Smartcards Kansen voor België

Transcriptie

1 Business Route 2018 For metropolitan Brussels Louizalaan 500 Avenue Louise B-1050 Brussels Smartcards Kansen voor België Routeplan Brussel De Rand 2018 Themagroep ICT en digitale media Avec le soutien de Met de steun van

2 INLEIDING... 9 HOOFDSTUK 1: TYPES KAARTEN DEFINITIE VAN EEN KAART INDELING NAAR TECHNISCHE MOGELIJKHEDEN KAARTEN ZONDER INTELLIGENTIE BARCODEKAARTEN MAGNEETSTRIPKAARTEN OPTISCHE KAARTEN SMARTCARDS Contactkaarten versus contactloze kaarten Geheugen-, microprocessor-, hybride en combikaarten Multi-application smartcards Speciale vorm van smartcards: Voorafbetaalde smartcards USB tokens Voordelen van smartcards KAARTLEZERS RAAKVLAK MET ANDERE TECHNOLOGIEËN Biometrie PKI One Time Password Java Card SIM RFID-technologie INDELING NAAR TOEPASSINGEN IDENTIFICATIE Belgische elektronische identiteitskaart Kids-ID Vreemdelingenkaart MyKad: elektronische identiteitskaart in Maleisië

3 Smartcard en identiteit MEDISCH SIS-kaart Elektronische Gesundheitskarte RIJBEWIJS TOEGANGSCONTROLE Fysieke toegangscontrole Logische (virtuele) toegangscontrole DIGITALE HANDTEKENING ELEKTRONISCH INVULLEN EN INDIENEN VAN FORMULIEREN FINANCIËLE TOEPASSINGEN Elektronische portemonnee Debetkaart Kredietkaart Tankkaart Ondernemingskaart Exxon Speedpass TELECOMMUNICATIE SIM-kaart Mobiel betalen OPENBAAR VERVOER Octopus Oyster MoBib Streetcar LIDMAATSCHAP GETROUWHEIDSPROGRAMMA S Getrouwheidskaart Merkkaart TELEVISIE

4 HOOFDSTUK 2: DE SMARTCARD VANDAAG EN IN DE TOEKOMST EVOLUTIE VAN DE SMARTCARD VISION PAPER TOEKOMSTIGE TOEPASSINGEN MOBIEL BETALEN GEZONDHEID SHOPPING VOORUITZICHTEN HOOFDSTUK 3: STANDPUNT STAKEHOLDERS CONSUMENT PRIVACY Algemeen Persoonlijke, culturele en religieuze vrijheid Wettelijke regeling in België GETROUWHEIDSPROGRAMMA S EN KAARTEN WINKELS, BEDRIJVEN EN ORGANISATIES FUNCTIES VAN EEN KAART MOTIVATIE VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN EEN KAARTPROGRAMMA GETROUWHEIDSPROGRAMMA S BELANGENORGANISATIES PRIVACYCOMMISSIE EUROSMART CONSUMENTENORGANISATIES HOOFDSTUK 4: DE SMARTCARD OP EUROPEES NIVEAU DE EID GEGEVENSBESCHERMING IN DE EUROPESE UNIE HOOFDSTUK 5: DE SMARTCARDMARKT OVERZICHT VAN DE SMARTCARDINDUSTRIE

5 1.1. ALGEMEEN KENMERKEN VAN DE SMARTCARDINDUSTRIE CONCURRENTIE ACTOREN CHIPPRODUCENTEN KAARTPRODUCENTEN ZETES GIESECKE & DEVRIENT (G&D) CARD SOLUTIONS GROUP DIENSTENLEVERANCIERS BANKSYSTEMEN Banksys (Atos Worldline) Callataÿ & Wouters Isabel Clear2Pay OPLOSSINGEN Certipost Integri Steria Keyware The eid Company IDtech all networks ADTech HOOFDSTUK 6: VEELHEID AAN KAARTEN - OPLOSSINGEN BEHOEFTE AAN EEN SYSTEEM RANDVOORWAARDEN VERTROUWEN VAN DE BURGER/CONSUMENT BESCHIKBAARHEID VAN APPARATUUR

