Twentse Taalbank. Pottuffe1n VAN GRAADS UITGAVE: N.V. DRUKKERIJ INSULINDE ~ HENGELO (0.)

Transcriptie

1

2 Pottuffe1n VAN GRAADS UITGAVE: N.V. DRUKKERIJ INSULINDE ~ HENGELO (0.)

3 EEN WOORD VOORAF Lex Meuris, of "Graads", zoals we hem uit de krant kennen, heeft mij gevraagd om een kort voorwoord voor zijn bundeltje Twentse gedichtjes dat hierbij het licht ziet. Ik voldoe gaarne aan dit verzoek maar eerst komt de vraag: Is deze uitgave verantwoord? "Ze schrieuwt al zo völle rechtevoort" zult ge zeggen en ge hebt gelijk. Niettemin echter meen ik bovengestelde vraag met een volmondig "ja" te mogen beantwoorden. Onze Twentse poëzie is spaarzaam, laten we het toejuichen indien een Twent uit de dran{!, zijns harten naar de pen {!,rijpt en aan het dichten slaat. En al mogen het dan niet direct kunstwerken zijn die aan zijn brein ontspringen, reeds de poging is schoon en dient te worden aangemoedigd. Mogen deze dichtjes van Graads door de Twenten welwillend worden ontvangen. Een klein beetje succes doet soms wonderen en het zou niet vreemd zijn indien daardoor op. de duur nog meer uit de bus zou komen. "En now, Graads, veuroet met 'n sik!" A.C. MEYLING. 3

4 INLEIDING EN TOELICHTING Twentse Taalbank Midden in Losser stond ik te wachten tot de bus zou arriveren, en onderwijl kwamen de kinderen uit school. En ik heb even raar gekeken, want onder, elkaar spraken ze... Hollands. Nu moet ik toegeven : geheel en al onder elkander waren ze niet. Aan het uiterlijk zag men duidelijk dat twee of drie van die kinderen waarschijnlijk n i e t in Losser geboren waren. Het was dus een soort van beleefdheid van de anderen, om "behoorlijk" Nederlands te praten? In onze tijd en in ons dorp was dat niet het geval geweest. Wij stonden op het standpunt dat degeen, die het dialect van de streek niet verstond en niet sprak, maar zeer spoedig moest zien om het te leren. Uit de praktijk. De opvatting van die Losserse kinderen was beleefder; die van ons waardevoller voor het behoud van de streektaal. Moeten we de dialecten zien te behouden? Er zijn nog altijd mensen die vinden dat de streektalen nu maar rap verdwijnen moeten, en dat men in onze moderne tijd zoiets achterlijks nu eenmaal niet meer hèbben kan. Dus propageren ze dat men de kinderen van het eerste begin af "goed Nederlands" moet leren. Wanneer dit streven juist zou zijn, dan vragen we toch even waarom wij, hier in het Oosten en het Noorden, daar nu mee moeten b e g i n n e n ; en waarom men zich niet in de eerste plaats wendt tot Amsterdam en omstreken.... Mensen, behept met een dergelijk idee aangaande taal en dialect, staan vreemd te kijken als men het heeft over de w a a r d e van de streektalen. Zij vatten het niet, zij begrijpen ons niet ; en het is ook moeilijk om hun uit te leggen waar het o.i. om gaat ; het blijkt inderdaad dat wij dan... een andere taal spreken dan zij. De w a a r d e van de dialecten : weet men dan nog niet dat het.,algemeen Nederlands" op de dialecten r u s t en s t e u n t, als een boom op en in de bodem ; en dat de algemene omgangstaal, als die boom, g e v o e d wordt uit die onder-grond? Er zijn mensen ( óók in Twente) die vasthouden aan het dialect, maar dan niet omdat ze het belang daarvan inzien of aanvoelen, maar uit s 1 e u r. 5

5 Nu zou dat niet erg zijn, als velen van deze.. voorstanders" onderwijl niet druk bezig waren om hun.. dierbaar" dialect af te breken... Dat zij woorden van elders, en vooral uit het Hollands, overnemen, is het ergste niet. Het is óók het ergste niet, als typische uitdrukkingen vergeten raken ; als bepaalde woorden veranderen ; als de uitspraak zich wijzigt. Soms kan dat een zekere verarming zijn. maar bij dergelijke wijzigingen moeten wij toch niet uitsluitend kijken naar hetgeen verdwijnt, maar ook naar hetgeen er komt. Ik zou een vergelijking willen maken met de klederdrachten die we hier en daar binnen de landsgrenzen nog hebben. U weet toch wellicht dat de vorm van de Markense, de Zeeuwse en de Velendammer kledij volstrekt niet graniet-vast is, maar wel degelijk onderhevig aan een zekere.. mode", aan een zeker.. smaekje"? U kent de witte.. hul" die de mooie Velendammer meisjes dragen op Zondag en op feestdagen, over de zwarte muts ; maar u weet wellicht niet dat het nog maar een dertig jaar geleden is dat enkele van de (toen) jonge meisjes op het denkbeeld kwamen om er een ijzerdraadje door te rijgen, opdat die punten vrolijk omhoog bleven staan? Ze hebben de eerste maal.. voor gek" gelopen;... en nu loopt heel Velendam ermee. Juist een streek-kledij die nog zoiets verdragen kan, en toch.. echt" blijft, is gezond. Verstart de zaak, dan gaat de klederdracht dood; pertinent. En óók een streek-taai. die geen veranderingen zou toelaten, sterft. Sommige talen noemt men.. mooi" ; het Frans bijvoorbeeld. Maar ook daar komt het aan op de vraag hoe men het spreekt ; wie het spreekt. Sommige Franse politici, die men kan horen via het nieuwsjournaal in de bioscoop of via de radio, demonstreren ons duidelijk hoe men zelfs de.. mooiste taal op de aarde" tot iets afgrijselijks maken kan. Maar overigens is dat hun zaak. Oók het Twents kan men pertinent een mooie taal. een mooie streek-taal noemen. Maar als het lukt om het Frans op een hopeloze 6 Twentse Taalbank

