OPENBARE BESTUREN EN BTW

Transcriptie

1 OPENBARE BESTUREN EN BTW

2

3 Fiscale Topics OPENBARE BESTUREN EN BTW RONY WUYTJENS Tweede volledig herziene en uitgebreide druk Antwerpen Oxford

4 Openbare besturen en BTW. Tweede druk Rony Wuytjens 2004 Antwerpen Oxford ISBN D/2004/7849/56 NUR 826 Behoudens uitzondering door de Wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende(n) op het auteursrecht, c.q. de uitgever van deze uitgave, door de rechthebbende(n) gemachtigd namens hem (hen) op te treden, niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs, noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade, die zou kunnen voortvloeien uit enige fout, die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher.

5 VOORWOORD Al te gemakkelijk wordt aangenomen dat BTW uitsluitend een aangelegenheid is tussen producenten, groothandelaars, kleinhandelaars, dienstverrichters en hun klanten. Niemand verbaast er zich over BTW te moeten betalen bij de aankoop van bijvoorbeeld een nieuwe wagen. Terecht betalen wij BTW bij het bezoek aan onze favoriete fitnessclub of bij het lenen van een video in de naburige videotheek. Als we dezelfde diensten echter afnemen van de gemeentelijke of provinciale instanties, is er geen BTW verschuldigd. Is dit wel zo logisch? Openbare besturen (gemeenten, provincies, ) worden zich stilaan bewust van de BTW gevolgen verbonden aan bepaalde handelingen. Temeer daar ze zich steeds meer begeven op terreinen waarbij ze in concurrentie treden met privé-bedrijven. Ook beleidsverantwoodelijken bij openbare besturen hebben de taak als een goed huisvader te waken over de financiële middelen hen toevertrouwd. Dit betekent onder meer dat ze BTW moeten aanrekenen en voldoen, in de gevallen waarin deze verschuldigd is. Hierbij hebben ze een niet te onderschatten voorbeeldfunctie naar de burger toe. Daarnaast rust op hen de verplichting hun bestuur zo te organiseren dat de BTW die ze betalen hun budgetten minimaal belast. Temeer daar deze BTW uiteindelijk zal afgewenteld worden op diegenen die gebruik maken van hun diensten. In vele gevallen dienen openbare aanbestedingen thans op Europees niveau te worden uitgeschreven. De afschaffing per 1 januari 1993 van de fiscale binnengrenzen, waartoe is beslist in Europees verband, bracht een groot aantal nieuwe verplichtingen met zich mee voor openbare besturen indien ze handelen met buitenlandse leveranciers of dienstverrichters. Binnen de Europese Unie zijn verschillende interpretaties gangbaar over een overheid die als zodanig handelt (en dus geen belastingplichtige is) en een overheid die niet als zodanig handelt (en dus wel belastingplichtige is). De inkomsten van de Europese Unie bestaan voor een groot gedeelte uit de BTW die in de verschillende Lidstaten wordt geïnd. Een al te ruime interpretatie op het niveau van de Lidstaten van een overheid die als zodanig handelt, heeft met andere woorden ernstige gevolgen voor de budgetten zowel van de Lidstaten als van de Europese Unie. v

