beleidsterreinen zoals de Wmo, jeugd, sport, sociale zaken. Eerder dit jaar zijn de beleidsnota Jeugd en het Wmo-beleidsplan door de gemeenteraad vastgesteld. In deze beleidsnota s zijn een aantal onderwerpen beschreven en beleidsdoelen geformuleerd waar een directe relatie bestaat met gezondheid van respectievelijk jongeren en ouderen en kwetsbare burgers. Voorliggende lokale gezondheidsnota richt zich daarom voornamelijk op de leeftijdsgroep volwassenen van 19 jaar en ouder. Vanwege de economische situatie en de voor Ouder-Amstel voorgenomen bezuinigingen, zal er een focus zijn op een beperkt aantal lokale gezondheidsthema s. Aansluitend bij de landelijke speerpunten zal Ouder-Amstel inzetten op bewegen, overgewicht en diabetes en alcoholgebruik. Totstandkoming nota De Gezondheidsnota Ouder-Amstel is tot stand gekomen met inbreng van diverse partijen. De inwoners van Ouder-Amstel komen aan het woord via de in 2010 uitgevoerde gezondheidsmonitor. De resultaten en aanbevelingen uit de gezondheidsmonitor vormen een belangrijke basis voor het lokale gezondheidsbeleid. Voorts zijn de lokale en regionale zorg- en welzijnspartijen nadrukkelijk betrokken bij het ontwikkelen van een visie op het lokale gezondheidsbeleid. Daarvoor is in april van dit jaar een expertmeeting georganiseerd. De bijeenkomst was druk bezocht door professionals werkzaam in Ouderkerk aan de Amstel en in Duivendrecht. Aanwezig waren huisartsen, fysiotherapeuten, maatschappelijk werk, diëtiek, wijkverpleging, de welzijnsinstelling Coherente, het CJG/Wmo-loket, Vita Welzijn en Advies, thuiszorg Amstelring en de GGD Amsterdam. Al deze partijen hebben waardevolle inbreng geleverd. Tevens is een ronde tafel gesprek georganiseerd, waar de fractiespecialisten van de gemeenteraadsfracties hun inbreng hebben gegeven. En tot slot is in een vergadering van de Wmo/Wwb-adviesraad van gedachten gewisseld over het voorgenomen gezondheidsbeleid. 3

4 2 Waarom een gezondheidsnota? 2.1 Belang van gezondheid Een goede gezondheid is van belang voor het eigen welbevinden maar is ook van belang voor volwaardige deelname aan de samenleving. Gezonde mensen voelen zich beter en kunnen beter voor zichzelf zorgen. Ook kunnen ze langer en beter participeren in de maatschappij, of het nu op de arbeidsmarkt is of als vrijwilliger. De verantwoordelijkheid voor de eigen gezondheid en de keuze voor een gezonde leefstijl ligt in eerste instantie bij mensen zelf. De overheid kan de voorwaarden scheppen en mensen ondersteunen bij het maken van gezonde keuzes. Gezondheidsbeleid krijgt steeds meer aandacht op de politieke agenda, maar ook in het publieke debat. Preventie, leefstijl en (on)gezond gedrag zijn onderwerpen die daarin een belangrijke plaats innemen. Preventief beleid en aandacht voor het bevorderen van een gezonde leefstijl en gedrag is bij uitstek een taak voor de gemeente die als lokale overheid het dichtst bij de burgers staat. 2.2 Wettelijk kader De Wet publieke gezondheid (Wpg) vormt het belangrijkste wettelijke kader. Gemeenten hebben op basis van de Wet publieke gezondheid de verplichting om elke vier jaar een nota gezondheidsbeleid op te stellen. In de gewijzigde Wet publieke gezondheid (Wpg) is een preventiecyclus verankerd, waarin de wisselwerking tussen rijk en gemeenten centraal staat en vormvoorschriften worden gesteld aan de nota gemeentelijk gezondheidsbeleid. Zo dienen de gemeenten bij het opstellen van hun gezondheidsbeleid rekening te houden met de vastgestelde prioriteiten van het landelijk gezondheidsbeleid. De landelijke nota Gezondheid dichtbij is in mei 2011 vastgesteld. De vijf landelijke prioriteiten van gezondheidsbeleid blijven gehandhaafd: schadelijk alcoholgebruik, roken, overgewicht, depressie en diabetes. Nieuw in de landelijke nota is het nadrukkelijke accent op bewegen. 1 Voorafgaand aan de opstelling van de nota gemeentelijke gezondheidsbeleid, dient de gemeente elke vier jaar op landelijk gelijkvormige wijze gegevens te verzamelen en te analyseren over de gezondheidssituatie van de inwoners. In het najaar van 2010 heeft de GGD Amsterdam voor de Amstelland gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn een groot gezondheidsonderzoek uitgevoerd, de gezondheidsmonitor Op grond van de Wpg is de publieke gezondheidszorg een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeenten en het Rijk. Publieke gezondheidszorg heeft tot doel de gezondheid van burgers te bevorderen en beschermen. Voorbeelden van publieke gezondheidszorg taken zijn het opsporen en behandelen van infectieziekten (vaccinatieprogramma s en SOA-poli), het bevorderen van een gezonde ontwikkeling van de jeugd door de jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau, schoolarts) het bewaken van een gezonde leefomgeving (luchtkwaliteit, geluidhinder). Voor de uitvoering van de taken publieke gezondheidszorg is de gemeente wettelijk verplicht een gemeentelijke gezondheidsdienst in stand te houden. De GGD Amsterdam is voor Ouder-Amstel en de gemeenten in de regio Amstelland, verenigd in de Gemeenschappelijke Regeling Openbare Gezondheidszorg Amstelland, de uitvoeringsorganisatie van de publieke gezondheidstaken. 1 Zie ook bijlage 2. Rijksgezondheidsbeleid 4