6 manier uit te spreken, zo kan men eveneens van het Twents iets onplezierigs, zelfs iets ondragelijks maken. En dàt is dan weer onze zaak. Het Twents vráágt, verwàcht een zachte en ietwat zangerige, een beslist melodieuze uitspraak. De taal wijst daarop. Neem maar zo'n eenvoudig, dood-gewoon, alledaags zinnetje als :,,'t Is rechtevoort 'n raar'n tied!" Probeer het maar eens : u klint dit te hard en te slordig uitspreken, en u merkt dan zelf dat u g e w e 1 d doet aan de taal. Zeg het iets zachter, een tikje melodieuzer; U merkt het verschil en U merkt dat het zo hóórt. Het Twents mag niet uitgeschreeuwd worden in harde klanken. Nu brengt blijkbaar de "moderne tijd" velen ertoe om wat harder, wat metaal-achtiger te doen ; vooral in hun spreken. En bovendien (wat nóg erger is): wat haastiger, slordiger. En het Twents verdraagt die hardheid moeilijker, maar die slordigheid pertinent niet. Haast en ruwheid zijn géén eigenschappen van deze tijd ; ze zijn alleen maar foutieve uitvloeisels ervan. Onze treinen gaan àl sneller lopen en onze vliegtuigen bewegen zich reeds vlugger dan het geluid : dàt is wat onze tijd nu eenmaal nodig heeft. Maar bij dat beeld van de moderne trein en het moderne vliegtuig past dat van een man op de stuurstoel die volmaakt-rustig de zaak in handen houdt. Zenuwachtigheid, gejaagdheid, slordigheid past daarbij n i et.,,'t Is rechtevoort 'n raar'n tied!" Dat is het! Een tijd vol nieuwe vindingen (Kijk maar in dit boekje : Hanna hef nen bromfiets, en ze denkt erover om de T elevizie in huis te nemen I); maar tevens een tijd waarin zoveel weg gaat wat we graag hadden bewaard...! En vaak is daar niets aan te doen. Maar er is wèl wat aan te doen bij de streektaal! Er is geen enkele reden om die méé af te breken. U begrijpt nu wel waarom we zo blij zijn met onze Twentse dichters. Zij propageren het goede gebruik van de taal ; zij houden woorden 7

7 vast die men zou vergeten, en die toch allerminst overbodig zijn ; zij wijzen ons op de welluidendheid van het dialect en op de rijkdom aan klank. Kort en goed : zij demonstreren ons de w a a r d e ervan. Nu is men in Twente op dit gebied "wal wat achteroet". Wie thuis is in het Groningerland en weet wat men dáár reeds een hoogte bereikt heeft bij de "eigen" publicaties in proza en in poëzie, zal toegeven dat men in Twente daaraan nog niet toekomt. Men heeft daar in het Noorden, dichters als Nic. Griep en Jan Boer. U kunt het waarschijnlijk niet goed uitspreken en dus niet geheelen-al begrijpen, maar u zult toch wel kunnen aanvoelen hoe mooi dit is : Achter walen, wit van brèmmels, stoan de staile roggestèmmels hoog te bluien en te zuien ien de leie oavendwiend Stil, kom doar nait bie, mien kiend! Het is uit het bundeltje "Zummervaalg" ; en ik haal dit nu even aan om u verschillende dingen duidelijk te maken : dat óók de verschillende Groninger dialecten niet Ielijk zijn (al zijn ze pertinent "harder" dan het Twents); dat al deze dialecten niet los van elkander staan, maar wezenlijk met elkaar te máken hebben ; en tenslotte vooral. dat men ginds-in-groningen een eigen literatuur heeft, die nu langzamerhand waard is om in de "officiële" letterkunde te worden opgenomen. Zover is Twente nog niet. Is dat een reden om er ons dus maar afzijdig van te houden, en wat tè wachten, totdat.... Maar óók die bloeiende literatuur in het Gronings is er niet met "afwacht~n" gekomen. Die kwam omdat men maar alvast b e g o n. Het was vooral de schrijver Geert Teis Pzn. die dat gedaan heeft. Hij woonde de laatste jaren niet zover van hier : in Ruurlo. Even na de tweede wereldoorlog stierf hij, en men heeft in zijn geboortehuis een gedenkplaat neergezet. Was het dan zo belangrijk was hij schreef? 8 Twentse Taalbank

8 Op het gevaar af wat ongenoegen te krijgen met de Groningers, die geen kwaad van hem willen horen : Neen! Het meeste, wat Geert Teis schreef was.,geriemel". Hij zei dat zelf. Hij schreef vele bundels vol. en ze worden nog met plezier gelezen. Maar een grote innerlijke waarde....? En eigenlijk töch wel : want tussen heel veel.,geriemel" staat soms een gedicht, staan soms maar twee of drie regels die zelfs de kènner doet zeggen:.. Verdraaid: hij kàn het!" De grote waarde van Geert Teis is echter geweest dat hij de stóót naar boven gaf. Hij maakte de weg vrij voor Nic. Griep, Jan Boer en anderen. Want zo'n eigen streek-literatuur ontstaat n i et.,vanzelf'. In Twente zijn we nog lange na niet zover als daarginds. Maar dat komt wel. Wannéér dat echter komt, dan niet omdat deze of gene eens gezegd heeft :.. Ze moesten eigenlijk eens wat doen". Neen, als dat komt, dan komt het omdat deze en gene is begonnen. En nu weet u iets van de waarde van een boekje als dit. AI staat óók hier veel in dat eigenlijk maar een beetje vrolijk.,geriemel'' is. Er is echter méér kans dat men de waarde van de gedichtjes van Lex Meuris onder- dan overschat. Ongetwijfeld : sommige dingen zijn alleen maar,.moppig". Maar andere komen daar toch ver bovenuit. Lees die dingen nu maar eens rustig, intens ; en lees ze spoedig eens opnieuw. U zult dan merken hoe g o e d sommige dingen zijn gezien en gezegd ; u zult ervaren hoe è c h t dit alles is. Lex Meur is, werkzaam bij.,dikkers", schreef deze gedichtjes voornamelijk voor de fabriekskrant van dat bedrijf. Trouw elke week; en wij weten dat vele lezers ernaar grijpen, speciaal om eens te kijken, wat.,graads" nu weer zegt. Ik heb mij tot taak gesteld om uit die wekelijkse publicaties een aantal aan te halen die ik het beste vond. Want Lex Meuris heeft iets moois gemaakt. KL 9

