Medicatie: gebruik en misbruik in de diergeneeskunde

Transcriptie

1 Medicatie: gebruik en misbruik in de diergeneeskunde Van Aert Marcel Vakdierenarts rundvee Praktijkassistent Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Gent

2 Diergeneesmiddelen 1/ Diergeneesmiddelen inspuiten 2/ Ontstekingsremmers 3/ Antibioticaclassificatie 4/ Antibiotica en resistentie

3 1/ diergeneesmiddelen inspuiten

4 1/ Diergeneesmiddelen inspuiten Subcutane, intramusculaire of intramammaire toediening van diergeneesmiddelen mag door veehouder Best na onderzoek en het stellen van een diagnose en / of het opstellen van een behandeling of een protocol door de bedrijfsdierenarts Uitgezonderd: anaesthetica, sedativa (o.a. Xyl-M) en cortisones Veehouder mag diergeneesmiddelen in voorraad hebben INDIEN bedrijfsbegeleidingsovereenkomst met bedrijfsdierenarts Intraveneuze injecties (rechtstreeks in de bloedbaan) : zijn wettelijk verboden voor veehouders Tweemaandelijks rapport (autocontrole, IKM)! Vóór injectie: dieren goed fixeren (voederhek, behandelbox of behandelstraat) liefst niet tijdens melken, behalve intramammaire behandelingen

5 1/ Diergeneesmiddelen inspuiten: plaats van toediening Intramusculair/ subcutaan / intraveneus zoals bijsluiter voorschrijft, Dier liefst eerst goed vastzetten Halsvlakte en nekspieren: meest gebruikelijke, waarschijnlijk ook de veiligste plaats, goede resorptie Achter schouderblad: enkel voor onderhuidse inspuitingen Achterhandspieren: kleine hoeveelheden, opletten voor slaan Aan de staartbasis: enkel onderhuidse inspuitingen en kleine hoeveelheden Intraveneus: uier-, hals-, staart- of oorvene (enkel door dierenartsen!) Steeds propere spuit en naald!!!! bedrijfseigen injectiemateriaal of wegwerpspuiten

6 Behandelbox

7 Behandelstraat

9 2/ Ontstekingsremmers Verloop ontstekingsproces: Reactie van het organisme op beschadiging van weefsel door: Infectie: bacteriën, virussen, schimmels, gisten, parasieten Chemicaliën: irriterende stoffen, zuren, basen Fysische agentia: hitte, koude, ioniserende stoffen, trauma Lichaamseigen agentia: auto-immune reacties Dolor, calor, rubor, tumor, (functio laesa) (Celsus, 1 e eeuw) Pijn, roodheid, warmte, zwelling,(verlies van functie) Acuut Chronisch

10 2/ Ontstekingsremmers Verschillende fasen van ontstekingsreactie Hyperemie: versterkte doorbloeding (warmte) veroorzaakt door ontstekingsmediatoren: oa. Cyclo-oxygenase (cox), histamine, bradykinine, prostaglandine Exsudatie: verhoogde permeabiliteit oedeem: zwelling pijn, verhoogde lichaamstemperatuur, hoge koorts vooral in de acute fase Infiltratie + diapedese van leucocyten (WBC) oiv cytokines: granulocyten, monocyten, plasmacellen, neutrofielen, macrofagen, lymfocyten voor fagocytose en antigeenherkenning, vorming van ontstekingsvocht en etter Proliferatie: herstel van beschadigd weefsel: granulatieweefselvorming, per primam, per secundam Pijn door zwelling en druk op pijnreceptoren

11 2/ Ontstekingsremmers Soorten ontstekingsremmers volgens chemische structuur Steroïdale: cortisones dexamethasone ( Rapidexon, Vetodexin ) prednisolone ( Solu-Delta-Cortef ) mogen niet in geneesmiddelenvoorraad aanwezig zijn (hormonale producten)!! Niet steroïdale: NSAID s: non steroidal anti-inflammatory drugs Carprofen ( Rimadyl ) Ketoprofen ( Ketofen ) Meloxicam ( Metacam ) Metamizolnatrium ( Vetalgin )

