Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning

Transcriptie

1 ORGANISATIEONDERDEEL GEMEENTEN Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Kennis en Beheerteam Ondersteuning Versie 1.0, 31 oktober 2012

2 ORGANISATIEONDERDEEL GEMEENTEN Colofon Dit document is tot stand gekomen in opdracht van Kennis- en Beheerteam Ondersteuning van het Organisatieonderdeel Gemeenten van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Het document is na vaststelling met status definitief aangeboden aan: functionarissen van de stafsectie Bevolkingzorg: stafsectieleden en Algemeen Commandanten gemeentesecretarissen binnen de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant AOV ers binnen de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant leden Kennis- en Beheerteam Ondersteuning Adres Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant Organisatieonderdeel Gemeenten Postbus AL Tilburg Druk Versie 1.0, 31 oktober 2012 Status: Definitief Inhoud en Beheer Kennis- en Beheerteam Ondersteuning - Procesverantwoordelijke deelproces /vz KB-team : C. Smits, Gemeente Drimmelen - Stafliaison Organisatieonderdeel Gemeenten : P. Witte, Gemeente Roosendaal - Mede-auteur: : S. Valk, ARSIS Personeelsmanagement & Organisatie-ontwikkeling Beheer Dit document beschrijft het Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning in de Veiligheidsregio MWB, en kent een sterke verbondenheid met het Deelplan Ondersteuning. Het Deelplan wordt beheerd door het Organisatieonderdeel Gemeenten van de Veiligheidsregio MWB. Jaarlijks wordt voor dit document en de genoemde achterliggende documenten bezien of actualisatie gewenst is. Op basis van (landelijke) ontwikkelingen, evaluaties etc. kunnen wijzigingen en aanpassingen worden doorgevoerd. Het Draaiboek behorende bij dit deelplan beschrijft de operationele uitvoering; het is een levend document dat continue kan worden aangepast en aangevuld. Vaststelling geschiedt via het Kennis- en Beheerteam Ondersteuning. De website van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant biedt op de extranet-pagina gemeenten voor de gebruikers van dit draaiboek en bijbehorend deelplan de meest actuele versie. Een regionale App is in studie.

3 Inhoudsopgave Pagina 1 Inleiding en leeswijzer Inleiding Algemeen Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant Regionaal Crisisplan GRIP-systematiek GRIP GRIP 1 (Commando Plaats Incident) GRIP 2 (Regionaal Operationeel Team) GRIP 3 (Gemeentelijk Beleidsteam) GRIP 4 (Regionaal Beleidsteam) 8 2 Het Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Korte omschrijving Draaiboek Doel Doelgroep Taken Opschaling Relaties Interne relaties Bevolkingszorg Relaties met processen van de brandweer, politie en GHOR Relatie met het Openbaar Ministerie / de driehoek Relatie met overige partijen Aansprakelijkheid en het doen van toezeggingen 12 3 Taakomschrijving Bestuurlijk en Juridisch Adviseur 13 4 Rol en bevoegdheden onderdelen gemeentebestuur Rol burgemeester tijdens een ramp of crisis Bevoegdheden burgemeester tijdens een ramp of crisis Aandachtspunten voor de burgemeester tijdens een ramp of crisis Rol gemeentesecretaris tijdens een ramp of crisis Rol wethouders tijdens een ramp of crisis Rol gemeenteraad tijdens een ramp of crisis 16 5 Factsheet Wet- en regelgeving Opperbevel en Operationele leiding Bevelsbevoegdheden burgemeester in het kader van openbare orde en veiligheid Gemeentelijke noodbevoegdheden Bestuurlijke ophouding voorziene gevallen Bestuurlijk ophouden onvoorziene gevallen Verbod openbare manifestaties Binnentreden van woningen Afzetten gebied of tijdelijke verkeersmaatregelen Aanwijzen veiligheidsrisicogebied Vervanging burgemeester 18 Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 3 van 71

4 6 Checklist voor het proces Juridische Ondersteuning + matrix Stappen voor keuze van instrumenten voor rampbestrijding Korte omschrijving van andere instrumenten ter bestrijding van een ramp dan noodrecht Noodrecht (noodbevel en noodverordening); essentie van de modellen van noodrecht Noodbevel Noodverordening Aandachtspunten bij keuze van instrument 23 7 Noodverordeningen en noodbevelen Checklist besluitvorming noodmaatregelen MODELLEN Model Noodverordening Evacuatie Model Noodverordening Ramptoerisme Model Noodverordening Verbod ophouden (ramp)gebied Model Noodverordening bomruiming Model Noodverordening blokkade Model Noodverordening ongeval met gevaarlijke stoffen Model verwijderingbevel Model Noodverordening betoging Model Noodbevel elektriciteitsuitval Model Noodbevel voetbalwedstrijd Model Noodbevel blokkade Model bekrachtiging noodverordening door gemeenteraad Model Besluit intrekking noodverordening Model machtiging tot binnentreden van woningen 53 8 Alternatieven voor noodbevoegdheden Evenementen Openbare orde bevoegdheden van de burgemeester (artikel 172 Gemeentewet) Bestuurlijk ophouden Bestuurlijke ophouding vs noodbevoegdheden ex artikel 175 en 176 Gemeentewet Combinatie noodbevoegdheden en bestuurlijk ophouding Samenkomsten, vergaderingen en betoging op openbare plaatsen Binnentreden zonder toestemming van de bewoner in combinatie met een noodverordening 60 9 Procedure afsluiting luchtruim en Wet verplaatsing bevolking Verdeling bevoegdheden en verantwoordelijkheden Wet verplaatsing bevolking Overige tools 64 10A Checklist middelen deelproces Best. en Jur. Ondersteuning 65 10B Logboek 66 10C Presentielijst 68 10D Bezettings- / Alarmeringslijst 69 10E Lijst met afkortingen 70 Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 4 van 71

5 1 Inleiding en leeswijzer 1.1 Inleiding Voor u ligt het Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning. Het Draaiboek is een operationele Toolkit voor Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning. Het bevat diverse formats die gebruikt kunnen worden tijdens een ramp of crisis. Hierbij valt onder andere te denken aan: - Noodbevoegdheden; - Noodbevelen; Deelplan - Standaard formulieren; - Bestuurlijke netwerkkaarten; Draaiboek - Etc. Dit Draaiboek kent een sterke verbondenheid met het Deelplan Ondersteuning. Het Deelplan gaat onder meer in op het wettelijk kader, de beheerorganisatie t.a.v. Ondersteuning en de relatie met de overige (gemeentelijke deelprocessen). Zowel het Draaiboek als het Deelplan maken onderdeel uit van de planstructuur binnen de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Onderstaande illustratie geeft weer hoe beide documenten zich verhouden tot andere planfiguren die reeds zijn opgesteld of nog in ontwikkeling zijn. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 5 van 71

