Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.B. Blokhuizen (GroenLinks) (d.d. 5 januari 2015) Nummer 2998

Transcriptie

1 van Gedeputeerde Staten op vragen van A.B. Blokhuizen (GroenLinks) (d.d. 5 januari 2015) Nummer 2998 Onderwerp Injectie afvalwater in Zuidhollandse bodem Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller Naar aanleiding van maatschappelijke onrust over afvalwaterinjectie door de NAM in Overijssel heeft deze maand een debat in de Tweede Kamer plaatsgevonden. De activiteiten beperken zich echter niet tot Overijssel, ook in Zuid-Holland is de NAM actief en injecteert zij afvalwater in de bodem. 1. Op welke locaties injecteren olie- en gasmaatschappijen in Zuid-Holland afvalwater in de bodem? o Als volgens het College geen afvalwater wordt geïnjecteerd, wat gebeurt er dan met het vrijkomende water van de olie- en gaswinning in Zuid-Holland? De vragen zijn ter beantwoording voorgelegd aan de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en aan Vermilion (voorheen bekend onder de naam Northern Petroleum). Hierbij bleek dat Vermilion, dat slechts voor een klein deel van het Zuid- Hollandse grondgebied over door het Rijk verleende mijnbouwvergunningen beschikt, nog niet is overgegaan tot het daadwerkelijk winnen van koolwaterstoffen. Bij dit bedrijf is dus geen sprake van het in de ondergrond injecteren van afvalwater. Dit is wel het geval bij de NAM, die over vergunningen voor het winnen van koolwaterstoffen beschikt die vrijwel het gehele Zuid-Hollandse grondgebied beslaan. De onderstaande informatie is dan ook grotendeels van de NAM afkomstig. Daarnaast is informatie verkregen van de Milieudienst DCMR en is een en ander gecheckt bij het Ministerie van Economische Zaken. De NAM injecteert water op de mijnbouwlocaties Pernis West en Rotterdam Meetstation. Hier wordt water dat mee geproduceerd wordt met het winnen van gas en olie, geïnjecteerd in de diepe ondergrond. Naast deze locaties, heeft de NAM nog een aantal locaties in beheer waar gas dan wel olie worden geproduceerd, die afgevoerd worden naar behandelingsinstallaties. Hier worden het gas en het water van het aardgascondensaat, dan wel van de olie, gescheiden. In Zuid-Holland betreft dit de behandelingsinstallaties Barendrecht 1, Botlek 1 en Gaag 2. Het afgescheiden water van deze drie locaties wordt per tankwagen naar de locatie Pernis West gebracht waar het in de diepe ondergrond geïnjecteerd wordt. FZ/GS/Alg

2 Pagina 2/5 Soms, bijvoorbeeld tijdens een jaarlijkse inspectie, is de locatie Pernis West tijdelijk niet operationeel.in z n geval wordt deze beperkte hoeveelheid water gedurende korte tijd per tankwagen naar een afvalverwerkingsbedrijf (ATM) in Moerdijk vervoerd en aldaar verwerkt. 2. Kunt u per locatie aangeven hoeveel liter per jaar wordt geinjecteerd en wat de chemische samenstelling van het afvalwater is? Op de locatie Pernis West wordt momenteel gemiddeld 330 m 3 afvalwater per dag geïnjecteerd (dit is inclusief het water dat van andere locaties per tankwagen naar deze locatie gebracht wordt). Op de locatie Rotterdam Meetstation wordt momenteel gemiddeld 1250 m 3 per dag geïnjecteerd. Hiervan wordt twee derde deel (plm. 800 m 3 per dag) gebruikt om het winnen van de olie te bevorderen. De samenstelling van de verschillende waterstromen wordt regelmatig bemonsterd, zoals vereist is in de betreffende vergunningen. Het water bevat volgens de NAM zout en sporen van olie/aardgascondensaat die van nature in de diepe ondergrond voorkomen. Daarnaast bevat het te injecteren water zeer lage concentraties mijnbouwhulpstoffen zoals anti-roest- en anti-emulsie middelen die noodzakelijk zijn om het winnen en behandelen van het gas veilig en optimaal te laten geschieden. Volgens het Ministerie van Economische Zaken bestaat de analyse van het te injecteren afvalwater uit het bepalen van de gehaltes aan droge stof, zuurstof, olie, benzeen en zware metalen (Cadmium, Nikkel, Zink, Kwik en Lood). 3. Hoe wordt dit gemonitord en hoe worden de monitoringsgegevens bekendgemaakt? Alle waterstromen worden volgens de NAM conform de in de vergunningen opgenomen voorwaarden regelmatig (op week- dan wel maandbasis) bemonsterd en geanalyseerd. Met betrekking tot de locaties Rotterdam Meetstation en Pernis West worden de drukken waarmee het water wordt geïnjecteerd en de samenstelling van de geïnjecteerde stroom water, conform de daarbij geldende verplichtingen jaarlijks aan het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) gerapporteerd. Volgens het Ministerie van EZ worden de analyseresultaten tenminste drie jaar bewaard en kunnen deze te allen tijde getoond worden aan de inspecteur-generaal der mijnen. De meet- en registratieverplichtingen worden jaarlijks geëvalueerd en in een bij de inspecteurgeneraal der mijnen in te dienen jaarrapportage samengevat. 4. Hoe zijn omwonenden en eventuele andere belanghebbenden geinformeerd over deze activiteiten? De NAM vraagt voor haar bovengrondse activiteiten vergunningen aan in het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en voor het ondergrondse deel ervan in het kader van het Lozingenbesluit bodembescherming. Het Ministerie van Economische Zaken is het bevoegd gezag voor alle waterinjectievergunningen in het kader van de Wabo. Hierbij is tevens een door de provincie af te geven verklaring van geen bedenkingen nodig. Volgens de Milieudienst DCMR heeft deze op 16 mei 2012 verleende verklaring betrekking op het water dat van buiten de locatie Pernis West afkomstig is.