5 Veel gezondheidstaken liggen wettelijk vast. Zo zijn de taken jeugdgezondheidszorg (basistakenpakket) en de taken infectieziekten bestrijding vast omschreven en laat de Wet publieke gezondheid daarbij weinig ruimte voor eigen beleid. Het bestaande gemeentelijke budget voor gezondheidszorg wordt vooral besteed aan de wettelijk verplichte basistaken die door de GGD worden uitgevoerd. De beleidsvrijheid van gemeenten kan tot uiting komen op het gebied van de algemene bevorderingstaken en op het gebied van de nieuwe taak ouderengezondheidszorg. Het rijk stelt kaders voor deze taken, maar gemeenten hebben bij de invulling iets meer ruimte voor eigen keuzes. 2.3 Regionale samenwerking GR OGZ Amstelland De gemeente Ouder-Amstel werkt samen met de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen en Uithoorn in de Gemeenschappelijke Regeling Openbare gezondheidszorg Amstelland (GR OGZ Amstelland). De GR OGZ Amstelland laat de wettelijke basistaken publieke gezondheid binnen de gemeenten uitvoeren door de GGD Amsterdam. Zie kader. Wettelijke taken publieke gezondheid die de GGD uitvoert: Jeugdgezondheidszorg (JGZ) voor 0-19 jarigen: consultatiebureau, schoolarts, vaccinaties en screening, signalering en voorlichting over gezondheid en opvoeding Bestrijding infectieziekten: voorlichting, onderzoek en behandeling van bijv. tbc, soa-aids; wetenschappelijk onderzoek Technische hygiënezorg bij instellingen, bedrijven en ondernemers (legionella) Inspecties Kinderopvang: toezichthoudende taak op kinderdagverblijven, buitenschoolse opvang, gastouderbureaus, gastouders en peuterspeelzalen Milieu en gezondheid: lucht, bodem, geluid, hitte, binnenmilieu: voorlichting en advies, signaleren en behandelen meldingen, onderzoek OGGZ: Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (Vangnet en Advies, crisisdienst) Epidemiologie: onderzoek en gezondheidsmonitoren Lijkschouwing Gezondheidsbevordering preventieve projecten (bijvoorbeeld gezonde school, preventie alcohol op de basisscholen) Het algemeen bestuur van de gemeenschappelijke regeling beslist over het gezamenlijk wettelijk takenpakket dat bij de GGD wordt afgenomen en tegen welke prijs dat aan de deelnemende gemeenten geleverd wordt. De kosten worden in principe over de gemeenten verdeeld op basis van het aantal inwoners. Het aandeel van de gemeente Ouder-Amstel bedraagt circa 8,5% van het totaal van de GR OGZ Amstelland. Vorming nieuwe GR De huidige gemeenschappelijke regeling (GR) moet gaan veranderen. Volgens een wetswijziging van de Wet publieke gezondheid moeten landelijk alle GGD regio s gaan samenvallen met de Veiligheidsregio s. Doel hiervan is een bestuurlijke en operationele eenheid te creëren voor de bestrijding van een (infectieziekte) crisis. Als gevolg van deze wetswijziging moet een nieuwe gemeenschappelijke regeling worden gevormd waarbij de gemeenten uit de GR OGZ Amstelland (Aalsmeer, Amstelveen, Ouder-Amstel en Uithoorn) samen met de gemeente Amsterdam en de gemeente Diemen deel moeten gaan uitmaken van één nieuwe gemeenschappelijke regeling. Het streven is om op 1 januari 2013 aan de wet te voldoen. 5

6 Regionaal en lokaal gezondheidsbeleid In regionaal verband hebben de Amstelland gemeenten gesproken over het ontwikkelen van regionaal gezondheidsbeleid. Wat betreft de gezondheid van de inwoners zijn er niet echt grote verschillen tussen de Amstelland gemeenten. Ook onderschrijven alle vier de Amstelland gemeenten het belang van de landelijke speerpunten voor gezondheidsbeleid. Dat maakt het mogelijk om gezamenlijk uniform regionaal beleid te voeren. Binnen de GR OGZ Amstelland is afgesproken om na vaststelling van de lokale nota s, te bekijken waar meerwaarde voor regionale samenwerking aanwezig is. 2.4 Integraal lokaal beleid Werken aan gezondheid behoeft een integrale aanpak. Lokaal gezondheidsbeleid is breder dan alleen volksgezondheid. Beleidsvelden die in meer of mindere mate te maken hebben met gezondheid zijn het Wmo-beleid, jeugd en jongerenbeleid, sportbeleid, horecabeleid, sociale dienstverlening en minimabeleid, ruimtelijke ordening en milieubeleid. Voor gemeenten is het mogelijk voorwaarden te scheppen voor een gezonde leefstijl door bijvoorbeeld faciliteiten te creëren op het terrein van sport en recreatie. Ook kan de gemeente aandacht geven aan de gezondheid van mensen met een minimuminkomen, omdat er een nauw verband bestaat tussen gezondheid en inkomen. En door te zorgen voor een groene woonomgeving wordt tegelijkertijd gezorgd voor meer welbevinden onder de inwoners. Jeugd Jeugd heeft de toekomst en investeren in jeugd is van belang. Een gezonde leefstijl die in de jonge jaren is aangeleerd, biedt meer perspectief voor de toekomst. Het vroeg signaleren van risico s of problemen maakt dat lichte hulp vaak voldoende is en zware zorg voorkomen kan worden. De gemeente wil daarom nadrukkelijk aandacht blijven geven aan de jeugd. Dat gebeurt via het gemeentelijk jeugdbeleid. De jeugdgezondheidszorg (JGZ) is een belangrijke partij die in combinatie met de overige partners van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) kinderen en hun ouders kan ondersteunen bij het gezond opgroeien. De JGZ (consultatiebureau, schoolarts) volgt systematisch de groei en ontwikkeling van kinderen vanaf de geboorte en signaleert vroegtijdig risico s op zowel lichamelijke als psychische problemen. Ook heeft de JGZ aandacht voor de leefsituatie en gezonde leefstijl van het kind en let op opvoedingsproblemen en kindermishandeling. De CJG partners, waaronder de JGZ, werken samen met de overige hulpverleners in de jeugdsector. Voor kinderen en gezinnen die dit nodig hebben kan het CJG ondersteuning en hulp inzetten. Ouderen en kwetsbaren De Wet publieke gezondheid (Wpg) en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hangen nauw met elkaar samen. Mensen die deelnemen aan de maatschappij voelen zich over het algemeen gezonder dan mensen die niet (kunnen) participeren. Andersom maakt een goede gezondheid deelname aan de maatschappij mogelijk en kunnen gezondheidsproblemen leiden tot participatieproblemen. Onderdelen van de aanpak en de financiering van enkele gezondheidsvraagstukken (bijvoorbeeld openbare geestelijke gezondheidszorg, ouderengezondheidszorg), maar ook doelgroepenbeleid (kwetsbare burgers, ouderen) worden zowel binnen de Wpg als de Wmo uitgevoerd. Door initiatieven vanuit beide wetten te verbinden, ontstaan er kansen voor gemeenten om te komen tot een samenhangend integraal gemeentelijk aanbod. 6

