IK ZAL BEHAGEN. PLEIDOOI voor het PLACEBO- EFFECT. B. Van Houdenhove KU Leuven
|
|
- Godelieve Beckers
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 IK ZAL BEHAGEN PLEIDOOI voor het PLACEBO- EFFECT B. Van Houdenhove KU Leuven
2 1998 naar aanleiding van de discussie over een mogelijke terugbetaling door de Belgische ziekenfondsen van alternatieve / complementaire geneeskunde
3
4 Let wel Deze lezing gaat in de eerste plaats over het placebo- effect (niet te verwarren met placebo-pillen of spuiten hoewel deze uiteraard wel gebruikt worden in onderzoeken naar het placebo-effect )!
5
6 1) DEFINITIE van het placebo-effect
7 elk non-specifiek effect (bedoeld of niet) van een behandelings- interventie Shapiro AK. The powerful placebo. John Hopkins Univ Press, Baltimore, 1997.
8 Non-specifiek = niet gebonden aan de veronderstelde werkingsmechanismen van de behandeling
9 L art de la médecine consiste à amuser le patient tandis que la nature le guérit Voltaire
10 2) RESEARCH- EVIDENTIE voor het placebo-effect
11 Het bestaan van het placebo-effect wordt bevestigd door honderden klinische en experimentele studies Enkele historische voorbeelden uit: Brown WA. The placebo effect. Sci Am, 1998; 278: 90-95
12 Injectie met zoutoplossing had bij acute-pijn een analgetisch effect vergelijkbaar met morfine in de hiervolgende experimenele condities: 3 dagen morfine-injectie 4de dag zoutoplossing met zelfde kleur patiënten en onderzoekers onwetend
13 Hartinfarct patiënten die hun placebo-pil trouw namen...hadden minder risico op overlijden dan patiënten die hun placebo-pil niet regelmatig namen
14
15 nep-operatie van arteria mammilaria had uitstekende resultaten op angineuze pijn...beter zelfs dan echte operatie!
16
17 Pijn én zwellling na tandextractie verminderden door massage met nep-ultrason
18 Placebo-effecten werden overtuigend aangetoond bij diverse chronische pijnsyndromen, hypertensie, bronchiaal astma, angststoornissen, depressie, ziekte van Parkinson...
19 KRITISCHE META-ANALYSE van placebo-effecten alles samengenomen heeft placebo geen significant effect op objectieve of binaire outcome-maten placebo heeft matig positieve effecten op subjectieve klachten, en speciaal bij de behandeling van pijn Hrobjartsson A, Gotzsche PC. N Engl J Med, 2001
20 3) KLINISCHE VOORWAARDEN voor het placebo-effect
21 BASALE KLINISCHE VOORWAARDE the healing environment : verwachting daadwerkelijk geholpen te zullen worden vertrouwen in de expertise van de arts en zijn/haar bereidheid tot hulp worden versterkt door de empathie en goede communicatievaardigheden van de arts / behandelaar
22 Hij in wie de mensen het meest vertrouwen hebben, geneest het beste. Galenus, 2 de eeuw na Chr.
23 De bewijzen voor het belang van optimale healing environment stapelen zich op A new study (Jan 2014) of migraine sufferers suggests that what you're told when your doctor prescribes medication can influence your body's response to it. The study demonstrates that expectation about response plays an important role in the ultimate response to a treatment. Kam-Hansen S et al. Altered placebo and drug labeling changes the outcome of episodic migraine attacks. Sci Transl Med 2014; 6; 218ra5.
24 BIJKOMENDE FACILITERENDE FACTOREN voor het placebo-effect externe aspecten geassocieerd met positieve verwachtingen en vertrouwen in effectieve hulp, zoals: medische rituelen kostprijs nieuwe medicatie > oude injecties > orale medicatie vorm en kleur van pillen witte jas (maar cave nocebo-effect!)