6 1.2 Algemeen De organisatiestructuur van de rampenbestrijding en crisisbeheersing kent drie niveau s, te weten strategisch, tactisch en uitvoerend. Elk niveau kent een crisisteam. Kortweg een Beleidsteam, een Regionaal Operationeel Team en een Commando Plaats Incident. In het Beleidsteam is een Bestuurlijk Adviseur Bevolkingszorg (ambtenaar Openbare Veiligheid) en een Strategisch Adviseur Bevolkingszorg (gemeentesecretaris). Voor de uitvoering is er een Team Politiezorg, een Team Bevolkingszorg, een Team Geneeskundige Zorg, een Team Brandweerzorg, een Team Overige Sectoren, een Commandoteam Plaats Incident en de Meldkamer. Bevolkingszorg wordt ingevuld door de samenwerkende gemeenten. Hierbij zijn zeven Taakorganisaties te onderscheiden, te weten Publieke Zorg, Omgevingszorg, Crisiscommunicatie, Informatiemanagement, Ondersteuning, Nafase en Evacuatie. De Bestuurlijke en Juridische ondersteuning is ondergebracht bij de (back-office) Ondersteuning. Deze ondersteuning bestaat ten minste uit één bestuurlijk-juridische adviseur. Deze adviseur beschikt over dit draaiboek. 1.3 Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant Om de veiligheid in een regio te vergroten en voorbereid te zijn op rampen en zware ongevallen, werken de brandweer, politie, GHOR (Geneeskundige Hulpverlenings Organisatie in de Regio) en de gemeenten samen in de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant (VRMWB). VRMWB is een gemeenschappelijke regeling van 26 gemeenten lopend vanaf Oisterwijk tot en met Bergen op Zoom en van de Belgische grens tot de Zuid-Hollandse grens. De inbreng van de gemeentelijke Taakorganisaties Bevolkingszorg wordt verzorgd door het Organisatieonderdeel Gemeenten (OG), in samenwerking met de Kennis- en Beheerteams die samengesteld zijn uit vertegenwoordigers van de 26 gemeenten. 1.4 Regionaal Crisisplan In de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant is een nieuwe operationele hoofdstructuur vastgesteld op basis van het Regionaal Crisisplan. Volgens de regionale planning treedt deze nieuwe structuur op 1 december 2012 in werking. Tot deze tijd wordt nog (deels) gewerkt op basis van het Organisatieplan Gemeenten, vastgesteld juli Naar verwachting wordt eind 2012 een nieuw Organisatieplan Gemeenten opgeleverd. Zowel het Regionaal Crisisplan als dat Organisatieplan hebben tot doel om te komen tot uniformering van de gemeentelijke uitvoering van Bevolkingszorg en wederzijdse ondersteuning van gemeenten in zowel de preparatiefase als de repressieve fase. Deze professionaliseringsslag wordt in de preparatiefase bewerkstelligd door de Kennis- en Beheerteams (K&B teams). Dit plan is tot stand gekomen door een voorbereidingsgroep uit de cluster 3 x oranje (gemeenten Drimmelen, Geertruidenberg en Oosterhout) en het K&B team Ondersteuning. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 6 van 71

7 1.5 GRIP-systematiek GRIP 0 Brandweer, gemeenten, GHOR en politie vormen de kern van de rampbestrijdingsorganisatie. De Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure vormt de basis voor operationele en bestuurlijke opschaling tijdens incidenten, rampen en crises. De GRIP-procedure onderscheidt een viertal opschalingniveau s (1 t/m 4). Deze niveau s worden hierna kort toegelicht. Deze GRIP-fase is een normale dagelijkse situatie, hier aangeduid als routine. Elke dienst werkt monodisciplinair (volgens eigen regels en procedures). Het incident is puur lokaal van aard met een ad hoc coördinatiebehoefte, ook wel motorkapoverleg genoemd. Gemeentelijke inbreng De gemeente heeft geen formele rol in deze fase, zij kan om informatie verzocht worden of hand- en spandiensten verlenen. Denk bijvoorbeeld aan het schoonmaken van een weg, het nakijken van een vergunning, opzoeken van een eigenaar, bepaling van de ligging van kabels en leidingen. Soms kan er de noodzaak zijn tot juridisch of bestuurlijk advies. In de regel kan deze adviesrol dan worden ingevuld door de Ambtenaar Openbare Veiligheid GRIP 1 (Commando Plaats Incident) Het incident is lokaal van aard met een duidelijke coördinatiebehoefte van de hulpdiensten ter plaatse. Daarvoor wordt het Commando (team) Plaats Incident (CoPI) opgestart. In CoPIvergaderingen worden acties afgestemd. Gemeentelijke inbreng Ondersteuning behoeft niet operationeel te worden. De Ambtenaar Openbare Veiligheid (AOV) wordt geïnformeerd en vult de bestuurlijke en juridische adviesrol in. De burgemeester wordt door hem geïnformeerd. Multidisciplinair De gemeente levert inbreng in het CoPI door een Officier van Dienst Bevolkingszorg. Deze functie geeft sturing aan de gemeentelijke uitvoeringsorganisaties op de plaats van het incident. De burgemeester kan zo nodig gebruik maken van zijn bevelsbevoegdheden op grond van artikel 172 en 173 van de Gemeentewet. Verder zullen de burgemeester en de leden van het CoPI tijdens deze inzet door de AOV geïnformeerd worden over de bestuurlijke en juridische consequenties daarvan GRIP 2 (Regionaal Operationeel Team) Het incident is nog steeds lokaal van aard maar de aard van het incident vraagt om verregaande operationele uitvoering en afstemming. Het Regionaal Operationeel Team (ROT) in Tilburg wordt ingericht. Door de operationele Taakorganisaties wordt multidisciplinair samengewerkt. De nadruk ligt op het sturen van de operatie op de plaats van het incident en het mogelijke effectgebied, het coördineren van de informatievoorziening en de communicatie. Het incident heeft een duidelijke uitstraling naar de omgeving. De regionale operationele Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 7 van 71

