jaarverslag Initiëren en realiseren van sportinnovatie

Transcriptie

1 jaarverslag Initiëren en realiseren van sportinnovatie

2 Inhoudsopgave Pagina 1. Voorwoord 2. InnoSportNL Sportinnovatieagenda s 3.1 Innovatiesysteem 3.2 Topsectorenbeleid 3.3 Nanotechnologie 3.4 Zwemlab als rolmodel 3.5 Sportspecifieke innovatieagenda's 3.6 Sectorplan / NeSSi 3.7 Topsport Topics 3.8 Internationale trends 4. Netwerk Sportinnovatie 4.1 Inleiding 4.2 Samenwerking met de sport 4.3 Samenwerking met het bedrijfsleven 4.4 Samenwerking met kennisinstellingen 4.5 Samenwerking met de overheden 4.6 Netwerkactiviteiten 5. Programmalijnen 5.1 Inleiding 5.2 Programmamanagers en projectleiders 5.3 Bundeling 6. InnoSportLabs 6.1 Inleiding 6.2 Businesscreatie en realisatie 6.3 Vijf operationele InnoSportLabs 6.4 Zesde InnoSportLab: InnoSportLab Papendal 6.5 Ontwikkeling van de InnoSportLabs 7. Monitoring InnoSportNL Bijlage 1 Bestuur InnoSportNL Bijlage 2 Medewerkers InnoSportNL Projectleiders InnoSportNL Bijlage 3 Overzicht publicaties, presentaties, activiteiten en relaties buitenland Bijlage 4 Overzicht relaties InnoSportNL NOC*NSF en TNO hebben InnoSportNL opgericht om vanuit één organisatie sportinnovatie te stimuleren en kennis dichter bij de sport te brengen. Oprichtingsdatum InnoSportNL: 24 november

3 Hoofdstuk1 Voorwoord Het stimuleren van innovatief denken en werken, excelleren, presteren en grenzen verleggen is voor het kleine Nederland een must om in bedrijfsleven, wetenschap en sport de mondiale concurrentie aan te gaan. De realisatie van de Nederlandse sportambitie is een uitdaging voor de sportsector en biedt enorme kansen voor het bedrijfsleven en de wetenschap. Sport is alleen in staat zijn ambities te financieren en te realiseren als ook het bedrijfsleven overtuigd is van de meerwaarde om gezamenlijk te investeren in nieuwe ontwikkelingen en innovaties. Innovatie en wetenschap in de (top)sport is een nichesector. Vanuit het oogpunt van effectiviteit en efficiëntie is een bundeling van krachten vereist. Een overkoepelende visie op innovatie, de rol van de overheid, de sport, kennisinstellingen en het bedrijfsleven is essentieel. Daarmee kan een uniek sportinnovatienetwerk worden gecreëerd, waarin fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek en markttoepassingen een logische schakel vormen die alle partners uit het netwerk verbindt. In 2011 sprak het bestuur van InnoSportNL de wens uit om een landelijk visie/plan op het gebied van wetenschap en innovatie in de sport te ontwikkelen met de stakeholders uit de gouden driehoek om te komen tot een Nederlands sportinnovatiesysteem. De opbouw van een innovatiesysteem rond de Nederlandse sport is de beste manier om de kansen die sportwetenschap en sportinnovatie bieden aan de sport en het bedrijfsleven te benutten. InnoSportNL speelt in de driehoek een proactieve en initiërende rol: als makelaar, als netwerkorganisatie en als verbinder. Het heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voorgelegd deze opdracht uit te voeren in opdracht van de minister, onder regie van een Topteam, met daarin vertegenwoordigers uit de gouden driehoek en een onafhankelijke voorzitter. Het Nederlandse sportinnovatiesysteem zal bijdragen aan de twee richtinggevende Nederlandse sportambities: Nederland wil in de topsport behoren tot de top tien van de wereld en wil de sportparticipatie verhogen naar vijfenzeventig procent van de Nederlandse bevolking. Als we deze twee sportdoelstellingen realiseren, behoort Nederland tot de mondiale kopgroep met een enorme nationale en internationale uitstraling. Nederland wil in de topsport behoren tot de top tien van de wereld en InnoSportNL wil de sportparticipatie verhogen naar vijfenzeventig procent van de Nederlandse bevolking. Cees Oudshoorn In het jaarverslag 2011 leest u hoe InnoSportNL deze ambities het voorbije jaar gestalte heeft gegeven en hoe dit de aanzet vormt voor de vooruitgang, voorsprong en winst die de innovatie in de sport de komende jaren kan realiseren. Cees Oudshoorn Voorzitter van het Bestuur InnoSportNL

4 Hoofdstuk 2 InnoSportNL 2011 Missie: door sportinnovaties en kennisimplementatie bijdragen aan de realisatie van de ambities van top- en breedtesport en de economische ambities, zoals geformuleerd in het Olympisch Plan Kernactiviteiten InnoSportNL richt zich op de onderstaande kernactiviteiten: Netwerk Sportinnovatie versterken stimuleren van sportinnovatie en de vraag naar sportinnovatie; bundelen van kennis en knowhow uit sport, bedrijfsleven en kennisinstellingen in het Netwerk Sportinnovatie; ontwikkelen van een Nationale Sportinnovatie Agenda en sportspecifieke agenda s. Doelstellingen van InnoSportLabs realiseren optimale test- en ontwikkelomgevingen in (top)sportpraktijk aanbieden; broedplaatsen voor sportinnovatie creëren. Programmamanagement van sportinnovatieprojecten beoordelen van projectideeën; vinden en matchen van de beste partners (projectconsortia) en van de financiering; opzetten en begeleiden van projecten. Resultaten InnoSportNL heeft de afgelopen vijf jaar aangetoond dat het samenbrengen van sport, bedrijfsleven en kennisinstellingen in sportinnovatie kansrijk is voor alle partijen. Door innovaties te ontwikkelen en te testen in de sport krijgt het bedrijfsleven zakelijke kansen op de sportmarkt, maar ook op andere markten. Met kennis en middelen is het bedrijfsleven namelijk in staat om nieuwe ontwikkelingen in de sport te stimuleren