7 3 Zo gezond is Ouder-Amstel De inwoners van Ouder-Amstel zijn gezond maar het kan nog beter. Dat is de conclusie die getrokken kan worden uit de uitkomsten van de gezondheidsmonitor. Aan de hand van de onderzoeksresultaten van de gezondheidsmonitor zoals die door de GGD Amsterdam beschreven zijn in de factsheet voor onze gemeente: Zo gezond is Ouder- Amstel, gezondheidsmonitor , wordt in dit hoofdstuk een beeld geschetst van de gezondheid van de inwoners. De factsheet Zo gezond is Ouder-Amstel, is integraal opgenomen in bijlage 1. Gezondheidsmonitor Eens in de vier jaar wordt op landelijk gelijkvormige wijze onderzoek gedaan naar de gezondheid van de bevolking door middel van een grootschalig gezondheidsonderzoek, de zogenoemde gezondheidsmonitor. De GGD Amsterdam heeft in het najaar van 2010 de gezondheidsmonitor uitgevoerd onder de inwoners van 19 jaar en ouder in de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn. Via een enquête die via post of internet kon worden ingestuurd, is aan de inwoners gevraagd naar hun leefgewoonten, gezondheidsproblemen en gebruik van voorzieningen. De resultaten van de gezondheidsmonitor zijn gepresenteerd in een factsheet per gemeente en in een regionaal tabellenboek. 3 Elke factsheet beschrijft voor een aantal thema s de gezondheid van de inwoners en beschrijft hoe de gemeente scoort in vergelijking met de andere regiogemeenten en in vergelijking met de gezondheidsonderzoeken uit 2006 en In totaal deden inwoners mee aan het onderzoek, waarvan 688 uit Ouder-Amstel. Uit Duivendrecht deden 240 inwoners mee en uit Ouderkerk aan de Amstel 448. Bevolkingskenmerken De bevolking van Ouder-Amstel kenmerkt zich door meer hoger opgeleiden, meer inwoners met een betaalde werkkring, minder arbeidsongeschikten en minder mensen die moeite hebben met rondkomen dan in regio Amstelland als geheel. Verder wonen in Ouder-Amstel minder niet-westerse allochtonen dan gemiddeld in de regio en in Nederland. Ervaren gezondheid Inwoners van Ouder-Amstel zijn positief over hun eigen gezondheid. Van de volwassenen vindt 87% de eigen gezondheid uitstekend of (zeer) goed. Opleidingsniveau, burgerlijke staat en inkomen spelen een rol bij ervaren gezondheid of gezondheidsbeleving. Laagopgeleiden, mensen die gescheiden of verweduwd zijn, mensen die werkloos zijn en/of moeite hebben met rondkomen, voelen zich vaker ongezond. Eén op de acht inwoners (13%) van Ouder Amstel ervaart de eigen gezondheid als matig of slecht. Dit hangt sterk samen met leeftijd: van de jarigen ervaart slechts 2% de eigen gezondheid als matig of slecht terwijl dat bij de jarigen 19% is en bij de 75- plussers 35%. Ervaren gezondheid is een maatstaf voor objectief gemeten gezondheid. Mensen met een slechte ervaren gezondheid hebben een groter risico op ziekten en sterfte en mensen die ontevreden zijn over de eigen gezondheid maken meer gebruik van zorg. 2 Zo gezond is Ouder-Amstel, Factsheet Gezondheidsmonitor De factsheets per gemeente en het regionale tabellenboek zijn te vinden op de website van Ouder-Amstel ( en op de website van de GGD Amsterdam ( 7

8 Chronische aandoeningen Van de volwassen inwoners van Ouder-Amstel heeft 45% één of meer chronische aandoeningen. Dit percentage wijkt niet af van de regio Amstelland als geheel. De meest genoemde chronische ziekten zijn: hoge bloeddruk (17%), gewrichtsslijtage (14%) en ernstige aandoeningen aan de rug (10%) en diabetes (6%). Chronische aandoeningen of ziekte hangen sterk samen met leeftijd. Van de jarigen heeft 15% een chronische aandoening heeft terwijl dit voor 77% van de jarigen geldt. Overigens voelen lang niet alle mensen met een chronische aandoening zich ziek. Driekwart van de mensen met een chronische aandoening in Ouder-Amstel ervaart toch een goede gezondheid. Diabetes In Ouder-Amstel heeft 6% van alle volwassenen diabetes. Dat is evenveel als gemiddeld in Nederland. Diabetes neemt sterk toe met de leeftijd en komt vooral voor onder 65- plussers. Van hen heeft één op de zes diabetes (18%). Diabetes is één van de meest voorkomende ziekten in Nederland. De gevolgen van diabetes kunnen zeer ernstig zijn en leiden tot oogproblemen, nierfalen en zelfs tot sterfte. Overgewicht en een inactieve leefstijl zijn belangrijke risicofactoren voor het ontstaan van diabetes. Overgewicht Bijna de helft van de volwassenen in Ouder-Amstel (45%) heeft matig tot ernstig overgewicht. In totaal heeft 12% ernstig overgewicht (obesitas). Overgewicht neemt toe met de leeftijd. Vooral 50-plussers kampen met overgewicht. Matig overgewicht komt in Ouder-Amstel onder mannen vaker voor dan onder vrouwen. Matig overgewicht komt iets minder vaak voor dan landelijk. Obesitas komt echter iets meer voor dan landelijk. In de afgelopen vier jaar is het aandeel inwoners met overgewicht ongeveer gelijk gebleven. Echter, het percentage inwoners met obesitas is in de laatste vier jaren juist toegenomen. En dat is in Ouder-Amstel sterker het geval dan in de regio Amstelland als geheel. Binnen de groep jarigen steeg het percentage mensen met obesitas in Ouder-Amstel van 7% in 2006 tot 13% in De cijfers voor de regio Amstelland as geheel zijn 8% in 2006 en 10% in Uit het onderzoek van de gezondheidsmonitor komt naar voren dat één op de drie inwoners met obesitas hulp wil bij het afvallen. Leefstijl Bewegen, voeding, alcohol- en drugsgebruik en roken zijn leefstijlfactoren die belangrijke invloed hebben op de gezondheid. De bevindingen voor Ouder-Amstel zijn in vergelijking met de regiogemeenten gunstig voor bewegen en ongunstig voor alcoholgebruik. Zie tabel 1. Leefgewoonten in Ouder-Amstel. Bewegen 71% van de jarige inwoners beweegt voldoende volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Dat is meer dan in de rest van de regio en meer dan landelijk. Redenen voor te weinig bewegen zijn voor volwassenen tot 65 jaar: geen tijd en geen zelfdiscipline. Voor ouderen zijn het vooral gezondheidsproblemen of angst voor blessures. Van de mensen die te weinig bewegen, zegt 9% hulp te willen om dit te verbeteren. Voeding Maatstaven voor gezonde voeding zijn ontbijtgebruik, de fruitnorm en de groentenorm. In Ouder-Amstel voldoet bijna 10% van de inwoners niet aan de ontbijtnorm van tenminste vijf keer per week ontbijt. Aan de fruitnorm van 2 stuks fruit per dag wordt niet voldaan door 67%, en de groentenorm van 150 tot 200 gram groente per dag wordt niet gehaald door 62% van de inwoners. Deze cijfers zijn iets gunstiger dan die van de regio Amstelland als geheel. 8