8 leiding wordt ingevuld door een Regionaal Operationeel Leider en de aansturing van Bevolkingszorg door een Algemeen Commandant Bevolkingszorg binnen het Regionaal Operationeel Team. Gemeentelijke inbreng De gemeentelijke uitvoering wordt vanuit het ROT aangestuurd door de Algemeen Commandant Bevolkingszorg en ondersteunende sectieleden voor aansturing van Informatie & Ondersteuning, Publieke Zorg, Omgevingszorg en Communicatie. Binnen de getroffen gemeente(n) worden Taakorganisaties opgestart op basis van behoefte. De Taakorganisatie Ondersteuning is daarbij belast met de bestuurlijke en juridische advisering en draagt zorg voor tenminste één ondersteunende adviseur daaromtrent GRIP 3 (Gemeentelijk Beleidsteam) Het incident / de ramp kan zodanige omvang hebben / gaan krijgen dat een verdere opschaling naar bestuurlijk niveau nodig is. Hierbij wordt een Gemeentelijk Beleidsteam gevormd. Het Beleidsteam ondersteunt en adviseert de burgemeester. De burgemeester neemt de besluiten. Aan het Beleidsteam als zodanig zijn géén bevoegdheden toegekend. De aansturing van de taken Bevolkingszorg blijft bij de Algemeen Commandant Bevolkingszorg en de algehele leiding voor de uitvoering van alle Taakorganisaties blijft bij de Regionaal Operationeel Leider. Gemeentelijke inbreng Het Gemeentelijk Beleidsteam wordt in zijn volle omvang ingesteld. Monodisciplinair In de getroffen gemeente(n) is een Hoofden Taakorganisatie Overleg (HTO-overleg) onder leiding van de Voorzitter Hoofden Taakorganisatie. Alle benodigde gemeentelijke Taakorganisaties worden ingevuld op basis van het Regionaal Crisisplan en de betreffende deelplannen. De ondersteunende adviseur binnen de Taakorganisatie Ondersteuning is daarbij belast met de bestuurlijke en juridische advisering GRIP 4 (Regionaal Beleidsteam) De effecten van het incident overschrijden de gemeentegrens; dit vraagt om afstemming tussen de verschillende gemeenten. Hiervoor wordt een Regionaal Beleidsteam gevormd onder leiding van de voorzitter van de Veiligheidsregio. De betrokken burgemeesters maken deel uit van dat team. In de betrokken gemeenten is dan geen Beleidsteam meer. De rol van strategisch adviseur Bevolkingszorg wordt in dat team ingevuld door de coördinerend gemeentesecretaris. Het Regionale Beleidsteam wordt bijgestaan door het ROT. Gemeentelijke inbreng In de getroffen gemeenten is een HTO-overleg en wordt uitvoering gegeven aan alle nodige Taakorganisaties Bevolkingszorg onder leiding van de Algemeen Commandant Bevolkingszorg vanuit het ROT. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 8 van 71

9 2 Het Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning 2.1 Korte omschrijving Draaiboek Tijdens een crisis, ramp of zwaar ongeval is de kans groot dat de rampenorganisatie maatregelen moet treffen die ingrijpende gevolgen hebben. Bijvoorbeeld het vorderen van een gebouw, voertuigen of het ontruimen/evacueren van een woonwijk, industrie- of bedrijventerrein. In een dergelijke situatie is de burgemeester vaak genoodzaakt een beroep te doen op het gemeentelijke noodrecht, zoals het geven van een noodbevel. Voordat de burgemeester een besluit kan nemen, is eerst een duidelijk beeld van de bestuurlijke en juridische (on)mogelijkheden noodzakelijk. Natuurlijk geldt vaak het gezegde: nood breekt wet. Daarom zijn in het bijzonder bij dreigende rampen of zwaar ongeval, deskundige juridische adviezen van groot belang. Verder kunnen rampenbestrijding en rampenhulpverlening altijd schadeclaims, klachten, bezwaarschriften enzovoort als gevolg hebben. Juridische ondersteuning is daarom relevant voor alle gemeentelijke deelprocessen. Bij bestuurlijke en juridische ondersteuning kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het opstellen van een noodbevel of noodverordening, het geven van algemene juridische adviezen en het in het Beleidsteam inbrengen van de juridische consequenties van bepaalde oplossingsscenario s. De bestuurlijke en juridische advisering/ondersteuning is bedoeld voor alle gemeentelijke Taakorganisaties binnen de rampenbestrijding. In dit draaiboek wordt echter uitgegaan van prioriteit voor ondersteuning van het Beleidsteam en het overleg van de Hoofden Taakorganisaties Bevolkingszorg (HTO-overleg). 2.2 Doel Het geven van deskundige bestuurlijke en juridische adviezen ten behoeve van een doelmatige en doeltreffende crisisbesluitvorming en -management bij (dreigende) rampen of zware ongevallen en het aanbieden van juridische instrumenten. 2.3 Doelgroep Alle bij de rampenbestrijding en hulpverlening betrokken gemeentelijke organen en personen. De belangrijkste doelgroepen zijn het Beleidsteam en het HTO-overleg. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 9 van 71

10 2.4 Taken De taken van Bestuurlijke en Juridische Ondersteuning zijn: Het bieden van bestuurlijke en juridische ondersteuning aan de burgemeester en leden van het Gemeentelijk Beleidsteam. Deze taak gaat voor op alle andere genoemde taken; Het geven van bestuurlijke en juridische adviezen aan het HTO-overleg; Het redigeren en bewaken van bestuurlijke netwerkkaarten, noodbevelen en noodverordeningen; Het tijdens een ramp of crisis in kaart brengen van de bestuurlijke en juridisch risico s die de gemeente en de Veiligheidsregio loopt bij de bestrijding van de ramp of crisis en het informeren van de juiste personen over deze risico's. De Adviseur Bestuurlijke en Juridische Ondersteuning zal gebruik maken van zijn eigen werkplek. Aldaar heeft hij/zij ten minste de beschikking over (digitale) toegang tot dit draaiboek, de wet- en regelgeving, noodverordeningen (voorbeelden) en bestuurlijke netwerkkaarten. 2.5 Opschaling Indien nodig kan worden opgeschaald voor het deelproces Bestuurlijke en Juridische Advisering. Al naar gelang de situatie en behoefte aan bestuurlijke en/of juridische ondersteuning kan binnen de eigen gemeente de gewenste kennis/capaciteit worden gezocht. Indien deze niet voor handen is, kan ervoor gekozen worden om dit bij andere gemeenten aan te vragen en/of specialistische expertise in te huren bij derden. De beslissing tot opschaling wordt genomen door het Hoofd Taakorganisatie Ondersteuning na instemming van de Algemeen Commandant Bevolkingszorg (via de Vz HTO-overleg). Opgemerkt moet worden dat voor de kleinere gemeenten geldt, dat zij over een zeer beperkt aantal medewerkers beschikken met expertise voor het proces Bestuurlijke en Juridische Ondersteuning bij rampen. Het kan daarom voorkomen dat iemand tegelijkertijd meerdere juridische functies moet bekleden. In dit Draaiboek wordt volstaan met één taakkaart voor de functie van Adviseur Bestuurlijke en Juridische Ondersteuning, binnen de Taakorganisatie Ondersteuning. Voor die taakkaart wordt verwezen naar Hoofdstuk 3. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 10 van 71