6 Voorwoord Recente Arresten van het Europees Hof van Justitie maken duidelijk dat Europa niet lijdzaam zal toezien hoe er enerzijds fundamenteel verschillende interpretaties bestaan van de BTW-regelgeving tussen de Lidstaten en hoe er anderzijds op deze wijze desgevallend inkomsten verloren gaan. Ten onrechte zou men hieruit kunnen concluderen dat de BTW een zwaard van Damocles is dat zweeft boven de openbare besturen. Niets is minder waar. Mits een goede planning en organisatie kunnen door de BTW-belastingplichtige op een perfect legale wijze BTW-kosten gedrukt worden en nieuwe inkomsten gegenereerd worden. De opzet van dit werk is dan ook meervoudig: enerzijds heeft de auteur getracht de versnipperde informatie welke over dit onderwerp beschikbaar is, samen te brengen in een overzichtelijk geheel. Op deze wijze is het onze bedoeling de lezer wegwijs te maken in de verschillende en vaak complexe verplichtingen die vanuit BTW-oogpunt rusten op de openbare besturen. Anderzijds wil dit werk een hulpmiddel zijn bij de optimalisatie van de structuren van een openbaar bestuur zodat de BTW-kost kan beperkt worden tot hetgeen effectief aan de Schatkist toekomt. Het laatste woord is uiteraard nog lang niet gezegd. Niets is meer in beweging als de (indirecte) fiscaliteit. Recente arresten van het Europese Hof van Justitie doen vermoeden dat openbare besturen hun privileges als niet-belastingplichtige rechtspersonen een voor een zullen verliezen en meer en meer zullen beschouwd worden als gewone BTW-plichtigen. Dit hoeft niet noodzakelijk een bedreiging te zijn; immers aan de BTW-plicht is ook een belangrijk recht verbonden, namelijk het recht op aftrek van voorbelasting. De auteur van dit boek is vennoot op de afdeling indirecte belastingen bij Deloitte & Touche Belastingconsulenten en erkend belastingconsulent. Hij maakte carrière bij de BTW-administratie om ten slotte te eindigen als eerstaanwezend inspecteur diensthoofd bij de administratie van de ondernemings- en inkomensfiscaliteit. In 1999 maakte hij de overstap naar de privé-sector. Ingevolge de diverse opdrachten welke hij vervulde voor openbare besturen en de vele seminaries welke hij gaf voor gemeente- en provinciefunctionarissen van alle niveaus, vergaarde hij naamsbekendheid in de sector. Niet in het minst omwille van de gedrevenheid waarmee hij de belangen van de lagere besturen verdedigt. In deze tweede druk werd nog meer dan in de eerste uitgave ingegaan op de mogelijkheden tot optimalisatie en de concrete vragen waarmee de auteur in de praktijk veelvuldig geconfronteerd wordt. vi

7 Voorwoord De auteur zal het handboek op geregelde tijdstippen actualiseren. De lezer kan de actualiseringen consulteren via Voor rechtstreekse contacten kan u Rony Wuytjens bereiken op het nummer 03/ of per rwuytjens@deloitte.com. Piet Vandendriessche Vennoot Deloitte & Touche Belastingconsulenten Verantwoordelijke BTW en douane-afdeling Brussel, 30 juni 2004 vii

8

9 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... v HOOFDSTUK 1. BTW-PLICHT BTW-plicht in het algemeen De rol van de belastingplichtige Definitie van de belastingplichtige Gevolgen van de belastingplicht BTW-plicht van de openbare besturen Beginsel: niet-belastingplichtige...5 A. Wetgeving...5 B. Omvang...5 C. Het begrip niet-belastingplichtige rechtspersonen...6 D. Niet-belastingplichtige rechtspersonen Belastingplichtige rechtspersonen De overheid die handelt als zodanig...11 A. Het BTW-statuut van de overheid...11 B. De overheid die handelt als zodanig...12 C. Conclusie...18 D. Een nieuwe benadering? Uitzondering: de overheid die handelt als belastingplichtige Openbare besturen: enkel belastingplichtige voor bepaalde activiteiten Openbare instellingen: definitie Het autonoom gemeente- of provinciebedrijf...54 A. Het gewone gemeente- en provinciebedrijf...55 B. Het autonome gemeente- en provinciebedrijf...56 C. Fiscaal statuut van de autonome gemeente- en provinciebedrijven Bijzonder geval: BTW-statuut van de samenwerkingsverbanden...59 A. Inleiding...59 B. Intercommunale verenigingen als BTW-plichtigen...60 C. Nieuwe samenwerkingsverbanden...62 D. Enkele kritische bemerkingen betreffende het Belgische standpunt...65 ix

10 Inhoudsopgave HOOFDSTUK 2. LEVERING VAN GOEDEREN EN DIENSTVERRICHTINGEN Levering van goederen Definitie levering van goederen A. Goederen B. Levering van goederen Definitie belastbare levering van goederen Uitbreiding van het begrip levering van goederen A. De overdracht van een goed ingevolge een vordering door de overheid B. Verbruiklening Handelingen gelijkgesteld met een levering onder bezwarende titel A. Onttrekkingen B. Ingebruiknemingen C. Stopzetting D. Nieuwe gebouwen Verstrekking van diensten Definitie dienst Definitie belastbare dienst Uitbreiding van het begrip belastbare dienst Handelingen gelijkgesteld met een dienst onder bezwarende titel Plaats van de dienst Schuldenaar van de BTW HOOFDSTUK 3. VERSCHULDIGDE EN AFTREKBARE BTW Verschuldigde BTW Maatstaf van heffing A. Algemene beginselen B. Openbare besturen Tarief A. Algemene beginselen B. Openbare besturen Aftrekbare BTW Aftrek van voorbelasting als hoofdkenmerk van de BTW Omvang van het recht op aftrek van voorbelasting De vermoedelijke bestemming van de ontvangen goederen en diensten Aftrekbeperkingen Bijzondere bepalingen met betrekking tot de aftrek door een gemengde belastingplichtige Toepassing voor de openbare besturen x