12 2/ Ontstekingsremmers Meest gekende NSAID s werken symptomatisch Rimadyl : Carprofen, 50mg/ml, 1ml/35 kg LG, kostprijs 1.25 /ml Wachttijd melk: 0 da, vlees: 21 da Halfwaardetijd: 65 u Ketofen : Ketoprofen, 10mg/ml, 1ml/45kg LG, kostprijs 0.65 /ml Wachttijd melk: 0 da, vlees: 4 da Halfwaardetijd: kalf: 12 u, koe: 6u Metacam : Meloxicam, 20mg/ml, 1ml/40kg, kostprijs 1.20 /ml Wachttijd melk: 5 da, vlees: 15da Halfwaardetijd: kalf(>1we): 26u, koe: 17u Vetalgin :Metamizolnatrium, 500mg/ml, 8ml/100kg, kostprijs 0.22 /ml Halfwaardetijd: 2u Wachttijd melk: 2da, vlees: 12 da

14 3/ Antibiotica classificatie Antibiotica doden bacteriën ( bactericied ) of verhinderen hun groei ( bacteriostatisch ), dikwijls combinaties van AB gebruikt Classificatie op basis van: Spectrum ( smal/breed, Gramkleuring Gram+, Gram - ) Manier van toediening ( inspuitbaar, oraal, topicaal ) Werkingsmechanisme ( bactericied, bacteriostatisch ) Chemische structuur a/ Penicillines b/ Cephalosporines c/ Aminoglycosiden d/fluoroquinolones e/ Macroliden f/ Tetracyclines Beta-lactam antibiotica

15 3/ Antibiotica classificatie a/ Penicillines: oudste (1940), bactericied, tasten de bacteriewand aan door zich te binden op de PBE s van de bacteriën: Natuurlijke penicillines: gram+ kiemen en sommige anaeroben, vb benzylpenicilline Penicillinaseresistente penicillines vb nafcilline( nafpenzal ), cloxacilline( ampiclox ) Extended spectrum penicillines (breder spectrum) vb carboxypenicillin Aminopenicillines vb ampicilline, amoxicilline b/ Cephalosporines: scheikundig +/- zelfde als penicillines, bactericied, tasten de bacteriewand aan: 1 e generatie: gr+ en beetje gr- spectrum, vb. cephalexin, cefalozine 2 e generatie: gr+ en breder gram- spectrum, vb. cefoxitin 3 e generatie: breder gram- spectrum maar smaller gram + spectrum, vb. ceftiofur ( Excenel ), cefoperazone( pathozone ) 4 e generatie: zelfde spectrum als eerste generatie maar resistenter tegen betalactamasen, kan hersenbarrière passeren (meningitis), vb. cefquinome ( Cobactan ) Penicillines en cephalosporines zijn beta-lactam antibiotica s

16 3/ Antibiotica classificatie c/ aminoglycosiden: Aminosiden zijn bactericied. verstoren de bacteriële eiwitsynthese (30-S unit). Vb. Dihydrostreptomycine( pen-strep ), Neomycine( neopen ), Kanamycine( ubrolexin = cefalexine+ kanamycine ), Gentamycine( gentakel ), Apramycine Spectrum : GRAM voornamelijk (aeroob), enkele GRAM + en Mycoplasma spp. en mycobacteriën (dihydrostreptomycine). Streptococcen gevoelig voor neomycine, paromomycine ( gabbrovet ) of kanamycine of een combinatie van streptomycine met penicilline. Eerste drie ook hogere activiteit tegen staphylococcen. Slechte opname vanuit maag-darmkanaal (wel aangewezen bij enteritis t.g.v. GRAM kiemen). Nauwelijks membraanpassage, beperkt verdelingsvolume. Slechts zeer lage concentraties in melk, bronchiale secreties en cerebrospinaal vocht.

17 3/ Antibiotica classificatie d/ Fluoroquinolones: bactericied, werken in op bacterieel DNA Oudere molecules zijn niet goed resorbeerbaar gebruikt bij infecties vd urinewegen nieuwere zeer goed resorbeerbaar zowel oraal, intraveneus als subcutaan,vb. danofloxacin ( Advocin ), enrofloxacin ( Baytril ) e/ Tetracyclines: breedspectrum, verhinderen bacteriële eiwitsynthese, veel resistentie vb. tetracycline, oxytetracycline ( Cyclospray ), chloortetracycline f/ Macroliden: bacteriostatisch, binding aan ribosomen van bacteriën, zelfde spectrum als penicilline vb tylosine ( Tylan ), erythromycine en clarithromycine

18 Keuze genoeg?

19 Diergeneesmiddelen 1/ Diergeneesmiddelen inspuiten 2/ Ontstekingsremmers 3/ Antibiotica classificatie 4/ Antibiotica en resistentie