25 Nocebo? negatief verwachtingseffect - door gebrek aan vertrouwen in daadwerkelijke hulp, - ook bevorderd door externe, angst-inducerende factoren: illustratie: witte-jas hypertensie
26 Cortisol-respons na placeboinjectie, met ambigue of positieve commentaar Cortisol respons bij begeleidende ambigue commentaar van arts Cortisol respons bij begeleidende positieve commentaar van arts
27 Samenvattend The nocebo-effect clearly demonstrates the potentially harmful impact of an adverse patient-clinician interaction, whereby negative words and attitudes of the clinician, by altering the context, may induce negative expectations in the patient and subsequent increase of pain. Finniss & Benedetti, Pain Clinical Updates, 2007
28 4) VATBAARHEID voor het placebo-effect
29 Situationele factoren bepalen deels individuele verschillen, verbonden met: graad van angst, somatische preoccupatie, optimistische /pessimistische instelling type van hulpverlenings-situatie (illustratie: patienten met hoofdpijn verbeterden meer met placebo-pil wanneer opgenomen op spoedgevallendienst - vergeleken met andere afdelingen)
30 Persoonlijkheidsfactoren? While early attempts to define the typical placebo reactor have failed certain personality traits associated with placebo effects have recently been identified. For example, traits related to reward (and, from a neurobiological point of view, the dopaminergic activation), such as novelty seeking and reward responsiveness, accounted for about 25 to 30% of t he variance in placebo analgesic responses. Schweinhardt P et al. The anatomy of the mesolimbic reward system: a link between personality and the placebo analgesic response. J Neurosci 2009; 29,
31 Ook genetische verschillen lijken mee te spelen Hall KT et al. Catechol-O-Methyltransferase val158met Polymorphism Predicts Placebo Effect in Irritable Bowel Syndrome. PLOS One 2012 DOI: /journal.pone
32 Interaction effect of COMT genotype and treatment arm on Adequate Relief
33 5) WERKINGS- MECHANISMEN van het placebo-effect
34 Complexe redenen voor verbetering van klachten
35 COGNITIEVE en GEDRAGS- MECHANISMEN Positieve verwachtingen... leiden tot minder onzekerheid/onvoorspelbaarheid, waardoor meer controlegevoel en self-efficacy hebben gunstige invloed op vage somatische percepties (bv. via minder piekeren, minder catastroferen) versterken gezondheidsbevorderend gedrag (bv. meer bewegen)
36 LEER-MECHANISMEN klassieke ( pavloviaanse ) conditionering (bv. morfine/placebo studies) operante conditionering (bv. valse-biofeedback studies) Sociaal observatieleren (bv. werkzaamheid van pijnstiller zien bij anderen)
37 Is auto-suggestie de rode draad in het placebo-fenomeen? stelling van JL Mommaerts die binnenkort hierover promoveert aan de Vrije Universiteit Brussel Mommaerts JL, Devroey D. The placebo effect: how the subconscious fits in. Perspect Biol Med. 2012;55(1): Mommaerts JL, Goubert L, Devroey D. Empathy beyond the conceptual level Core nonspecific factors of psychotherapy. Perspect Biol Med. 2012;55(2): website:
38 FYSIOLOGISCHE MECHANISMEN (1) Positieve verwachtingen oefenen gunstige invloed uit op... angst-fysiologie slaap-fysiologie stress-fysiologie (spierspanning, ademhalingsritme, sympathische tonus, hormonale en immunologische parameters)
39 FYSIOLOGISCHE MECHANISMEN (2) Placebo analgesie wordt - minstens gedeeltelijk - gemedieerd door het endogene opiaat systeem Naloxone (opiaatantagonist) doet placebo-analgesie teniet Levine JD et al. Lancet, 1978 Levine JD, Gordon NC. Nature, 1984
40
41 6) Verdere evidentie voor de neurobiologische basis van het PLACEBO - EFFECT
42 PET scan-onderzoek toonde substantiële afscheiding van dopamine aan in striatum van Parkinsonpatienten die goed reageerden op placebo de la Fuente R. et al. Science, 2002
43 effectieve placebo behandeling bij depressie induceert veranderingen in hersenfunctie (gemeten met Q-EEG) verschillend van deze geassocieerd met effecten van antidepressieve medicatie Leuchter AF et al. Am J Psychiatry, 2002
44 Neurobiologie van placeboanalgesie is meest bestudeerd opiaat-analgesie én placeboanalgesie activeren vooral de rostrale anterior cingulate cortex (racc), die rijk is aan opiaat-receptoren Petrovic P, Ingvar M. Pain, 2002
45 Placebo-geïnduceerde veranderingen in fmri we found anticipation of pain was associated with increased brain actvity in the prefrontal cortex while placebo analgesia was related to decreased brain activity in pain-sensitive brain regions, including the thalamus, insula, and anterior cingulate cortex Colloca & Benedetti. Nature Rev Neurosci 2005
46
47 Placebo-effect wijst op verbanden tussen angst en pijn Event-related fmri demonstrated that the same modulatory network, including the rostral anterior cingulate cortex (racc) and the lateral orbitofrontal cortex (lobfc) is involved in both emotional placebo (anxiety relief ) and placebo analgesia. Petrovic & Ingvar Neuron 2006
48
49 Maar er zijn niet alleen corticale mechanismen, want het placebo-effect manifesteert zich reeds op ruggenmerg niveau We used fmri of the human spinal cord ( ) The results provide direct evidence for spinal inhibition as one mechanism of placebo analgesia and highlight that psychological factors can act on the earliest stages of pain processing in the central nervous system. Eippert F et al. Science 2009; 326, 5951, 404.