6 2.3. BESCHIKBAARHEID VAN INFRASTRUCTUUR SAMENWERKINGSVERBAND VEILIGHEID PRIVACY OVERHEID ICACHE WERKING ENKELE BEDENKINGEN MOBILOYALTY WERKING ENKELE BEDENKINGEN TUSSENTIJDSE CONCLUSIE ALLES OP ÉÉN KAART SYSTEEM VAN GEGEVENSUITWISSELING REDUCTIE VAN HET AANTAL KAARTEN OPZET VOORBEELD SUPERMARKT: TRADITIONEEL SYSTEEM VERSUS NUMMERDATABANK VOORDELEN VAN DE NUMMERDATABANK ENKELE OPMERKINGEN HOOFDSTUK 7: BELGISCHE ICT-SECTOR INLEIDING TROEVEN VAN BELGIË ALGEMEEN HUURCONTRACTEN RISICOKAPITAAL BELASTINGVOORDELEN EN NOTIONELE INTERESTAFTREK TROEVEN VAN BRUSSEL

7 3.1. LIGGING DYNAMISME VAN DE ICT-SECTOR IN BRUSSEL INFRASTRUCTUUR ONDERZOEKS- EN ONTWIKKELINGSACTIVITEITEN OPLEIDINGSNIVEAU EN TALENKENNIS BESLISSINGSCENTRUM OVERHEIDSINSTRUMENTEN BELANGRIJKSTE TAKKEN ONTWIKKELING EN PRODUCTIE: SOFTWARE EN OPLOSSINGEN MULTIMEDIA LOKALE DIENSTENVERSTREKKING TELECOMUITRUSTING- EN OPLOSSINGEN (VAST EN DRAADLOOS) ZETELS, DISTRIBUTIE- EN COÖRDINATIECENTRA, LOBBYING BELGISCHE UNIVERSITEITEN EN ONDERZOEKSCENTRA IMEC DIGITAL IDENTITY STANDARDS INSTITUTE (DIS INSTITUTE) UCL CRYPTO GROUP COMPUTER SECURITY AND INDUSTRIAL CRYPTOGRAPHY (COSIC) VUB: INCUBATIECENTRUM ARSENAAL BRUSSEL (ICAB) ERASMUS EUROPEAN BUSINESS AND INNOVATION CENTER (EEBIC) COLLECTIEF CENTRUM VAN DE TECHNOLOGISCHE INDUSTRIE (SIRRIS) PRIVATE EXPERTISECENTRA IN BELGIË (COMPETENCE CENTERS) UNISYS ZETES ADOBE EXPORT VAN KENNIS KRITISCHE SUCCESFACTOREN VOOR DE VERDERE ONTWIKKELING VAN DE ICT-SECTOR

8 8.1. CREËREN VAN EEN ICT-IMAGO INVESTERINGEN PERSONEEL KENNIS ONDERNEMINGSKLIMAAT INFRASTRUCTUUR EXPORT PROMOTEN SWOT ANALYSE ALGEMENE CONCLUSIE Literatuurlijst

9 INLEIDING Deze paper past binnen het kader van de Business Route 2018 for Metropolitan Brussels. Met dit project willen de organisaties Voka, Beci en UWE met de steun van het VBO een actieplan opstellen om de sociaal-economische dynamiek van Brussel en De Rand te verhogen. Met dit plan willen ze de bedrijfsactiviteit, de investeringen en het aantal jobs een injectie geven. Voor het project werden tien werkgroepen samengesteld die zich elk over een ander onderwerp buigen. De werkgroepen worden gestuurd vanuit volgende tien kennisdomeinen: Centrum voor internationale ondernemingen Financieel centrum Centrum voor zakelijke diensten EU-hoofdstad Toeristisch, cultureel en vrijetijdscentrum Centrum voor ICT en digitale media Logistiek centrum Kennis- en vormingscentrum Centrum voor kennisintensieve industrie Centrum voor zorgdiensten Deze paper past in de themagroep ICT en digitale media. Deze themagroep heeft ervoor gekozen om drie niches te onderzoeken die kansen bieden voor de toekomst. Het gaat over volgende niches: Secure Trade Lanes E-health Elektronische kaarten (smartcards) In deze paper wordt de nichemarkt van de smartcards geanalyseerd. Deze markt is volop in expansie en biedt dan ook enorm veel kansen voor Brussel en De Rand. Deze kansen situeren zich op vlak van de ontwikkeling van kaarten en kaartdiensten; het is echter ook een uitdaging om een antwoord te formuleren op de wildgroei aan kaarten, die inherent is aan de expansieve smartcardmarkt. 9

