MEDEDELING. Samenwerking tussen school en politie. 1 Inleiding. Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

Transcriptie

1 Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel MEDEDELING referentienr. : M-VVKSO datum : gewijzigd : contact : Dienst Leerlingen en schoolorganisatie, dls.vvkso@vsko.be Joost Laeremans, joost.laeremans@vsko.be, Janwillem Ravyst, janwillem.ravyst@vsko.be, Jan Schokkaert, jan.schokkaert@vsko.be, Samenwerking tussen school en politie 1 Inleiding Begin juli 2006 pakte de regering uit met een batterij maatregelen n.a.v. de mp3-moord op Joe Van Holsbeeck en de strijd tegen de jeugdcriminaliteit. 1 De ministeriële omzendbrief PLP 41 van 7 juli 2006 tot versterking en/of bijsturing van het lokaal veiligheidsbeleid en de specifieke aanpak van de jeugdcriminaliteit, met in het bijzonder een aanspreekpunt voor de school 2 kadert binnen deze maatregelen. Door deze omzendbrief wordt de lokale politie verplicht om overeenkomsten af te sluiten met de schoolgemeenschappen 3. Her en der worden scholen in dit verband gecontacteerd door de lokale politie. Het VVKSO vindt het belangrijk dat de scholen weten binnen welke context deze overeenkomsten geplaatst moeten worden. Deze Mededeling wil de scholen de nodige achtergrondinformatie bezorgen en enkele aandachtspunten meegeven, zodat ze als volwaardige partners aan het overleg kunnen participeren. Verder wil het VVKSO er de aandacht op vestigen dat het afsluiten van dergelijke protocollen nooit los staat van de visie op zorg zoals die ontwikkeld werd binnen de school 4, de leerlingenbegeleiding 5, het drugsbeleid 6, de spijbelpreventie 7, De samenwerking met de politie staat immers nooit op zich, maar is gekaderd binnen de algemene visie en het algemene beleid van een school. 1 Guy Fransen, Politie laakt meldpunt scholen, De Standaard, 27 juli B.S. 24 juli Hierna ministeriële omzendbrief PLP 41 genoemd. De ministeriële omzendbrief PLP 41 is opgenomen als bijlage 1 bij deze Mededeling. 3 Met dit begrip worden niet de scholengemeenschappen bedoeld zoals opgenomen in art. 62 e.v. van het decreet van 14 juli 1998 houdende diverse maatregelen met betrekking tot het secundair onderwijs en tot wijziging van het decreet van 25 februari 1997 betreffende het basisonderwijs. Het begrip schoolgemeenschappen doelt op alle scholen gelegen op het grondgebied van de politiezone. Als bijlage 2 vindt u een lijst van de politiezones in Vlaanderen. U zult zien dat het grondgebied van de politiezones niet altijd samenvalt met het grondgebied van de verschillende scholengemeenschappen. Zie verder punt 4. > rubrieken wetgeving > secundair onderwijs > decreet secundair onderwijs 4 Mededeling van 20 oktober 2004 betreffende Visie op zorg (M-VVKSO ). 5 Mededeling van 1 juni 2005 betreffende Deontologische en juridische aspecten van leerlingenbegeleiding (M-VVKSO ). 6 Mededeling van 15 juni 2006 betreffende Drugsbeleid op een gezonde school (M-VVKSO ). 7 Mededeling van 15 december 2004 betreffende Preventie en aanpak van spijbelen (M-VVKSO ).