11 2.6 Relaties Interne relaties Bevolkingszorg De bestuurlijke en juridische adviseur van de Taakorganisatie Ondersteuning onderhoudt tijdens een calamiteit relaties met de Taakorganisaties Bevolkingszorg. In principe werkt de bestuurlijk en juridische adviseur van Ondersteuning voor alle onderdelen van Bevolkingszorg. In overleg met het Hoofd Taakorganisatie Ondersteuning wordt bepaald op welke wijze de functionaris wordt ingezet en of aanwezigheid bij het HTO-overleg of Beleidsteam opportuun is. Onderstaand mogelijke aandachtspunten en linken met bestuurlijke en juridische ondersteuning. Gemeentelijk of Regionaal Beleidsteam: de burgemeester of de voorzitter van de Veiligheidsregio neemt de strategische beslissingen. Rol Bestuurlijke en Juridische Ondersteuning: voorbereiden noodverordeningen en noodbevelen, geven van juridische adviezen naar aanleiding van genomen of te nemen besluiten. Uitleg geven over de bestuurlijke netwerkkaarten, bevoegdheden, wetgeving en jurisprudentie. Het aansprakelijkheidsvraagstuk duikt vroeg of laat op. Het is goed om dit voor te zijn. Hoofden Taakorganisaties Overleg: overleg van alle Hoofden Taakorganisaties van Bevolkingszorg. Tijdens het overleg wordt informatie uitgewisseld en de uitvoering afgestemd. Rol Bestuurlijke en Juridische Ondersteuning: geven van juridisch advies aan de hoofden van deze Taakorganisaties en ten behoeve van het Informatiemanagement Relaties met processen van de brandweer, politie en GHOR In principe heeft elke hulpdienst haar eigen Taakorganisaties, met inbegrip van bestuurlijke en juridische ondersteuning. Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning voor de multidisciplinaire aanpak wordt gecoördineerd vanuit het hoogste operationale team Relatie met het Openbaar Ministerie / de driehoek De relatie tussen juridische ondersteuning bij rampen en het Openbaar Ministerie (OM) is van belang als gesproken wordt over het opstellen van noodbevelen en noodbevoegdheden. Hiervoor vindt afstemming plaats door de burgemeester met de politie en het OM in het driehoeksoverleg. Rol OM bij mogelijk strafbare feiten Het Openbaar Ministerie is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. De (hoofd)officier is belast met de leiding over de opsporing en geeft daarover aanwijzingen aan de politie. Indien er sprake is van openbare orde of strafrechtelijke aangelegenheden, dan kan de opperbevelhebber hier op de volgende wijzen gevolg aan geven: Hij kan de (hoofd)officier van Justitie uitnodigen plaats te nemen in het Beleidsteam; Hij kan de strafrechtelijke aangelegenheden ter sprake brengen in een, tussen de vergaderingen van het GBT door, gepland driehoeksoverleg. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 11 van 71

12 2.6.4 Relatie met overige partijen Gemeenten werken in de dagelijkse praktijk wat betreft juridische zaken samen met externe partijen. Daarom zijn in bijlage E de contactgegevens van de externe partijen opgenomen die mogelijk kunnen worden ingeschakeld ter ondersteuning tijdens een ramp. 2.7 Aansprakelijkheid en het doen van toezeggingen Het is iedere deelnemer van de rampenbestrijdingsorganisatie zijn verantwoordelijkheid zich te onthouden van het doen van uitspraken over aansprakelijkheid of schadevergoeding! De Veiligheidsregio of de gemeente erkent geen enkele aansprakelijkheid of verplichting tot het betalen van schadevergoeding door het verlenen van haar medewerking bij de registratie van schade aangiftes. Dit wordt expliciet vermeld op alle schadeaangifteformulieren en de toelichting hierop. De voorzitter van de Veiligheidsregio, de burgemeester en de andere leden van het Beleidsteam zullen zich onthouden van het doen van mondelinge of schriftelijke toezeggingen inzake de vergoeding van de schade of aansprakelijkheid van de gemeente voor de aangerichte schade. Ook de overige medewerkers van de gemeente dienen zich te onthouden van dergelijke uitspraken. Het is van groot belang dat een ieder beseft dat elke toezegging, hoe gering of hoe onschuldig of hoe goed bedoeld, kan leiden tot verplichtingen waarop de gemeente tot nakoming kan worden aangesproken. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 12 van 71

13 3 Taakomschrijving Bestuurlijk en Juridisch Adviseur pm Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 13 van 71

14 4 Rol en bevoegdheden onderdelen gemeentebestuur 4.1 Rol burgemeester tijdens een ramp of crisis De burgemeester wordt door de leden van het (Regionaal) Beleidsteam ondersteund en geadviseerd in vier rollen : Bestuurder; Beslisser; Burgervader; Boegbeeld. Enkele aandachtspunten voor de burgemeester staan opgenomen in paragraaf Bevoegdheden burgemeester tijdens een ramp of crisis De burgemeester heeft tijdens een ramp op basis van wetgeving verschillende bevoegdheden. Voor een uitgebreid overzicht van de betreffende wet- en regelgeving wordt verwezen naar de hoofdstukken 5 en 6. Binnen deze wetgeving vallen noodbevoegdheden. Dat staat omschreven in hoofdstuk 7. Alternatieven voor noodbevoegdheden staan in hoofdstuk 8 benoemd. Op de volgende pagina is een overzicht te zien van aandachtspunten voor de burgemeester tijdens een ramp of crisis. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 14 van 71