50 In ieder geval: placebo-effect is een complex, multidimensioneel fenomeen Illustratie: de effectiviteit van een analgeticum kan worden verminderd door zowel psychologische blokkering (wegnemen van positieve verwachting) als farmacologische blokkering (naloxone) van de placebo-respons Amanzio M. et al. Pain, 2001
51 Recent overzichtsartikel over neurobiologie van het placebo-effect Benedetti F et al. How Placebos Change the Patient's Brain. Neuropsychopharmacology 2010; 36:
52 7) PLACEBO en COMPLEMENTAIRE / ALTERNATIEVE GENEESKUNDE
53 Complementaire / alternatieve (CAM) geneeswijzen zijn ongetwijfeld werkzaam bij sommige patiënten en bij sommige klachten, maar de meeste van deze therapieën hebben tot nog toe de toets van strikt opgezet, hoog-kwalitatief placebo-gecontroleerd onderzoek niet kunnen doorstaan (maar, zie volgende )
54 Toenemende evidentie voor het nut van voedingssupplementen? clinicians rated those receiving micronutrients as more improved than those on placebo both globally and on ADHD symptoms. Post hoc analyses showed that for those with moderate/severe depression at baseline, there was a greater change in mood favouring active treatment over placebo. Rucklidge JJ et al. Vitamin-mineral treatment of attention-deficit hyperactivity disorder in adults: double-blind randomised placebo-controlled trial. Br J Psychiatry, 30 Jan 2014
55 Uiteraard kan men niet alle CAM over dezelfde kam scheren acupunctuur: (beperkte) evidentie voor effectiviteit bij pijn en nausea via mogelijk specifiek werkingsmechanisme ( tegenstimulatie ) ook voor osteopathie / manuele therapie, chiropraxie is er beperkte evidentie bij behandeling van pijn via specifieke werkingsmechanismen (beïnvloeding van mechanische factoren)
56 Illuster voorbeeld van wetenschappelijke ontmaskering van beweerd specifiek werkingsmechanisme Door J. Benveniste werd theorie van oneindige verdunningen bij homeopathie eerst bewezen maar later, bij strikt placebo-gecontroleerd onderzoek, bleek dit bewijs onhoudbaar
57 Benveniste J. Defence of diluted water. Nature 1991; 353: 787 Benveniste J. Memory of water revisited. Nature 1994; 370: 322
58 Een kritische kijk op het succes van CAM CAM therapeuten maximaliseren het placebo-effect, want besteden meer tijd aan hun patiënt, hebben meestal goede contactvaardigheden en charismatische uitstraling hanteren een holistische ziekte- en genezingstheorie met een hoge mate van plausibiliteit ( face validiteit ) geloven zelf entoesiast in hun theoretische concepten en de helende kracht van hun technieken, en weten dit goed over te brengen
59 Complementaire / alternatieve geneeskunde is dan ook - conform met het placebo-effect - meest succesvol bij subjectieve, stressgerelateerde klachten
60 Zelfs homeopaten beginnen dit in te zien Placebo appears to be a real neurobiological phenomenon that has evolved through the selection pressure to be able to heal ourselves. The complex language and social structures of humans means that we can attribute meaning to therapeutic encounters with culturally sanctioned authority figures and we can use our attachment to such figures to generate hope for recovery. Different mechanisms may be involved in the neurobiological aspect of placebo including anxiety, learning, conditioning as well as individual genetic variation. Haresnape C. An exploration of the relationship between placebo and homeopathy and the implications for clinical trial design. JRSM 2013; 30,4:
61 Een minderheid van patiënten begeeft zich aan onveilige CAM The authors found that about 39% of kids with ASDs were receiving some sort of complementary and alternative treatments. The most common of those was dietary supplements, followed by special diets, such as gluten-free. About 9% of children with ASDs were using some sort of invasive, disproven or potentially unsafe version of complementary and alternative medicine. Those include antifungal medication, vitamin injections and chelation therapy (the latter carrying some safety concerns over kidney damage and stomach problems). Akins RS et al. J Develop Behav Pediatr 2014; 35; 1-10
62 Een bedenking spijts evidence-based medicine dwalen veel patiënten rond langs de riskante paden van CAM geneeskunde... is de klassieke geneeskunde dan zo gebiologeerd door haar technische verwezenlijkingen dat ze het subjectieve in de patiëntenzorg verwaarloost?