9 Twèènte Twèènte met ow mooi natuurschoon In 'n Oosthook van oons laand W aor nog zoovöl oolds besta on bleef V uurjaors nog de paosveurs braand. Waor'j nog uur'n wied könt dwell'n Duur de bossen en de veeld'n Waor de dikste eek'n beum staot Kiekt meer is umtrent bie Delden. W aor de mooie slingerpaedkes Zich verléést in 't leege hoolt. Waor'j in éénmaol vuur 'n veeld staot Met rogge, krek as zuuver goold. W aor de laandleu oe goondag zeit Ook al hebt z'oe nooit e'zeen. Twèènte, oold meer fris en vreend'lek Wat heb ie toch völ te bêên. 10

10 't W od weer lente Twee dampende peerde, ne ploog en de boer. De ploog blaank as zuiver, de peerde zoo stoer; De boer den ploogt. Het laand, nao de weenter zoo gries en zoo zoor, Wod zwart en het glimt achter 't snit in de voor. De peerde zwoogt. De loch van de peerde, de groond en de mest Vertelt ow: 't wod vuurjaor, de weenter hef west. Ook in Twente. Daorum loop ik vuurjaors zoo geerne duur 't laand En stao bie nen kamp mangs nen zet an de kaant: 'k Roek de Lente. En ieder jaor weer trekt dee peerde zoo stoer Dee zulverne ploog en ciaorachter de boer. Ook in Twente. 11

11 Boet' n venem ie' t Ik stun achter 't hoes bie de schöppe. 'k Weet zölm nich meer wa'k der mos. Too heurd'n ik in éénmaol meraakel, Op zied van 'n kapberg in 't bos. Dat gung mi'j van 'n kweenkeln en fluit'n Ik dèènke: waor komp dat van dan? En jao heur, daor zeug ik twee geetlings; Het wann' 'n wief en nen man. Dee gung'n te keer in de beume; Zee rotsten en told'n in 't roond. Dàn zatten ze hoog in de tekke; Eèm later weer leeg vuur de groond. Too'k 'n zetjen zoo har staon kiek'n Naor dee geetlings, dat wief en den man, Too wus ik, dee hadd'n 't a vernömm'n, Temet dan komp 't vuurjaar weer an. 12

12 Jao, 't komp... De weend dee boldert duur de locht hen. Of een too is 't nog wa koold. Meer toch wod 't a wa luk aanders, Aj now boeten kiekt in 't hoolt. 't Wod luk wazeg in de buske; Net of 't hoolt begint te wèèrk'n. En der komp ne aandre kluure Tuske 't twieghoolt van de bèèrk'n. Wat of 't is dat köj nich zegg'n; 't Is zunne onbestemde kluur. 't Geheim van zukke zachte teent'n Hef alleen meer de natuur. Gaot is mangs van de weg of, Springt is op nen ool'n wal, Kiekt naor hazelaars en wilg'n, Dee bint a het wiedst van al. Gao'j weerum, dan nemt 'n vuske Wilgenkatjes op de voes. Zet ze bi'j ow in de kökken; Dan hei 't vuurjaar al in 't hoes. Twentse Taalbank 13

13 Vuurjaor 's Morns, as 't lech begeent te wodd'n, Geet 't d'r boeten a weer van. 'n Geetling fluit en alle veugel Slept weer stroo en twiegkes an. Dikke knöppe an de beume; Hier en daar zeej a 'n blad. Oonz'n ooien griezen kater, Den is snach'ns weer op pad. Groova waandelt in de zunne, Jonge schaopkes dawwelt roond; Hier en daar kamp a 'n bleumke Oet de haas nog kale groond. De moor kik steureg nao 'n bessem Want de schoonmaak mut an kaant; Jao i'j könt an alns mèèrk'n : 't Vuurjaar dat is weer in 't laand. 14

14 't Weenter is vot 't Weenter is vot; now wod 't boet'n weer good. Ie könt 't an de veugel wa heur'n. De knöp an de beume dee braest oet mekaar, En hier en daor zeej a wat kleur'n, Van narcis en krokus, dee staat in de werre, Rechtop met 'n kop in de heugte. Opa den zet zich op zied van de schöppe En zoch in de zun zien geneugte. Zoo hier en daor komt ook de beest' oet 'n stal En dawwelt 'n luk in de wei. An mèèns en an deer, ie zeet et an al : 't Is vuurjaor, 't is mooi, 't wod weer Mei. 15

15 Mei MEI, wi'j zit nog bi'j 'n kachel En wi'j hoolt de duure dicht, MEI, wi'j kiekt op 'n kalender Met verkool'n griepgezicht. MEI, waor bliewt ow waarme daage? Wanneer köw hen zwemm'n gaon? MEI, wi'j griept weer nao 'n bostrok, Den te vrog is oet e'daon. MEI, wi'j kiekt in 't koll'nkiske En 'n koll' nboer den lacht, MEI, wi'j woll'n zunnebaad'n; Meer de zun hef nog gin kracht. MEI. waor bliewt ow mooie nachte, Met maon'nschien en nachtegaal, MEI, wi'j heurt alleen meer hagel En 'n rèèg'n klettert daal. MEI, wi'j woll'n boon'n pott'n, Meer de groond is nog zo koold. MEI, wi'j gleuwt het is meer better Daw ze nog in 'n toet'n hoolt. MEI. i'j hebt oons bi'j de beene; As 't zoo duur geet dan geet 't mis, MEI, wi'j hebt nog ééne hoppe, Dat 't in Juni better is. 16

16 Graads m 't kisteniuug. Twentse Taalbank

17 Zo'n eerst'n zommersen dag in Meert In Twèènte is toch alns weerd. Twentse Taalbank

18 Concert In 'n braombos bie oons op 'n wal Daor zit 'n veugelnuske. En aj 't nich weet dan vin ie 't nich; 't Is meer zon klein gries vuske. Meer 's aoms, vuur w' naor berr' hen gaot, En roondum 't spul gaot sloet'n, Stao'w bie de nienduur klein luk stil En bliewt nog èèm boet'n. En dan inééns, daor heur'n wi'j, Aw 'n oog'nslag staot te luustern, 'n F i en en o zoo teer geloed: 't Is net 'n heel zacht fluustern. En dan opééns, dan zwelt dat an, In trillers, slag en gorgel. Zoo zuuver en zoo wonderlek; Völ mooier dan 'n örgel. Da's 't veugellee op oonzen wal. Den klein'n nachtegaal; 't Gef hier concert veur iedereen En 't bos is ziene zaal. Aj dan 'n zetje luusterd hebt Naor disse wondre klaank'n, Dan woj luk aanders in 't gemood En bi'j geneigd tot daank'n. 19