15 4.3 Aandachtspunten voor de burgemeester tijdens een ramp of crisis Burgemeester is opperbevelhebber en functioneel aansprakelijk voor het gevoerde beleid. Hij moet hierover na afloop verantwoording afleggen aan de gemeenteraad. Indien noodzakelijk kan burgemeester noodbevoegdheden hanteren, bijvoorbeeld om ramptoerisme te voorkomen. Aanvragen tegemoetkoming Rijk volgens art. 25 WRZO. Wet openbaarheid van bestuur.wordt/is het leven of de gezondheid van tientallen personen bedreigd? Worden/zijn grote materiële belangen in ernstige mate bedreigd? Wordt/is de kwaliteit van het milieu ernstig bedreigd? Is een gecoördineerd optreden van verschillende diensten en disciplines vereist? Zijn er meerdere gemeenten betrokken als bron- of effectgebied? Betreffende de bestuurlijke coördinatie: Is er sprake van een ramp of een zwaar ongeval? Zo ja dan heeft u als burgemeester het opperbevel. De gemeentelijke rampenstaf moet bijeen komen. Inzicht in het operationeel optreden: o o o o o o o o o Moet een andere dienst dan de brandweer de operationele leiding op zich nemen? Zijn (kunnen) de omvang en de grens van het rampgebied (worden) bepaald? Heeft alarmering en opschaling van rampenbestrijders in voldoende mate plaatsgevonden? Zijn de prioriteiten, werkwijzen bekend? Aan welke processen moet uitvoering worden gegeven? Moet van noodbevoegdheden gebruik worden gemaakt? Is bijstand noodzakelijk? Moeten schaarse middelen worden verdeeld? Is aanvullende expertise noodzakelijk? Informatievoorziening: o o o o o Informeer de CdK, betrokken buurgemeenten, de minister, indien van toepassing na overleg met buurgemeenten. Informeer de betrokken hulpverleners/medewerkers. Informeer de bevolking en in het bijzonder de getroffenen. Draag zorg voor informatievoorziening richting overige betrokkenen. Organiseer het mediamanagement. Nb. algemene veiligheid gaat voor specifieke veiligheid. Het herstellen van de situatie is het primaire doel van de rampenbestrijding. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 15 van 71

16 4.4 Rol gemeentesecretaris tijdens een ramp of crisis De gemeentesecretaris is lid van het GBT en heeft hier een adviserende functie richting de burgemeester (en richting het team GBT in zijn totaal) bij de te nemen beleidsbeslissingen en de coördinatie van de rampenbestrijding. In het GBT 4.5 Rol wethouders tijdens een ramp of crisis Wanneer de meer chaotische fase teneinde loopt kunnen wethouders betrokken raken bij specifieke processen die onderdeel zijn van de langdurige nazorg of de afwikkeling van een ramp. Om gezamenlijk te bezien welke taken binnen de staande organisatie ten uitvoer kunnen worden gebracht kan/kunnen één of meerdere rampcolleges georganiseerd worden. Van belang is wel dat de wethouder bij de uitvoering van de toebedeelde taak de opperbevelhebber niet voor de voeten loopt. Bovendien kan het bestuur van lokale eenheid worden gezien als de wens om gezamenlijk de ramp te bezweren. 4.6 Rol gemeenteraad tijdens een ramp of crisis Voor wat betreft de rol van de gemeenteraad is het noodzakelijk haar in ieder geval te betrekken bij de voorbereiding op en de afwikkeling van een ramp, zodat zij haar toezichthoudende taak in het duale stelsel uit kan voeren. Gedurende een acute rampsituatie wordt het wenselijk geacht in ieder geval de fractievoorzitters te informeren. Een andere mogelijkheid is het periodiek informeren van de raadsgriffier buiten de GBT- vergadering om, zodat deze een functie kan vervullen als intermediair tussen het gemeentelijke beleidsteam en de gemeenteraad. Indien een ramp langdurig van aard is kan worden overwogen de gemeenteraad volgens de reguliere wijze haar controlerende bevoegdheden te laten uitvoeren. Daarnaast is het van belang de volksvertegenwoordigende rol in ogenschouw te houden; de raad kan een belangrijke rol spelen bij het betonen van medeleven en het meerouwen met de slachtoffers. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 16 van 71

17 5 Factsheet Wet- en regelgeving 5.1 Opperbevel en Operationele leiding De Wet veiligheidsregio s (Wvr) is 1 oktober 2010 in werking getreden. Deze wet vervangt de Brandweerwet 1985, de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen (Wghor) en de Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo). In de wet zijn onder meer de bestuurlijke inbedding en de basisvereisten voor de organisatie van de hulpverleningsdiensten opgenomen, welke taken het bestuur van een veiligheidsregio heeft en wat de minimumeisen zijn voor hulpverleners als de regionale brandweer en geneeskundige diensten en het materieel dat ze gebruiken. 5.2 Bevelsbevoegdheden burgemeester in het kader van openbare orde en veiligheid Gemeentewet (hoofdstuk XI): Artikel 172. De zgn. lichte bevelsbevoegdheid Artikel 173. Opperbevel bij brand Artikel 174. Toezicht openbare samenkomsten Artikel 174a. Sluiten van woningen 5.3 Gemeentelijke noodbevoegdheden Gemeentewet (hoofdstuk XI) Artikel 175 Noodbevelen Artikel 176 Noodverordeningen Artikel 176a Bestuurlijke ophouding Artikel 177 Geen mandaat aan politie 5.4 Bestuurlijke ophouding voorziene gevallen Gemeentewet Artikel 154a Bestuurlijke ophouding 5.5 Bestuurlijk ophouden onvoorziene gevallen Gemeentewet Artikel 176a jo artikel 154a Bestuurlijke ophouding 5.6 Verbod openbare manifestaties Wet Openbare Manifestaties (Paragraaf II. Bepalingen voor openbare plaatsen) Artikel 5 Verbod of beperkingen stellen Artikel 6 Mogelijkheid tot geven van aanwijzingen tijdens samenkomst Artikel 7 Mogelijkheid beëindigen samenkomst Wet Openbare Manifestaties (Paragraaf III. Bepalingen niet openbare plaats) Artikel 8 Mogelijkheid beëindigen samenkomst niet openbare plaats Artikel 11 Strafbepalingen Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 17 van 71

18 5.7 Binnentreden van woningen Algemene wet op het binnentreden Artikel 1 Algemeen Artikel 2 Binnentreden zonder toestemming bewoner Artikel 3 Bevoegdheid Algemene Plaatselijke Verordening Artikel 6:3 Binnentreden woningen 5.8 Afzetten gebied of tijdelijke verkeersmaatregelen Besluit administratieve bepalingen inzake wegverkeer (Babw) Artikel 34 Tijdelijk uitvoeren van maatregelen bij dreigend gevaar of dringende omstandigheden Gemeentewet Artikel 172 lid 2 Lichte bevelsbevoegdheid 5.9 Aanwijzen veiligheidsrisicogebied Gemeentewet Artikel 151b Veiligheidsrisicogebied Algemene Plaatselijke Verordening Artikel 2:76 Veiligheidsrisicogebieden 5.10 Vervanging burgemeester Gemeentewet Artikel 77 Waarneming burgemeestersambt Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 18 van 71