10 Deze paper is als volgt opgebouwd. In het eerste hoofdstuk geven we een uitgebreide uiteenzetting over de verschillende soorten (elektronische) kaarten. In een volgend hoofdstuk wordt aandacht besteed aan het belang van kaarten vandaag en in de toekomst. Hoofdstuk drie, vervolgens, geeft een overzicht van de stakeholders en hun standpunten. In hoofdstuk vier gaan we in op de smartcardindustrie; we beschrijven kort de smartcardmarkt en enkele belangrijke (Belgische) spelers. In het voorlaatste hoofdstuk bekijken we een aantal mogelijke oplossingen voor de veelheid aan kaarten en stellen we ook zelf een systeem voor. In het zevende hoofdstuk, ten slotte, zoomen we in op de Belgische ICT-sector. We bespreken de troeven en tekortkomingen van de sector en formuleren enkele aanbevelingen voor de toekomst. De eindredactie van deze paper werd afgerond op 29 augustus

11 HOOFDSTUK 1: TYPES KAARTEN 1. DEFINITIE VAN EEN KAART Het begrip kaart kan meerdere betekenissen hebben. In de context van dit document definiëren we een kaart als volgt: Een kaart is een plat, meestal rechthoekig voorwerp vervaardigd uit verstevigd papier, karton of plastic, dat dient tot informatie, identificatie en authentificatie en als referentie, bewijs van lidmaatschap of bewijs van getrouwheid aan een bepaald programma. 2. INDELING NAAR TECHNISCHE MOGELIJKHEDEN 2.1. KAARTEN ZONDER INTELLIGENTIE Kaarten zonder intelligentie zijn kaarten die niet voorzien zijn van een barcode, een magneetstip, een chip of enige andere vorm van technologie. Het is dan ook niet mogelijk deze kaarten in te lezen of er informatie op te stockeren. Deze kaarten kunnen vervaardigd zijn uit papier, karton of plastic en komen onder de meest uiteenlopende vormen weer. Ze worden onder andere gebruikt als: klantenkaart; kortingskaart; spaarkaart; lidkaart; legitimatiepas; cadeaubon; parkeerkaart; kaart voorzien van nuttige gegevens. Deze kaarten, die enkel de informatie bevatten die erop staat gedrukt, zijn de minst veilige vorm van identificatie. De identificatie is hier immers sterk afhankelijk van de persoon die de controle uitvoert, waardoor er een subjectieve beoordeling plaatsvindt. 11

12 2.2. BARCODEKAARTEN Barcodekaarten zijn voorzien van een barcode of streepjescode. Een barcode is een afbeelding bestaande uit verticale lijnen van verschillende dikte; deze vertegenwoordigen informatie die in een gecodeerde vorm is opgeslagen. De code kan door een scanner worden gelezen. Op deze kaarten kan geen informatie worden opgeslagen. De streepjescode kan worden ingelezen, waarbij de informatie gekoppeld aan de kaart via een computersysteem kan worden geraadpleegd. Op die manier kan ook bijkomende informatie in het systeem worden opgeslagen. Barcodekaarten worden vooral gebruikt als klantenkaart om het aankoopgedrag van de klanten te analyseren. Barcodes kunnen gemakkelijk worden gekopieerd, waardoor ze een geringe veiligheid bieden MAGNEETSTRIPKAARTEN Kenmerkend voor een magneetstripkaart is de magneetstrip die zich op de achterkant van de kaart bevindt. Deze magneetstrip is opgebouwd uit magnetische partikels die worden omgeven door een soort van plastic folie. Een magneetstripkaart kan worden beschreven door de partikels te magnetiseren (ofwel in de richting van de noordelijke pool, ofwel in de richting van de zuidelijke pool). Dit gebeurt met een speciaal elektromagnetisch schrijftoestel. Magneetstripkaarten worden op basis van hun magnetische sterkte onderverdeeld in twee categorieën: LoCo en HiCo. LoCo kaarten zijn erg gevoelig; er kan immers informatie verloren gaan wanneer ze in de buurt van sterke velden gehouden worden. De LoCo magneetstrip is vaak te herkennen aan de bruine kleur ervan. HiCo magneetstripkaarten zijn ongevoelig voor externe magnetische velden en daardoor geschikt voor toepassing in fraudegevoelige omgevingen, bijvoorbeeld voor beveiligingstoepassingen en betalingsverkeer. De gegevens op een magneetstripkaart kunnen echter gemakkelijk worden overgedragen naar een andere kaart, waardoor de kaart vooral geschikt is voor toepassingen die een niet al te hoge veiligheid vereisen. Magneetstripkaarten kunnen ondermeer worden gebruikt als: toegangsbadge; betaalkaart; klantenkaart; 12