2 2 Voor de toelichting over de gemeenschapsgerichte politiezorg maakten wij dankbaar gebruik van de volgende brochure: MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN DIRECTIE VAN DE RELATIES MET DE LOKALE POLITIE, De pijlers van de gemeenschapsgerichte politiezorg in België, Brussel, Drukkerij van de Federale Politie, 2006, 36 p. 2 Gemeenschapsgerichte politiezorg Omdat de ministeriële omzendbrief PLP 41 gestoeld is op de principes van de gemeenschapsgerichte politiezorg 8, gaan wij hieronder in op de basisprincipes ervan. Gemeenschapsgerichte politiezorg bestaat uit vijf essentiële pijlers: eerste pijler: de externe oriëntering; tweede pijler: het probleemoplossend werken; derde pijler: het partnerschap; vierde pijler: de verantwoording; vijfde pijler: empowerment of bekwame betrokkenheid. Om van gemeenschapsgerichte politiezorg te kunnen spreken moet elke pijler op zich aanwezig zijn. Wel moet er over gewaakt worden dat niet elke pijler op zich staat, maar dat er tussen de vijf pijlers een wisselwerking ontstaat en dat ze elkaar onderling versterken. 2.1 De eerste pijler: de externe oriëntering Deze pijler is de absolute basispijler van de gemeenschapsgerichte politiezorg en geeft aan dat de politie niet tegenover, maar middenin de samenleving staat. De politie is a.h.w. in de maatschappij geïntegreerd. Daardoor is de politie zich snel en volledig bewust van wat er leeft in de samenleving op het vlak van veiligheid en leefbaarheid. Hierdoor kan ze ook tijdig en gepast inspelen op deze situaties en er zelfs op anticiperen. Eén van de achterliggende basisideeën is dat de politie, door het uitbouwen van een relatie met de bevolking 9, in staat moet zijn om de sociale problemen beter te begrijpen vooraleer er een politioneel antwoord op wordt geformuleerd. Verder moet de politie een dienstverlenende houding aannemen tegenover de bevolking. De politie moet rekening houden met de verwachtingen van die diverse bevolkingsgroepen, autoriteiten en andere dienstverlenende organisaties. Bij het bepalen van de inhoud en kenmerken van die dienstverlening moet immers rekening worden gehouden met wat de bevolking 10 aan gerechtvaardigde behoeften en realistische verwachtingen heeft. 2.2 Tweede pijler: probleemoplossend werken Deze pijler verwijst naar de identificatie en analyse van de mogelijke oorzaken van criminaliteit en van conflicten in de gemeenschap(pen). De bedoeling van probleemoplossend werken is niet enkel op incidenten en symptomen reageren (reactief), maar vooral de oorzaken van deze problemen te bepalen en de oorzaken gericht aan te pakken. Op die manier probeert men de (gevolgen van de) problemen te voorkomen, op te lossen of te beheersen. De lokale politie benadert ze pro-actief. Het probleem wordt ook zo ruim mogelijk benaderd. Bij een integrale aanpak worden alle mogelijke maatregelen in aanmerking genomen en worden de meest doeltreffende en haalbare maatregelen geselecteerd. De geïntegreerde aanpak tracht dan al die aspecten vanuit verschillende invalshoeken te benaderen. 8 Ook wel Community Policing genoemd. 9 Met de term de bevolking worden zowel de geografische gemeenschappen (wijken, buurten, ) als de zogeheten gemeenschappen van gedeelde belangen (de senioren, de migranten, de schoolgaande jeugd, de middenstand, ) bedoeld. Bovendien moet er ook extra aandacht worden besteed aan de zwakkere componenten van de bevolking (jongeren, minderheden en senioren). 10 Dit zijn de potentiële afnemers van die dienstverlening.