5 Over de periode zijn de steekwoorden van InnoSportNL: toepassingsgerichte innovatieprojecten; positionering van innovatie, R&D en wetenschap in de sport en het bedrijfsleven; de kracht en toegevoegde waarde van wetenschap en innovatie; de makelaarsfunctie in de driehoek (sport, wetenschap en bedrijfsleven); meer financiering voor innovatie door het identificeren van gezamenlijke kansen. Het bestuur van InnoSportNL is in overleg met NOC*NSF en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over de continuering van de werkzaamheden in de periode InnoSportNL heeft (mede) de toon gezet in de werkwijze en aanpak van innovatie in de Nederlandse sport. Het wil dan ook graag mede richting geven aan het borgen van zijn methode, werkzaamheden en meerwaarde in een toekomstige constellatie en nieuw landschap: als makelaar; als aanjager van innovatie in de sport; als verbinder van sport, wetenschap en bedrijfsleven; als initiator en ondersteuner van InnoSportLabs; als begeleider van de commerciële vermarkting van toegepast onderzoek. Missie InnoSportNL is dé verbindende factor tussen sport, wetenschap en bedrijfsleven. InnoSportNL initieert, faciliteert en realiseert de ontwikkeling van innovatieve producten en diensten voor Nederlandse sporters. Deze innovaties stellen sporters in staat om duurzame vooruitgang, voorsprong en winst te boeken en om sportprestaties neer te zetten die olympische ambities waarmaken. Sport heeft een hoge maatschappelijke en economische waarde en bezit het unieke vermogen om mensen te verenigen, sport verbroedert. Het is onze missie om sport, wetenschap en bedrijfsleven op het sportveld samen te brengen en producten en diensten te ontwikkelen die het verschil maken. Als aanjager van de juiste infrastructuur voor innovatie helpt InnoSportNL sporters, ondernemers en wetenschappers om hun grenzen te verleggen. Samen dragen ze bij tot een verbeterde sportparticipatie en gezondere levensstijl voor alle Nederlanders. Dankzij sportbeoefening en sportinnovatie wordt Nederland het sportiefste land ter wereld

6 Positionering InnoSportNL kiest voor een positionering waarbij samenwerking tussen bedrijfsleven, sport en kennisinstellingen het centrale vertrekpunt is. InnoSportNL streeft ernaar innovatie een structurele plek te geven binnen sportontwikkeling. Innovatie in sport is niet alleen noodzakelijk voor de ontwikkeling van de Nederlandse sport, maar biedt kansen aan het bedrijfsleven en wetenschap. InnoSportNL ziet het als zijn taak het innovatieproces en concrete innovatieprojecten te stimuleren en partijen in dit proces samen te brengen. Naast de economische en wetenschappelijke spin-off zal het succes van de gerealiseerde InnoSportNL bepaald moeten worden in termen van bijvoorbeeld prestatie, sportparticipatie, gezondheid en voeding. The Next Step: werkzaamheden van InnoSportNL De positionering van InnoSportNL zal de komende jaren twee parallelle uitwerkingen kennen. Naast de ontwikkelingen op het gebied van wetenschap en innovatie in de sport, zal InnoSportNL werken aan de strategische positionering van zijn doelstellingen en resultaten: sportinnovatie blijven stimuleren en realiseren binnen de gouden driehoek; inzetten van een extra programmalijn voeding; realiseren van maximaal drie nieuwe InnoSportLabs in 2012: - alleen daar waar deze kansrijk zijn en van toegevoegde waarde zijn voor de Top10 bonden en NOC*NSF; - geen uitbreiding van het aantal InnoSportLabs na 2012 voor de komende olympische cyclus aanpassen van de organisatiecapaciteit waar nodig (op flexibele basis); aansluiten bij de ontwikkelingen van het sectorplan Sport; realiseren van een samenwerking of mogelijke integratie van de werkzaamheden van InnoSportNL en het op te richten Nederlandse Sport Science Instituut (NeSSI); realiseren en structureren van de financiering voor de periode vanaf 2014 (met name via marktpartijen) met de volgende uitgangspunten: - basisfinanciering voor de netwerkfunctie en realisatie van de InnoSportLabs, voor 50% rijksoverheid en 50% markt; - financiering van toegepast onderzoek vanuit sportbonden en de rijksoverheid - financiering van markttoepassingen door marktpartijen en een revolving fund door investeringen van de overheid; - een te ontwikkelen Sportinvesteringsfonds 2028 voor de begeleiding van de marktgang van succesvolle innovaties

7 Marketing en communicatie Marketingmix In de oorspronkelijke opzet van InnoSportNL is duidelijk ten doel gesteld dat het bestaansrecht van InnoSportNL niet louter met grensverleggende resultaten en economisch rendement moeten worden bewezen. Er moet ook in de markt adequaat worden gecommuniceerd over het belang en de kracht van innovatie in sport en over de ontwikkeling en toepassing van kennis in de sport. Vermarkten In 2012 zal InnoSportNL gericht werken aan de valorisatie van de projecten en het terugverdienen van de investeringen in sportinnovatieprojecten, waar mogelijk in samenwerking met gespecialiseerde bedrijven. Met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen zal InnoSportNL de maatschappelijke en economische spin-off van sportinnovatie in 2012 in kaart brengen. Monitoring InnoSportNL heeft in het najaar van 2009 in samenwerking met Novay het monitoren van zijn activiteiten opgezet. De daaruit voortvloeiende informatie zal de komende jaren dienen als basis voor de verantwoording van de InnoSportNL-werkzaamheden over de afgelopen jaren en de bijsturing van de organisatie. Marketing en communicatie InnoSportNL richt zich op drie doelgroepen: sport, kennisinstellingen en bedrijven. Heldere, doelgerichte communicatie met deze drie doelgroepen is van groot belang. Sinds de komst van de manager Marketing & Communicatie is er planmatig gewerkt om InnoSportNL nog scherper te positioneren: structurele communicatie met het bedrijfsleven, met name het midden- en kleinbedrijf: de voordelen van samenwerking met InnoSportNL bij meer ondernemingen bekendmaken om zo de bestaande beperkte kring van deelnemende bedrijven te vergroten; directe communicatie met sportinstellingen en sportcoaches, die InnoSportNL vaak uitsluitend associëren met topsport: benadrukken dat InnoSportNL evenzeer betrokken is bij innovaties in de breedtesport; verschijning van Special Sport & Strategie over sportinnovatie in 2011: doelgroep beleidsmakers en beslissers in sport, overheid en bedrijfsleven; samenwerking met ANP PersSupport voor de distributie van persberichten aan journalisten; inzet van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen bij de strategie en realisatie van de pr en communicatie van InnoSportNL; gerichte inzet van social media; realisatie van een tool voor de communicatie binnen projecten en met de interne en externe medewerkers; inzet van een CRM-systeem dat beter past bij InnoSportNL