63 Zou CAM niet minder aantrekkingskracht hebben als klassieke artsen beter opgeleid zouden zijn in de biopsychosociale (of holistische) ziektebenadering, waarin de relatie met de patiënt centraal staat en waarin aandacht wordt geschonken aan de inzichten van de moderne psychosomatiek (affectieve en cognitieve neuroscience, psycho-neuro-endocrinologie, psycho-neuroimmunologie )
64 Klassieke artsen en andere behandelaars zouden moeten beseffen dat het adequaat hanteren van de relatie met de patiënt en goede communicatievaardigheden een onschatbare meerwaarde toevoegen aan hun technisch-wetenschappelijke kennis en kunde... waardoor hun behandeling effectiever wordt
65
66 9) CONCLUSIES
67 Het staat onomstotelijk vast dat placebo-effect een reëel, psychosociaal bepaald én neurobiologisch gefundeerd fenomeen is
68 en dat effectieve behandelingen in principe een mix omvatten van specifieke én nonspecifieke (placebo)- effecten
69 Bijgevolg Klachtenreductie door placebo impliceert geenszins ingebeelde klachten of simulatie Goed reageren op placebo zegt niets over de oorzaak van de klachten / symptomen Het placebo-effect onderstreept het verschil tussen illness (subjectief ziektebeleven) en disease (objectieve stoornissen)
70 Klassieke geneeskunde = specifiek werkzaam vs. CAM = placebo is dus een valse dichotome stelling! Juister is: Klassieke geneeskunde specifiek? + placebo CAM placebo + specifiek?
71 In plaats van zich denigrerend uit te laten over het feit dat alternatieve methoden niet beter zijn dan placebo, zouden klassieke medici en hun opleiders zich dus beter bezinnen over de vraag hoe ook zij het placebo-effect optimaal in hun klinische praktijk kunnen integreren en benutten. En in plaats van heilloze verwachtingen te koesteren in toekomstig placebo-gecontroleerd onderzoek naar de werkzaamheid van alternatieve methoden, zouden de beleidsmakers de beschikbare middelen beter besteden aan een adequater medisch-psychologische opleiding en bijscholing van artsen. B. Van Houdenhove, De Standaard, 1998
72 TAKE HOME We moeten het placebo-effect positief waarderen, en het gebruiken als een krachtig bijkomend (en kostenbesparend!) therapeutisch middel Het placebo-effect wijst ons op het belang van de therapeutische relatie en goede communicatievaardigheden, kortom:
73 op het belang van aandacht voor de hele mens.
De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieThe Sweetest Pill to Swallow
The Sweetest Pill to Swallow Wat zijn placebo effecten en hoe kunnen we ze gebruiken? Jayne Jubb Healers Connectie Symposium 11 April 2015 Het plan voor vanmiddag Wat zijn placebo s Hoe werken ze (neuro-nerdie
Nadere informatieFysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50
De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and
Nadere informatieDe Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving
De Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving Relationships between Attachment and Well-being among the Elderly: The mediational Roles of Mindfulness
Nadere informatieSummary 124
Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities
Nadere informatie(SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1
(SOCIALE) ANGST, GEPEST WORDEN EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 Psychologische Inflexibiliteit bij Kinderen: Invloed op de Relatie tussen en de Samenhang met Gepest worden en (Sociale) Angst Psychological
Nadere informatieHET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE
HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Vrije Universiteit Brussel UMC St Radboud, Nijmegen NPi, Amersfoort 1 NVMT 4e LUSTRUM VAN HARTE PROFICIAT 2 WAAROM
Nadere informatieINVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren
De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:
Nadere informatieSummary 136
Summary 135 Summary 136 Summary The objectives of this thesis were to develop of a mouse model of neuropathic pain and spinal cord stimulation (SCS) and to increase the efficacy of spinal cord stimulation
Nadere informatieKwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing
Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing Quality of Life and Depressive Symptoms of People with Multiple Sclerosis:
Nadere informatieDe Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior
De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:
Nadere informatieStatistische significantie versus klinische relevantie: is het sop de kool wel waard?