3 Pagina 3/5 Alle vergunningsprocedures met betrekking tot waterinjectie verlopen volgens de uitgebreide Awb (Algemene wet bestuursrecht) procedure. In dit kader worden de overige bevoegde gezagen geïnformeerd en om advies gevraagd. De ontwerpvergunningen worden vervolgens gepubliceerd en worden voor een ieder ter inzage gelegd. Hierop kunnen zienswijzen ingediend worden waarna de definitieve vergunningen, met inachtneming van eventuele ingediende zienswijzen, worden vastgesteld. In de aanloop naar (grotere) nieuwe activiteiten informeert de NAM lokale belanghebbenden (bewoners en bestuurders) door middel van inloopsessies, bewonersbijeenkomsten, nieuwsbrieven en locatiebezoeken. 5. Heeft u zicht op de risico s voor de volksgezondheid, drinkwaterwinning, natuur en landbouw? o Zo ja, kunt u een overzicht per onderwerp geven? o Zo nee, waarom niet? Door de constructie van de waterinjectieputten en van de mijnbouwinstallaties is het risico op bodemverontreiniging volgens de NAM verwaarloosbaar. Daarnaast zijn de mijnbouwinstallaties, in overeenstemming met de Nederlandse Richtlijnen Bodembescherming (NRB), uitgerust met vloeistof kerende en/of vloeistof dichte vloeren waardoor de bovengrondse activiteiten op een milieu hygiënisch verantwoorde manier kunnen worden uitgevoerd. Een risico voor verontreiniging van ondiepe waterlagen door lekkages in putten is niet aan de orde. In Rotterdam en Pernis West bevindt het reservoir met poreus gesteente waarin de NAM water injecteert zich tussen de 1400 en 2000 meter diepte. Dit reservoir is op twee manieren strikt gescheiden van de minder diepere aardlagen: Natuurlijk: door aardlagen van op z n minst één kilometer dik waarin zich ondoordringbare kleisteenlagen van tientallen tot honderden meters dikte bevinden. Technisch; doordat de waterinjectieputten en leidingen zo zijn uitgevoerd dat lekkages worden voorkomen. In Nederland vindt grondwaterwinning ten behoeve van de drinkwatervoorziening volgens de NAM plaats op een diepte tot 200 meter, met enkele uitzonderingen tot maximaal 500 meter (Brabant). Tussen de geologische laag waarin het injectiewater wordt geïnjecteerd en de grondwater voerende lagen zit een grote afstand. Hier bevinden zich diverse slecht tot niet doorlatende geologische formaties. Overigens liggen de beide mijnbouwlocaties Pernis West en Rotterdam niet in drinkwaterwingebieden. 6. Wat is het risico dat er aardbevingen ontstaan door olie- en gaswinning en afvalwaterinjectie in Zuid-Holland? De omvang van het risico op het in Zuid-Holland als gevolg van olie- en gaswinning en daarmee samenhangende afvalwaterinjectie optreden van aardbevingen is niet bekend. Zie ook het antwoord op vraag 7.