11 Inhoudsopgave 3. Verlaagde tarieven betreffende woningen en woningcomplexen Inkomende handelingen A. Privé-woningen voor gehandicapten B. Instellingen voor gehandicapten C. Sociale huisvesting D. Werk in onroerende staat met betrekking tot privé-woningen E. Gevolgen van het verlaagd tarief Uitgaande handelingen HOOFDSTUK 4. INTRACOMMUNAUTAIRE HANDELINGEN Inleiding Intracommunautaire leveringen Definitie intracommunautaire levering Definitie vrijgestelde intracommunautaire levering A. Alle goederen B. Nieuwe vervoermiddelen C. Accijnsproducten Intracommunautaire verwervingen Definitie intracommunautaire verwerving De groep van vier Definitie belastbare intracommunautaire verwerving De criteria van belastbaarheid A. De hoedanigheid van de afnemer B. De hoedanigheid van de verkoper C. Aard van de goederen D. Winstmargeregeling voor gebruikte goederen, kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten De drempel De optie A. De drempel B. De optie Conclusie Plaats en tijdstip van de intracommunautaire verwerving Plaats Tijdstip Belastbaar feit Opeisbaarheid HOOFDSTUK 5. DE AANGIFTEPLICHT Inleiding De aangifte van aanvang, wijziging of stopzetting van werkzaamheid xi

12 Inhoudsopgave 3. De periodieke aangifte voor handelingen belastbaar gesteld door K.B. nr De bijzondere BTW-aangifte voor intracommunautaire verwervingen De bijzondere BTW-aangifte inzake de intracommunautaire verwervingen van nieuwe vervoermiddelen De aangifte ten verbruik op het stuk van de accijnsproducten De aangifte betreffende nieuwe gebouwen Boekhoudkundige verplichtingen Verplichtingen van gewone belastingplichtigen Verplichtingen van personen gehouden tot het indienen van de bijzondere aangifte HOOFDSTUK 6. ENKELE BIJZONDERE AANDACHTSPUNTEN Inleiding Afvalophaling en afvalverwerking Verkoop van huisvuilzakken door een gemeente zelf, door een kleinhandelaar of door een intergemeentelijk samenwerkingsverband Het ophalen van afvalstoffen Het verwijderen van afvalstoffen A. Geen dienstverrichting B. Evolutie naar dienstverrichting C. Exploitatie door gemeenten D. Maatstaf van heffing Het verwerken van afvalstoffen BTW en de domeinleer Openbaar domein en privaat domein Gevolgen van het onderscheid Herkwalificatie Slotbedenking BTW-optimalisatie via oprichting van een autonoom overheidsbedrijf HOOFDSTUK 7. EEN BLIK OVER DE GRENZEN Het wetsartikel Zesde Richtlijn Nederland Duitsland Luxemburg Frankrijk Groot-Brittannië xii

13 Inhoudsopgave 2. Openbare besturen die hetzelfde BTW-statuut als de overheid volgen Zesde Richtlijn Nederland Duitsland Luxemburg Frankrijk Groot-Brittannië Overheden handelend als zodanig Zesde Richtlijn Nederland Duitsland Luxemburg Frankrijk Groot-Brittannië Concurrentievervalsing van enige betekenis Zesde Richtlijn Nederland Duitsland Luxemburg Frankrijk Groot-Brittannië Handelingen waarvoor openbare besturen steeds beschouwd worden als belastingplichtige, voor zover deze handelingen niet van onbeduidende omvang zijn Zesde Richtlijn Nederland Duitsland Luxemburg Frankrijk Groot-Brittannië Conclusie BIJLAGE BIJLAGE xiii

14