8 Personeel Het personeelsbestand is in 2011 uitgebreid met een manager Marketing & Communicatie voor 0,8 fte. Projectleiders worden hoofdzakelijk als externen ingehuurd. InnoSportNL streeft daarbij wel naar een vaste pool van projectleiders die kunnen werken conform de methode, visie en werkwijze van InnoSportNL. Het regelmatig informeren en trainen van deze groep is daarbij van belang. De uitbreiding in 2012 betreft mogelijk een programmamanager Voeding voor 0,6 fte. Bedrijfsvoering In 2011 heeft InnoSportNL de ondersteuning van NOC*NSF op het gebied van financiële administratie beëindigd. Per januari 2012 wordt de financiële administratie uitgevoerd door het bedrijf Hannôt. Het InnoSportLab De Tongelreep is per 1 januari 2012 ondergebracht in een zelfstandige stichting. Bestuur en raad van advies Bestuur Het bestuur is belast met het besturen van de Stichting InnoSportNL en bepaalt het beleid met betrekking tot de werkzaamheden van de stichting. Het bestuur bestaat in 2012 uit drie bestuursleden: een vertegenwoordiger namens NOC*NSF, een vertegenwoordiger namens TNO en een onafhankelijk voorzitter. De taken van het bestuur zijn vastgelegd in de statuten van de stichting en zijn in 2011 niet gewijzigd. Raad van advies Het bestuur van InnoSportNL heeft in 2011 besloten dat de raad van advies in 2012 zal worden geïnstalleerd, nadat de visie InnoSportNL is ontwikkeld en afgestemd met de belangrijkste stakeholders en het ministerie van VWS. De raad van advies zal het bestuur en de directeur gevraagd en ongevraagd kunnen adviseren over de Nationale Sportinnovatie Agenda, het platform Sport en Wetenschap, innovatieprojecten, het aangaan van partnerships en de strategische ontwikkeling van InnoSportNL. Daarnaast kunnen raadsleden de visie en doelstellingen van InnoSportNL uitdragen. Jaarrekening 2011 De jaarrekening 2011 kunt u opvragen via het secretariaat via secretariaat@innosport.nl

9 Hoofdstuk 3 Sportinnovatieagenda s 3.1 Innovatiesysteem In 2011 is InnoSportNL als (gespreks-)partner betrokken geweest bij tal van processen die uiteindelijk moeten leiden tot de totstandkoming van een internationaal concurrerende sportwetenschappelijke kennisinfrastructuur. Binnen die processen benadrukken wij steeds dat werkelijke onderlinge betrokkenheid en samenwerking tussen de sport, de wetenschap en het bedrijfsleven onontbeerlijk is om de ambitieuze sportieve doelstellingen die wij ons als land hebben gesteld te bereiken. We spreken daarbij van de opbouw van een innovatiesysteem rond de sport, waarvan de contouren reeds werden geschetst in het rapport Olympisch goud, economisch goud (Nauta et al, 2010). 3.2 Topsectorenbeleid De grootscheepse herstructurering die de regering in 2011 heeft doorgevoerd op het gebied van financiering van wetenschappelijk onderzoek in de vorm van het topsectorenbeleid van het ministerie van EL&I is een onderstreping van de noodzaak om te komen tot zo n innovatiesysteem rond de sport. Publiek-private samenwerkingsverbanden, gebaseerd op lang lopende afspraken tussen partners, waarin recht wordt gedaan aan ieders belangen en waarin de reeks van kennis naar kunde naar kassa duidelijk kerkenbaar is, zijn meer dan ooit de norm. Voor de sport betekent dit concreet dat men de samenwerking met het bedrijfsleven en de wetenschap op het gebied van innovatie niet langer moet zien als een noodzakelijk kwaad waar de dagelijkse processen zo weinig mogelijk last van mogen hebben, maar als een uitgelezen kans om de eigen doelstellingen te bereiken. In 2011 werden onder andere de contacten tussen InnoSportNL en onderzoeksfinancier STW verder aangehaald en werd in samenwerking met TNO in kaart gebracht op welke punten de inhoudelijke thema s van de Nationale Sportinnovatie Agenda (NSIA) aansluiten op de door EL&I gedefinieerde topsectoren. Uit de onderstaande tabel blijkt dat er talrijke aansluitpunten zijn. Met andere woorden, de sportsector is in potentie een bijzonder geschikte omgeving om onze nationale wetenschappelijke en technische kennis en kunde toe te passen en aan de wereld te tonen. Thema NSIA 1 AgroFood 2 Tuinbouw 3 High Tech 4 Energie 5 Logistiek 6 Creatieve Industrie 7 Life Sciences 8 Chemie 9 Water Slaap x x x x x Adaptatie en herstel x x x Motorisch leren en functioneren x x Aero- en hydrodynamica x x x x x Geavanceerde data-analyse x x x x Licht en stijf construeren x x x x x NBIC, met name nanotechnologie x x x Genetica x x Aantal raakvlakken Een overzicht van de raakvlakken tussen de EL&I topsectoren (horizontaal) en de inhoudelijke thema s van de NSIA (verticaal)