3 3 2.3 Derde pijler: het partnerschap We gaan hieronder iets dieper in op enkele aspecten van deze pijler De externe partners Deze pijler verwijst naar het besef van de politie dat zij niet alleen verantwoordelijk is, en ook niet wil zijn, voor de zorg voor veiligheid en leefbaarheid in de maatschappij. Vandaar dat alle actoren, ook externen, betrokken worden bij de zorg voor veiligheid. Alle andere overheden en (maatschappelijke) organisaties hebben vanuit hun specifieke bevoegdheidsdomein een mogelijke inbreng in de totaalaanpak. Hardnekkige veiligheidsproblemen moeten worden aangepakt met een samenhangend beleid van preventie, repressie en nazorg. Dit wordt ook wel eens de ketenbenadering genoemd: niet alleen repressie maar ook zorg, niet alleen zorg maar ook maatschappelijk herstel, niet alleen maatschappelijk herstel maar ook preventie. Een dergelijke aanpak heeft maar kans op slagen als verschillende overheden samenwerken: onderwijs, welzijn, vrijetijdsbesteding, hulpverlening, werkgelegenheid, politie, justitie, reclassering, bijzondere jeugdzorg, Het gedeelde eigenaarschap Dit begrip steunt op drie elkaar versterkende elementen: door de toewijzing van een bepaald gebied of een bepaalde doelgroep aan één politieambtenaar ontstaat het gevoel van eigenaar te zijn van die buurt of van die doelgroep, inclusief de problemen ervan; door een geïndividualiseerde relatie tussen de politieambtenaar en de bewoners van zijn buurt of de leden van zijn doelgroep ontstaat bij hen het gevoel van eigenaar te zijn van hun politieman of vrouw; beide elementen samengenomen leidt dat op zijn beurt tot wederzijdse betrokkenheid bij de gedeelde problemen De onmisbare 7 Het is niet altijd mogelijk om alle mogelijke partners te betrekken. Er bestaat wel een checklist, de zogenaamde checklist van de onmisbare 7 partners die als uitgangspunt gehanteerd kan worden. Deze checklist kan in twee richtingen gebruikt worden: als minimum- of als maximumrichtsnoer. In de minimumversie wordt gevraagd dat elk van die partners ergens in de loop van de probleemoplossing geconsulteerd en/of geïnformeerd worden. In een maximumversie zal men echte samenwerkingsverbanden proberen uit te bouwen met zoveel mogelijk partners uit deze checklist. De onmisbare 7 partners zijn: de politieorganisatie; de buurt; de bedrijven; de organisaties, verenigingen en instellingen; het openbaar bestuur; het openbaar ministerie; de media Principes van de samenwerking Bij elke vorm van samenwerking worden de volgende drie principes gehanteerd: het behoud van de eigen verantwoordelijkheid;

4 4 het aanwenden van ieders eigenheid (de specifieke bijdrage); de wederkerigheid en gelijkwaardigheid. Bij dit laatste principe kunnen we de volgende, belangrijke toelichting geven. Met het begrip gelijkwaardigheid wordt het respect voor de inbreng, hoe klein die ook is, van elke samenwerkende partner bedoeld. Met het begrip wederkerigheid wordt bedoeld dat elke partner ook van de andere partners effectief samenwerking mag verwachten. Hierbij kunnen we ook opmerken dat het topdown opzetten van partnerschappen in tegenspraak is met wat een partnerschap behoort te zijn. Dit principe doet natuurlijk niets af aan het feit dat bij elk partnerschap dat aangegaan wordt de regiefunctie door één van de partners moet waargenomen worden. I.c. zal deze regiefunctie door de politie op zich genomen worden. 2.4 Vierde pijler: de verantwoording De politie moet rekenschap kunnen afleggen over de antwoorden die ze formuleerde op de vragen en noden van de gemeenschappen. Bij een partnerschap met andere organisaties maakt de verantwoording meestal inherent deel uit van het samenwerkingsverband dat gecreëerd wordt. 