9 Het voldoen aan de voedingsnormen hangt samen met geslacht en leeftijd. Vrouwen eten gezonder dan mannen en ouderen eten gezonder dan jongeren. In de leeftijd voldoet in de regio bijna 20% niet aan de ontbijtnorm, terwijl van 65-plussers slechts zo n 4% niet elke dag ontbijt. Tabel 1 Leefgewoonten in Ouder-Amstel (%). Uit: Factsheet Zo gezond is Ouder- Amstel regio Amstelland/ Ouder-Amstel Diemen totaal m v roken rookt * 27 alcoholgebruik zwaar en/of overmatig * zware drinker * overmatige drinker 7 12 * rijden onder invloed * 21 6 * * - bewegen a voldoende actief * * 57 drugsgebruik a cannabis ooit * * 26 cannabis laatste maand * * 4 harddrugs c ooit * * - * significant verschil tussen groepen; p< 0,05 a vragen niet gesteld aan 65 jaar en ouder, b Landelijke cijfers (CBS, 2010) roken: 20 jaar en ouder, bewegen: 18 jaar en ouder (GGD en CBS vraagstelling niet identiek), cannabis (CBS, 2009) 20 tot en met 64 jarigen, c XTC, cocaïne, amfetamine, LSD en heroïne - een vergelijking met landelijke cijfers is niet mogelijk Nederland b Alcohol Van de volwassen inwoners van Ouder-Amstel drinkt één op de zes (17%) te veel alcohol: 12% drinkt overmatig en 11% is (ook) een zware drinker. Het aandeel overmatige drinkers is hoger dan in de andere regiogemeenten. Inwoners van Ouder-Amstel zitten ook vaker met drank op achter het stuur dan in de rest van de regio. In het afgelopen jaar heeft 13% auto gereden onder invloed. Slechts 7% van de inwoners die te veel drinken geeft aan behoefte te hebben aan hulp bij het minderen van alcoholgebruik. Roken In Ouder-Amstel wordt minder gerookt dan landelijk (19% versus 27%). Het zijn vooral de jarigen die roken en in iets mindere mate de jarigen. Er is geen verschil tussen mannen en vrouwen. Hulp bij het stoppen met roken is gewenst door ruim één op de vijf rokers (22%). Drugs Het drugsgebruik in Ouder-Amstel verschilt voor volwassenen gemiddeld niet van de andere regiogemeenten. Wel opvallend is dat bijna één op de drie jarigen (31%) ooit harddrugs heeft gebruikt terwijl dat cijfer voor de regio 13% is. Maatschappelijke en geestelijke gezondheid Psychosociale gezondheid Psychosociale problemen komen in Ouder-Amstel even vaak voor als in de overige regiogemeenten. Ruim een kwart van de inwoners heeft milde depressie- of angstklachten en 4% heeft ernstige klachten. Bijna 30% van de mensen met ernstige 9

10 klachten gebruikt hiervoor medicijnen. Ernstige depressie of angstklachten komen over het algemeen vaker voor bij vrouwen, alleenstaanden, werklozen en eenzame inwoners. Eenzaamheid Eenzaamheid komt in Ouder-Amstel even veel voor als in de gehele regio Amstelland. Van de volwassen inwoners is 6% ernstig eenzaam en 27% matig eenzaam. Onder vrouwen van 75 jaar en ouder is de groep ernstig eenzamen het grootst. Lichamelijke beperkingen bij ouderen Vaak voorkomende lichamelijke beperkingen bij 65 plussers zijn mobiliteitsbeperkingen (25%), gehoorbeperkingen (7%) en gezichtsbeperkingen (8%). Deze lichamelijke beperkingen maken dat dagelijkse activiteiten moeite kosten of zelfs niet meer zelfstandig gedaan kunnen worden. Leefomgeving en milieu 4 Factoren in onze leefomgeving hebben invloed op de gezondheid. Uit landelijk onderzoek blijkt dat mensen in groene woonomgevingen gezonder zijn en minder vaak de huisarts bezoeken en dat jongeren met meer groen in hun woonomgeving vaker voldoen aan de Nederlandse norm voor gezond bewegen. Ook de kans op depressie blijkt kleiner te zijn in groene wijken. Wonen en woonomgeving De inwoners van Ouder-Amstel geven hun woning en woonomgeving een ruime voldoende. Ze zijn positiever over de eigen woning en woonomgeving dan gemiddeld in de regio Amstelland. Geluid Zowel vliegtuigen als wegverkeer zijn een bron van geluidsoverlast. Vliegverkeer blijft de voornaamste bron van geluidshinder. In vergelijking met de rest van de regio ondervinden inwoners van Ouder-Amstel vaker geluidshinder van wegverkeer, te weten verkeer op wegen waar harder gereden mag worden dan 50 km per uur. Samenvattend Verreweg de meeste inwoners van Ouder-Amstel voelen zich gezond en zijn gezond. De gezondheidsrisico s zijn vooral te vinden bij overgewicht, onvoldoende lichaamsbeweging, schadelijk alcohol- en drugsgebruik en psychosociale problematiek. 4 Eind 2012 verschijnt nog een thema factsheet van de GGD over leefomgeving, gebaseerd op een nadere uitwerking van de gegevens uit de gezondheidsmonitor

11 4 Lokale gezondheidsthema s Het gaat goed met de gezondheid van veel inwoners van Ouder-Amstel. De meeste inwoners van onze gemeente voelen zich gezond, er wordt minder gerookt dan landelijk en meer bewogen dan in de andere regiogemeenten. Wat minder goed gaat is dat ernstig overgewicht (obesitas) vaker voorkomt dan een aantal jaar geleden en dat er meer gedronken wordt dan elders in de regio. De resultaten van de gezondheidsmonitor zijn besproken in een expertmeeting met de lokale professionals in zorg en welzijn. 5 Mede op basis van de raadpleging van de zorgverleners en overige deelnemers aan de expertmeeting, is gekozen voor de volgende lokale gezondheidsthema s voor het beleid van de komende jaren: Bewegen Overgewicht en diabetes Schadelijk alcoholgebruik Deze gezondheidsthema s zijn tevens speerpunten binnen het landelijk beleid. Het is van belang te benadrukken dat gezondheidsthema s met elkaar samenhangen. Zo kan bijvoorbeeld door meer aandacht te geven aan het gezondheidsthema bewegen tegelijkertijd winst worden behaald bij het verminderen van overgewicht en tegelijkertijd ook bij het verbeteren van de psychosociale gesteldheid van mensen. De gemeente wil het lokaal gezondheidsbeleid op deze wijze integraal blijven ontwikkelen en uitvoeren. Doel is het bevorderen dat mensen gezonde keuzes maken. Afbakening Op basis van de resultaten van de gezondheidsmonitor en naar aanleiding van de inbreng van professionals op het lokale gezondheidsbeleid, zijn nog andere gezondheidsthema s voorgesteld, namelijk psychosociale problematiek en het gebruik van harddrugs. Er is voor gekozen om deze thema s niet te benoemen als specifiek lokaal gezondheidsthema waar de gemeente extra op wil inzetten. Dat betekent echter niet dat de gemeente geen aandacht geeft aan deze zaken: - Psychosociale problematiek. Bij de landelijke speerpunten hoort ook het gezondheidsthema psychosociale problematiek. Mensen met psychosociale problemen hebben vaak eveneens problemen op het gebied van zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. De gemeente is op grond van de Wmo verantwoordelijk voor de ondersteuning aan mensen met psychosociale problemen. Het beleid ten aanzien van de maatschappelijke ondersteuning aan mensen met participatieproblemen door psychosociale oorzaken is beschreven in het Wmo-beleidsplan. - Harddrugs Tijdens de expertmeeting werd door de eerstelijns zorgprofessionals geconstateerd dat het gebruik van harddrugs binnen de gemeente aandacht verdient. Dit mede omdat 5 De lokale en regionale zorg- en welzijnsprofessionals zijn nadrukkelijk betrokken bij het ontwikkelen van een visie op het lokale gezondheidsbeleid. In april 2012 is een expertmeeting georganiseerd met de professionals uit Ouderkerk aan de Amstel en Duivendrecht: huisartsen, fysiotherapeuten, maatschappelijk werk, diëtiek, wijkverpleging, thuiszorg, Coherente, het CJG/Wmo-loket, Vita welzijn en Advies, Amstelring en de GGD Amsterdam. 11