13 rijbewijs; vervoersbewijs; kortingskaart; cadeaubon; kopieerkaart; parkeerkaart OPTISCHE KAARTEN Optische kaarten maken gebruik van een gelijkaardige technologie als deze om CD s te lezen en te schrijven. De kaarten gebruiken meerbepaald Write Once Read Many (WORM) technologie, die het mogelijk maakt om gegevens op de kaart te lezen en aan de kaart toe te voegen. Het is niet mogelijk om informatie te verwijderen of te wijzigen; optische kaarten zijn dus read-only. Optische kaarten hebben een relatief grote geheugencapaciteit (meerdere megabytes) en worden gebruikt voor identificatie, in de gezondheidssector, voor logistiek management en andere toepassingen die de opslag van een groot aantal gegevens vereisen SMARTCARDS Een smartcard is een kaart vervaardigd uit plastic, voorzien van een chip. Deze chip bepaalt het vermogen van de kaart en bijgevolg ook haar functie. Naast de chip kan de kaart ook andere technologieën bevatten zoals een magneetstrip, een barcode, contactloze radiofrequentiezenders, biometrische informatie, encryptie en authentificatie of fotoidentificatie. Een smartcard kan meer informatie dragen en verwerken dan een magneetstrip kaart en biedt dus meer perspectieven. De eerste smartcard werd in 1967 ontworpen door twee Duitse wetenschappers, maar het eerste patent werd toegekend aan een Fransman in Het was dan ook in Frankrijk dat de kaart voor het eerst op de markt kwam. De lancering in 1984 van een telefoonkaart werd positief onthaald. Vandaag is de smartcard wijdverspreid in Azië en Europa, en ook de Amerikaanse markt groeit. De eerste vorm van smartcards waren de geheugenkaarten (simple memory cards). Deze werden vooral gebruikt als voorafbetaalde telefoonkaart. Vandaag zijn er meer geavanceerde smartcards beschikbaar; deze beschikken over een groter geheugen en programmeerbaar vermogen en kunnen worden ingezet in situaties waar er een zekere graad van beveiliging 13

14 vereist is. Voorbeelden van toepassingen zijn de elektronische portemonnee en het gebruik in de gezondheidszorg. De smartcards kunnen op twee manieren worden ingedeeld. Enerzijds kan men een onderscheid maken tussen contactkaarten en contactloze kaarten; anderzijds kunnen ze worden onderverdeeld in loutere geheugenkaarten (memory only cards) en processorkaarten (processor cards) Contactkaarten versus contactloze kaarten Contactkaarten vereisen een fysiek contact; de chip, die opgebouwd is uit verschillende contactdeeltjes, dient in dit geval als contactpunt. Wanneer de kaart in een kaartlezer geplaatst wordt, maakt de chip contact met de elektrische connectoren in de lezer. Op deze manier kan er zowel informatie van de chip gelezen worden als erop teruggeschreven worden. Figuur 1: Contactkaart Bij contactloze kaarten daarentegen, is er geen contactoppervlak vereist. Deze kaarten maken ofwel gebruik van een elektrische koppeling om een connectie te realiseren, ofwel communiceert de chip met de kaartlezer via RFID (Radio Frequency Identification) technologie. Het volstaat hierbij dat de kaart zich binnen de reikwijdte van de lezer bevindt. Contactloze kaarten worden ook wel proximity kaarten genoemd. Deze kaarten zijn niet per definitie beschrijfbaar. De contactloze kaarten worden steeds meer gecombineerd met andere technologieën, zoals Mifare. Mifare is een verbeterde read/write-technologie van de contactchip. De Mifare-kaart kan gebruikt worden voor 16 verschillende toepassingen. Ook is het mogelijk de kaart als schrijfmedium te gebruiken (betaling, databank etc.). 14

