ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. door Dr. A. van Voorthuijsen.

Transcriptie

1 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 94 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. door Dr. A. van Voorthuijsen. De wijze, waarop in Engeland de zwakzinnigenzorg wordt ter hand genomen, verdient in hooge mate de aandacht. In Engeland wordt zeer bewust gestreefd naar een zwakzinnigenzorg, die de zoo verstrooide hulp, welke aan zwakzinnigen wordt verleend, wil samenbrengen tot één stelsel van maatregelen. De groote moeite en de vele bezwaren, die de zwakzinnigen in de samenleving te weeg brengen, rechtvaardigen de pogingen, waardoor de zwakzinnigenzorg een afzonderlijke plaats wordt gegeven naast de maatschappelijke hulp van anderen aard, in het bijzonder naast den bijstand, welke wordt verleend aan geestelijk misdeelden, die niet tot de zwakzinnigen behooren. De hier bedoelde pogingen verdienen, naar het mij voorkomt, niet alleen waardeering, zij zijn beslist noodzakelijk. Het wordt hoe langer hoe meer duidelijk, welk een belangrijke rol de zwakzinnigheid speelt als oorzaak van groote sociale nooden. Een rationeele bestrijding van deze nooden heeft met dit inzicht rekening te houden, veel meer dan dit tot nu toe het geval is geweest. In de laatste 25 jaar is in Engeland tweemaal een onderzoek ingesteld naar het voorkomen van zwakzinnigheid onder de bevolking. Van het eerste onderzoek is in het jaar 1908 rapport uitgebracht, terwijl het verslag van het tweede onderzoek in den loop van het jaar 1929 is verschenen. De Commissie, die in 1929 haar taak beëindigde, heeft niet alleen nagegaan hoeveel zwakzinnigen zich in Engeland en Wales bevinden, zij heeft tevens de vragen onder de oogen gezien, welke hulp er thans reeds aan de zwakzinnigen wordt verleend en wat er in de naaste toekomst op dit gebied valt te doen. Het is mijn bedoeling geheel aan de hand van het tweede rapport achtereenvolgens het een en ander mee te deelen over: 1 e. de wettelijke regeling, zooals deze op dit oogenblik in Engeland bestaat, 2e. de wijze, waarop het onderzoek heeft plaats gehad, 3e. eenige resultaten van het onderzoek, 4e. eenige voorstellen van de Commissie, die, naar haar oordeel, kunnen leiden tot verbetering van den toestand. De wettelijke regeling van de zwakzinnigenzorg in Engeland. De wettelijke regeling van de zwakzinnigenzorg in Engeland is hoofdzakelijk neergelegd in twee wetten:,.the Mental Deficiency Act" en the Education Act". De eerste wet is als het resultaat te beschouwen van de overwegingen, welke zijn opgenomen in het rapport De grondslagen der wet berusten op de overtuiging, dat er talrijke personen in de maatschappij worden aangetroffen.