10 3.3 Nanotechnologie Nanotechnologie is een van de toonaangevende thema s binnen de topsector High Tech. Het is de volgende technologische golf die de wereld op tal van terreinen gaat veranderen. Nederland draait op dit gebied mee in de kopgroep. Met de sport zijn er voor de hand liggende raakvlakken op het gebied van materialen en op het gebied van fysiologische monitoring. Na een voorzichtige start in 2010 is in 2011 begonnen met een intensievere verkenning van deze raakvlakken. Met de Saxion Hogeschool werd in de vorm van een studentenproject een verkenning op het gebied van fysiologische monitoring uitgevoerd. Tijdens het congres Sport, Wetenschap en Technologie kreeg professor Dave Blank, wetenschappelijk directeur van het MESA+ instituut van de Universiteit Twente en lid van het topteam van de topsector High Tech, het podium om zijn toekomstvisie over nanotechnologie en sport te presenteren. In 2012 zal Dave Blank samen met een aantal andere deskundigen, ondernemers en beleidsmakers worden betrokken bij een expertmeeting, waarin de potentiële toepassingen van nanotechnologie binnen de sport en de mogelijkheden om te komen tot een nationaal innovatieprogramma op dit gebied zullen worden verkend. 3.4 Zwemlab als rolmodel In het InnoSportLab De Tongelreep lukt het steeds beter om de juiste balans te vinden tussen de belangen van sport, wetenschap en bedrijfsleven. Daarmee heeft dit lab een voorbeeldfunctie voor de ontwikkeling van de andere (huidige en toekomstige) InnoSportLabs. Een van de succesfactoren in het zwemlab is de inbreng van de embedded scientists. Zij belichamen de praktische toepassing van sportwetenschappelijke kennis in de topsportpraktijk. Ze maken deel uit van de dagelijkse begeleidingsstaf van de topsportprogramma s. De gegevens die zij verzamelen dienen in eerste instantie de (individuele) optimalisering van het trainingsproces, maar worden ook gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek en binnen innovatieprojecten. Ook met betrekking tot de inzet van embedded scientists in de Nederlandse topsport heeft het zwemlab een voorbeeldfunctie. Om in de Nederlandse topsport werkelijk een cultuurverandering van meer van hetzelfde en harder trainen naar slimmer trainen en presteren teweeg te brengen is een schaalsprong naar de aanstelling van 20 fte s embedded scientists in de diverse topsportprogramma s een eerste stap. Dit getal van 20 fte s werd reeds genoemd in het Sectorplan Sportonderzoek en -Onderwijs (2010), maar is nog lang geen realiteit. Het is ook niet aannemelijk dat de onderwijssector hier geld voor zal vrijmaken. InnoSportNL ziet het als zijn taak de sportsector ervan te overtuigen dat de aanstelling van embedded scientists de aangewezen manier is om de topsport van binnenuit slimmer en dus succesvoller te maken

11 3.5 Sportspecifieke innovatieagenda s Aan de ontwikkeling van sportspecifieke innovatieagenda s voor de diverse topsportbonden is in 2011 minder aandacht besteed dan in de jaren ervoor. Reden is dat het hebben van een innovatieagenda nog niet betekent dat er binnen een sport ook daadwerkelijk wordt geïnnoveerd. Daartoe moet bij de betreffende bond namelijk ook voldoende commitment en voldoende mankracht aanwezig zijn. Dit is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de betreffende bond. Als een bond op dit vlak initiatief wenst te nemen is InnoSportNL steeds beschikbaar om mee te denken. Daarbij is het ons streven te voorkomen dat er op meerdere plaatsen in de topsport onafhankelijk van elkaar gewerkt wordt aan ideeën en projecten van gelijke strekking. Eendracht maakt immers macht! 3.6 Sectorplan / NeSSI De gesprekken tussen de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) om samen het voortouw te nemen bij de oprichting van een Nationaal Sportwetenschappelijk Instituut (NeSSI) werden in 2011 steeds constructiever. Adviesbureau BMC kreeg de opdracht dit proces te begeleiden en InnoSportNL werd daarbinnen een aantal malen geconsulteerd. Een van de consultaties had betrekking op de onderzoeksagenda voor het thema Presteren, een verdere uitwerking van de globale plannen die reeds in het eerder genoemde Sectorplan (2010) waren beschreven. De stuurgroep die leiding moet geven aan de realisatie van het Sectorplan kwam eind 2011 tot de conclusie dat de betrokkenheid van het bedrijfsleven en van andere maatschappelijke geledingen in het plan ontbreekt, maar wel noodzakelijk zal zijn. InnoSportNL zal in 2012 zijn bijdrage leveren aan het vergroten van deze betrokkenheid. 3.7 Topsport Topics De toenadering tussen VU en RUG kreeg onder andere concreet vorm in het InnoSportNLproject Topsport Topics, de sportwetenschappelijke helpdesk die op 2 november ten doop werd gehouden tijdens het Nationaal Coach Platform van NOC*NSF. Het project wordt gedragen door de partners RUG, VU, NOC*NSF en InnoSportNL met financiële ondersteuning van het ministerie van VWS en van DSM. Het team van Topsport Topics scant continu de sportwetenschappelijke literatuur die mondiaal wordt gepubliceerd en brengt relevante bevindingen onder de aandacht van de coaches die actief zijn in de Nederlandse topsport. Ook worden vragen van deze coaches snel en praktijkgericht beantwoord, waarbij het team kan terugvallen op een uitgebreid netwerk van deskundigen binnen de betrokken universiteiten. 3.8 Internationale trends Om op de hoogte te blijven van de internationale sportwetenschappelijke trends en ontwikkelingen werd van 6 t/m 9 juli deelgenomen aan het jaarcongres van het European College of Sports Sciences (ECSS). Een verslag van dit congres, dat plaatsvond in Liverpool (UK), verscheen in het vakblad Sportgericht (Maase et al, 65 (5), 46-48)

12 Hoofdstuk 4 Netwerk Sportinnovatie 4.1 Inleiding De kracht van InnoSportNL ligt in het creëren van samenwerkingsverbanden in de driehoek sport, bedrijven en kennisinstellingen om innovatie in de sport te realiseren. Samen met zijn partners wil InnoSportNL een netwerk voor sportinnovatie oprichten: een club voor iedereen die werkzaam, betrokken of geïnteresseerd is in sportinnovatie. In 2011 is gestart met het voorwerk voor de lancering van het Netwerk Sportinnovatie, die in 2012 zal plaatsvinden. Het Netwerk Sportinnovatie is een belangrijk onderdeel van een Nederlands sportinnovatiesysteem (zie voorwoord), dat een duurzame voorsprong op concurrerende sportlanden en economische kansen voor het bedrijfsleven kan creëren. Het netwerk verbindt relevante organisaties op het gebied van sport, bedrijfsleven en wetenschap in structurele en duurzame partnerships, waarin ervaringen en behoeften kunnen worden uitgewisseld. De doelstellingen van het Netwerk Sportinnovatie zijn meerledig: meer kansen voor businesscreatie creëren; sportinnovatie als vakgebied professionaliseren; sportinnovatie zichtbaar maken. 4.2 Samenwerking met de sport De koepelorganisatie NOC*NSF en de stichting NISB zijn voor InnoSportNL belangrijke partners voor het afstemmen van het beleid en de activiteiten. Met NOC*NSF Topsport werkt InnoSportNL samen aan de ontwikkeling en begeleiding van top- en breedtesport. Daarnaast adviseert en ondersteunt InnoSportNL sportbonden in het innovatieproces en in de realisatie van concrete innovatieprojecten. 4.3 Samenwerking met het bedrijfsleven InnoSportNL realiseert samenwerkingsverbanden met bedrijven in specifieke sportinnovatieprojecten. Twee doelstellingen voor 2011 waren: meer A-merken structureel verbinden aan InnoSportNL en meer middelen genereren om succesvolle projecten naar de markt te begeleiden. Dit leidde tot twee nieuwe initiatieven die in 2012 verder worden uitgewerkt: de opzet van een pool Sportinnovatie business coaches 2028 en de start van een Sportinnovatie investeringsfonds. De samenwerking met InnoSportNL biedt bedrijven de volgende mogelijkheden: projecten realiseren en participeren in sportinnovatie en InnoSportNL-projecten; projecten definiëren voor de ontwikkeling van producten, in overleg met sporters, sportbonden en eventuele relevante partijen (ideation); innovaties realiseren die kunnen worden afgezet in de sport en eventueel in marktgebieden daarbuiten (value creation); investeringen in sportinnovatie optimaliseren door samenwerking in consortia en gezamenlijke inzet van derde geldstromen;