15 Figuur 2: Contactloze smartcard Contactloze kaarten worden veel gebruikt voor handelingen of transacties die een snelle verwerking vereisen. Zo zijn ze bijvoorbeeld geschikt voor het op het openbaar vervoer of voor het betalen van tolgelden. De contactloze kaart kent de laatste jaren een forse groei, vooral dankzij de snelle ontwikkeling van draadloze communicatie Geheugen-, microprocessor-, hybride en combikaarten Geheugenkaarten kunnen enkel gegevens opslaan. Ze kunnen worden beschouwd als een diskette met optionele beveiliging. De kaarten zijn met EEPROM (Electrically Erasable Programmable Read-Only Memory) uitgerust. Geheugenkaarten hebben twee voordelen boven magneetstripkaarten: ze hebben een grotere opslagcapaciteit en de benodigde kaartlezers zijn goedkoper. Geheugenkaarten zijn nauwelijks veiliger dan magneetstripkaarten. Eenmaal ze in de kaartlezer worden ingevoerd, worden deze geheugenkaarten volledig gecontroleerd door dit externe apparaat. De enige mogelijke handeling is de toegang tot het geheugen van de kaart. De gegevens op de kaart kunnen worden beveiligd door een PIN code (Personal Identification Number); het versleutelen van gegevens (encryptie) is echter niet mogelijk. Deze kaarten komen vooral voor in de vorm van een voorafbetaalde kaart. Geheugenkaarten worden geaccepteerd door een brede waaier aan toestellen, zoals publieke telefooncellen, kopieerapparaten, printers en automaten. Wanneer een geheugenkaart wordt ingevoerd in een van deze toestellen, vindt er geen gebruikersauthentificatie plaats. Bijgevolg is de waarde 15

16 van de kaart in de meeste gevallen beperkt. Het toestel waarin de kaart werd ingevoerd, herschrijft de waarde van de kaart, rekening houdend met hetgeen moet afgehouden worden voor het bekomen product of de verleende dienst. Op dezelfde manier kan de kaart opgeladen worden. Microprocessorkaarten kunnen, in tegenstelling tot geheugenkaarten, informatie toevoegen aan, verwijderen uit en bewerken in het geheugen. Microprocessorkaarten zijn uitgerust met een microprocessor, die kan beschouwd worden als een miniatuurcomputer. De microprocessor wordt geactiveerd wanneer hij in contact komt met de kaartlezer en functioneert onder de controle van het besturingssysteem dat opgenomen is in de chip. Processorkaarten bieden meer toepassingsmogelijkheden dan geheugenkaarten; ze lenen zich uitstekend voor het dragen van persoonlijke informatie. Ze kunnen volgende informatie opslaan: nummer van de Sociale Zekerheid, gegevens over de ziekteverzekering, bloedtype, allergieën en dergelijke meer. Deze gegevens kunnen apart worden versleuteld, zodat ze enkel toegankelijk zijn voor de bevoegde instantie. Bovendien kunnen ze worden beschermd door een paswoord. De kaart is vooral populair in de medische sector; daarnaast kent ze ook toepassingen op gebied van veiligheid. De processorkaarten hebben genoeg opslagplaats om biometrische informatie (zoals een vingerafdruk of een irisscan) te stockeren. In een beveiligde omgeving kan de kaart dan ook worden gebruikt als identiteitskaart. In vergelijking met een geheugenkaart, biedt de processorkaart een overvloed aan toepassingsmogelijkheden. Hybride kaarten bevatten twee chips. De ene chip ondersteunt een contactsysteem, de andere chip maakt draadloze communicatie mogelijk. De twee chips zijn meestal niet onderling verbonden. Figuur 3: Hybride smartcards 16