Statistische significantie versus klinische relevantie: is het sop de kool wel waard? Prof. dr. Bart Morlion The Leuven Center for Algology & Pain Management University Hospitals Leuven, KU Leuven University
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieLandelijk Diabetes Congres 2016
Landelijk Diabetes Congres 2016 Insuline Pompen, zelfcontrole en sensoren, need to know Thomas van Bemmel, Internist Gelre Ziekenhuis Apeldoorn Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling zie hieronder
Nadere informatieHechting en Psychose: Attachment and Psychosis:
Hechting en Psychose: Bieden Hechtingskenmerken een Verklaring voor het Optreden van Psychotische Symptomen? Attachment and Psychosis: Can Attachment Characteristics Account for the Presence of Psychotic
Nadere informatiede Rol van Persoonlijkheid Eating: the Role of Personality
De Relatie tussen Dagelijkse Stress en Emotioneel Eten: de Rol van Persoonlijkheid The Relationship between Daily Stress and Emotional Eating: the Role of Personality Arlette Nierich Open Universiteit
Nadere informatieThe relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope
The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-
Nadere informatieDe Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS
Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering
Nadere informatieAdherence aan HWO en meer bewegen
Adherence aan HWO en meer bewegen Een experimenteel onderzoek naar de effecten van het motivationele stadium van patiënten en de adherence aan huiswerkoefeningen (HWO) bij fysiotherapie en het meer bewegen.
Nadere informatieWelke scores zijn voor een patiënt het belangrijkste?
Welke scores zijn voor een patiënt het belangrijkste? Maarten de Wit 31 mei 2013 Lokatie Tilburg University Overzicht 1. Wat is het patiëntenperspectief? 2. Hoe krijg je als onderzoeker toegang tot de
Nadere informatieDe invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis.
De invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis. The influence of resilience on the relationship between pain and psychological symptoms
Nadere informatieType Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?
Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla
Nadere informatieDe rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen
Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress
Nadere informatie25 jaar whiplash in Nederland
25 jaar whiplash in Nederland Vanuit een fysiotherapeutisch perspectief Maarten Schmitt M.Sc 1 2 Fysiotherapeut & manueeltherapeut Hoofd van de Divisie Onderwijs Stichting Opleidingen Musculoskeletale
Nadere informatieInvloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur
Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen
Nadere informatieSTIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer
STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1 Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer Stigmatization of Patients with Lung Cancer: The Role of
Nadere informatieOuderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit
1 Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit Nicola G. de Vries Open Universiteit Nicola G. de Vries Studentnummer 838995001 S71332 Onderzoekspracticum scriptieplan
Nadere informatieMindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieChronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen
Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen maar het zit toch niet tussen mijn oren John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Therapie (Oegstgeest) Instituut voor
Nadere informatieKinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic Play Group Therapy for Children. with Internalizing Problems.
Spelgroepbehandeling voor kinderen met internaliserende problemen De Effectiviteit van een Psychodynamische Spelgroepbehandeling bij Kinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic
Nadere informatieWat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?
De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve
Nadere informatieKeuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie
1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatie6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015
6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015 Het is al weer lang geleden dat jullie iets van ons hebben gehoord en dat komt omdat er veel is gebeurd. We hebben namelijk heel veel analyses kunnen doen op
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatieHet verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij
Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij Een vergelijking van een depressieve en een niet-depressieve groep met Experience-Sampling-Method
Nadere informatieDe Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering
De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent
Nadere informatieRouw bij mensen met het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS)
Rouw bij mensen met het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) Mourning in people with chronic fatigue syndrome (CFS) Masterthese Klinische Psychologie Onderzoeksverslag Lisanne Fischer S1816071 Mei 2012
Nadere informatieDe relatie tussen intimiteit, aspecten van seksualiteit en hechtingsstijl in het dagelijks leven van heteroseksuele mannen en vrouwen.