2 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 95 die zonder tot de krankzinnigen te behooren, lijden aan een geestelijk gebrek, waardoor zij op jeugdigen leeftijd volstrekt niet van het onderwijs op de gewone scholen kunnen profiteeren, waardoor zij op volwassen leeftijd niet in staat zijn in eigen onderhoud te voorzien en waardoor zij in enkele gevallen tot misdaad vervallen. The Mental Deficiency Act" steunt op het beginsel, dat bij zwakzinnigen primair rekening moet worden gehouden met de minderwaardigheid der verstandelijke vermogens. Hiervan uitgaande heeft men het noodig geoordeeld, naast the Lunacy Act" voor de krankzinnigen, een afzonderlijke wettelijke voorziening te treffen voor de zwakzinnigen. Tevens heeft de wet zeer beslist de bedoeling om te voorkomen, dat steun-behoevende zwakzinnigen eenvoudig volgens de bepalingen der armenwet worden behandeld. De hulp, die aan zwakzinnigen wordt verleend, mag volgens de in Engeland heerschende opvatting niet het karakter aannemen van onderstand zonder meer, zij moet steeds in aanmerking nemen de bijzondere behoeften, die de zwakzinnigheid te voorschijn roept. Zwakzinnigen komen op deze wijze in de uitzonderingspositie van een groep van personen, voor welke een eigen stelsel van behandeling in het leven wordt geroepen. De verdeeling van de werkzaamheden ten behoeve van zwakzinnigen is volgens de beide wetten een zoodanige, dat kinderen van den schoolleeftijd in het algemeen onder de hoede worden geplaàtst van the Education Act" en dat alle overige zwakzinnigen, voor zoover zij daartoe worden aangewezen, bescherming genieten volgens de bepalingen van the Mental Deficiency Act". De uitvoering der voorschriften van the Mental Deficiency Act" is opgedragen aan het centrale lichaam the Board of Control" en aan de plaatselijke lichamen the Local Authorities". De plaatselijke autoriteiten zijn werkzaam voor bepaalde districten; zij kunnen op drieërlei wijze hulp verleenen. Het is mogelijk, dat de zwakzinnigen worden gesteld onder toezicht of onder voogdij en de mogelijkheid bestaat, dat zwakzinnigen naar een inrichting worden gezonden. Deze maatregelen kunnen worden toegepast op zwakzinnigen, die in de omgeving, waarin zij verkeeren, onvoldoende worden verzorgd, die met den strafrechter in aanraking zijn geweest, die tot de habitueele dronkaards behooren of die onderstand genieten, terwijl tevens zwangerschap aanwezig is. De voorschriften van the Education Act" leggen onder leiding van the Board of Education" aan de plaatselijke onderwijs-autoriteiten the Local Education Authorities" vooreerst de verplichting op om de zwakzinnige kinderen van 7-16 jaar, op te sporen en vervolgens om zorg te dragen voor doelmatig onderwijs aan deze kinderen in speciale scholen en klassen. Met speciale scholen en klassen worden scholen en klassen voor debielen bedoeld. De imbecillen en de idioten van den schoolleeftijd en de kinderen, die bij

3 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 96 het onderwijs bijzondere moeilijkheden veroorzaken, moeten worden opgegeven aan the Local Mental Deficiency Authority". Door dezen maatregel worden de lager staande kinderen en tevens de kinderen, die door eigenschappen als blindheid, doofheid of epilepsie hinderlijk zijn voor het onderwijs op de speciale scholen, afgescheiden van de groote groep der hooger staande zwakzinnigen, die regelmatig en met goed resultaat het onderwijs kunnen volgen. De opsporing door the Local Education Authorities" geschiedt in eerste instantie door de opgaven der onderwijzers, der schoolartsen, der schoolopzieners en tevens enkele malen door 'de opgaven der ouders. Die kinderen, die zijn opgegeven, worden volledig onderzocht door den officieelen geneeskundigen ambtenaar van the Local Education Authority". Aan de ouders is de verplichting opgelegd alle medewerking aan het onderzoek te verleenen. Wanneer de geneeskundige ambtenaar tot een positief resultaat komt, wordt het kind door een bepaald certificaat aangewezen als te behooren tot de zwakzinnigen. De ouders der aangewezen kinderen zijn verplicht voor plaatsing op een speciale school zorg te dragen, indien ten minste een dergelijke school op bereikbaren afstand aanwezig is. Wijze, waarop het onderzoek heeft plaats gehad. De Commissie, die het rapport op het einde van het vorige jaar heeft uitgebracht, heeft het onderzoek opgedragen aan Dr. E. 0. Lewis. Het is van groote beteekenis, dat het onderzoek in zijn geheel door één bevoegd man is kunnen geschieden. Door deze omstandigheid zijn de verschillende uitkomsten van het onderzoek veel beter onderling te vergelijken, dan wanneer het onderzoek door een aantal personen was verricht. Geholpen door enkele maatschappelijke werksters en door zijn vrouw, als administratieve hulpkracht, heeft Dr. Lewis eenige jaren achtereen zich aan den arbeid van het opsporen van zwakzinnigen kunnen wijden. Van meet af aan stond het bij de Commissie vast, dat het onderzoek wegens de daaraan verbonden moeilijkheden niet over het geheele land kon geschieden. Men begreep, dat de beperking noodzakelijk was en dat goede resultaten alleen waren te verkrijgen, als een nauwkeurig onderzoek werd ingesteld in enkele begrensde gebieden. Zoo is men er toegekomen zes districten aan te wijzen, ieder met een gelijk aantal van ongeveer inwoners, doch onderling in aard van bevolking zoodanig verschillend, dat de districten te zamen een beeld konden geven van de geheele bevolking van Engeland. Gekozen zijn een gedeelte van een der voorsteden van Londen, een stad in het Noorden van Engeland met voornamelijk