4 Pagina 4/5 7. Zijn er al bevingen hierdoor geweest? Kunt u dat toelichten. Uit de door het KNMI opgestelde lijst van geïnduceerde (niet natuurlijke/tektonische, maar als gevolg van de olie- en gaswinning ontstane) aardbevingen in de periode van december 1986 tot maart 2014 blijkt, dat er zich in deze periode in Zuid-Holland geen aan de olie- en gaswinning toe te schrijven aardbevingen hebben voorgedaan. 8. Is er in Zuid-Holland een monitoringsnetwerk voor aardbevingen? Neen. Uit de door het KNMI gemaakte kaart van het seismometer netwerk blijkt dat er zich in Zuid-Holland geen meetpunten bevinden. Eventueel in Zuid-Holland optredende aardbevingen worden geregistreerd door op afstand liggende seismometers. 9. Zijn er in Zuid-Holland incidenten geweest met olie- en gaswinning en/of de injectie van afvalwater? Zo ja, kunt u kort de belangrijkste incidenten omschrijven en de maatregel om deze te beheersen en in de toekomst te voorkomen? Volgens de NAM hebben zich op haar mijnbouwlocaties incidenteel kleine bovengrondse lekkages voorgedaan die goeddeels samenhingen met lekkende pakkingen in verbuizingen. Deze lekkages brachten geen risico met zich mee voor de omgeving, ook al omdat de mijnbouwinstallaties zijn uitgerust met vloeistof kerende en/of vloeistof dichte vloeren, zoals al bij vraag 5 is aangegeven. De noodzakelijke reparaties werden uitgevoerd en de eventuele lekkage c.q. verontreiniging werd opgeruimd. In 2012 hebben zich twee incidenten voorgedaan met pijpleidingen die op een diepte van ongeveer 1,70 meter liggen: Begin 2012 kwam bij Rhoon water met een zeer kleine hoeveelheid olie (naar alle waarschijnlijkheid minder dan 1 m 3 ) vrij ten gevolge van een lek in de olie pijpleiding die van Rotterdam via Rhoon naar Pernis loopt. De vervuilde grond is afgevoerd en zwakke plekken in de leiding zijn vervangen. Om herhaling te voorkomen is de toediening van anti-roest middelen aangepast en wordt de leiding regelmatig met een speciale robot van binnen geïnspecteerd op zwakke plekken. In 2015 wordt uit voorzorg de volledige pijpleiding van Rhoon naar Pernis vervangen zodat het traject de komende decennia in gebruik kan blijven. In juli 2012 vond een olielekkage plaats in Barendrecht, ten gevolge van een lek in de olie pijpleiding die van Barendrecht naar Rhoon loopt. Enkele kubieke meters olie zijn toen in de bodem terecht gekomen. Ongeveer 360 m 3 vervuilde grond is afgevoerd. Deze leiding is buiten gebruik gesteld en het olie/aardgascondensaat van de Barendrecht locatie wordt sindsdien met tankwagens afgevoerd. Destijds is de toezichthouder SodM door de NAM geïnformeerd en ook andere autoriteiten zoals de Milieudienst DCMR en de brandweer zijn nauw betrokken geweest bij het opruimen van de vervuilde grond en bij het onderzoek naar de oorzaak van deze lekkages. Op geen moment heeft zich een risico voor de omgeving voorgedaan.

5 Pagina 5/5 In 2012 hebben zich verder twee incidenten voorgedaan waardoor verhoogde benzeenconcentraties zijn ontstaan: Botlek: Op 4 februari 2012 heeft de NAM een storing gehad op delen van haar installatie Botlek. Enkele systemen functioneerden tijdelijk niet, mede als gevolg van de extreme weersomstandigheden. Daarom is een gedeelte van de installatie automatisch uit bedrijf gegaan, waarbij deze drukvrij is gemaakt en het aanwezige aardgas automatisch op een gecontroleerde wijze is afgeblazen. Het benzeen dat gemeten is door de DCMR komt uit het aardgas dat geventileerd is tijdens deze automatische afsluiting. Onderzoek heeft dit bevestigd. Inmiddels zijn wijzigingen in de betreffende installatie doorgevoerd om de kans op herhaling te minimaliseren. Gaag: Tijdens de bij Maassluis gemeten benzeenpiek van 12 februari 2012 was de NAMgasbehandelingsinstallatie Gaag niet in gebruik. Door een samenloop van operationele omstandigheden zijn de beveiligingsmechanismes op deze locatie in werking getreden en is gedurende korte periodes aardgas afgeblazen om overdruk in de installaties te voorkomen. Onderzoek heeft aangetoond dat het zeer waarschijnlijk is dat de bij Maassluis gemeten benzeenpiek hierdoor is veroorzaakt. 10. Wanneer vergelijkbare activiteiten in Zuid-Holland de komende tijd provinciale vergunningen behoeven (of verlenging nodig hebben), bent u bereid die processen op te schorten totdat u de Staten hierover heeft geïnformeerd? Neen, wij houden ons bij uitoefenen van onze bevoegdheden op het gebied van de vergunningverlening aan de daarvoor geldende wettelijke termijnen en bepalingen. De wet voorziet niet in het opschorten van het proces dat tot het verlenen of weigeren van een vergunning leidt, tot de Staten geïnformeerd zijn over de betreffende vergunningaanvraag. Den Haag,17 februari 2015 Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, secretaris, voorzitter, mw. drs. J.A.M. Hilgersom drs. J. Smit