2.5 Vijfde pijler: empowerment of bekwame betrokkenheid Dit betekent dat er zowel voor de politie, als voor de diverse bevolkingsgroepen mogelijkheden moeten worden geboden om gezamenlijk problemen van veiligheid en leefbaarheid aan te pakken, diensten te verlenen en veiligheid en zekerheid te creëren. Empowerment impliceert ook dat politiemensen, samen met hun partners en de bevolking, kritisch reflecteren over hun eigen taken en over de wijze waarop die taken worden uitgevoerd. Dit principe wordt geconcretiseerd door het oprichten van overleg- en inspraakstructuren en overleg- en inspraakmechanismen waarlangs de lokale gemeenschappen met de politie in gesprek gaan. De gelijkwaardigheid als principe bij het samenwerken, vereist wel dat de bevolking bekwaam wordt gemaakt om op een gelijke voet van kennis en inzicht met de politie in dialoog te treden. In het andere geval, als het principe van de gelijkwaardigheid niet wordt gerespecteerd, verglijden deze structuren en mechanismen zeer snel tot eenzijdige fora, waar de bevolking passief luistert naar wat de politie wil communiceren. Dit leidt altijd tot frustratie bij de bevolking en zorgt er bijgevolg voor dat de structuren en mechanismen falen. 3 Ministeriële omzendbrief PLP 41 Op 7 juli 2006 vaardigde de minister van Binnenlandse Zaken een nieuwe omzendbrief uit om een aantal genomen maatregelen en initiatieven in het domein van de preventie én integrale aanpak van jeugdcriminaliteit te versterken en te versnellen. Hij wil de lokale overheden en de lokale politie sensibiliseren en aanmoedigen om in dit domein, en meer in het bijzonder voor de fenomenen geweld, dreiging met geweld en afpersing ( steaming ) en wapenbezit door jongeren bepaalde maatregelen te nemen en/of bestaande maatregelen te versterken. De minister van Binnenlandse Zaken wijst er op dat de strijd tegen jeugdcriminaliteit in ons land is gebaseerd op twee assen: via een reeks socio-preventieve maatregelen wil men de sociale cohesie in de maatschappij verzekeren en versterken. Met een goede sociale cohesie wil men ervoor zorgen dat jongeren over één of meerdere sociale vangnetten beschikken en op die manier niet afglijden naar de criminaliteit. een brede waaier van eerder ordehandhavende maatregelen op het vlak van de openbare orde als in het domein van het straf- en jeugdrecht en het administratief recht.

5 5 3.1 Inhoud Algemeen In deze omzendbrief heeft de minister van Binnenlandse Zaken het specifiek over geweld, dreiging met geweld en afpersing ( steaming ), wapenbezit door jongeren en maatregelen die in dit kader dienen genomen te worden. Vier soorten maatregelen worden onderscheiden: uitwerken van een methodologische benadering en aanpak voor deze fenomenen, kaderend in het afgesproken veiligheids- en politiebeleid; voorzien van flankerende maatregelen ter vrijwaring van een veilige schoolomgeving; verspreiden van bestaande initiatieven en maatregelen op het gebied van de aanpak van jeugdcriminaliteit; naleven van een strikte timing en procedure. Hieronder gaan wij dieper in op de flankerende maatregelen ter vrijwaring van een veilige schoolomgeving Flankerende maatregelen ter vrijwaring van een veilige schoolomgeving Deze flankerende maatregelen moeten zeer duidelijk ingebed zijn in de principes van de gemeenschapsgerichte politie. Zeer veel aandacht gaat naar het aangaan van partnerschappen met de scholen. In dat partnerschap moeten op een duidelijke en gebruiksvriendelijke wijze de procedures voor doorverwijzing en samenwerking tussen de diverse scholen en politie worden vastgelegd. Ook moet er bij de lokale politie een vast aanspreekpunt voorzien worden voor de scholen. Dit aanspreekpunt is een concrete uitvoering van het partnerschap. Het vervult een scharnierfunctie waarbij praktische afspraken worden gemaakt: met betrekking tot spijbelgedrag (samenwerkingsafspraken over het doorgeven van informatie over spijbelaars en over een gezamenlijke aanpak van de problematiek); met betrekking tot andere onderwerpen zoals drugsfeiten, geweldsdelicten, diefstallen, ; over hoe en op welke wijze de school het best snel contact zoekt bij problemen. Dit geeft de meerwaarde dat men zo snel mogelijk op die problemen kan ingrijpen om erger te vermijden; over hoe en op welke wijze ook deze gemeenschap kan steunen op politiewerking, geënt op de principes van de gemeenschapsgerichte politiezorg (externe oriëntering, probleemoplossend werken, partnerschap, verantwoording afleggen en bekwame betrokkenheid). De minister van Binnenlandse Zaken vraagt dat al deze afspraken (samenwerking, informatie-uitwisseling, doorverwijzing, contactpunt) worden vastgelegd in een overeenkomst en op een ruime wijze verspreid worden in de scholen Timing en procedure