12 verslaving aan harddrugs ernstige gevolgen heeft voor de verslaafde en zijn/haar gezin. Zonder het gebruik van harddrugs als specifiek thema te benoemen, blijft de gemeente alert op signalen over deze problematiek vanuit de eerste lijn en in contacten met de Brijder verslavingszorg. In de volgende paragrafen wordt per gekozen lokaal gezondheidsthema aangegeven wat er al gebeurt binnen de gemeente en waar de gemeente nog extra op in wil zetten om verbetering van de gezondheid na te streven. 12

13 4.1 Gezondheidsthema Bewegen Bewegen is het meest prominente thema voor het lokaal gezondheidsbeleid van Ouder- Amstel. Ook de rijksoverheid legt de nadruk op bewegen. Bewegen is goed voor zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid en heeft een positieve invloed op de andere gezondheidsthema s. Lichaamsbeweging verlaagt het risico op bijvoorbeeld overgewicht, diabetes en botontkalking. Daarnaast heeft lichaamsbeweging een gunstige invloed op rookgedrag, alcoholgebruik en depressie. Bewegen is een goede remedie tegen allerlei gezondheidsklachten en problemen en is goed voor de algemene gezondheid en het algemeen welbevinden. Bewegen zorgt ook voor maatschappelijke participatie en bestrijding van sociaal isolement. In de landelijke nota gezondheidsbeleid Gezondheid dichtbij, heeft het kabinet gekozen om bewegen als belangrijkste focus te nemen in het gezondheidsbeleid van de komende jaren. Het kabinet kiest daarmee bewust voor een combinatie van het gezondheidsbeleid en preventie met sport- en beweegbeleid. Ongezonde leefgewoonten komen vaak in combinatie voor: mensen die minder bewegen eten vaak ongezond, roken vaker en drinken vaker excessief alcohol. Bewegen en sporten hebben een positieve invloed. Volwassenen die voldoende bewegen zijn gezonder, voelen zich beter en gezonder en hebben een gezondere leefstijl. Bewegen in Ouder-Amstel Inwoners van Ouder-Amstel bewegen meer dan gemiddeld. Van de jarigen beweegt 71% voldoende volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Dat is meer dan elders in de regio. Nederlandse Norm Gezond Bewegen Minimaal een half uur per dag matig intensief lichamelijk actief bewegen op tenminste vijf dagen van de week. Voorbeeld: wandelen en fietsen in flink tempo. Het is gunstig dat inwoners van Ouder-Amstel veel bewegen. Echter, bewegingsarmoede komt nog vaak voor. Bijna een derde van de inwoners beweegt te weinig. Vooral volwassenen van jaar. Opmerkelijk genoeg blijken hoogopgeleiden vaker inactief te zijn dan midden- en laagopgeleiden. De redenen om niet te bewegen: jarigen geven aan geen tijd of geen zelfdiscipline te hebben. Voor 65-plussers is er angst voor blessures of wordt sport als te uitputtend ervaren. Van de jarigen zegt 9% hulp of ondersteuning te willen om meer te bewegen. Dat komt overeen met een aantal van ongeveer 600 inwoners. Het beleidsadvies dat de GGD geeft voor Ouder-Amstel is: - Maak bewegen de gemakkelijke en aantrekkelijke keuze. Verder uitgewerkt luiden de adviezen: - Stimuleer inwoners om meer te bewegen, bijvoorbeeld door de inrichting van een beweegvriendelijke omgeving en beschikbaarheid van toegankelijke en betaalbare sportvoorzieningen in de buurt. - Stimuleer de eerstelijnszorg, welzijnsorganisaties en Thuiszorg om de preventie van diabetes en overgewicht/obesitas aan te bieden aan de risicogroepen. 13

14 - Zorg dat ouderen dagelijkse activiteiten zoveel mogelijk zelf kunnen blijven doen door preventie, bijvoorbeeld bewegingsprogramma s. Wat willen we bereiken? De gemeente wil de keuze voor bewegen voor inwoners makkelijker maken. Daartoe dient er een bereikbaar en toegankelijk sport- en beweegaanbod te zijn voor alle inwoners van de gemeente. Over vier jaar bij de evaluatie van de huidige gezondheidsnota en het opstellen van de nieuwe lokale gezondheidsnota, willen we de volgende doelstellingen behaald hebben: Doel is dat ouderen vanaf 65 jaar meer gaan bewegen, zodat zij minder angst hebben om te vallen en minder valongevallen hebben. Het percentage valongevallen onder 65- plussers dient te verminderen van 24% tot 20%. Doel is dat het percentage volwassen inwoners dat voldoende beweegt, tenminste gelijk blijft aan het percentage tijdens de gezondheidspeiling 2010 (71%). Wat gaan we er voor doen? Vanuit het sportbeleid, het Wmo-beleid en het sociaal- en minimabeleid lopen er binnen de gemeente al een aantal activiteiten en projecten die bewegen stimuleren. Samenwerking tussen de beleidsterreinen onderling en aandacht voor het gezondheidsaspect kan de projecten tevens richten op gezondheidsbevordering. Beweegaanbod Welzijnsorganisatie Coherente Coherente heeft een breed en laagdrempelig activiteitenaanbod voor volwassenen, senioren en kwetsbare ouderen. Deze groepsactiviteiten zijn gericht op ontmoeting, het opbouwen van sociale contacten en het bestrijden van eenzaamheid. Bewegen speelt in het aanbod een belangrijke rol aangezien bewegen een geschikte vorm is om activiteiten samen met anderen te doen en omdat het bijdraagt aan het algemeen welbevinden en de zelfredzaamheid. Voorbeelden van activiteiten van Coherente zijn wandelgroepen, yoga, gym, pilates, koersbal en Meer Bewegen voor Ouderen. Project Gezonde leefstijl Coherente gaat vanaf het najaar 2012 het project Gezonde leefstijl uitvoeren. Doel van het project is het bevorderen van een gezonde leefstijl voor ouderen en kwetsbare burgers door het realiseren en uitbreiden van een laagdrempelig sport- en beweegaanbod in de buurt met extra begeleiding en persoonlijke aandacht. Inzet buurtsportcoaches Ouder-Amstel neemt deel aan het Rijksprogramma Sport en Bewegen in de Buurt. Doel van het programma is om mensen dicht bij huis aan het sporten of bewegen te krijgen. Het sport en beweegbeleid en het preventieve gezondheidsbeleid liggen hier in elkaars verlengde. Hierdoor moet de gezonde keuze de gemakkelijke keuze worden. Onderdeel van het programma Sport en Bewegen is de inzet van buurtsportcoaches. De buurtsportcoach stimuleert en organiseert sport- en beweegaanbod in de buurt. Hij zorgt ervoor dat het bereik en de beschikbaarheid van het lokale sport- en beweegaanbod wordt vergroot. De buurtsportcoach moet in ieder geval de link leggen tussen sport en onderwijs, maar moet ambiëren de gezondheidszorg te betrekken. Participatie minima Binnen het minimabeleid is er voor schoolgaande kinderen uit gezinnen met een minimum inkomen de mogelijkheid om voor 250 per kind per jaar deel te nemen aan sportactiviteiten en sportspullen aan te schaffen. 14