13 samenwerking met belangrijke partijen op het gebied van sport en kennisontwikkeling (open innovation); positionering als innovatief en sportief bedrijf; deelname aan een netwerk voor sportinnovatie en wetenschappelijke ondersteuning. 4.4 Samenwerking met kennisinstellingen InnoSportNL streeft naar een verdere uitbouw van de structurele samenwerking met een breed palet van kennisinstellingen. Expertise en specialisme vormen de belangrijkste selectiecriteria: InnoSportNL brengt in kaart aan welke technologieën behoefte is en waar deze kennis te vinden is. Samen met de kennisinstellingen wordt gedefinieerd op welke domeinen structureel wordt samengewerkt. Een voorwaarde is dat de samenwerking een meerwaarde is voor het totale samenwerkingsverband met kennisinstellingen. Daarnaast moet het thema sportinnovatie en sportwetenschappen binnen de Nederlandse HBO-opleidingen en universiteiten een duidelijke plek krijgen. Daarbij is een goede afstemming binnen en tussen de verschillende wetenschappelijke disciplines van groot belang. Het InnoSportNL-project van de telefonische helpdesk Topsport Topics is in 2011 opgezet als onderdeel van het platform Sport en Wetenschap. De samenwerking met InnoSportNL biedt kennisinstellingen de volgende mogelijkheden: participatie in InnoSportNL-projecten van stafleden (accent op toegepast onderzoek) en uitwerking van eigen sportgeoriënteerde onderzoeksthema s (accent op fundamenteel onderzoek); studenten ervaring laten opdoen in de uitvoering van onderzoeks- en innovatietrajecten in sportprojecten; positionering als faculteit die bijdraagt aan kennisontwikkeling en innovatie in de sport; deelname aan een netwerk voor sportinnovatie en wetenschappelijke ondersteuning. InnoSportNL draagt bij aan de ontwikkeling van twee sportwetenschappelijke instituten in Nederland. Voor de realisatie van de Nederlandse sportambitie is de totstandkoming van een Nederlandse Sport Science Instituut (NeSSI) van groot belang. De VU Amsterdam ontwikkelt hiervoor concrete plannen, in samenwerking met de RUG en de TU Delft. Daarnaast werkt de RUG aan de oprichting van een Soccer Science Instituut. InnoSportNL brengt in kaart aan welke technologieën behoefte is en waar deze kennis te vinden is. De samenwerking tussen sport en wetenschap vraagt extra aandacht. Sportprofessionals hebben vaak de handen vol aan de praktijk en geven in de regel geen prioriteit aan het zoeken naar antwoorden langs een ingewikkelde, lange weg. Sportwetenschappers geven daarentegen prioriteit aan onderzoek doen, nieuwe kennis vergaren en het gepubliceerd krijgen van onderzoeksresultaten. Slechts een beperkt aantal van hen trekt direct op met coaches en brengt wetenschappelijke bevindingen in begrijpelijke taal onder de aandacht van professionals in de sport

14 Diverse aspecten zijn van belang om de samenwerking tussen sport en wetenschap te stimuleren: toegang tot en uitwisseling van ervaringen met de implementatie van innovatieve methoden, inzichten en prototypes; kennisoverdracht via specifieke bijeenkomsten voor coaches, begeleidingsstaf en sportwetenschappers; integratie van sportwetenschap en sportinnovatie in de scholing en bijscholing van (technisch) directeuren en coaches; ondersteuning van innovatief denken en werken in de sport door advies, workshops en lezingen voor bedrijven, sportorganisaties, kennisinstellingen en overheden. 4.5 Samenwerking met de overheden Nationale, regionale en lokale overheden zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van sport en sportfaciliteiten. Innovatie, duurzaamheid en sociaal-maatschappelijke aspecten zijn daarbij van groot belang. Het Olympisch Plan 2028 en de daarin verwoorde Nederlandse sportambitie bieden lokale en regionale overheden mogelijkheden voor een innovatieve aanpak van sport. InnoSportNL benadert lokale en provinciale overheden om mee te investeren in de randvoorwaarden voor sportinnovatie, met name sportaccommodaties en sportinfrastructuur. Het samenbrengen van bedrijfsleven, sportwereld en wetenschap is interessant voor overheden. Ze kunnen daarbij een stimulerende en faciliterende taak vervullen, niet alleen met het doel sport te stimuleren binnen gemeenten en provincies, maar vooral ook om door sportinnovatie economisch rendement te realiseren. 4.6 Netwerkactiviteiten In 2011 formuleerde InnoSportNL een plan van aanpak voor de organisatie zelfstandig of in samenwerking met derden van activiteiten voor sportorganisaties, kennisinstellingen en bedrijven rond het thema innovatie in de sport in Hierbij een overzicht: Internationaal sportinnovatienetwerk versterken Doel: lokale, regionale en nationale sportinnovatieclusters verbinden rond de thema s sportproducten, evenementen, informatie en accommodatie; gezamenlijk een plan ontwikkelen om het bedrijfsleven meer te betrekken bij sportinnovatie door een grotere internationale component en een betere toegang tot de internationale markt te realiseren. De aanvraag voor EU-financiering bedraagt in totaal euro ( euro per jaar) voor de periode InnoSportNL draagt zelf bij door personele inzet van euro ( euro per jaar). EPSI Congres te Delft Van april 2012 vindt het congres van het European Platform For Sport Innovation (EPSI) plaats in Delft. InnoSportNL is medeorganisator van dit evenement