De timing en de procedure die de minister van Binnenlandse Zaken vooropstelt, dient nageleefd te worden door de verantwoordelijken voor het lokaal veiligheidsbeleid. Vóór het jaareinde zouden de overeenkomsten over de flankerende maatregelen afgesloten moeten zijn en overgemaakt moeten worden aan de minister van Binnenlandse Zaken. Wat deze timing betreft wil het VVKSO uitdrukkelijk het volgende stellen. Dergelijke overeenkomsten worden best niet afgesloten vooraleer er een grondig en diepgaand overleg heeft plaats gevonden binnen de eigen school en met de andere betrokken scholen. O.i. is het belangrijker tot een gedragen overeenkomst te komen ná het verstrijken van de deadline, dan tot een formele overeenkomst te komen vóór het verstrijken ervan. Een dergelijke overeenkomst zou immers voor geen enkele partij enige meerwaarde bieden.

6 6 4 Aandachtspunten 4.1 Toepassingsgebied De ministeriële omzendbrief PLP 41 sluit niet uit dat er ook protocollen afgesloten worden met scholen van het basisonderwijs. De omzendbrief houdt zich wat dat betreft op de vlakte en heeft het over schoolgemeenschappen. Naar alle waarschijnlijkheid zal de politie zich in eerste instantie richten tot de scholen van het secundair onderwijs. Toch kan uit de lokale context blijken dat het nuttig is om ook dergelijke protocollen af te sluiten met scholen van het basisonderwijs (bv. over de organisatie van verkeersklassen, preventieve aanpak van bepaalde problemen, ). Desgevallend kunnen er binnen de politiezone twee protocollen afgesloten worden: één met de scholen van het basisonderwijs en één met de scholen van het secundair onderwijs. 4.2 Daadwerkelijk partnerschap Het VVKSO is steeds voorstander geweest van het maken van goede afspraken tussen de politiediensten en het parket enerzijds, en de scholen anderzijds. 11 Het VVKSO steunt dan ook het afsluiten van dergelijke overeenkomsten, mits het gaat om een daadwerkelijk partnerschap en niet om het opleggen van een zoveelste protocol dat weinig of geen meerwaarde biedt aan de betrokken scholen. 4.3 Lokale context Het uitgangspunt van elke overeenkomst is de concrete, lokale context. Vooraleer er concrete afspraken gemaakt worden over het uitwisselen van informatie e.d. dient men grondig die lokale context te omschrijven vanuit de verschillende standpunten (onderwijs, welzijn, politie, ). Pas na een analyse van de context, kan overgegaan worden tot het maken van afspraken m.b.t. het sensibiliseren, het uitwisselen van informatie, het optreden van de politie op school, Het Verbond hoopt dat scholen en lokale politie in dialoog kunnen gaan met elkaar en, rekening houdend met de verschillende doelstellingen van de verschillende partners, tot afspraken komen die tot een vlotte en goede samenwerking leiden. 4.4 Analyse Vooraleer men in dialoog kan gaan met de lokale politie, dienen de scholen eerst zelf een analyse te maken van de feiten en problemen waarmee zij geconfronteerd worden op school, in de omgeving van de school, Bij deze analyse worden best het personeel, de leerlingen en de ouders betrokken. Dit kan bv. door een bespreking in de schoolraad. Ook het CLB wordt hierbij betrokken (en eventueel andere organisaties waarmee de school samenwerkt en die een bijdrage kunnen leveren 12 ). Wij raden de scholen aan om hiervoor de nodige tijd uit te trekken. Het is belangrijk te komen tot een gedragen visie. Voorafgaand aan een vergadering met de lokale politie, lijkt het ons wenselijk om de analyses van de verschillende scholen samen te leggen en te komen tot één analyse. Ook de verwachtingen van de verschillende scholen worden best vooraf op elkaar afgestemd. 4.5 Inhoud Vanuit de filosofie van de ministeriële omzendbrief PLP 41 is het niet mogelijk om modelovereenkomsten op te stellen. Het VVKSO heeft zich daar dan ook niet aan gewaagd. Het hoopt dat ook de lokale politie zijn taak ruimer ziet dan het ter ondertekening voorleggen van overeenkomsten zonder dialoog. 11 Mededeling van 1 juni 2005 betreffende Enkele deontologische en juridische aspecten van leerlingenbegeleiding (M-VVKSO ), punt Wij denken hier bv. aan organisaties die een time-out aanbieden en/of andere organisaties waarmee de school in dit kader samenwerkt.