19 Met Hemelvaart der oet Met Hemelvaart dan gaoj der oet Met vrouw en met de keender; De buurleu achter dee gaot ook, Dan doo'j 't ook niks meender. En 's morns aj dan vot wilt gaon, Dan zit de schuur op slot; 'n Slöttel hebt ze vot e'knooid Dus 't slot dat mut kapot. Eindelek hei'j de duure lös. De fiets'n gaot nao boet'n. Meteen hei 't eerste oong'luk a : Vlög Jantje duur de roet'n. Dan hei a ciaolek bekkeriej; De vrouw wodt opsternaot; Meer eind'lijk geet 't dan toch vedan En fiets i'j op de straot. Ie hebt van alns an de fiets : Ne tasch met koffie, brood, Nen toet'n met gebakk'n vis, V uur allemaol nen moot. Zoo fiets i'j dan nen èèn'n vot, Terwiel de zunne braandt, De jongs hebt a 'n maol of dree Ne iesco~kaor anraand. Tötdaw dan ergens ciaale valt En 'n stukske ett'n gaot; 20 Twentse Taalbank

20 In éénmaal hei'j weer groot alarm De moor stikt haos in 't graot. Ik klop eer haeneg op de ruw, Het valt nog wa iets met; Too sufferd, schreewt ze dan, schei oet; l'j hebt ow haande vet. En as dat dan weer aower is Komp der ne buui opzett'n. De vrouw vrög naor eer rèèg'njas, Meer juust den hei'j vergett'n. In heel'n urntrek is gin hoes; Dus schuul'n köj ook nich; En dat der ook nog onweer komp, Dat zeej an eer gezich. An 't leste kom i'j weer in hoes. Doodmeu en amaol nat. En teeg'n de buurvrouw zeit ze dan: Wat hew 'n schik e'had. Twentse Taalbank 21

21 A j good luustert As de zun daor steet te bieenken In ne helderblauwe loch; As de weenel zoo zachjes suuzelt, Dat 't haos net lik op nen zoch, As de hommels op de bioom' n Goonst en as de veugel zeengt, Dan is 't net of al dee ding'n Ow töt daankenszeggen dweengt. In de veerte röp nen koekoek; 't Kleenkt zoo vrèèdeg en geröst, En 't is net of al ow zorg'n Vuur nen zet bint op e'löst. As 't weer is nen mooi'n dag is, Leit ow dan is daal in 't veeld, En aj dan meer weet te luustern, W od ow daor iets moois verteel cl. 22

22 Dat is Twèènte Zeet de zicht'n, blaank as zuiver, Soezend duur de rogge slaon. Zeet de riepe goold'n gaarv'n Rieg an rieg' op d'essen staon. Zeet de keerls röstloos mèèien, V roujeu beendt met rappe haand, Oonder zun en weend en wolk'n; Aarrus en köppe rood verbraand. Wiederop daor zwalmt de schasteens Van 'n aander Twèèntelaand: Van de leu in de fabrieken; Zwoegers óók, met heufd en haand. Twèènte lèèwt, gezoond en krachteg In de stad en op het laand. 't Braest van kracht, van dörf en will'n In oons aole Twèèntelaand. Twentse Taalbank 23

23 Kampeer'n Wi'j hebt now in de vekaansie Met 't heele hoesgezin kampeert. En wi'j hebt der allemaole 't Een en aander van e'leerd. De schoonmoor zeg : nooit van mien lèèm Gao'k weer in ne tèènte ligg'n; Amaol op nen hoop in 't stroo. Net nen koppel jonge bigg'n. Dat behelp'n met dat kokk'n, En dee kaans op braandgevaor, Dat gesop met den petrolie; De tuffel smaakt der smiddaagns naor; En zoo vaak aj gung'n ett'n Knersken alns klaor van 't zaand. 'k Heb nog wa ne halve schup vol In den één'n holl'n taand, En dan komp der nooit gin kraante; Alle niejtjes gaot ow mis. Ie weet nich eens wee der geet trouw'n, En wee of der geboor'n is. De vrouw zeer: ik gao ook nich weer heur. Heele daag' he'k loop'n vang'n, Dat der nich een zo! verdreenk'n, Of in 't takkedraod bleef hang'n. 's Morns dan mos i'j ow gaon wasken, Amaol in 'n zölden bak. Oonze haancicleuk leek'n zachjes 24 Twentse Taalbank

24 Biekaans op nen tuffelzak. Aj is efkes in de hei leejt, Meestied daj gejök vernemt. Heel vaak kröp ow dan nen spinkop Of ne miegèèmp achter 't hemd. 't Is ja lèèm net as weeld'n! Kippen halfgaar oet 'n pot, En dan 's nachens muj gaan slaop'n, Met nich eens ne duur op slot. Beeste kroept ow op de snoete. Ik kriej gin groond weer in de kleer. Straks mu'k wa ne wek an 't wasken; Neum i'j dat dan meer plezeer! En dan zunne lekke tèènte. 't Hef der mangs duur hen e'gött'n; De helfte van de tied hew 's nachens Met de pareplu op zött'n. 'k Zegge jao, 't is wa behelp'n; Daarvuur bi'j in de natuur. En dan zeej ook 's morns de zunne Opgaan as nen bal van vuur. De keender vunn'n 't wa reusachteg; Dee woll'n nog wa ne wekke vedan. Meer de vrouw is baas en daarurn Gung'n wi'j weer naar 't hoes op an. Too'w weer in de kökk'n wann' Zeer de vrouw: gelukkeg man, Now wik mi'j is fijn gaan röst'n. 'k Nem 't der is ne wekke van. Twentse Taalbank 25

25 t t Lest van t t zommer A'j now boet'n urn ow hen kiekt, Op 't laand, in 't veeld en langs de wei, Dan is 't amaol weer zoo aanders As in 't veurjaor, umstreeks Mei. 't Greun is lange nich zoo fris meer. 'n Eerst' n fleur den is der of. Hier en daor wodt 't spul a zoorder. De bla zit oonder 'n griez'n stof. De rogge is a van 'n kaamp of. Weenterknoll'n bint weer zèèit. Hier en daor zeej nog wat boer'n Dee de leste haver mèèit. 't Wodt ook a weer vrooger duuster; De veugel zingt nich völle meer; Zwaluws smiet zich al an koppels; Dee vertrekt wa gauw 'n keer. En dan is 't weer oet met 't zommer. 't Is toch meer nen kott'n tied. Al wat mooi is in ow lèèv'n Bi'j vaak al te gauw weer kwiet. 26