De relatie tussen intimiteit, aspecten van seksualiteit en hechtingsstijl in het dagelijks leven van heteroseksuele mannen en vrouwen. The Relationship between Intimacy, Aspects of Sexuality and Attachment
Nadere informatiePsychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5)
Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Hester A. Lijphart Eerste begeleider: Dr. E. Simon Tweede
Nadere informatieTrain uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie. Marie-Anne Vanderhasselt
Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie Marie-Anne Vanderhasselt Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R., Namur, V., Lotufo, P.A., Bensenor, Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R.,
Nadere informatieDe Invloed van Familie op
De Invloed van Familie op Depressie- en Angstklachten van Verpleeghuisbewoners met Dementie The Influence of Family on Depression and Anxiety of Nursing Home Residents with Dementia Elina Hoogendoorn Eerste
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieCognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving
Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving Mike Rinck Radboud Universiteit Nijmegen Cognitieve Vertekeningen bij Stoornissen "Cognitive Biases" Patiënten
Nadere informatieEmotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en. Bevlogenheid
Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en Bevlogenheid Emotional Labor, the Dutch Questionnaire on Emotional Labor and Engagement C.J. Heijkamp mei 2008 1 ste begeleider: dhr. dr.
Nadere informatieCOGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS
COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking
Nadere informatieInvloed van Coping en Ziektepercepties op Depressie- en Angstsymptomen. bij Voormalige Borstkankerpatiënten
Invloed van Coping en Ziektepercepties op Depressie- en Angstsymptomen bij Voormalige Borstkankerpatiënten Influence of Coping and Illness Perceptions on Depression and Anxiety Symptoms among Former Breast
Nadere informatiePrOP Tussen Je Oren. gebaseerd op het PrOP-model. the PrOP-model. Mariëtte J.C.P. van der Stappen
Effectiviteit kortdurende behandeling PrOP model 1 PrOP Tussen Je Oren Effectiviteit van een Kortdurende Psychologische Behandeling bij Kinderen en Jongeren gebaseerd op het PrOP-model Effectiveness of
Nadere informatieDenken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten
Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten met diabetes mellitus type 2 in de huisartsenpraktijk Thinking
Nadere informatieRelatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën
Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual
Nadere informatieHet Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive
Gender, Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive 1 Het Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive Gender Effect on the Relationship between Personality Traits and Sex Drive
Nadere informatieWat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016
Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Kijken vanuit verwondering Verwondering van epidemioloog: Kwetsbaarheid normaal Angst Depressie Verslaving Psychose 40% lifetime experience Wederkerigheid
Nadere informatieHet Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen
REACTIEVE AGRESSIE Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve Agressie Pien S. Martens Open Universiteit Heerlen Naam student: Pien Sophie Martens Studentnummer: 850945172
Nadere informatieZijn placebo s nodig voor goede zorg?
Zijn placebo s nodig voor goede zorg? Prof. Dr Marian Verkerk (UMCG) Een aantal observaties.. } Geneeskunde is vooral evidence-based medicine en minder een art of medicine. } Van een relatie- naar een
Nadere informatieSamenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedra
139 Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedragstherapie en individuele of kind cognitieve gedragstherapie
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieRunning Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1
Running Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1 Relatie tussen Attitude, Sociale Invloed en Self-efficacy en Intentie tot Contact tussen Ouders en Leerkrachten bij Signalen van Pesten
Nadere informatieDe rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen
Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress
Nadere informatieRunning head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1. The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety
Running head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1 The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety De Rol van Gevarieerd Ontbijten en Consciëntieusheid in Angst
Nadere informatieVerklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van. The explanation of the physical activity of elderly by determinants of
Verklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van het I-change Model The explanation of the physical activity of elderly by determinants of the I-change Model Hilbrand Kuit Eerste begeleider:
Nadere informatieModererende Rol van Seksuele Gedachten. Moderating Role of Sexual Thoughts. C. Iftekaralikhan-Raghubardayal
Running head: momentaan affect en seksueel verlangen bij vrouwen 1 De Samenhang Tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen van Vrouwen en de Modererende Rol van Seksuele Gedachten The Association Between
Nadere informatieWorkshop 2E: Optimisme. Elke Smeets. Madelon Peters. Faculty of Psychology and Neuroscience
Workshop 2E: Optimisme Elke Smeets Madelon Peters Optimisme: 2 benaderingen attributie stijl benadering Seligman & Peterson uitkomst verwachtingen benadering Carver & Scheier attributie stijl benadering
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieSLACHTOFFER CYBERPESTEN, COPING, GEZONDHEIDSKLACHTEN, DEPRESSIE. Cyberpesten: de implicaties voor gezondheid en welbevinden van slachtoffers en het
SLACHTOFFER CYBERPESTEN, COPING, GEZONDHEIDSKLACHTEN, DEPRESSIE Cyberpesten: de implicaties voor gezondheid en welbevinden van slachtoffers en het modererend effect van coping Cyberbullying: the implications
Nadere informatieWat heb ik daar in de praktijk nou aan? Ad Vingerhoets Departement Medische en Klinische Psychologie Universiteit van Tilburg
Wat heb ik daar in de praktijk nou aan? Ad Vingerhoets Departement Medische en Klinische Psychologie Universiteit van Tilburg De empirische cyclus Depressie: gevolg van hoe we tegen de wereld aankijken
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieIk voel niets maar eigenlijk alles: Verbanden tussen Alexithymie, Somatisatiestoornis en Depressie. I feel nothing though in essence everything:
Ik voel niets maar eigenlijk alles: Verbanden tussen Alexithymie, Somatisatiestoornis en Depressie I feel nothing though in essence everything: Associations between Alexithymia, Somatisation and Depression
Nadere informatieIntegratieve zorg en CAM: de patiënt èn verpleegkundige in zijn of haar kracht
Integratieve zorg en CAM: de patiënt èn verpleegkundige in zijn of haar kracht V&VN congres Complementaire Zorg 23 maart 2018 Dr. Marja van Vliet Vijf domeinen complementaire zorg Alternative Medical Systems:
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering The Relationship between Daily Hassles and Depressive Symptoms and the Mediating Influence
Nadere informatieNoëlle Uilenburg Harry Knoors
Het brein, so what!? Reflectie op het nut van kennis over het brein voor de praktijk van opvoeding en onderwijs bij kinderen met gehoor- en/of taal problemen Noëlle Uilenburg Harry Knoors Opbouw Wat vindt
Nadere informatieMENTALE VEERKRACHT ALS BUFFER TEGEN DOCENTEN STRESS 1. Mentale Veerkracht als Buffer tegen Docenten Stress-Reactiviteit: een ESM-studie
MENTALE VEERKRACHT ALS BUFFER TEGEN DOCENTEN STRESS 1 Mentale Veerkracht als Buffer tegen Docenten Stress-Reactiviteit: een ESM-studie Mental Resilience buffers Teacher Stressreactivity: An ESM-study Tanya
Nadere informatieDe relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl. The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style
De relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style Jenny Thielman 1 e begeleider: mw. dr. Esther Bakker 2 e begeleider: mw. dr.
Nadere informatieRunning head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1. De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op
Running head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1 De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op Contingente Zelfwaardering en Depressieve Klachten. Tammasine Netteb Open
Nadere informatie12 e Post O.N.S. Meeting. Carolien Burghout Verpleegkundig specialist Jeroen Bosch Ziekenhuis
12 e Post O.N.S. Meeting Carolien Burghout Verpleegkundig specialist Jeroen Bosch Ziekenhuis Screening for distress The Sixth Vital Sign Doelen De toehoorder: 1. heeft achtergrondkennis over distress en
Nadere informatieHet Effect van Voortgangsfeedback aan Behandelaars op de Uitkomsten van Psychologische Behandelingen; een Pilot Onderzoek
Het Effect van Voortgangsfeedback aan Behandelaars op de Uitkomsten van Psychologische Behandelingen; een Pilot Onderzoek The Effect of Progress Feedback to Therapists on Psychological Treatment Outcome;
Nadere informatieNeuro-imaging bij bipolaire stoornissen: een overzicht
Neuro-imaging bij bipolaire stoornissen: een overzicht Max de Leeuw, psychiater en senior onderzoeker GGZ Rivierduinen/LUMC KenBiS, 17 juni 2016 Leiden Inhoud Emotieverwerking Werkgeheugen Beloning Eerstegraads
Nadere informatieValidatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners
Validatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners van Somatische en Psychogeriatrische Afdelingen Validation of the Depression List (DL) and the Geriatric
Nadere informatieNeurowetenschappen als inspiratiebron voor nieuwe pijninterventies
Neurowetenschappen als inspiratiebron voor nieuwe pijninterventies Dr. Ben van Cranenburgh, neurowetenschapper Stichting ITON: www.stichtingiton.nl Symposium KNGF Scheutig met pijn 15 april Alkmaar, 20
Nadere informatieMENTALE VEERKRACHT, COPINGSTRATEGIEËN EN EETPROBLEMATIEK 1