7 7 Minimaal kan het protocol o.i. afspraken bevatten over: het vast aanspreekpunt van de politie (cf. ministeriële omzendbrief PLP 41); de aanpak van spijbelgedrag (cf. ministeriële omzendbrief PLP 41); de aanpak van strafbare feiten (cf. ministeriële omzendbrief PLP 41); hoe, op welke wijze en met wie de school contact opneemt n.a.v. problemen waarbij ze de politie wil inschakelen (cf. ministeriële omzendbrief PLP 41); hoe, op welke wijze en met wie de politie contact kan opnemen m.b.t. concrete vragen, voorstellen van acties, ; hoe de politie omgaat met de informatie die de scholen bezorgen; een geregeld overleg tussen de lokale politie en de school (vast aanspreekpunt); Het protocol focust niet enkel op strafbare feiten die eventueel gepleegd kunnen worden door leerlingen, maar kan ook afspraken bevatten over de veiligheid aan de schoolpoort, het verkeersplan, enz. 4.6 Geografische omschrijving Omdat de geografische omschrijving van een politiezone niet altijd overeenstemt met de geografische omschrijving van onze scholengemeenschappen, is het belangrijk na te gaan welke andere secundaire scholen door de lokale politie uitgenodigd zullen worden. Lokaal zal uitgemaakt moeten worden op welk niveau het meest efficiënt overlegd kan worden. Soms zal dit de scholengemeenschap zijn, bijvoorbeeld wanneer die samenvalt met een kleine stad of een grote gemeente. Bij scholengemeenschappen die zich uitspreiden over twee of meer gemeenten of subregio s, zal het niet altijd mogelijk zijn om het overleg te organiseren binnen de scholengemeenschap, bijvoorbeeld omdat de scholengemeenschap behoort tot twee of meer politiezones. Wanneer één centrum bestaat uit verschillende scholengemeenschappen, zullen de verschillende scholengemeenschappen moeten nagaan hoe ze in overleg treden met de lokale politie. 4.7 Geen loutere formaliteit Wij waarschuwen de scholen voor het ondertekenen van overeenkomsten die niet zijn tot stand gekomen na een grondige en diepgaande dialoog. Overeenkomsten die louter ter ondertekening worden voorgelegd, kunnen elders hun nut bewezen hebben, maar zijn in deze concrete context slechts gereduceerd tot een loutere formaliteit met weinig of geen meerwaarde voor de betrokken scholen. 5 Ondersteuning VVKSO Scholen die vragen hebben bij of problemen willen signaleren i.v.m. deze ministeriële omzendbrief kunnen steeds contact opnemen met het VVKSO. U vindt de contactgegevens bovenaan deze Mededeling. Bijlagen (pdf) M-VVKSO B01: Ministeriële omzendbrief PLP 41 M-VVKSO B02: Geografische omschrijving politiezones in Vlaanderen en Brussel