20 4/Antibiotica en resistentie: gegevens van BelVet-Sac Antibioticum gebruik bij dieren in België

21 4/Antibiotica en resistentie Probleemschets Verwijt van humane aan veterinaire geneeskunde: misbruik van antibiotica bij dieren daardoor resistentie tegen veel AB s Misbruik? Curatief (= genezend, enkel het zieke dier behandelen) Profylactisch (= preventief, behandelen van gezonde dieren tijdens risicoperiodes) Metafylactisch (= 1 dier ziek andere dieren uit voorzorg ook behandelen) Resistentie tegen veel AB s zorgt voor veel problemen bij behandeling, ook in humane geneeskunde

22 22

23 4/Antibiotica en resistentie Antibiotica: enkel antibacterieel, ze werken niet tegen virussen, schimmels, gisten of parasieten Misbruik betekent gevaar voor residuen en volksgezondheid Is een geneesmiddelenvoorraad noodzakelijk? Waarom al die wettelijke verplichtingen?

24 4/Antibiotica en resistentie: gevaar voor residuen en volksgezondheid Eindproduct: Melk en vlees moeten vrij zijn van residuen : volksgezondheid, melkverwerkende industrie, IKM, FAVV, Veehouder: Productiekost per liter melk of per kilo vlees zo laag mogelijk, koeien moeten renderen Publieke opinie: Gezondheid van de dieren en dierenwelzijn moet voldoen aan huidige perceptie van de five freedoms 1/ Freedom from hunger and thirst 2/ Freedom from discomfort 3/ Freedom from pain, injury and disease 4/ Freedom to express normal behaviour 5/ Freedom from fear and distress

25 4/Antibiotica en resistentie: Escherichia coli

26 4/Antibiotica en resistentie: ontstaan van resistentie

27 4/Antibiotica en resistentie: genetische overdracht van resistentie

28 4/Antibiotica en resistentie: ontwikkeling van nieuwe antimicrobiële middelen Nieuwe antibiotica worden ontwikkeld, maar zeer snel resistentie antibiotica niet meer werkzaam in kritieke omstandigheden (veterinair én humaan) Dreiging alarmsituatie anticiperen door bewustmaking van publieke opinie en maatregelen noodzakelijk GEVAAR: Infecties door zogenaamde ziekenhuisbacteriën : Antimicrobials : a true ONE HEALTH issue.

29 4/Antibiotica en resistentie: ontwikkeling antimicrobiële middelen Introductie van antibioticum en ontwikkeling van resistentie tegen Staphylococcus aureus Jaar van introductie van antibioticum Jaar van ontstaan van resistentie

30 4/Antibiotica en resistentie: ontwikkeling antimicrobiële middelen Epidemiologie van antibioticumresistentie Fase I: Ontwikkeling van AB resistentie Fase II: Selectie van AB resistentie Fase III: Persistentie van AB resistentie Fase IV: reductie van AB resistentie 30

31 4/Antibiotica en resistentie: antibiogram

32 4/ Antibiotica en resistentie: Bij Belgische braadkippen 35 40% E. coli resistent aan ceftiofur; 60% van de braadkippen drager van ESBL Persoons et al.,

33 resistentie percentage 4/Antibiotica en resistentie: bij Belgische vleesvarkens 100 ANTIMICROBIELE RESISTENTIE Escherichia coli einde afmest Callens et al.,

34 4/Antibiotica en resistentie: rundveesector Kalversector: zeer hoog verbruik van antibiotica Mestvee: vooral bij jongvee opfokperiode Melkveesector: zowel preventief als curatief : droogzetters, mastitis, vruchtbaarheid, klauwproblemen Gebruik van nieuwste antibacteriële molecules: ceftiofur ( Excenel ), cefquinome ( Cobactan ), enrofloxacine ( Baytril ) en florfenicol ( Nuflor ) Gevaar: (super)resistente bacteriën: MRSA: methycilline resistente Staphylococcus aureus ESBL s: extended spectrum beta lactamasen producerende bacteriën

35 4/Antibiotica en resistentie: in de rundveesector Voorbeelden van moeilijk behandelbare bacteriën MRSA: Staphylococcus aureus: uierontsteking ESBL: "Extended Spectrum bèta lactamasen : (Bijna) alle gangbare antibiotica uitgeschakeld door het bèta-lactamase Laatste keus in de humane geneeskunde Voorbeeld van zeer pathogene kiemen: E. coli mastitis: erg pathogeen maar ook zeer toxisch EHEC (enterohemorrhagische E. coli) drama in Duitsland Probleem in Nederlandse ziekenhuizen: ziekenhuisbacteriën en veehouders Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen: nauwkeuriger onderzoek, diagnose en behandeling, zorgvuldig gebruik van antibiotica