15 Naast deze bestaande activiteiten en projecten zijn er twee zaken waar de gemeente in het integraal gezondheidsbeleid en in samenwerking met Wmo en Sociaal beleid specifiek aandacht aan wil besteden: valpreventie voor ouderen en bewegen voor de doelgroep uitkeringsgerechtigden. Valpreventie In de gezondheidsmonitor van de GGD is aan 65 plussers gevraagd naar valongevallen en angst om te vallen. Van de 65 plussers uit Ouder Amstel heeft maar liefst bijna een kwart (24%) het afgelopen jaar 1 valongeval gehad en is 9% 2 keer of vaker gevallen. Vaak is er sprake van letsel en is medische behandeling noodzakelijk. Angst om te vallen is aanwezig bij 9% van de inwoners van Ouder-Amstel. Valongevallen hebben bij ouderen vaak ernstige gevolgen, niet alleen medisch maar ook voor de zelfredzaamheid. Valpreventie kan bijdragen om de zelfredzaamheid van ouderen te bevorderen. Voldoende bewegen, een goede conditie en het trainen van balans draagt bij aan het verminderen van het valrisico. Gezondheidsbevordering uitkeringsgerechtigden Een aantal uitkeringsgerechtigden zit thuis en heeft zowel lichamelijke als psychische gezondheidsklachten. Het is van belang deze mensen uit huis en aan het bewegen te krijgen. Bewegen kan zorgen voor een betere lichamelijke en mentale conditie en meer zelfvertrouwen. Het verbeteren van de mentale en lichamelijke conditie zorgt voor een betere basis van waaruit iemand kan gaan participeren. 15

16 4.2 Gezondheidsthema Overgewicht en diabetes Ongeveer de helft van alle volwassenen en een op de zes kinderen in Nederland kampt met overgewicht of ernstig overgewicht (obesitas). Mensen met overgewicht hebben een verhoogde kans op tal van ziekten en chronische aandoeningen, zoals diabetes, kanker en psychische klachten. Diabetes is één van de meest voorkomende ziekten in Nederland. De gevolgen van diabetes kunnen zeer ernstig zijn en kunnen leiden tot bijvoorbeeld blindheid en nierfalen. Overgewicht en onvoldoende lichaamsbeweging zijn belangrijke risicofactoren voor het ontstaan van diabetes. Om overgewicht en diabetes te voorkomen en terug te dringen is het dan ook van belang om mensen in beweging te krijgen en een gezonde en gevarieerde voeding te stimuleren. Overgewicht en diabetes in Ouder-Amstel Bijna de helft van de volwassenen in Ouder-Amstel (45%) heeft overgewicht. In totaal heeft 12% ernstig overgewicht oftewel obesitas. Matig overgewicht komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Overgewicht neemt toe met de leeftijd waarbij in de leeftijdsgroep jaar bijna 60% van de mensen overgewicht heeft. In vergelijking met de gezondheidsonderzoeken in 2002 en 2006 is het overgewicht onder de inwoners van Ouder-Amstel niet toegenomen. Echter, het aandeel inwoners met ernstig overgewicht (obesitas) is wel toegenomen. Sinds 2006 is het percentage volwassen inwoners met obesitas zelfs bijna verdubbeld. De toename van het aantal inwoners met obesitas is in Ouder-Amstel sterker dan in de rest van de regio. Zie onderstaande tabel. Een op de drie inwoners met obesitas geeft aan hulp te willen bij het afvallen. Tabel Trends in overgewicht in Ouder-Amstel en de regio Amstelland (%) Ouder-Amstel jaar a regio Amstelland jaar a totaal overgewicht * - matig * - obesitas * * * significant verschil tussen de onderzoeksjaren; p< 0,05 Bron: Factsheet Zo gezond is Ouder-Amstel Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van de chronische aandoening diabetes. Diabetes komt in Ouder-Amstel voor bij 6% van alle volwassen inwoners van 19 jaar en ouder. Dat is evenveel als gemiddeld in de regio en in Nederland. Het percentage diabetici neemt sterk toe met de leeftijd. Diabetes komt vooral voor onder 65-plussers. Van de jarigen heeft 15% diabetes en van de 74- plussers zelfs 21%. Laagopgeleiden hebben vaker diabetes dan hoogopgeleiden. De GGD geeft de gemeente de volgende beleidsadviezen bij overgewicht en diabetes: - Stimuleer inwoners om meer te bewegen. 16