17 Combikaarten of dual-interface kaarten maken het mogelijk om toegang te krijgen tot de chip via zowel een contact- als een contactloze kaartlezer. Combikaarten bieden een hoge graad van veiligheid. Figuur 4: combikaart Multi-application smartcards Multi-application smartcards zijn smartcards die één of meerdere toepassingen ondersteunen en het vermogen hebben om nieuwe toepassingen toe te voegen zonder dat deze een impact hebben op deze die reeds in de kaart geïntegreerd zijn. Op deze manier functioneren de verschillende toepassingen volledig onafhankelijk van elkaar. Het is hierbij noodzakelijk dat het besturingssysteem van de chip het geheugen en de beschikbare middelen volledig beheert. Opdat dit type van architectuur volledig tot ontwikkeling zou komen, moeten alle kaarten die uitgerust zijn met verschillende processoren en verschillende geheugencapaciteit, dezelfde standaard gaan gebruiken. In deze context is er nog een groot potentieel voor de smartcards aanwezig Speciale vorm van smartcards: Voorafbetaalde smartcards Een voorafbetaalde (prepaid) smartcard vertegenwoordigt een geldwaarde. De kaart is meestal anoniem. Er bestaan zowel voorafbetaalde kaarten voor eenmalig gebruik als herlaadbare kaarten. 17

18 De voorafbetaalde kaart wordt ook aangeduid met de term stored-value card. Dit betekent niet noodzakelijk dat de gegevens m.b.t. de geldwaarde ook effectief zijn opgeslagen op de kaart. In vele gevallen worden deze gegevens immers bijgehouden in centrale databanken en kunnen ze worden opgeroepen door de kaart in te lezen. Voorafbetaalde kaarten kunnen volgens een gesloten, halfgesloten of open systeem werken. Het typevoorbeeld van gesloten kaarten zijn de geschenkkaarten. Deze geschenkkaarten worden bij een handelaar (die al dan niet deel uitmaakt van een groep) voor een bepaald bedrag opgeladen en zijn enkel geldig bij deze (groep van) handelaar(s). Halfgesloten kaarten zijn gelijkaardig aan gesloten kaarten. Bij dit type voorafbetaalde kaart kan de kaarthouder zijn kaart echter bij meerdere handelaars binnen een bepaald geografisch gebied inruilen. Een voorbeeld hiervan is een mall gift card, een kaart die kan worden gebruikt in alle winkels van een winkelcentrum. Open kaarten, ten slotte, worden overal aanvaard. Voorbeelden zijn de klassieke debet- en kredietkaarten. Vandaag de dag bestaat de markt van voorafbetaalde kaarten vooral uit geschenkkaarten. Daarnaast worden ze onder andere gebruikt als: loonkaart (Payroll card) om de lonen van werknemers te betalen die niet over een bankrekening beschikken; kaart voor aankopen via het internet; toegang tot hotspots; als gamecard voor het spelen van games op een PC of spelconsole; vervoersbewijs USB tokens Figuur 5: USB token Een USB token is een USB stick met ingebouwde smartcard en dus een alternatief voor de klassieke smartcard. Een USB token is dan ook geschikt voor de veilige opslag van persoonlijke of belangrijke gegevens. De USB token kan via een USB ingang of een USB kabel met de computer verbonden worden. Om de informatie te kunnen raadplegen, moet de gebruiker zijn PIN-code invoeren. 18