19 6 Checklist voor het proces Juridische Ondersteuning + matrix Juridische instrumenten voor rampbestrijding NB: per 1 oktober 2010 is de Wet op de veiligheidsregio s van kracht. Hieronder volgen: 6.1 Stappen voor keuze van instrumenten voor rampbestrijding 6.2 Korte omschrijving van andere instrumenten dan noodrecht 6.3 Noodrecht (noodbevel en noodverordening); essentie van de modellen van noodrecht 6.4 Aandachtspunten bij keuze van instrument 6.1 Stappen voor keuze van instrumenten voor rampbestrijding 1. Wat is nodig ter bestrijding van de ramp? a. Analyse van de concrete situatie (o.a. welk ramptype?). Zie ook de matrix als extra hulpmiddel en onder 6.3. b. Wat is er al gebeurd ter rampbestrijding (door andere instanties, bijv. politie/brandweer)? 2. Nagaan of volstaan kan worden met andere instrumenten ter bestrijding van een ramp dan met een noodbevel of noodverordening a. In verband met subsidiariteit geen zwaarder middel toepassen dan nodig is. Zie voor een (korte) omschrijving van deze andere instrumenten onder 6.2. Zie ook de aandachtspunten onder Noodrecht gebruiken, dus noodbevel of noodverordening? a. Noodsituatie: zijn de in artikelen 175 (noodbevel) en 176 Gemeentewet (noodbevel) bedoelde omstandigheden aanwezig? b. In geval van oproerige beweging, van andere ernstige wanordelijkheden of van rampen of zware ongevallen, dan wel van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, is de burgemeester bevoegd alle bevelen en algemeen verbindende voorschriften te geven die hij ter handhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar nodig acht. Zie hoofdstuk 7 voor modellen van noodbevel en noodverordening. Zie tevens onder 6.3I een korte omschrijving van de modellen. Op grond van artikel 175 en 176 Gemeentewet zijn op zich meer maatregelen in noodbevel en noodverordening mogelijk dan die in de modellen zijn vermeld. En/of combinatie van noodrecht met andere instrumenten (bijv. bestuurlijk ophouden)? Zie de aandachtspunten onder 6.4. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 19 van 71

20 6.2 Korte omschrijving van andere instrumenten ter bestrijding van een ramp dan noodrecht (voor uitgebreidere beschrijving zie hoofdstuk 8) 1. Is er sprake van een evenementenvergunning (APV) en is daarin een en ander geregeld? Veiligheidsplan in dat kader; maatregelen bijv. fouilleren van bezoekers voor toegang. 2. Tijdelijke verkeersmaatregelen (o.g.v. Babw) Politie: tijdelijk gebied afzetten uitsluitend in belang van verkeersveiligheid (bijv. bij demonstraties). Zonder verkeersbesluit. 3. Preventief fouilleren binnen een aan te wijzen veiligheidrisicogebied m.b.t. openbare ruimte; Burgemeester bij verstoring van de openbare orde door aanwezigheid van wapens of ernstige vrees voor het ontstaan daarvan (artikel.2:76 APV jo artikel 151 b Gemeentewet). Het aanwijzen van een veiligheidrisicogebied is met nodige waarborgen omkleed (o.a. advies inwinnen). 4. Strafrecht: opsporingsbevoegdheden a) fouilleren (bij acuut gevaar voor diender of omstanders; om bewijs tegen verdachte te verzamelen); b) binnentreden en in beslag nemen van voorwerpen; c) verkennend onderzoek (wet bescherming persoonsgegevens kan buiten toepassing worden gelaten). 5. Samenkomsten, vergaderingen en betogingen op openbare plaatsen artikel 5 Wet openbare manifestaties: de burgemeester kan voorschriften en beperkingen verbinden aan een demonstratie of een demonstratie verbieden. Verbod alleen ter bescherming van gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden (verstoring van openbare orde is een ruimer begrip dan wanordelijkheden; er moet voor wanordelijkheden meer aan de hand zijn). Zie ook artikel 6, 7 en 8 Wet openbare manifestaties (mogelijkheid tot geven van aanwijzingen tijdens bijeenkomst, tot beëindigen van samenkomst op openbare plaatsen respectievelijk op niet openbare plaatsen). Een noodbevel/-verordening alleen bij een ernstige verstoring van de openbare orde of bij een zeer gespannen situatie. Zie ook artikel 6 t/m 11 Wet openbare manifestaties (aanwijzingen tijdens bijeenkomst, beëindigen samenkomst) artikel 2.3 APV. 6. Bevelen van de Burgemeester zijn nodig voor bescherming van veiligheid en gezondheid in het kader van toezicht op openbare samenkomsten en vermakelijkheden Artikel 174 Gemeentewet 7. Binnentreden zonder toestemming van de bewoner in combinatie met een noodverordening Artikel 6.3 Apv. Alleen, 1. als het strekt tot handhaving van de openbare orde of veiligheid of 2. als het gebeurt en vereist is voor de bescherming van leven/gezondheid van personen. Algemene wet op het binnentreden artikel 1 t/m 3. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 20 van 71