15 InnoSportNL Relatiedag Een jaarlijks evenement om de relaties te informeren over de laatste ontwikkelingen en een platform te bieden om ervaringen uit te wisselen. Centrale thema s: De positie van InnoSportNL en de sportinnovatiemarkt van InnoSportNL. Congres Sport Wetenschap en Technologie Dit jaarlijkse congres wordt georganiseerd in samenwerking met NOC*NSF, Sports and Technology en de partners van InnoSportNL en mede mogelijk gemaakt door universiteiten en bedrijven. Centraal thema: Realisatie van de items op de Nationale Sportinnovatie Agenda. Vijf thematische sportinnovatiebijeenkomsten InnoSportNL organiseert minimaal een vijftal netwerkbijeenkomsten voor het bedrijfsleven, kennisinstellingen en sport, in samenwerking met partners en andere organisaties. Concrete thema s worden gekozen in relatie tot programmalijnen en de NSIA. InnoSportLab netwerkbijeenkomsten Per InnoSportLab worden netwerkbijeenkomsten georganiseerd in samenwerking met de labmanager en desbetreffende sportbond om nieuwe innovatieve ideeën te stimuleren. Thema s: Items uit de sportspecifieke innovatieagenda

16 Hoofdstuk 5 Programmalijnen 5.1 Inleiding Het sportinnovatienetwerk en het programmamanagement van InnoSportNL vormen de basis voor een optimale duurzame realisatie van innovatie in de (sport)praktijk. Het realiseren van concrete innovatieprojecten met meerwaarde voor alle partijen in de gouden driehoek zal ook in de toekomst een belangrijk element vormen in het financieren en duurzaam implementeren van sportinnovaties. Concreet bestaat het programmamanagement van InnoSportNL uit de volgende activiteiten: adviseren over het vermarkten van sportinnovaties markten verkennen voor bestaande sportinnovaties haalbaarheid toetsen van nieuwe sportinnovaties projectplannen ontwikkelen projectconsortia vormen projectfinanciering realiseren projectuitvoering managen In 2011 realiseerde het programmamanagement van InnoSportNL tal van innovatieprojecten met een toegevoegde waarde voor de (top)sport. Er werden nieuwe financieringsmogelijkheden onderzocht voor projecten en de financiële participatie vanuit InnoSportNL werd aangestuurd vanuit de kans op een gunstig return of investment (terugverdienscenario). De vier programmalijnen van 2011 waren de volgende: 1. Sportstimulering en sportfaciliteiten 2. Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen 3. Talentontwikkeling en gezondheid 4. Sportproducten In 2012 wordt daaraan een vijfde programmalijn Voeding toegevoegd. 5.2 Programmamanagers en projectleiders De programmamanagers initiëren de projecten, brengen de samenwerkingsverbanden tot stand en monitoren de voortgang. Ze zijn verantwoordelijk voor de contacten met de vertegenwoordigers van de kennisinstellingen, sporttakken en bedrijven die de ideeën voor sportinnovatie naar voren brengen. Het is de taak van de programmamanager om de haalbaarheid, kansen en meerwaarde van het projectvoorstel te (laten) toetsen. Bij de uitvoering van het voorstel neemt de projectleider de operationele leiding over. In de begroting van de projectconsortia is de inzet van de InnoSportNL programmamanagers opgenomen als in-kind bijdrage van InnoSportNL aan een project (maximaal 10%). De projectleiders worden gescheiden opgenomen en betaald vanuit het project. De consortiumovereenkomst bevat een terugverdienscenario voor de investering van InnoSportNL, dat een zo duurzaam mogelijk rendement op het geïnvesteerde kapitaal tracht te realiseren. Deze inkomsten komen volledig ten goede aan nieuwe innovatieprojecten en -activiteiten van InnoSportNL

17 5.3 Bundeling Na vijf jaar bespeurt InnoSportNL binnen de programmalijnen steeds meer gemeenschappelijke innovatiethema s, die van belang zijn voor meerdere takken van sport. InnoSportNL zal deze sportoverstijgende thema s in 2012 verder uitwerken en waar mogelijk bundelen in thematische bijeenkomsten met experts uit de gouden driehoek en gezamenlijke projecten. Overzicht nieuwe projecten 2011 Projecttitel Start Eind Programma Multi Sports Performance Centre (Performance Factory) Sportstimulering en sportfaciliteiten Open source online sportorganisatie Sportstimulering en sportfaciliteiten 4D sportveld Sportstimulering en sportfaciliteiten Next Generation Non Frozen Ice (GESTOPT) n.v.t. n.v.t. Sportstimulering en sportfaciliteiten Project O Sportstimulering en sportfaciliteiten Starttrack Bobsleebaan Heerenveen (GESTOPT) n.v.t. n.v.t. Sportstimulering en sportfaciliteiten Validatie Neurofeedback Sportproducten Sportkleding Zitvolleybal Sportproducten Haalbaarheid Fietshouding en vermogen Sportproducten Ontwikkeling App Whereabouts Sportproducten Sleeppush trainer Sportproducten Ondersteund Snowboarden Sportproducten Topsport Topics Sportproducten EU4SportsClusters Sportproducten Productie Rolstoelbasketbal Sportproducten RaceReference Automated Basketball Perceptual Training Van data naar informatie Mobile Sports Field Lab Paardensport motion sensing springen Windkaart zeilen Rowing Weather Conditions Model Dressage Analysis & Data Service TalentToStar KNSB Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen

18 Programmalijn 1. Sportstimulering en sportfaciliteiten Doelstellingen Sportfaciliteiten Er wordt meer belang gehecht aan hoogwaardige sportaccommodaties, onder andere door de mogelijke kandidatuur van Nederland voor de Olympische Spelen van Nieuwe en innovatieve concepten staan daarbij voorop, zoals intelligente en flexibele sportaccommodaties. Er is ook nood aan nieuwe concepten voor het aantrekken van de nodige investeringen in die accommodaties. Met name in de volgende deelgebieden moeten in de komende jaren innovaties tot stand komen: grootschalige evenementen, dubbel grondgebruik, tijdelijk gebruik, investering, beheer- en exploitatiemodellen en technologische ontwikkelingen. Sportstimulering Sportfaciliteiten hebben een duidelijk effect op sportstimulering. De ruimtelijke inrichting van de leefomgeving en de aanwezigheid van lokale sportveldjes spelen daarin een rol. Ook technologische ontwikkelingen, zoals synthetisch ijs of verbeterd kunstgras, hebben potentie. InnoSportNL onderscheidt hierin drie thema s: duurzame gedragsverandering bij alle Nederlanders; preventie van blessures en van voortijdig stoppen; stimulering van sport en beweging bij doelgroepen met een duidelijke achterstand. Op deze drie gebieden tracht InnoSportNL actief innovatieprojecten op te zetten en te reageren op aanvragen vanuit het bedrijfsleven, de sportwereld en kennisinstellingen. Evaluatie 2011 De programmalijn Sportstimulering en sportfaciliteiten kende een turbulent jaar. In de loop van 2011 bleek een aantal veelbelovende, omvangrijke projecten niet door te gaan en werd een project zelfs gecanceld. Er waren ook enkele nieuwe projecten: het Multi Sports Performance Centre in Enschede draait intussen zelfstandig door; de open source online sportorganisatie vindt in 2012 zijn afronding; het 4D sportveld is in voorbereiding en zal in 2012/2013 worden uitgevoerd. Deze nieuwe projecten konden de impact van de weggevallen projecten echter niet geheel opvangen, zodat er in deze programmalijn een onderbesteding heeft plaatsgevonden. Netwerk InnoSportNL neemt deel in het platform Sport, Bewegen en Onderwijs. Daarnaast zijn contacten gelegd om te onderzoeken of tot een nadere samenwerking met de TU Eindhoven kan worden gekomen. Ook rond het InnoSportLab Sport en Beweeg! vormt zich langzamerhand een netwerk van bedrijven en geinteresseerden in sportinnovaties voor de breedtesport Vooruitblik 2012 Zowel in sportaccommodaties als in sportstimulering is in 2012 een verschuiving te verwachten. Krimpende budgetten dwingen de gemeenten tot voorzichtig investeren en het nieuwe kabinetsbeleid focust meer op de implementatie van bestaande en bewezen maatregelen, dan op nieuwe investeringen. Het platform Sport, Bewegen en Onderwijs, waaraan InnoSportNL deelneemt, lijkt in een afgeslankte vorm een beperktere rol te gaan spelen. Dit betekent dat nieuwe projecten vooral uit de hoek van de particuliere initiatieven zullen moeten komen.

19 Programmalijn 2. Prestatiemonitoring en sportinformatiesystemen Doelstellingen Prestatiemonitoring in de sport en trainingssturing hebben betrekking op fysiologische, biomechanische, technische, tactische en mentale aspecten. De topsporter wil via de trainingen zijn prestaties verbeteren zonder blessures op te lopen en op de juiste momenten een topprestatie leveren ( pieken ). Voor wedstrijd- en recreatiesporters ligt het accent meer op het behoud van het prestatieniveau en de gezondheidsbevordering. InnoSportNL werkt intensief aan de ontwikkeling van nieuwe technologieën om prestaties te monitoren. Die monitoring bestaat uit drie stappen: registratie, analyse en terugkoppeling. De focus ligt enerzijds op het realiseren van nieuwe middelen voor registratie en terugkoppeling en anderzijds op het genereren van nieuwe kennis, die nuttige informatie oplevert voor de trainingssturing op korte en lange termijn. In veel gevallen wordt deze analyse fysiek gemaakt in de vorm van software met een geschikte gebruikersinterface. Evaluatie 2011 We zagen in 2011 een drietal opvallende ontwikkelingen. De eerste ligt in het sterk groeiende aanbod van onopvallende sensoren, zoals een sensor in een voetbalschoen of in een basketbal die de bewegingen meet. InnoSportNL ontwikkelt samen met partners sensoren voor zwemanalyse en voor spronganalyse in de paardensport en in het volleybal. De tweede ontwikkeling is het toenemende besef in de Nederlandse sportwereld dat het systematisch verzamelen en analyseren van data de voorsprong ten opzichte van concurrenten kan vergroten. Zo bundelden de bonden voor de cyclische sporten onder leiding van InnoSportNL de krachten in het gezamenlijke programma Van data naar informatie, voor de ontwikkeling van sensorsystemen, een logsysteem en analyseapplicaties. De InnoSportNL programmamanagers initiëren de InnoSportNL projecten, brengen de samenwerkingsverbanden tot stand en monitoren de voortgang in samenwerking met de per project aangestelde projectleiders. De derde ontwikkeling is de vraag naar monitoringsystemen voor wind- en watercondities. Het Watersportverbond laat software ontwikkelen om een windkaart te produceren. De KNRB en de internationale roeifederatie steunen de ontwikkeling van een monitoringsysteem dat de verschillen in wind, stroming en golfhoogte tussen banen in kaart brengt, zodat criteria voor eerlijke competitie opgesteld kunnen worden. Netwerk InnoSportNL knoopte samenwerking aan met de Hanzehogeschool Groningen en de Hogeschool van Amsterdam op het gebied van sport, ICT en techniek. De geplande Arnhemhal met topsportrestaurant en InnoSportLab op het Nationaal Sport Centrum Papendal vormen de ideale omgeving voor een uniek geautomatiseerd informatiesysteem voor sportdiëtisten. De in 2011 opgerichte Infostrada Sports Group is voor InnoSportNL een Nederlandse integrale mediapartner op het gebied van prestatiemonitoring en sportinformatie. Vooruitblik 2012 De portefeuille van projecten is qua omvang gelijk aan voorgaande jaren en kenmerkt zich in het bijzonder door nieuwe projecten ten behoeve van de media en de (para-)medische markt