26 Hèrfst. Nen daamp haank 's morns aower 't veeld. 't Greun is a 'n luk verkluurd. De bla wodt zachtjes rood en gel. Met 't zommer is 't gebuurd. Hier en daor valt a 'n blad En dwerrelt zachjes daal. Aw nog 'n zetjen wieder zunt Is alns a weer kaal. Wat geet zon zommer gauw vuurbiej, 't Is meer nen kott'n zet, En a'j 'n meenskenlèèm zeet Daor geet 't precies zo met. A'j jonk bint lik 't ow nog zoo laank; Dan bi'j nog an 't begin. Meer vuur daj 't weet is 't zommertied En stao'j der midd'n in. En ongemèèrkt komp dan 'n hèrfst. Dan raak i'j ok verkluurd. Al wilt nen heel' n hoop 't nich zeen : Met 't zommer is 't gebuurd. 27

27 Ofscheid De blaa zit meest nog an de beume Meer toch, de daage wodt a kot. I'j könt an alle dinge mèèrk'n Dat 't weer zoo hèèneg naojaor wodt. Witte slierten daamp en nééwel, Net as sluiers van ne broed, Kamp ow op 'n kaamp temeute, 't Is stil, ie heurt haas gin geloed. De bèèrk'n en de eek'nbeume Dee kriejt ne waarroe boonte kluur. En 's morns zee'j de spindraö hang'n. Ze liekt precies op grieze heur. Zee'j dan al dee mooie kluur'n Van gel tot broen en donkerrood, 't Kan ow toch nich cloon vergett'n: Dit is 't vuurspel van 'n dood. Straks komt weuste naojaorswéénd'n; Blaast en raast töt 't leste blad Oet de beume weeit en dwerrelt, Tot 'n hoont kleed op oons pad. Dan kamp 'n weernood ow in 't herte Urn al dat moois wat stèèrv'n geet. Al wee'j dat straks kamp nieje vuurjaor, Toch döt dit afscheid luk verdreet. 28

28 'n Eerst' n snee 'n Eerst'n snee den lig op 't laand. 't Is net 'n mooi wit woll'n vach, Dat oet e'spreid duur zachte haand, Daor lig in onbereurde prach. Ne schéélderi'j geliek; de beum Staot zwaorbelaan langs 't veeld. Ne kèèrkklok kleppelt in de véérte. 't Is net of z'ow iets moois verteelt. Dan is ' t weer stil en al 't slechte Schient van de mèènske vot te gaon. Zo'n oog'nblik dan gaoj an 't dèènk'n; Dan bliew i'j efkes heel stil staon. Dan komp ow all'ns weer in gedacht'n, van Kersmes, 't aolderhoes, Ni'jjaor. En menneg mèènske komp zoociaoneg Weer ongemèèrkt in 't rechte spoor. 29

29 Streui... aomd Bi'j oons naöst daar hef 'n buurman Nen mooi'n tuin met grös en gréént. Van de wekke kwamroe vraogen Of ik spöll'n wol vuur Séént. Now, wat was daor now op teeg'n? 'k Zei : "das vuur mekaander man, Kom mi'j 's aoms meer efkes zegg'n Hoo laat of ik komm'n kan". Nen groot'n toet'n peppernött'n Zatte bi'j oons in de kökk'n; Dee zo'k 's aoms komm'n streui'n; Dat ha\v saam'n of e'sprökk'n. "Loop meer", zegge, "duur 'n tuin hen, Dan kö'j aower grééntpad gaon. En dan zal ik in de kökk'n Wa 'n paar raam lös laot'n staon. Dan smiet i'j dee peppernött'n Zoo meer duur de raams naor binn'n". Ik har 't amaol good begrepp'n; 't Sunterklaosspul kon beginn'n. Efkes later, ik in 't duuster, Vuurzichteg bie ons naöst langs 't hek. Meer in éénmaal pleer ik daale; 'k Dach finaal: ik brek de nek. 30

30 Hadd'n ze toch nen draod e'spann'n... En daor leer de goeie Sint. 'n Heel'n toet'n peppernött'n Dee leer her en der duur 't gréént. En ik meer in 't doonker gaddern T'ök ze weer in 'n toet'n had. 'k Deenke dat der hier en daor wa 'n Haand vol steen'n tuske zat. Ik vedan; meer 'n döl van 'n buurman Vergat de véénsters lös te zett'n. En toen heb ik hem in 't duuster Alle roet'n in e'smett'n. In éénmaol ha'j mi'j 'n geréénkel Efkes bin 'k nog bliem'n staon. En toen bin'k precies as Klaos döt Meer heel zachjes vot e' gaon. Twentse Taalbank 31

31 Kersmis Kersbeum, keerskes, lichtgefloonker; Roondum is de weald zoo doonker. Meer toch hoole wi'j 't vetrouw'n, En wi'j bliewt ook staöreg bouw'n An de vrèède. Ook al zal 't nich heel gauw lukk'n; Laot ow nich naor daalt'n drukk'n. Wèèrkt vedan met alle kracht'n; Want nao lange duustre nacht'n Komp de vrèède. Laot het Kersfeest ow iets zegg'n, En ow dit in 't herte legg'n. D'r komp 'n èèn an alle ding'n; Eénmaol z-öw met Kersmes zing'n: Now is 't vrèède.