21 8. Artikel 172 Gemeentewet: lichte bevelsbevoegdheid van de burgemeester; Hiermee mag geen inbreuk worden gemaakt op hogere wetgeving (in tegenstelling tot bevel op basis van artikel 175 Gemeentewet). Dit wordt gebruikt voor wegafzettingen e.d. Artikel 172 lid 2 Gemeentewet: De burgemeester is bevoegd overtredingen van wettelijke voorschriften die betrekking hebben op de openbare orde, te beletten of te beëindigen. Hij bedient zich daarbij van de onder zijn gezag staande politie. (Uit toelichting van Kluwer bij wettekst: De burgemeester is bevoegd overtredingen van wettelijke voorschriften te beletten of te beëindigen, indien die overtreding leidt tot verstoring van het openbare leven, dan wel tot ernstige vrees voor verstoring van het openbare leven; het gaat om optreden jegens burgers door feitelijk/fysiek optreden/handelen van de politie.) Artikel 172 lid 3 Gemeentewet: De burgemeester is bevoegd bij verstoring van de openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te achten zijn voor de handhaving van de openbare orde. (Uit toelichting van Kluwer bij wettekst:) De lichte bevelsbevoegdheid is een algemeen geformuleerde beschikkingsbevoegdheid voor tijdelijke maatregelen van niet al te ingrijpende aard. De wet bepaalt niet welke inhoud dat bevel mag hebben. Uit de parlementaire geschiedenis blijkt dat de wetgever deze bevoegdheid in het leven heeft geroepen voor situaties waarin iemand geen wettelijke bepaling overtreedt, maar niettemin de orde dreigt te verstoren of verstoort en direct optreden noodzakelijk is. Het is dus niet de bedoeling dat de burgemeester deze bevoegdheid gebruikt in situaties waarin bijvoorbeeld de APV een oplossing biedt. In de praktijk gebruikt de burgemeester de lichte bevelsbevoegdheid vooral naast de bevoegdheid die hij primair aanwendt. Als primaire grondslag is de lichte bevelsbevoegdheid onder meer gebruikt voor ontruiming van brandgevaarlijke locaties en voor het instellen van een betredingsverbod van een terrein. De bevoegdheid wordt echter vooral gebruikt om verblijfsontzeggingen op te leggen aan personen die overlast veroorzaken. Betrokkene krijgt dan het bevel om gedurende een bepaalde periode uit een concreet omschreven gebied weg te blijven. De rechter heeft echter paal en perk gesteld aan verblijfsontzeggingen op basis van artikel 172 lid 3 Gemeentewet: indien verblijfsontzeggingen in de APV geregeld zijn biedt artikel 172 lid 3 Gemeentewet geen basis meer voor een verblijfsontzegging voor de gevallen die de APV regelt. Daarnaast kan uit de jurisprudentie over artikel 175 Gemeentewet worden afgeleid dat de raad een regeling over verblijfsontzeggingen op moet nemen in de APV als het voorzienbaar is dat dit instrument voor langere tijd veelvuldig gebruikt gaat worden. 9. Bestuurlijk ophouden: voor situaties waar op grote schaal, met veel personen de openbare orde wordt verstoord (of dat daar vrees voor is). (Potentiële) verstoorders kunnen maximaal 12 uur worden vastgehouden ter voorkoming van openbare orde verstoring. - Als concrete en specifieke voorschriften ter handhaving van openbare orde of beperking van gevaar groepsgewijs niet wordt nageleefd. - Als de naleving niet anderszins, met reguliere openbare orde en noodbevoegdheden kan worden verzekerd. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 21 van 71

22 - Ophouden moet noodzakelijk zijn ter voorkoming van voortzetting of herhaling van niet-naleving. - Er zijn twee mogelijkheden: - voorziene gevallen (Artikel 2:75 APV jo artikel 154a Gemeentewet) (zie de APV artikelen) - onvoorziene gevallen: (Artikel 176a jo artikel 154a Gemeentewet) Zelfstandige bevoegdheid bij groepsgewijs niet naleven van specifieke onderdelen van een noodbevel/noodverordening - Combinatie van noodbevel/noodverordening en bestuurlijk ophouden bij overtreding van bevel/verordening. Noodbevoegdheden kunnen een vrijheidsbeperkende werking hebben (personen moet zich bijv. in de aangegeven richting verwijderen, een bepaalde route volgen of mogen op een bepaalde plek niet komen), maar kunnen geen vrijheidsontnemend karakter hebben. Bestuurlijke ophouding geeft wel de mogelijkheid om aan personen de vrijheid te ontnemen. 10. Artikel 173 Gemeentewet: bij brand en bij ongevallen waarbij de brandweer een taak heeft: bevelen van de burgemeester voor het voorkomen, beperken en bestrijden van gevaar. 11. Artikel 174a Gemeentewet: De burgemeester kan besluiten een woning, een niet voor het publiek toegankelijk lokaal of een bij die woning of dat lokaal behorend erf te sluiten, indien door gedragingen in de woning of het lokaal of op het erf de openbare orde rond de woning, het lokaal of het erf wordt verstoord. Of bij ernstige vrees voor verstoring. 6.3 Noodrecht (noodbevel en noodverordening); essentie van de modellen van noodrecht (Voor uitgebreidere beschrijving zie hoofdstuk 7) Algemeen: artikel 175 en 176 Gemeentewet: alle bevelen en algemeen verbindende voorschriften ter handhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar Noodbevel Gericht tot één of meer personen (appellabele beschikking), uitgewerkt als het bevel is opgevolgd. Modellen gericht op: - ongeval gevaarlijke stoffen (bevel zich te verwijderen uit een bepaald openbaar gebied; bevel ramen en deuren te sluiten en om zich op te houden in woning/gebouw). - verwijderingsbevel (bevel zich om zich buiten gemeentegrenzen te begeven en te blijven en zich te begeven in de door de politie aangegeven richting). - betoging (om betogers uit elkaar te houden of als een verbod tot betoging (op grond van de Wet openbare manifestaties) wordt genegeerd; het verbod en voorwaarden kunnen alleen ter bescherming van gezondheid, in belang van het verkeer en ter Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 22 van 71

23 6.3.2 Noodverordening bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden (verstoring van openbare orde is een ruimer begrip dan wanordelijkheden; er moet voor wanordelijkheden meer aan de hand zijn). - elektra-uitval (ernstige vrees voor ernstige wanordelijkheden en/of oproerige bewegingen en verstoring van openbare orde, bijv. vechtpartijen, plunderingen, vernielingen n.a.v. elektriciteitsuitval). - voetbalwedstrijd (weren/verwijderen uit de gemeente van supporters zonder geldig toegangsbewijs en verplichten tot het volgen van een aangegeven route voor supporters met een geldig toegangsbewijs). - blokkade (bij een demonstratieve actie door een blokkade of hinderen van verkeer). Algemeen verbindend voorschrift, schept een blijvende rechtstoestand. Modellen gericht op: - evacuatie (ontruiming van groot gebied over een langere periode; registratieplicht evacués in aangewezen opvangcentrum; plicht bewoners om hun woningen te verlaten). - voorkoming ramptoerisme (ter voorkoming van ernstige verstoring van hulpverlening en ernstig gevaar voor de openbare orde). - verbod ophouden rampgebied. - bomruiming (vanwege ontploffingsgevaar de bepaling dat bewoners hun woningen moeten verlaten en ramen/deuren open laten). - blokkade (bij een demonstratieve actie door een blokkade of hinderen van verkeer). 6.4 Aandachtspunten bij keuze van instrument Bij keuze van instrument rekening houden met: - Concrete omstandigheden van het geval. - Is er een ambtsbericht van de politie (onder andere in verband met motivatie)? - Motivatie voor inzet van instrument qua subsidiariteit. - Legitimiteit. Noodbevel/-verordening kan hogere wetgeving opzij zetten (met uitzondering van de Grondwet (recht op privacy, huisrecht en persoonlijke vrijheid), internationale verdragen EVRM (recht op bewegingsvrijheid), algemene rechtsbeginselen.) Indien inbreuk wordt gemaakt op grondrechten, gaat het dan om een gerechtvaardigde inbreuk? Vrijheidsbeperking en bewegingsvrijheid beperking mag; vrijheidsbeneming niet. Ook noodrecht mag als uitgangspunt geen grondrechten/verdragen op zij zetten, maar toch kan de situatie dringend eisen dat in weerwil hiervan een voorschrift wordt gegeven; er zou dan sprake kunnen zijn van subjectief noodrecht; goede motivering van belang en inschatting risico s. - Noodverordening (a.v.v.) of noodbevel (appellabele beschikking)? - Zie checklist besluitvorming noodrecht in hoofdstuk 6. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 23 van 71