19 Voordelen van smartcards Smartcards bieden onmiskenbaar een toegevoegde waarde voor zowel consumenten als organisaties. Deze toegevoegde waarde strekt zich uit over drie gebieden. Veiligheid de chip is in grote mate bestand tegen vervalsen; de informatie die opgeslagen is op de kaart kan PIN-code en/of lees-schrijf beveiligd zijn; de smartcard heeft het vermogen om informatie te versleutelen; en elke smartcard heeft een uniek serienummer. Intelligentie de smartcard kan, naast informatie op te slaan, ze ook verwerken; smartcards kunnen communiceren met computers via een kaartlezer; en informatie en toepassingen op een kaart kunnen worden geüpdatet zonder dat nieuwe kaarten hoeven uitgegeven te worden. Gebruiksgemak smartcards hebben een gebruiksvriendelijke vorm; smartcards slagen gebruikersspecifieke informatie op waardoor de eindgebruiker kan genieten van een service op maat; en de meeste mensen hebben reeds voeling met het gebruik van gelijkaardige kaarten KAARTLEZERS Om smartcards te kunnen lezen, moet men beschikken over een kaartlezer. Bij de meeste computers is er standaard geen kaartlezer ingebouwd, maar kan deze op een eenvoudige manier aan de computer gekoppeld worden via een seriële poort of een USB-poort. De meeste kaartlezers zijn externe apparaatjes. Deze komen in twee vormen voor, namelijk als gewone lezers zonder klavier of kaartlezers met een klavier (bijvoorbeeld bankkaartlezers). Kaartlezers kunnen echter ook geïntegreerd worden in een draagbare computer of een 19

20 toetsenbord. Een eenvoudige lezer zonder eigen toetsenbord of scherm volstaat om de meeste kaarten te lezen. Ondernemingen en handelaars verkiezen echter meestal een kaartlezer met eigen toetsenbord en/of scherm. Zo'n kaartlezer heeft een secure pinpad, een beveiligd toetsenbord dat klanten toelaat in alle discretie hun pincode in te geven. Deze kaartlezers moeten worden aangepast om de PIN-codes te ontvangen. Er bestaan ook toetsenborden waarin een kaartlezer geïntegreerd is. Meestal gaat het om een eenvoudige kaartlezer die in de behuizing van het toetsenbord zit. Er bestaan eveneens toetsenborden die uitgerust zijn met een kaartlezer met klavier RAAKVLAK MET ANDERE TECHNOLOGIEËN Smartcards maken vaak gebruik van andere technologieën. In wat volgt, bespreken we een aantal technologieën die nauw verbonden zijn met smartcard Biometrie Veilige toegang is lang gebaseerd geweest op een combinatie van twee concepten: wat je hebt en wat je weet. Zo is de veiligheid van een bankkaart gebaseerd op het bezitten van de kaart (wat je hebt) en een PIN-code (wat je weet). Deze vorm van veiligheid wordt echter als ontoereikend beschouwd voor het beveiligen van de toegang tot locaties waar veiligheid primordiaal is. Een PIN-code kan immers opgenomen of gestolen worden, of verloren gaan. In situaties waar een zeer hoge veiligheid vereist is, wordt meer en meer een derde concept ingevoerd. Het zogenaamde wat je bent moet bewezen worden door één of meerdere biometrische gegevens. Bij biometrische toepassingen meet men op een automatische manier een bepaald biologisch kenmerk om de identiteit van een individu na te gaan. Vermits een bepaald kenmerk voor elke persoon uniek is, is biometrie de sterkste vorm van gebruikersauthentificatie. Voorbeelden van biometrische toepassingen zijn het scannen van vingerafdrukken, handgeometrie, gezichtsherkenning, een irisscan, retinaherkenning en stemherkenning. Biometrische functies worden alsmaar meer in smartcards ingebouwd. 20