4 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 97 textielnijverheid, een district in het gebied der mijnstreek in het midden van Engeland, bestaande uit een groote stad en eenige kleinere steden en voorts drie streken, waar hoofdzakelijk landbouw wordt beoefend. Dr. Lewis heeft bij zijn onderzoek getracht gegevens te verkrijgen omtrent jeugdige en omtrent volwassen zwakzinnigen. Van den aanvang af is het hem gebleken, dat de opsporing van de zwakzinnigen van den schoolleeftijd het gemakkelijkste deel van den arbeid was en dat betrouwbare inlichtingen omtrent kinderen beneden zes jaar en omtrent volwassenen moeilijk waren te verkrijgen. In verband hiermede is het onderzoek van de kinderen van den schoolleeftijd als het meest volledige te beschouwen. De opsporingsarbeid van de zwakzinnigen op de scholen begon steeds met een verzoek aan de leerkrachten om van elk der leeftijdsgroepen van 9 tot 14 jaar 15 procent der kinderen op te geven, die als de meest achterlijke moesten worden beschouwd. Hierbij werd uitgegaan van de veronderstelling, dat onder deze groep in elk geval alle zwakzinnigen aanwezig zouden zijn. Nadat de aangewezenen waren onderzocht door middel van groep-tests, volgde daarop een individueel onderzoek van de kinderen, die de groeptests op onvoldoende wijze hadden beantwoord. De groep-tests hadden het nadeel, dat zij niet konden worden toegepast op achterlijke kinderen beneden 9 jaar, zoodat voor de jongere kinderen de groep-tests moesten vervallen en van hen niet 15 procent doch slechts 6 procent door de onderwijzers werden aangewezen voor het individueele onderzoek. Dit laatste bestond in het gebruikelijke onderzoek naar de intelligentie, in een onderzoek naar de opgedane schoolkennis en in een lichamelijk onderzoek. Dr. Lewis en zijn medewerksters hebben zich veel moeite gegeven bij het opsporen van de volwassen zwakzinnigen in de maatschappij. Allereerst werden op de lijsten geplaatst de zwakzinnigen, die reeds bekend waren bij de plaatselijke autoriteiten. De nasporingen werden dan voortgezet door navraag te doen bij allen, die geacht konden worden bij hun werk in aanraking te komen met zwakzinnigen. Een aantal gevallen werden aangewezen door de onderwijzers, die van vele oud-leerlingen het vermoeden konden uitspreken, dat zij tot de zwakzinnigen behoorden. Eenigszins wonderlik doet het aan te vernemen, dat van de geneesheeren weinig : nlichtingen werden verkregen. Dr. Lewis deelt mede, dat vele geneesheeren werden bezocht, dat de ontvangst in het algemeen zeer vriendelijk was, doch dat de tijd, aan deze bezoeken gewijd, beter had kunnen worden besteed. Eveneens was het een teleurstelling, dat de hulp, die door de arbeidsbeurzen werd verstrekt, slechts gering was. Waarschijnlijk zijn de arbeidsbeurzen tot nu toe weinig ingesteld op het verschaffen van doelmatig werk aan zwakzinnigen. In dit verband mag ik herinneren aan de