32 Öllieboll'n 'k Heb 'n mooi karweitj'n had Op 'n lest'n dag van 't jaar. Ik mos öllieboll'n bakk'n. 'k Belaow ow daar was ik met klaar! 'k Har nen scholdook vuur van Hanna; Den pass'n mi'j nich als te best, 32

33 Meer ik mos ne toch wa vuur cloon; Aans besopp'n ik mien vest. Hanna har nen groot'n emmer Tot 'n raand vol met beslag. 'k Dèènke : now daor bin ik mooi met. Dat deert wa nen halm'n dag. Now, ik bin der an begunn'n. Meer 't gung amaol èèm raar.... Eerst ne panne vol verbraand'n. Toen 'n spul dat was nich gaar. Meer too gung 't a hèèneg better En toen Hanna 'n moalke keek, Zeer ze : zeej now daj 't wa könt, Graads? Ie bint der aardeg met op streek. Meer in 't kasjen conder 't aanrech Daor har ik ne fles zeen staon : Braandewien en conder 't bakk'n Bin 'k der mangs is bi'j e'gaon. En too kree'k der eerlek schik an. Ik pleer'n met 't beslag in 't roond Kloet'ns zatt'n vuur de raams En boll'n ha'k wa van 'n poond. En toen Hanna weer kwam kiek'n Was 't met de bakkeri'je daon. En toen bin ik meer naor baom 'n Uur of wat hen slaop'n gaon. Twentse Taalbank 33

34 Oolejaorsdag Daor geet nen ool'n griez'n man, Nen gaostok in de haand; De beene stram, de rugge krom. Hee löp deur ieder laand. En staödeg geete meer verdan, Raakt nooit zien tempo kwiet. Hee steet nich stil, hee röst nooit oet.... Den ool'n, da's de Tied. Straks as de klokke twaalm slöt Is weer 'n jaor vuurbi'j, En V ader Tied löp eeuweg duur, Vuur ow en ook vuur mi'j. En alle jaor döt iedereen Van niejs de beste wèèns'n; Dan nem wi'j oons het goeje vuur Meer ach: wi'j bint meer mèèns'n

35 Ne oole vakwerkboerderi'j Vuur 't oog völ mooier dan 'n ni'j'n. Twentse Taalbank

36 Bi'j oons vuur 't hoes steet 'n hekske Daor maj'k toch zoo geern èèm staan Twentse Taalbank

37 Bi' j 't Hekske Bi'j oons vuur 't hoes steet 'n hekske. Daor kon 'k mangs uur'n laank staan. Ie konn'n daor zoo mooi 't spul bekiek'n, En alns langs ow hen laot'n gaon. Ik kon nog meer good en w al loop'n, En was mie oons Moo dan mangs kwiet, Dan kwam ze mie zeuk'n bie 't hekske; Daor vun ze mie 't meest van de tied. Twentse Taalbank Bi'j oons vuur 't hoes steet 'n hekske. Daor kon 'k mangs uur'n laank staan. En bi'j mi'j op 't hekske zat Miejke. Wi'j vriejd'n in 't lech van de maon. Dan keek'n wi'j te hoop naor de steerne, En dan w as 't toch zoo stil urn oons hen. Der kwaak'n alleen meer nen kikvos; Veer of in 'n piesken in 't ven. Bi'j oons vuur 't hoes steet 'n hekske. Daor kon 'k mangs heel efkes staan En kiek'n naor d'eigne wichter, Urn dan weer naor 't wèèrk hen te gaon. En hak ze dan efkes zeen spöll' n Bi'j 't hekske, dan veul'n ik mi'j bli'j; Dan dach ik weerumroe an vrooger. Keek oons V a in dee daag ook naar mi'j? 37

38 Bi'j oons vuur 't hoes steet 'n hekske. Daor kan 'k now nog mangs efkes staon. 'k Bin oold now; 'k heb tied urn te kiek'n. Met 't wèèrk hek al lang of e'daon. Ak dan zoo dat hekske bekieke, En dèènk an de tied dee hef wes; De uur'n dee 'k daor heb e'sletten, Dee wann' nich verleurn, meer bes.

39 'n Röstlooz'n Ze komp en ze geet, is laank en ook kot. Geern hoolt z'eer vaste, woo later at 't wod. Meer zee löp vedan, zal nooit bliem staon; Eer wèèrk is urn altied meer wieder te gaon. Ze is 'n goo dokter, dee wond'n e'slaag'n, Weer hèènegan heelt, duur 't rieg'n van daag'n. 'n Mèèns schrikt bi'jtied'n, wat zik zölm bekik En dan zöt dat zee ongemèèrkt langs hem strik. Zee's ooider dan ik bin en ooider dan i'j. En toch biif ze eeuweg en aitied weer ni'j. Nooit komp ze weerumme, wat oj ook prebeert. Wel Iaank met eer umgeet wod ciaoneg verweerd. Zee komp op ow an en i'j raakt ze weer kwiet; V erdoot ze nich teumeg, dee röstlooze ti ed. 38

40 Grootmoo Grootmoo, 'k zeer ow daor nog zitt'n In 'n leunstool vlak vuur 't glas. Vaak nog dèènk ik: wat wo'k geerne Dat 't nog net as vrooger was. 'k Zee oons zitt'n op de staove: A l dee klèèn 'n urn ow hen, En dan deer i'j oons verteelsels, W aor 'k der now nog wat van ken. Too wusse wi'j nog nich van oorlog, Van 'n stried urn 't daagleks brood; Too gleuw'n wi'j an mooie spreukskes; Dach'n nich an nood of dood. Later, too'w wat groter wödd'n, Gaf i'j oons vaak goei'n raod, En al hew ow ook mangs zeer daon : Nooit nog zagg'n wi'j Grootmoo kwaod. Grootmoo, too'w verkering kreeg'n, Hew ow dat het eerst veteeld. Aw ow vreug'n, zol't wa good wèèn. Heb i'j oons geröst e'steeld. As der later mangs wat scheef gung, En wi'j bi'j de brokk'n stunn'n, Nich meer wuss'n wat te cloon, Dan bi'w bi'j ow opni'j begunn'n. 39

41 Aoweral wus i'j nen weg op, Met ow leefdevol gemood. Altied zeer i'j : deenk urn 't goeie, Bi'j al wa'j in 't lèèm'n doot. De herinnering is e'bleem'n Grootmoo, an al waj hebt daon, Ook al köw met oonze zorg'n Now nich meer naor Grootmoa gaon. Twentse Taalbank

42 Grootva Grootmoa den was aowerleed'n. De familie zat te hoop. Waor zol grootva mutt'n bliew'n? 't Aole spul kwam an vekoop. A'maol keek'n ze mekaander Oonder 't koffiedreenk'n an. d' Aole vaar zat stil in 'n heukske; 't Gung hem toch nich völ meer an. Hee was stil an 't prakkezeer'n; Dach weerum an vrooger tied, Woo hee vuur eer harr' e'ploeterd. En now woll'n z'm amaol kwiet. Willem kon in zien klein huuske Ginne hebb'n zo hee zeer. Hennik met zien koppel keender Den harr' ook gin ruumte meer. 40