MENTALE VEERKRACHT, COPINGSTRATEGIEËN EN EETPROBLEMATIEK 1 De Invloed van Mentale Veerkracht op Copingstrategieën bij Eetproblematiek The Influence of Resilience on Coping Strategies and Disordered Eating
Nadere informatiePsychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women. Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere
Psychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere vrouwen: Onderzoek naar de relatie tussen angst, depressieve
Nadere informatieInvloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders
Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Influence of Mindfulness Training on Parental Stress, Emotional Self-Efficacy
Nadere informatieRunning head: OPVOEDSTIJL, EXTERNALISEREND PROLEEMGEDRAG EN ZELFBEELD
1 Opvoedstijl en Externaliserend Probleemgedrag en de Mediërende Rol van het Zelfbeeld bij Dak- en Thuisloze Jongeren in Utrecht Parenting Style and Externalizing Problem Behaviour and the Mediational
Nadere informatiehet dopaminerge beloningssysteem
het dopaminerge beloningssysteem 27/05/2016 51 mesolimbic DA system lekker eten zorgt voor DA afgifte 27/05/2016 52 Bassareo and Di Chiara, 1997 palatable food and dopamine why would some people overeat
Nadere informatieDe Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik. makend van GPS- en Versnellingsmeterdata
De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik makend van GPS- en Versnellingsmeterdata The relationship Between the Physical Environment and Physical Activity in Children
Nadere informatieImpact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven
Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact
Nadere informatieMASTER SCRIPTIE GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE CEES KOSTER OPEN UNIVERSITEIT
2015 Relatie tussen Voorlichting en Gevoelens van Angst en Gepercipieerde Controle bij Mannen met Prostaatkanker: De Rol van Opleidingsniveau en Locus of Control MASTER SCRIPTIE GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
Nadere informatieDe relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en. proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten
De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten The relationship between depression symptoms, anxiety symptoms,
Nadere informatieDe rol van placebo effecten voor onze zorg
What you expect is what you get? De rol van placebo effecten voor onze zorg www.sipsconference.com Andrea Evers Placebo effecten even groot als effecten antidepressiva www.sipsconference.com Placebo effecten
Nadere informatieAngstige Moeder, Angstig Kind? De Modererende Invloed van Maternale Zelfwaardering en. Sociale Steun
Running head: ANGSTIGE MOEDER, ANGSTIG KIND? Angstige Moeder, Angstig Kind? De Modererende Invloed van Maternale Zelfwaardering en Sociale Steun Anxious Mother, Anxious Child? The Moderating Influence
Nadere informatieGeslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive
1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatieChapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn
Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles
Nadere informatieCognitive self-therapy A contribution to long-term treatment of depression and anxiety
Cognitive self-therapy A contribution to long-term treatment of depression and anxiety Uitgave in de RGOc-reeks, nummer 12 Copyright 2006 Peter C.A.M. den Boer, Groningen Cognitive self-therapy. A contribution
Nadere informatieDe Relatie tussen Voorschoolse Vorming en de Ontwikkeling van. Kinderen
Voorschoolse vorming en de ontwikkeling van kinderen 1 De Relatie tussen Voorschoolse Vorming en de Ontwikkeling van Kinderen The Relationship between Early Child Care, Preschool Education and Child Development
Nadere informatieSandra Veenstra. www.bsl.nl
Sandra Veenstra www.bsl.nl De toepassing van EMDR bij somatische klachten zoals chronische pijn Sandra Veenstra Jaarbeurs Utrecht, 27-09-13 Lichamelijke klachten geschikt voor behandeling met EMDR Wanneer
Nadere informatieDe Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen
De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen The Association between Daily Hassles, Negative Affect and the Influence of Physical Activity Petra van Straaten Eerste begeleider
Nadere informatieAngstige Vader, Angstig Kind? Angstige Vader, Angstig Kind?
Angstige Vader, Angstig Kind? Wordt de Vader-Kind Angstrelatie Beïnvloed door Angstreducerend Gedrag van de Vader en de Kwantiteit van het Contact tussen Vader en Kind? Sicco de Haan Open Universiteit
Nadere informatieHet Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten. Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017
Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017 Er is veel vraag naar nieuwe medicijnen voor zeldzame
Nadere informatieMIJN GENOOM. ONLINE OF OFF-LINE?
MIJN GENOOM. ONLINE OF OFF-LINE? Pascal Borry Humaan Genoom Project Hoop en verwachtingen With this profound new knowledge, humankind is on the verge of gaining immense, new power to heal. Genome science
Nadere informatie