5 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 98 afzonderlijke afdeeling. die aan de arbeidsbeurs te Amsterdam is gevormd en die in het bijzonder is bedoeld om onvolwaardige arbeidskrachten aan werk te helpen. 1 ). Bij verreweg de meeste zwakzinnigen in de vrije maatschappij bleek het niet mogelijk te zijn een uitvoerig onderzoek in te stellen. Voor de lager staanden werd het gemis hiervan niet al te zeer gevoeld, daar imbecillen en idioten als regel voldoende konden worden beoordeeld door het voeren van een eenvoudig gesprek. Het bezwaar kwam dikwijls voor den dag bij ihooger staande zwakzinnigen, die zich geen onderzoek door middel van tests lieten welgevallen. Zooveel mogelijk werd bij deze debielen partij getrokken van het oordeel, dat de omgeving omtrent hen koesterde. Vooral aan de grensgevallen werd volle aandacht besteed en geen geval, waaromtrent eenige twijfel bleef bestaan, werd op de lijst geplaatst. Uit de wijze, waarop het onderzoek is verricht, blijkt steeds weer de groote beteekenis, welke Dr. Lewis aan het bezoek van de zwakzinnigen in hun eigen woning heeft gehecht. Gewoonlijk begon de maatschappelijke werkster haar arbeid in een district met het afleggen van bezoeken aan alle gevallen, die op de voorloopige lijsten werden aangetroffen. Bij deze bezoeken werden reeds een aantal inlichtingen ingewonnen en werd tevens nagegaan of er eenige aanleiding voor plaatsing op de definitieve lijst aanwezig was en of in verband daarmede een bezoek van Dr. Lewis zelf moest worden noodig geacht. Bij het onderzoek werd verder bijzondere aandacht besteed aan de zwakzinnigen, die zich in inrichtingen bevonden en uit de verschillende districten afkomstig waren. Voor dit deel van het onderzoek kwamen in de eerste plaats in aanmerking de inrichtingen, bepaald bestemd voor het opnemen van zwakzinnigen en instand gehouden door local mental deficiency authorities". Het onderzoek strekte zich verder uit over de krankzinnigengestichten en de armhuizen. Tenslotte lag het in de bedoeling van Dr. Lewis zooveel mogelijk de zwakzinnigen op te sporen, die zich in gevangenissen en tuchtscholen bevonden en afkomstig waren uit een der zes districten. Het schijnt, dat aan dit deel van het onderzoek groote moeilijkheden verbonden zijn geweest, zoodat de gegevens, welke zijn verkregen, door Dr. Lewis als zeer onvolledig worden gekenmerkt. Eenige resultaten van het onderzoek. Op een bevolking van ongeveer zielen heeft Dr. Lewis zwakzinnigen gevonden. In verband met dit aantal meent hij 1). Zie hieromtrent de rede van den heer W. F. Detiger op het A.V.O.-Congres van 1928;

6 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 99 te mogen aannemen, dat op elke 1000 inwoners van Engeland en Wales 8 zwakzinnigen worden aangetroffen. De verdeeling over de drie groote groepen, debielen, imbecillen en idioten is volgens Dr. Lewis een zoodanige, dat 75 procent behooren tot de debielen. 20 procent tot de imbecillen en 5 procent tot de idioten. Onder het geheele aantal zwakzinnigen, tijdens het onderzoek opgespoord, bevonden. zich 2730 personen op den leeftijd van 16 jaar en ouder en werden 2604 kinderen beneden den leeftijd van 16 jaar aangetroffen. Voor 1519 volwassen zwakzinnigen moest op de een of andere wijze worden gezorgd. Deze hulp werd niet, zooals men zou mogen verwachten, Als regel verleend op grond van de voorschriften van the Mental Deficiency Act". Slechts 18 procent der gevallen bleek in speciale inrichtingen voor zwakzinnigen te zijn ondergebracht. Van de overigen bevond zich 25 procent in krankzinnigengestichten, 30 procent in armhuizen en werd aan 25 procent eenvoudig onderstand verleend. Uit deze getallen blijkt duidelijk, dat de zorg voor de hulpbehoevende volwassen zwakzinnigen ten tijde van het onderzoek slechts voor een klein deel uitging van de autoriteiten, die volgens de wet deze zorg op zich zouden moeten nemen. Hetzelfde onbevredigende resultaat kon ten opzichte van de kinderen van den schoolleeftijd worden vastgesteld. Dr. Lewis vond niet minder dan 77 procent van de debielen op de gewone lagere. school, terwijl op 23 procent der debielen de hierboven besproken en zeer duidelijke maatregelen van the Education Act" veerden toegepast. In het onderzochte gebied was een groot tekort aan speciale scholen, terwijl daarenboven de bestaande special schools" zeer slecht werden bezocht. Deze totaal onvoldoende voorziening wordt volgens Dr. Lewis voor een niet gering gedeelte veroorzaakt door den grooten tegenzin, dien de ouders koesteren tegen den maatregel, waarbij hunne kinderen door een bepaald certificaat als zwakzinnigen worden gesignaleerd. De toestand bij de imbecillen van den schoolleeftijd liet evenzeer veel te wenschen over. Niet minder dan 24 procent der imbecillen was geplaatst op de gewone lagere school, 11 procent bevond zich op speciale scholen, 51 procent werd in eigen omgeving aangetroffen zonder dat aan de opvoeding iets werd gedaan en slechts 13 procent was ondergebracht in inrichtingen voor zwakzinnigen. Deze resultaten van het onderzoek zijn in hooge mate teleurstellend. Zij toonen duidelijk aan, dat voorschriften op papier geen waarborg geven voor de werkelijke uitvoering van maatregelen, die in theorie uitvoerbaar worden geacht. Bij de vergelijking van de uitkomsten van het onderzoek in de landelijke districten met de uitkomsten van het onderzoek in de