21 PKI PKI vormt de basis voor toepassingen die een hoge graad van beveiliging vereisen en voor de meeste vormen van elektronische transacties. Smartcards zijn uitermate geschikt voor de PKI technologie; ze kunnen veilig persoonlijke sleutels en certificaten opslaan en cryptografische operaties uitvoeren zonder dat de persoonlijke sleutel wordt bekendgemaakt One Time Password Organisaties moeten opereren in een steeds meer competitieve omgeving. Als reactie hierop, maken ze meer en meer hun netwerken en toepassingen toegankelijk voor werknemers, business partners en klanten. Het traditionele paswoord voldoet niet langer om deze toegang te beveiligen. PKI (Public Key Infrastructure) technologie komt aan dit probleem tegemoet, maar brengt hoge kosten met zich mee. One Time Password, een compromis tussen het klassieke paswoord en PKI, biedt hier een uitweg. Bij One Time Password wordt er telkens een nieuw paswoord gegenereerd Java Card Het Java Card platform is gebaseerd op een onderdeel van de Javataal, op maat gemaakt voor de smartcard. Het voorziet de ontwikkelaars van smartcardtoepassingen met een vertrouwde taal en een gebruiksvriendelijke omgeving, onafhankelijk van het besturingssysteem of de chip die gebruikt wordt. De Java Card technologie laat toe om nieuwe toepassingen aan de kaart toe te voegen na uitgifte SIM SIM staat voor Subscriber Identification Module en is de standaard voor GSM-kaarten. De SIM-kaart wordt echter niet enkel gebruikt voor gebruikersauthentificatie; zijn beveiligde opslagmogelijkheid maakt het bijvoorbeeld mogelijk om de persoonlijke telefoonlijst op te slaan en gegevens m.b.t. het GSM-gebruik te registreren RFID-technologie RFID maakt het mogelijk dat smartcards van op afstand communiceren via een systeem gebaseerd op radiofrequenties. Dit is mogelijk doordat de smarcards RFID tags dragen die kunnen worden gelezen door een radiofrequentieapparaat. 21

22 Er zijn twee soorten tags: passieve tags en actieve tags. Passieve tags krijgen hun energie via het veld dat door het leesapparaat wordt uitgezonden. Actieve tags, daarentegen, hebben een ingebouwde batterij. Het voordeel van actieve tags is dat ze een langer communicatiebereik hebben; daar staat echter een hogere kost en een beperkte levensduur tegenover. 3. INDELING NAAR TOEPASSINGEN 3.1. IDENTIFICATIE De smartcard kan worden gebruikt als identiteitsbewijs, waarbij een aantal veiligheidstoepassingen het mogelijk maken om de identiteit van een persoon te authentificeren. Het toonvoorbeeld van deze toepassing is de Belgische elektronische identiteitskaart Belgische elektronische identiteitskaart De Belgische elektronische identiteitskaart of kortweg eid werd gelanceerd op 31 maart Ze heeft het formaat van een bankkaart en is voorzien van een microchip. Tegen 2009 moeten alle Belgen ouder dan 12 in het bezit van een elektronische identiteitskaart. Daarmee is België, naast Estland en Finland, koploper binnen Europa. De kaart blijft vijf jaar geldig en ziet er als volgt uit: Figuur 6: Elektronische identiteitskaart 22

23 Informatie op de kaart Net zoals de klassieke identiteitskaart, bevat de elektronische identiteitskaart zichtbare informatie. Volgende informatie is afgedrukt op de kaart: de naam; de eerste twee voornamen; de eerste letter van de derde voornaam; de nationaliteit; de geboorteplaats; de geboortedatum; het geslacht; de plaats van afgifte van de kaart; de begin- en einddatum van geldigheid van de kaart; de benaming en het nummer van de kaart; het identificatienummer van het Rijksregister van de natuurlijke personen; de foto van de houder; de handtekening van de houder; en de handtekening van de gemeentelijke ambtenaar. Naast de zichtbare informatie, is er ook onzichtbare, elektronisch leesbare informatie die is opgeslagen op de chip. De elektronisch leesbare informatie is dezelfde als deze die met het blote oog leesbaar is. Het adres van de houder wordt enkel elektronisch opgeslagen zodat de kaart niet vervangen moet worden bij iedere verhuizing. Verder bevat de kaart volgende gegevens: de identiteits- en handtekeningsleutels; de identiteits- en handtekeningscertificaten; de geaccrediteerde certificatendienstverlener; de informatie nodig voor de authentificatie van de kaart; de informatie nodig voor de beveiliging van de elektronisch leesbare gegevens; en de informatie nodig voor het gebruik van de bijhorende gekwalificeerde certificaten. Voorlopig is er nog geen biometrische informatie opgenomen op de kaart. Deze zal in de toekomst mogelijk worden toegevoegd. 23