43 En bi'j Rika was 't te defteg; Niks vuur zonn'n aoln man. Oientje har' nen heer op kamers; Dus daor konn' ook nich op an. En zo har' 'n een nao 'n aander 'n Grooter of 'n klein bezwaar. En daor stunn'n ze an 't leste Met de vaar op 't dooie spoor. Eind'lek gung'n z'oet mekaander. Langer praot'n har gin zin. En an 't leste nam nen buurman Orootva toen meer bi'j zich in. Daor kreeg Grootva 'n kleen vertrekske. En too heffe vaak nog dach : Waarvuur harre now dee keender Zo vol leefde groot e'brach.... En too Grootva oet de tied was, Kwamm'n ze weer bi'j mekaar. En too kreeg'n ze nog ruzie Urn de kieere van de V aar. Twentse Taalbank 41

44 As de vrouw zeek is A'j de vrouw mangs van de vloer hebt Is 't in de kökk'n niks gedaon. Gleuw meer, dan stao'j raar te kiek'n A'j dan zölm an 't w~èrk mut gaon. Tuffel schell'n, greunte wasken Stof ofnemm'n, wat 'n spul, De melk dee kokt ow aower 'n kachel Wat veul i'j ow nen onbenul. De keender blieuwt te lang op straote A'j in de kökk'n bezeg zunt, In éénmaol zeej dan op de klokke Dat ze völs te laate bunt. Dan mu'j dee weer op gaon zeuk'n Want ze blieuwt nich in de buurt, A'j ze eindlek hebt, vernem i'j Da'j z'um ne bosschop hebt e'stuurd. Ook dat kokk'n is 'n kruuske 't Is te zoolt of 't is te flauw, 't Eene steet ow an te braand'n Dan is 't aandre haos nog rauw. 't Vleis dat schreuit ow in de panne 't Heele hoes vol blauwe walm, 'n Klèèn'n löp de melkpan umme En blieuwt daorbi'j now meer kalm. 42

45 Hei'j 't dan eindlek zoo verre En i'j zölt an 't ett'n gaan, Steet 'n jongst'n weer te lipp'n, Den hef 't in de bokse daon. Breng i'j 't mèènske ett'n baom En i'j vraagt eer hoo of 't smaakt, Zeg ze, 't geet wa, meer i'j weet wal, Dá'j der nich völ van hebt e'maakt. En dan dat geslep naar baom Dan weer op en dan weer daal. En al doo'j 't dan nog zoo zachjes, Zeit ze nog : i'j maakt kebaal. Nee, de vrouw zeek, da's 'n kruus heur 'k Gleuw dat ik niks èèrgers vin, 'k Kroepe zölm nog völle leewer Met de griep 'n koffer in. Twentse Taalbank 43

46 Nederlaand Dree maol in de wek dan heur i'j 's Aoms vuur de radio : Amsterdam dat is je ware. Ouwe stad, ik min je soo. Leidse Pleih en W estertoren Kalverstraot en Rembrandtplein; Aanders wodt der niks bezungen, En de Amsterdamse gijn. Nederlaand besteet alleen meer A'j 't zoo heurt oet Amsterdam. 'k Wol meer dat der is zon zanger Hier in Twèènte kiek'n kwam. Zoll'n dee zölde Jeu wal ooit is Hier in Twickel hebb'n wes. Leup'n dee 's morns in de vroögte Wal is op 'n Drieneresch? Laot ze toch is komm'n kiek'n In Buurse, Lattrop, 't Lutterzaand, En probeer'n wat te snapp'n Van 'n humor hier in 't laand. Zagg'n ze ooit de Friese meer'n Of de mooie Drentse hei, Bleuiend koolzaod in de polder, 'n Glaanzend koobeest in de wei? En in Limburg onze heuvels, De Betuw in zien bleuiselpracht, 44

47 Oonze venn'n geencis in Braobaant, 'n Mooi blond peerd in forse kracht? Laot dee radio meer zing'n, Dree maol daags van Amsterdam. De rest van 't laand dat mag der ook wèèn Zonder radiogedram.

48 Zoo mu j t doon Diena mos 'n kéélder witt'n, En ze klaag'n steen en been. Teeg'n Bets zeer ze : i'j laot mi'j Met zuk wèèrk ook aajd alleen!".. Now", zeer Bets,.,dat za wa waor wèèn. Bie alns wat de manleu doot, Staot de vrouleu aajd te gloep'n, En wi'j doot ook nooit wat good. leleu staot gewoon te woch'n Dat der wat verkeerd zal gaon. 'k Zal daor gek wèèn, ik wil vast nich Ieder bod veur pias staon. Meer afijn, ik zal ow help'n. Geew den kwast meer èèm hier. 't Zol wat, èèm zo'n keelder witt'n, Dat doo'k toch zeker veur plezier!" 45

49 Bets begun; in éénmaol dache : Den kalk, dat is ja amaol water; Ie könt nich zeen, dat der wat op komp; Is mi'j dat now 'n geklater! Hee nen kloet'n kalk 'enömm'n; Dat bi'j in den emmer daon... Zoo", dach Bets, now lik 't mi'j better, Now zal 't heel wat gauwer gaon". Hee gung op de muur an 't striek'n; 't Zweet dat leup hem langs 'n kop. Toene bienao klaor was reupe:.. Kiek is Diena, 'k schéét al op". Diena kwam 'n keelder binn'n. Bleef 'n oog'nblik stokstief staon.... En toen is ze onwies lellek Met Bets an 't domeneer'n gaon... Sleef da'j bunt, now mu'j is kiek'n, 't Is ja net ne popp'nkast. Is dat witt'n stomm'n ezel? Van dee trap of. hier dee kwast!" Diena den hef alle muur'n Met water later schoon e'maakt. Bets den hef zien heele lèèm Ginn'n kwast meer an 'eraakt. Twentse Taalbank 46