24 - Motivatie qua proportionaliteit, zijn de maatregelen niet ingrijpender en verstrekkender dan strikt noodzakelijk? - Te verwachte effecten en risico s van een maatregel (schade; bezwaren). - Toesnijden op concrete situatie. - Wettelijke bepalingen en procedures voor inzet van instrument. - Mogelijkheden bij niet naleving van maatregelen ter rampbestrijding. Bij overtreding van een noodbevel of noodverordening kan worden overgegaan tot strafrechtelijke aanhouding van individuele personen. Specifieke opmerkingen t.a.v. noodrecht (zie ook hoofdstuk 6) Wat betreft noodbevel/-verordening bij een blokkade Bij een blokkade dient allereerst te worden nagegaan of de Wet openbare manifestaties van toepassing is. Het is niet altijd duidelijk of een actie onder de Wet om valt. Wanneer echter een actie primair tot doel heeft het verkeer op de openbare weg of openbaar vaarwater of het treinverkeer te ontwrichten dan kan worden aangenomen dat niet het uitdragen van een mening het hoofddoel is en is de WOM niet van toepassing. Tevens dient te worden nagegaan of toepassing van het samenscholingsverbod (APV) een oplossing biedt. Ook rekening houden met grondrechten en legitimiteit/subjectief noodrecht (zie hierboven) - Bij evacuatie: recht op privacy. - Bij bomruiming: recht op privacy, huisrecht, de woning naar eigen keuze te gebruiken. - Bij ongeval met gevaarlijke stoffen: recht op privacy, huisrecht, de woning naar eigen keuze te gebruiken en recht op bewegingsvrijheid. - Wat betreft maatregel dat mensen zich een bepaalde tijd in woning/gebouw moeten ophouden: recht op bewegingsvrijheid kan worden beperkt, recht op persoonlijke vrijheid niet. Zolang er geen opsluiting is en contact met de buitenwereld mogelijk blijft is er slechts sprake van beperking van de bewegingsvrijheid. - Bij betoging: grondrecht van betoging. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 24 van 71

25 Pm De matrix is gebaseerd op de ramptypes, zoals gedefinieerd in het plan Crisismanagement en extra hulpmiddel om te bepalen wat nodig is voor rampbestrijding en is zeker niet allesbepalend. Grijze velden geven aandachtspunt aan. Zie ook hetgeen beschreven is in dit hoofdstuk voor de afweging van instrumenten voor rampbestrijding. Genoemde modellen voor noodbevel en noodverordening: zie hoofdstuk 7. Zie voor andere instrumenten dan noodrecht de hoofdstukken 5, 8 en 9. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 25 van 71

26 7 Noodverordeningen en noodbevelen De noodbevoegdheden van de burgemeester zijn neergelegd in de artikelen 175 (noodbevel) en 176 (noodverordening) van de Gemeentewet. Het gaat om ingrijpende bevoegdheden die het normale bevoegdhedenpatroon doorbreken. Zij geven de burgemeester de bevoegdheid om in geval van (dreigende) ernstige wanordelijkheden of rampen de maatregelen te nemen die hij noodzakelijk acht ter beperking van het gevaar of ter handhaving van de openbare orde. Op grond van artikel 175 Gemeentewet heeft de burgemeester de bevoegdheid tot het geven van een bindende aanwijzing in een concrete situatie aan een of meerdere personen (noodbevel). Artikel 176 Gemeentewet kent de burgemeester de bevoegdheid toe algemeen verbindende voorschriften uit te vaardigen (noodverordening). Kenmerkend voor zowel het noodbevel als de noodverordening is dat hogere wetgeving opzij kan worden gezet, bij uitzondering zelfs de grondwet en verdragen. Het gaat derhalve om ingrijpende bevoegdheden, die de burgemeester een grote mate van vrijheid bieden om snel en slagvaardig te kunnen optreden in uitzonderlijke situaties. Tegelijkertijd is juist vanwege deze beleidsvrijheid, die bovendien is opgedragen aan een eenhoofdig bestuursorgaan, terughoudendheid in het gebruik geboden. Uit een oogpunt van rechtszekerheid en democratische legitimiteit verdienen gewone middelen, dat wil zeggen niet op gemeentelijk noodrecht gebaseerde maatregelen, de voorkeur. Voorkomen moet worden dat te snel naar noodmaatregelen wordt gegrepen, zolang met gewone middelen kan worden volstaan. Daarbij kan worden gedacht aan toepassing van de artikelen a van de Gemeentewet (mogelijkheid voor burgemeester om maatregelen te nemen ter handhaving van de openbare orde bij verstoring openbare orde of ernstige vrees daarvan) en de APV. Noodbevel Artikel 175 gemeentewet Gericht tot één of meerdere personen Is uitgewerkt zodra het bevel is opgevolgd Wordt medegedeeld aan degene(n) tot wie het bevel zich richt; het heeft de voorkeur het bevel ook op schrift uit te reiken zodra dit praktisch mogelijk is Sanctie artikel 184 Wetboek van Strafrecht (misdrijf) Bestuursrechtelijke toetsing Noodverordening Artikel 176 gemeentewet Algemeen verbindende voorschrift Schept een blijvende rechtstoestand Algemene bekendmaking op een door de burgemeester te bepalen wijze Sanctie artikel 443 Wetboek van Strafrecht (overtreding) Bestuurlijke controle: bekrachtiging door gemeenteraad; melding aan Commissaris der Koningin; daarnaast ook wettelijk voorgeschreven melding aan de hoofdofficier van justitie Binnen het cluster 3x oranje zijn formats van noodbevelen en noodverordeningen opgesteld die, indien nodig, nader zijn uitgewerkt en voorzien van commentaar. Deze aangepaste formats zijn opgenomen in hoofdstuk 7 en zitten ook op een memory stick en uitgeprint los in de rampenkoffer/ - map van de adviseur Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning bij rampenbestrijding. Daarnaast is onderstaande checklist toegevoegd waarin is aangegeven hoe om te gaan met noodbevelen en noodverordeningen. In de volgende paragraaf is een checklist voor het besluiten tot noodverordening of noodbevel opgenomen. Draaiboek Bestuurlijk en Juridische Ondersteuning Versie 1.0 Pagina 26 van 71