20 Programmalijn 3. Talentontwikkeling en gezondheid Doelstelling Met een talentvolgsysteem kunnen opleidingsprogramma s beter worden gestuurd, waardoor er minder talent verloren gaat en het aanwezige talent betere begeleiding krijgt. Op het gebied van gezondheid verwacht de overheid dat sport daaraan een bijdrage kan leveren. Daarnaast betekent sport in relatie tot gezondheid ook gezonde voeding voor sporters, blessurepreventie, herstelbevordering en sporten zonder doping. Evaluatie 2011 Het Nationaal TalentVolgSysteem (NTVS) is in 2011 opgeleverd en is inmiddels in gebruik bij alle bonden en NOC*NSF. Het helpt hen om de basisinformatie van de talenten in kaart te hebben, waaronder de officiële talentstatus. De implementatie van de modules mentaal, fysiek (groei en ontwikkeling) en sociaal (leef- en trainingsomgeving) volgt stapsgewijs. Er zijn in 2011 twee nieuwe projecten gestart. Met de KNHS werkt InnoSportNL aan een informatiesysteem waarmee jonge dressuurrijders hun prestaties kunnen analyseren en verbeteren op basis van opgeslagen jurydata. Het project TalentToStar met de KNSB ontwikkelt een zelflerend informatiesysteem dat op basis van meetresultaten het prestatiepotentieel van jonge schaatsenrijders bepaalt. Netwerk Met de implementatie van NTVS en de aanzet tot sportspecifieke producten begint er een netwerk te ontstaan van NOC*NSF en bonden dat uniforme producten ontwikkelt en inzet voor talentontwikkeling. Vooruitblik 2012 Bij een continuering van de relatie tussen DSM en NOC*NSF zal er de komende jaren substantieel aandacht zijn voor gezondheid en sport. De relatie tussen blessurepreventie en kwaliteit van sportaccommodaties vraagt een goede afstemming met de programmalijnen Sportproducten en Sportstimulering en sportfaciliteiten. Programmalijn 4. Sportproducten Doelstelling Deze programmalijn streeft naar de optimale vertaling van gebruikersbehoeften, prestatieparameters, meetmethoden en technische mogelijkheden naar prestatiebevorderende producten of systemen, met name sportmateriaal en -uitrusting, beschermingsmiddelen en kleding voor de sport. De innovatie is gegroepeerd rondom drie thema s: 1. optimaal gebruik van menselijke energie, 2. aanpassing van producten aan de menselijke en functionele maat, en 3. ontwikkeling van intelligente producten. Het doel is dat het product een topprestatie realiseert door de verbetering van de weerstandseigenschappen, vermogensoverdracht, efficiëntie en fysiologische beheersing

21 Eerst biedt het product de Nederlandse sporter een tijdelijke concurrentievoorsprong. Daarna wordt het nieuwe sportproduct vrij op de markt verkrijgbaar, waarmee de aanvankelijke voorsprong verloren gaat, maar de kansen op economisch rendement toenemen. Evaluatie 2011 Vanaf begin 2011 kwamen veel ideeën voor nieuwe projecten binnen. Dit is duidelijk het effect van de opening van nieuwe labs en van de toenemende publiciteit voor sportinnovatie in Nederland. Natuurlijk zijn niet alle ideeën levensvatbaar, maar gelukkig zijn veel ideeën uitgegroeid tot zowel grotere als kleinere projecten. Daarnaast is veel energie besteed aan de uitvoering van projecten die zijn gericht op de Olympische Spelen in Londen. Er zijn uiteindelijk zes projecten gestart in 2011: een haalbaarheidsstudie naar het meten van fietshouding en vermogen, de sleeppush hockeytrainer, ondersteund snowboarden voor mensen met een beperkte functie in het onderlichaam, sportkleding voor zitvolleybal, validatie neurofeedback voor de mentale training van topsporters en een whereabouts app voor topsporters die hun locatie moeten doorgeven aan dopingcontroleurs. Vooruitblik 2012 Er is een aanzet gegeven tot het opstellen van een aanvraag bij de Stichting voor de Technische Wetenschappen voor een breder programma, waarin onderwerpen als hydrodynamica, aerodynamica en biomechanical engineering aan bod komen. Hopelijk leidt deze aanzet in 2012 tot een definitief voorstel. De technische universiteiten van Delft, Eindhoven en Twente hebben hier een voortrekkersrol. In de categorie van de sportkleding komen steeds meer initiatieven naar voren. Zeilen, triatlon, zitvolleybal en beach hockey zijn enkele sporten waarin ideeën tot projecten zullen leiden of waarin al projecten zijn opgestart. Netwerk Er is binnen deze programmalijn veel samenwerking met de TU Delft (met name de faculteit Industrieel Ontwerpen) en de Haagse Hogeschool, opleiding Bewegingstechnologie. De samenwerking is succesvol en leidt tot vele stage- en afstudeerprojecten. Ook de interactie met de afdeling Sports Engineering van KIVI NIRIA (de Nederlandse belangenorganisatie voor ingenieurs) heeft geleid tot nieuwe ideeën en samenwerking, met name bij de InnoSportLabs zwemmen en zeilen die de afdeling in 2011 bezocht. Vanuit het EPSI (European Platform for Sports and Innovation) is een projectaanvraag ingediend voor de internationalisering van het Europese MKB op het gebied van sportinnovatie. Dit project gaan in januari 2012 van start en InnoSportNL speelt hierin een prominente rol

22 Programmalijn 5. Voeding Doelstelling De rijksoverheid heeft negen topsectoren benoemd die economisch en maatschappelijk kansrijk zijn voor Nederland. Voor elk van deze negen sectoren wordt een onderzoeks- en innovatieagenda opgesteld. Projecten die passen binnen de agenda worden uitgevoerd in een samenwerking binnen de driehoek kennis, bedrijfsleven en overheid. Voeding is een van deze negen sectoren. Voeding neemt een steeds grotere plek in op de nationale (sport)innovatie agenda. In gelijke tred met deze ontwikkeling dienen zich ook in toenemende mate partners of projecten aan op het gebied van voeding bij InnoSportNL. De nieuwe programmalijn Voeding is in 2011 in nauw overleg met sport, bedrijfsleven en kennisinstellingen ontwikkeld en start in het tweede kwartaal van Netwerk De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen nam het initiatief voor het netwerk Sport en Voeding, dat sport, kennis en bedrijfsleven bij elkaar brengt. Het doel is topcoaches te voorzien van de juiste kennis, nieuwe producten te realiseren en kennis op het gebied van topsport en voeding te stimuleren. De programmamanager Voeding van InnoSportNL zal het netwerk coördineren. Het netwerk Voeding en Sport bestaat uit de volgende instanties: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Wageningen Universiteit, RIKILT, UMC St Radboud, NOC*NSF, NIZO Food Research, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Provincie Gelderland, Oost NV, Foodvalley en NISB. Vooruitblik 2012 Het aanstellen van een programmamanager Voeding moet onder andere zorgen voor de aansluiting van het thema sportvoeding bij de topsector voeding. De topsector voeding is gekoppeld aan een regio, namelijk Foodvalley in het oosten van het land. Topsportcentrum Papendal bevindt zich in het hart van deze regio. Dit is van belang voor de tweede ontwikkeling. 1. Projectenportfolio in cijfers Status projecten Aantal Budget Aantal Budget Aantal Budget Aantal Budget Aantal Budget* Lopend project Bijna gestart > 90% % gestart Afgerond en/of gestopt Totaal *In 1000 euro

23 De samenstelling van de totale InnoSportNL portefeuille per 31 december Projectenportfolio InnoSportNL 40% 8% 4% 8% 10% 30% Lopend Bijna gestart >90% 50-90% gestart Afgerond Overig <50% kans project Gestopt