50 Bi' j n dokter Diekemeui zat bi'j 'n dokter. 't Oale mèènske was nich good, 't Klaag'n : 'k heb 't zoo in de rugge, En ook in den léénker voot. Miene knee's kan 'k nich meer beug'n. 'k Leuw, dee zit vol rimmetiek; En a'k is deep wil aom haal'n Is 't net hamonikameziek. Alle daage döt mi'j 't heuf zeer; En ik heb 't zoo in den aarm; Wieders he'k mangs zukke stekke Net daor bi'j 'n bleend'n daarm. 't Ett'n kan 'k nich binn'n hool'n; 'k Leuw, ik heb 't ook an de maage. En ik kan nich good meer roek'n; Ook dat plög mi'j alle daage. 't Herte boengst mi'j as nen hamer; En mangs he'k 'n nekk'n stief; En dan kriej'k zon rillerieje Bi'j tiej'n aower 't heele lief. 'n Dokter lach'n en hee vreug eer Of der nog wat aanders was. Too zeer Diekemeui: jao dokter, Zölm bin'k ook nich good te pas. 47

51 Hanna hef nen bromfiets Hanna hef nen bromfiets kreeg'n. Alle daage is z'an 't leer'n. Moj eer ginder hen zeen vosken, Duur de tuffel hen zeen pleer'n. De moor kamp heemaal nich meer boet'n; Den hef al nen schrik te pakk' n : Hanna reed eer gisteraovend Twee maal oawer beide hakk'n. Oonze kat blif op 'n balk'n; 'n Hoond den kamp nich meer oet 't hok. 't Wodt dee deers met dat geflodder Roond urn 't hoes hen völs te drok. 't Oole vèèrk'n is gaan loop'n. Kipp'n dood, 'n stuk of viewe. At 't zo duur geet dan weet ik nich Of ik zölm in 't lèèm bliewe. Bi'j oons achter in 't weike Hef ze 't eerste maal probeerd, En toen is ze met 'n vaartje Dwars duur 't schrikdraad hen e'pleerd. Och, wat is toen 't mèènske schrukk'n! 't Stun finaal nen zet te rill'n. 'k Veul'n 't schokk'n zeer ze, 't schrikdraad zat mi'j hoge an de bill'n. Efkes later gung 't van niejs weer Op 'n kop in 't dreenk'nsgat. 48 Twentse Taalbank

52 Met veer man he'w mutt'n trekk'n, Vuur ze weer op 't dreuge zat. Zet d'r 'n brod bi'j, zeg oons Hanna; Da'k der nich meer in kan pleer'n. En now he'w der 'n brödje bi'j zat: Hier verbood'n te parkeer'n. Twentse Taalbank

53 Geschiedenis Jantje was naar klook op schoole Lett'n aajd good op de les. Meester zeer, der was in jaor'n Nich zo'n vlugg'n leerling wes. En hee is ook nooit verlèèg'n Altied heffe 'n antwoord klaor. Hee kan mangs met zierren rebbel Net zoo good haost as de moor. Kott'ns op nen Dinsdagmorn Wör geschiedenis e'leerd. Hoo lang dit of dat was leed'n Wee der alzoo har regeerd. Too verteld'n eer de meester Aower Old'n Barneveld. Hoo den blood daor in dee daage Zoo meer wör terecht e'steld. En in éénmaal ha'j oons Jantje Rechtop in de baanke staon. Wi'j hebt 'n ool'n bannevelder Gister ook 'n kop ofdaon. 49

54 Hanna döt an taofeltennis Hanna döt an taofeltennis. Sjonge, jonge, wat 'n spul! En natuurlek mut ik metdoon; Eerlek, 't is gin flauwekul. Bi'j de jongs van oome Hennek In de stad daor hew't e'leerd. En ik b'laow ow, dat dee ball'n Aardeg hen en weer wodt pleerd. Now, wi'j hadd'n der gin grei vuur; Gin taofel met zon onwies blad. Wi'j hebt oonze metwos~taofel Midd'n op de delle zat. 'k Zegge: now hew nog gin plenkskes. 0, zeg Hanna, niks gin nood. l'j houwt met de koll'nschuppe; Ikke met de plaank van 't brood. Wi'j an 't houw'n met nen siepel; Alvedan van hen en weer. Efkes later stun'k te huul'n... Wat deer'n mi'j de oog'n zeer! 'k Heuw met miene siepeloog'n Net zo lang, da'k niks meer zeug. Tot da'k met 'n vaartj'n Achter oonze bol de grup in vleug. Twentse Taalbank 50

55 Too 'k daor weer was oet e'krabbeld Zeg oons Hanna: 't geet nich good; 'k Leuw da'w meer wat aanders opzeukt; Nich meer met den siepel doot. Too he'w daon met 'n klein wit knölke. 'k Gaf 'n drupschot, völs te hooge. En in éénmaol kreeg oons Hanna 't Knölke liek op 't linkerooge. Now, dat gaf ne bekkeri'je. Hanna smeet de broodplaank daal. En ik miene koll'nschuppe Bi'j't fenuus, met groot kebaal. De schoonmoor zeer: ik har 't ekspres daon. 'k Zegge : mèènske hoolt ow stil. Too ik lest 'n kop kepot veul. Har i'j ook de grootste wil. Meer 't is oet met taofeltennis. 'k Leuw nich da'k nog weer begin. Want too'w saoms naor berr' hen gung'n Har de vrouw de smoor nog in. Twentse Taalbank 51

56 T oo Hanna fiets' n leerd' n Twentse Taalbank Too ons Hanna in dee daage Vrooger fiets'n hef e'leerd, Is z'n maölke bi'j 'n bakker In de etalaazie pleerd. De roet d'r oet en al de taatjes Zatt'n heemaal in mekaar. Onze Hanna onder 'n slagroom. Sjonge, jong, w at leek dat raar. Twee daag' later gung 't van niejs weer, En too ree ze bi'j Smids Jan Met ne vaart van heb ik ow daor Teeg'n nen tuffelrooier an. 'n Rooier den was flink beschadigd; 't Fiets'nspatbod ummekruld. Meer ons Hanna har alleenig Vuur 'n kop nen fleenk'n bult. Bi'j 'n slager hef ze ook nog 'n Wöske van 'n haak'n haald. Ze kon nich stopp'n en 'n slager Reup eer nao : a'j meer betaalt! 'n Eénke wieder kreeg mi'j 't mèènske 't Vèèrk'n van Benaats vuur 't rad. Leuw i'j, dat ze efkes later Bestrits op d'aole motte zat... En dat vèèrk'n gung an 't draaw 'n. Hanna wör zo wit as 'n liek. En de jongs op straat an 't schreeuw'n: Kiek is leu, konkoers hiepiek. 52