17 - Stimuleer de eerstelijnszorg, welzijnsorganisaties en de Thuiszorg om de preventie van diabetes, overgewicht en obesitas en voedingsvoorlichting te richten op de risicogroepen. De risicogroepen zijn: - Overgewicht: inwoners van 35 jaar en ouder, laagopgeleiden. - Diabetes: inwoners van 65 jaar en ouder, laagopgeleiden. Wat willen we bereiken? Een belangrijk uitgangspunt voor de gemeente is dat mensen een gezonde keuze kunnen maken op het gebied van voeding en beweging zodanig dat overgewicht en diabetes teruggedrongen kunnen worden. Doel is om het aantal inwoners met obesitas in Ouder-Amstel (13%) in de komende planperiode terug te brengen tot het niveau van de regio Amstelland als geheel (10%). Wat gaan we daarvoor doen? Bij overgewicht en obesitas geldt dat volwassenen met overgewicht vaak meer gezondheidsklachten of chronische aandoeningen (zoals diabetes) hebben. Zij zijn vaak bekend bij de eerstelijns zorgprofessionals. Bij het terugdringen van overgewicht is de inbreng van lokale zorgprofessionals dan ook belangrijk. De lokale professionals kennen de actuele stand van zaken en hebben zicht op knelpunten en actuele ontwikkelingen en kennen de mensen vaak. Huisartsen, praktijkondersteuners, fysiotherapeuten en diëtisten spelen een belangrijke rol bij de signalering van overgewicht. Bij het bestrijden van overgewicht en diabetes is de beschikbaarheid van verschillende voorzieningen van belang die gericht zijn op het begeleiden van mensen naar een gezondere en actievere leefstijl, zoals begeleiding en trainingen door de eerstelijnszorg, of ondersteuning en advisering door diëtiek of door de thuiszorg. Er bestaan binnen de gemeente diverse voorzieningen en activiteiten om iets te doen aan overgewicht. Denk aan sportverenigingen, sportschool, aanbod van fysiotherapeuten en diëtisten. Het is niet alleen van belang dat dit soort voorzieningen of activiteiten aanwezig zijn, maar ook dat ze toegankelijkheid zijn voor de doelgroep. Kosten spelen daarbij een rol met name voor de mensen met een laag inkomen. Activiteiten die de gemeente wil stimuleren: Beweegactiviteiten In de voorgaande paragraaf is voor het gezondheidsthema bewegen reeds aangegeven wat de gemeente wil doen om bewegen te stimuleren ter bevordering van de gezondheid. Deze beweegactiviteiten zijn tegelijkertijd goed om overgewicht terug te dringen. Activiteiten overgewicht en diabetes Aangezien de gemeente belang hecht aan de preventie van overgewicht en diabetes, wordt voorgesteld ondersteuning te bieden voor het opzetten van kleinschalige projecten of activiteiten voor mensen met overgewicht, obesitas en diabetes, te beginnen met een pilotproject in

18 4.3 Gezondheidsthema Schadelijk alcoholgebruik Onze maatschappij heeft een ambivalente houding wat alcohol betreft. Alcohol is breed maatschappelijk geaccepteerd, maar de risico s bij misbruik zijn groot. Het aantal geregistreerde alcoholvergiftigingen neemt toe, vooral bij jongeren. Tegelijkertijd groeit het aantal 55-plussers dat vanwege alcoholproblemen staat ingeschreven bij de verslavingszorg. Langdurig een te hoge alcoholconsumptie verhoogt de kans op lichamelijke en psychische aandoeningen. Er zijn extra risico s voor jongeren, omdat alcohol schadelijk is voor de ontwikkeling van de hersenen. Schadelijke gevolgen van alcohol zijn er niet alleen voor de gezondheid van de gebruiker, maar ook voor de maatschappij. Het verdovende en ontremmende effect van alcohol kan leiden tot verkeersongelukken en agressief gedrag. Alcoholgebruik in Ouder-Amstel Van de volwassen inwoners drinkt 17% te veel alcohol: 12 % drinkt overmatig en 11% is (ook) een zware drinker. In Ouder-Amstel wordt vaker te veel gedronken dan in de andere regiogemeenten: 17 procent tegenover 12 procent. In het afgelopen jaar heeft 13% autogereden met te veel alcohol. Ook dit is meer dan in de rest van de regio, namelijk 13 procent tegenover 10 procent. Mannen zijn vaker dan vrouwen een zware drinker en rijden vaker onder invloed. Alcoholgebruik Overmatig alcoholgebruik: wekelijks meer dan 21 glazen alcohol (mannen) of meer dan 14 glazen alcohol (vrouwen) Zwaar alcoholgebruik: Minimaal één dag per week 6 of meer glazen alcohol (mannen) of 4 of meer glazen alcohol (vrouwen) In de afgelopen jaren is in de regio een lichte daling te zien van overmatig alcoholgebruik onder zowel volwassenen als jongeren. Mogelijk hebben voorlichtingsprogramma s op scholen, waarbij ook ouders worden betrokken, bijgedragen aan deze daling. Van de volwassen inwoners heeft circa 3% behoefte aan hulp of ondersteuning om het alcoholgebruik te verminderen. Hoewel het om een klein percentage van alle volwassen inwoners gaat, is de hulpbehoefte in Ouder-Amstel aanmerkelijk hoger dan in de rest van de regio. De GGD heeft naar aanleiding van de gezondheidsmonitor de volgende beleidsadviezen voor de gemeente: - Richt preventie van alcoholgebruik op de risicogroepen via eerstelijnszorg, sportverenigingen, etc. - Zet in op handhaving van de leeftijdgrenzen voor alcoholverkoop in horeca, detailhandel en sportvereniging. Zet in op terugdringen van doorschenken bij dronkenschap. - Zorg voor tijdige signalering en verwijzing, met name door de eerstelijnszorg, van personen met riskant middelengebruik naar verslavingszorg. - Besteed aandacht aan het thema alcohol en verkeer, middels voorlichting en handhaving. - Hoe eerder, hoe beter: continueer de voorlichting over genotmiddelen op het basisonderwijs. 18

19 Wat willen we bereiken De gemeente wil zich breed (blijven) inzetten voor het terugdringen van schadelijk alcoholgebruik. Een belangrijk deel van het preventieve verslavingsbeleid richt zich op jongeren en hun ouders. Het preventieve alcohol- en drugsbeleid gericht op jongeren is opgenomen in de nota jeugd. In het Wmo-beleidsplan is het preventieve verslavingsbeleid vastgelegd. Aangezien in Ouder-Amstel vaker overmatig wordt gedronken dan in de andere regiogemeenten en aangezien inwoners vaker onder invloed achter het stuur zitten dan in de rest van de regio, wil de gemeente zich in het kader van de gezondheidsnota richten op schadelijk alcoholgebruik bij volwassenen en ouderen en op het rijden onder invloed. Doel is om het aantal volwassen inwoners dat overmatig en/of zwaar drinkt zodanig te verminderen dat het aantal ten tijde van het volgende beleidsplan vergelijkbaar is met het aantal drinkers in de regio Amstelland als geheel. Dit betekent een afname van 17% naar 12%. Daarbij is tevens doel om het rijden onder invloed terug te dringen van 13% naar 10%. Wat gaan we daarvoor doen? Alcoholpreventie in het basisonderwijs Reeds een aantal jaren wordt in de gemeente door de GGD het project Alcoholpreventie in het basisonderwijs uitgevoerd. Alle vijf basisscholen in de gemeente doen mee aan dit project, waarbij de leerlingen in groepen 8 lessen en lesmateriaal krijgen aangeboden. Ook de ouders worden betrokken. Hulpverlening Brijder Verslavingszorg In het kader van de wettelijke taak bevorderen van verslavingsbeleid zoals vastgelegd in de Wmo, voert de Brijder Verslavingszorg in opdracht van de Amstelland gemeenten activiteiten uit gericht op preventie, overlast, bestrijding en ambulante verslavingszorg. Ontwikkelen integraal alcoholbeleid In de nota jeugd is een begin gemaakt om te komen tot de ontwikkeling van een integraal gemeentelijk alcoholbeleid. Verschillende beleidsterreinen zijn hierbij betrokken: jeugdbeleid, sportbeleid, Wmo-beleid, openbare orde en veiligheid, horecabeleid, handhavings- en vergunningenbeleid en gezondheidsbeleid Om riskant alcoholgebruik onder volwassenen en ouderen terug te dringen en om het rijden onder invloed tegen te gaan, kunnen verschillende activiteiten worden ingezet. De landelijke campagnes over de schadelijke effecten van alcohol en over alcohol in het verkeer kunnen lokaal nog eens extra onder de aandacht worden gebracht. Maar ook kan worden ingezet op signalering van riskant alcoholgebruik door de eerstelijns zorg. Signalering riskant alcoholgebruik Het is van belang dat riskant alcoholgebruik en riskant gebruik van overige genotmiddelen tijdig wordt gesignaleerd zodat mensen zo vroeg mogelijk doorverwezen kunnen worden voor de juiste hulp. Zorgverleners uit de eerstelijnszorg is het van belang om te kunnen signaleren en doorverwijzen. De gemeente wil nader bezien in hoeverre hiervoor ondersteunende activiteiten ingezet kunnen worden. 19