36 4/Antibiotica en resistentie: gebruik / misbruik, GMP/IKM/ GVP Dikwijls tegenstrijdige belangen Diergeneesmiddelenindustrie Research, productie, groothandel (NL: AUV 80% vd markt) Dierenartsen Onderzoek, diagnose, behandeling, depot Veehouders Zieke dieren:geen goed onderzoek geen goede diagnose, geen protocol, wel behandelen, resultaat: onvoldoende: gevaar residu s, resistentievorming Publieke opinie/ imagobuilding Eist garanties, niet alleen voor voedselveiligheid maar ook dierenwelzijn is belangrijk

37 4/Antibiotica en resistentie: AB-verbruik reduceren in rundveesector Bedrijven : ziektearm maken door: Biosecurity, screening, monitoring, vaccinatie, niet aankopen Eerst een onderzoek, dan diagnose en dan behandelen: daarom opstellen van standaardprocedures, vooral bij mastitis :stalen nemen vòòraleer te behandelen Geen blinde therapieën: enkel AB-gebruik na bacteriologisch onderzoek, minder profylactisch en metafylactisch gebruik Therapie: antibiotica 1 e -, 2 e -, 3 e - keuze, juiste dosis, enkel geregistreerde middelen, wachttijden respecteren Bedrijfsbezoeken: samenwerking veehouder/dierenarts, strategie Gedeelde verantwoordelijkheid in gebruik van AB: administratie schriftelijk bewijs = T&V document, autocontrole Toekomst: simultane electronische melding? Alles op voorschrift?? Geneesmiddelenvoorraad / Depot???

38 4/Antibiotica en resistentie: onderzoek en diagnose zijn noodzakelijk indien we daarna (eventueel) willen behandelen met de gepaste antibiotica Praktisch voorbeeld: multipare koe met acute mastitis, staalname 4 kwartieren na bacteriologisch onderzoek bleek dat één kwartier besmet was met E. coli en twee andere met Staphylococcus aureus. Advies van het M-team UGent: Deze koe best opruimen - Uit onderzoek en ervaring weten we dat S. aureus in staat is zich te verstoppen voor de afweer van de koe en antibiotica. Daardoor is deze kiem moeilijk te behandelen en treden vaak chronische infecties op. Gezien twee kwartieren met deze kiem geïnfecteerd zijn en een derde kwartier met een andere schadelijke kiem (E. coli), is de kans op volledige genezing (geen symptomen + geen kiemen) zelfs na een intensieve behandeling erg beperkt. Hou er ook rekening mee dat de koe een infectiebron is voor gezonde koeien op het bedrijf.

39 Toen we nog geen koeien onderzochten, hadden we precies veel minder mastitis!

40 4/Antibiotica en resistentie Oprichting AMCRA :Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals BELVET-SAC:Belgian Veterinary Surveillance of Antibiotics Consumption BAPCOC : Belgian Antibiotic Policy Coordinating Committee Registratie van het antibioticum gebruik op het veebedrijf AB check ( bestaat reeds voor pluimvee- en varkenssector, is op komst voor rundveesector Online calculator van antibioticum verbruik en vergelijken met andere bedrijven ABcheck: Check, improve and reduce!

41 AMCRA: Antimicrobial consumption and resistance in animals = praatbarak volgens NVA-politicus Flor Van Noppen = kenniscentrum volgens de oprichters : Unieke samenwerking tussen sectoren en overheden! Het finaal resultaat moet een verantwoord antibioticumgebruik zijn in de diergeneeskunde en dit zou moeten resulteren in een rationele reductie van het antibioticumgebruik.