20 4.4 Samenvattend overzicht van doelstellingen en activiteiten Doelstellingen Voor de doelstellingen bij de gezondheidsthema s geldt dat deze gehaald dienen te zijn over vier jaar bij de evaluatie van de huidige gezondheidsnota en het opstellen van de nieuwe lokale gezondheidsnota. Bewegen - Doel is dat het percentage volwassen inwoners dat voldoende beweegt, tenminste gelijk blijft aan het percentage tijdens de gezondheidspeiling 2010 (71%). - Doel is dat ouderen vanaf 65 jaar meer gaan bewegen, zodat zij minder angst hebben om te vallen en minder valongevallen hebben. Het percentage valongevallen onder 65-plussers dient te verminderen van 24% tot 20%. Overgewicht en diabetes - Doel is om het aantal inwoners met obesitas in Ouder-Amstel (13%) in de komende planperiode terug te brengen tot het niveau van de regio Amstelland als geheel (10%). Schadelijk alcoholgebruik - Doel is om het aantal volwassen inwoners dat overmatig en/of zwaar drinkt zodanig te verminderen dat het aantal vergelijkbaar is met het aantal drinkers in de regio Amstelland als geheel. Dit betekent een afname van 17% naar 12%. - Daarbij is tevens doel om het rijden onder invloed terug te dringen van 13% naar 10%. Activiteiten Gezondheidsthema Activiteit Wat gaan we doen Bestaand en/of in ontwikkeling Beleidsveld Bewegen GALM-project Sportbeleid Beweegaanbod Coherente Coherente, Wmo-beleid Project Gezonde leefstijl Coherente, Wmo-beleid en sportbeleid Inzet buurtsportcoaches Sportbeleid combinatiefunctionarissen Participatie minima Beleid sociale zaken Valpreventie X Nieuw gezondheidsbeleid Gezondheidsbevordering uitkeringsgerechtigden X Nieuw beleid i.s.m. Sociale zaken Overgewicht en diabetes Activiteiten overgewicht en diabetes X Nieuw gezondheidsbeleid Schadelijk Alcoholpreventie in het alcoholgebruik basisonderwijs Hulpverlening Brijder verslavingszorg Ontwikkelen integraal lokaal alcoholbeleid Signalering riskant alcoholgebruik volwassenen en ouderen X: nieuwe activiteiten binnen het lokaal gezondheidsbeleid X Jeugdbeleid en Wmo-beleid Regiogemeenten, Wmobeleid Diverse beleidsterreinen gemeente Nieuw gezondheidsbeleid 20

21 5 Lokale zorginfrastructuur In dit hoofdstuk komen nog enkele onderwerpen aan de orde die specifiek betrekking hebben op de gezondheidszorg in de lokale situatie. 5.1 Eerstelijns gezondheidszorg De eerste lijn is de cruciale schakel in het Nederlandse zorgsysteem. Het is de eerste opvang bij gezondheidsproblemen en voorkomt dat zorgvragers onnodig beroep doen op complexere en duurdere zorg in de tweede lijn, zoals specialistische hulp in ziekenhuizen of de geestelijke gezondheidszorg. De gemeente heeft geen formele verantwoordelijkheid voor de eerstelijnszorg, maar heeft wel de plicht om te zorgen voor voldoende bereikbare zorg voor haar inwoners. Wij vinden het belangrijk dat er een goede en bereikbare eerstelijnszorg voor de inwoners is. De eerstelijnszorg in Ouder-Amstel is binnen de gemeente georganiseerd binnen de twee dorpskernen. Vanwege de verzorgingsgebieden in de zorg werkt de eerstelijnszorg in de dorpskernen Ouderkerk aan de Amstel en Duivendrecht onafhankelijk van elkaar. De samenwerkingsverbanden van de huisartsen, de huisartsenposten, en de ondersteuningsstructuur voor de eerstelijnszorg, verschilt voor beide dorpskernen. Zo is REOS zorg 6 de ondersteuningsorganisatie die werkt voor gemeenten in de regio Amstelland en voor Ouderkerk aan de Amstel, terwijl de ROS 1 e lijn Amsterdam de ondersteuningsorganisatie voor de Duivendrechtse zorgverleners is. En zo is de huisartsenpost voor Duivendrecht georganiseerd samen met Amsterdam Zuidoost en Diemen en gelokaliseerd bij het AMC ziekenhuis, terwijl de huisartsenpost voor Ouderkerk aan de Amstel aansluit bij de Amstelland gemeenten en gevestigd is bij het Ziekenhuis Amstelveen. Ook de eigen organisatie van de eerstelijns zorgverleners verschilt tussen de dorpskernen. In Ouderkerk aan de Amstel zijn de huisartsen gevestigd in één gezamenlijke praktijk Aemstelwijck, samen met tandarts en apotheek. In Duivendrecht werken de eerstelijns zorgverleners nauw samen in een gestructureerd eerstelijns overleg waarin de verschillende zorgdisciplines vertegenwoordigd zijn. Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Organisatie eerstelijnsbijeenkomst De gemeente wil ter versteviging van de relatie met de eerste lijn en voor de onderlinge contacten, een bijeenkomst organiseren voor zorgverleners uit beide dorpskernen, waarin actuele onderwerpen op het terrein van de gezondheidszorg worden afgestemd. 6 ROS staat voor Regionale Ondersteuningsstructuur. Ros en stimuleren integratie en samenwerking binnen de eerstelijnszorg. Zij bieden ondersteuning in de eerste lijn. REOS biedt ondersteuning aan de eerstelijn zorgverleners in Amstelland, Haarlemmermeer, Midden-Holland en Zuid-Holland Noord. ROS 1 e lijn Amsterdam ondersteunt de eerstelijn in Amsterdam, Diemen en Duivendrecht. 21