42 Antibiotic awareness day verantwoord gebruik van antibiotica zowel in de geneeskunde als in de diergeneeskunde; preventie van microbiële infecties en hun verspreiding; ontwikkeling van nieuwe antimicrobiële middelen of behandelingsalternatieven internationale samenwerking om antimicrobiële resistentie tegen te gaan monitoring van antibiotica consumptie en resistentie in de geneeskunde en diergeneeskunde aanmoedigingen voor onderzoek en ontwikkeling van nieuwe antibiotica bewustzijnscampagnes ter promotie van verantwoord antibioticagebruik Action plan against the rising threats from Antimicrobia Resistance

43 4/Antibiotica en resistentie: bewaring geneesmiddelen

44 4/ antibiotica en resistentie: bewaring geneesmiddelen

45 Take home message: een sanitaire sluis op elk veebedrijf Meer bioveiligheid ook op uw bedrijf: maak uw veeestapel zoveel mogelijk ziektevrij door: Bedrijfseigen laarzen en kledij Bedrijfseigen injectiemateriaal Geen dieren aankopen Protocols voor behandelen van zieke dieren Bacterieel onderzoek bij mastitisproblemen Onderzoek en diagnose vóór behandelen (niet andersom! Geen misbruik van antibiotica maken Draag zorg voor uw diergeneesmiddelen in voorraad Iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid Resultaat: meer rendement, meer arbeidsvreugde en meer dierenwelzijn

46 Bedankt voor uw aandacht

47 DUURZAME MELKVEEHOUDERIJ DOOR VERANTWOORD GEBRUIK VAN DIERGENEESMIDDELEN DIERENARTSEN D RS. MARINA S TEVENS D R. S O F I E P I E P E R S P R O F. DR. S A R N E D E V L I E G H E R w w w. m - t e a m. U G e n t. b e

48 Maatschappij: INTRODUCTIE verantwoording gebruik van diergeneesmiddelen (Ne!) overmatig en/of onoordeelkundig gebruik AB = dreiging: ontwikkeling van AB-resistentie (humane - veterinaire micro-organismen) (GVA, 07/06/2011)

49 Melkveehouderij: INTRODUCTIE 60% AB: preventie & genezing van mastitis (5,8 dagdoseringen in Nederland versus varken, pluimvee, kalveren) Alle actoren: baat bij evaluatie en bijsturen van AB-gebruik op basis van onderbouwde data = proactief werken

50 INTRODUCTIE Uiergezondheidsproblemen melkveebedrijf veehouder o arbeidsvreugde o arbeidsefficiëntie o rendabiliteit o stress sector: imago! o AB-resistentie o dierenwelzijn (klinische mastitis: 46%!) Projectvoorstel rond DUURZAME MELKVEEHOUDERIJ

51 3 jaar PROJECT - Eerste 2 jaren: veldstudie - Derde en laatste jaar: - Statistische analyse van de gegevens - Informatiecampagne - Meetlat Antibioticumgebruik

52 360 Vlaamse melkveebedrijven 30 Opvolgingsbedrijven Kapstok = intensieve opvolging van de uiergezondheid tijdens tweemaandelijkse bedrijfsbezoeken door M-team in samenwerking met bedrijfsdierenarts 30 Registratiebedrijven = controlegroep VELDSTUDIE 300 Niet Participerende melkveebedrijven = extra controlegroep

53 VELDSTUDIE

54 KAPSTOK Optimale uiergezondheid verkrijgen en behouden: Kortere duur van Bestaande infecties Voorkomen van Nieuwe infecties 1. Goede melktechniek (N)

55 KAPSTOK 2. Werking melkmachine (N) 3. Comfort en hygiëne (N)

56 KAPSTOK 4.Klinische en subklinische uierontstekingen zorgvuldig behandelen (N + B) 5. Droogzetmanagement (N + B) 6. Chronisch geïnfecteerde koeien opruimen (N + B) 7. Huisvesting en gezondheid van vaarzen (N) 8. Algemene gezondheid koeien (N + B) 9. Fok vandaag voor uiergezondheid van morgen (N) 10. Opvolging (N + B)

57 Efficiënt, gemotiveerd en wetenschappelijk onderbouwd werken aan uiergezondheid en doordachter gebruik AB melkkwaliteit economische verliezen dierenwelzijnsproblemen AB-resistentie melk met residuen arbeidsvreugde stress HYPOTHESES

58 GEFINANCIERD DOOR Boerenbond Belgische Confederatie Zuivelindustrie (BCZ) Integrale Kwaliteitszorg Melk (IKM)

59 PARTNERS MelkControleCentrum (MCC) Vlaanderen Vlaamse Rundveeteelt Vereniging (VRV) De Vlaamse Overheid Vlaamse Dierenartsenvereniging (VDV) IVDB Dierenartsenbelangen Nederlandstalige Gewestelijke Raad van de Orde der Dierenartsen (NGROD) M-team UGent

60 Dank u voor uw aandacht, zijn er nog vragen?