7 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 100 stedelijke districten is Dr. Lewis tot de slotsom gekomen dat zwakzinnigheid in al hare vormen zoowel bij kinderen als bij volwassenen op het land veel meer voorkomt dan in de groote steden. In het volgende staatje, waarin telkens het aantal zwakzinnigen per 1000 inwoners is aangegeven, treedt het verschil duidelijk aan den dag. Volwassenen. Kinderen. Samen. Stedelijke districten Landelijke districten Bij het nagaan van deze cijfers komt onwillekeurig de vraag bij ons op of het groote verschil niet moet worden toegeschreven aan foutieve waarnemingen bij het onderzoek. Het is b.v. denkbaar, dat Dr. Lewis niet voldoende rekening heeft gehouden met de omstandigheid, dat zwakzinnigen op het land gemakkelijker zijn op te sporen dan in de steden, omdat de menschen op de dorpen veel meer van elkaar weten dan in de steden, waar ieder op zich zelf leeft. Een tweede reden van onjuiste beoordeeling zou kunnen gelegen zijn in de door iedereen opgedane ervaring, dat dorpskinderen veel minder vlot op mondelinge tests antwoorden dan kinderen uit de stad. De wijze, waarop Dr. Lewis zelf de bronnen van fouten bespreekt, verschaft echter een hooge mate van vertrouwen in de meegedeelde cijfers. De verklaring, die Dr. Lewis van het verschijnsel geeft, gaat uit van de opmerking, dat door de groote ontwikkeling der industrie het beste deel der bevolking van het platte land naar de steden is getrokken. Terwijl zeventig jaar geleden de landelijke bevolking van Engeland ongeveer even groot was als de bevolking der steden, wonen er thans vier maal meer menschen in de stad dan op het land. Het is waarschijnlijk, dat bij dezen trek naar de steden een zoodanige selectie heeft plaats gevonden, dat personen met minder intellectueele begaafdheid op het land zijn achtergebleven en door huwelijken onder elkaar gelegenheid hebben gevonden zich te vermeerderen. Dr. Lewis meent uit het veelvuldig voorkomen van zwakzinnigheid op het platteland te kunnen besluiten, dat geestelijke ontaarding niet alleen samenhangt met slechte huisvesting en andere slechte invloeden in de groote steden, doch tevens in nauw verband staat met een selectief proces, dat zich bij de bewoners van het platteland in de laatste tientallen van jaren heeft voltrokken. De bij het onderzoek verkregen cijfers wijzen, naar de meening van Dr. Lewis, nog op een tweeden algemeen geldenden regel. De gegevens brachten aan het licht, dat de zwaardere vormen van zwakzinnigheid ongeveer in gelijke frequentie voorkomen in alle lagen der maatschappij doch dat de lichtere gevallen bij voorkeur worden gevonden bij het minst welgestelde deel der bevolking.

8 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 101 In verband hiermede kon door Dr. Lewis worden vastgesteld, dat de debiliteit niet voorkomt gelijkmatig over de verschillende districten verdeeld, doch zeer onregelmatig, soms zelfs in bepaalde haarden, bij de bewoners wordt aangetroffen. Ten opzichte van deze haarden bleek het meestal bij nader onderzoek, dat de gezinnen door familiebanden waren verbonden. Deze ervaring strookt geheel met de opvatting, dat juist voor de lichtere vormen van zwakzinnigheid de erfelijkheid als hoofdoorzaak moet worden beschouwd. Zij komt tevens overeen met hetgeen hier en daar in Nederland wordt aangetroffen. In enkele kleinere gemeenten van ons land komen op bepaalde scholen bijzonder groote aantallen van zwakzinnigen voor. Bij eenige van deze gevallen bleek het mij, dat de aanwezige zwakzinnige leerlingen tot slechts zeer enkele families waren terug te brengen. Te Amsterdam doet zich ;het verschijnsel voor dat school VI aan de overzijde van het Y hare leerlingen voor een groot gedeelte betrekt uit een complex woningen, waarin asociale gezinnen zijn gehuisvest. 1 ) Dr. Lewis legt derhalve den nadruk op het reeds bij velen bekende feit, dat in de onderste laag der bevolking veel meer debielen voorkomen dan in de hoogere lagen der samenleving. Men heeft hier te doen met families, die erfelijk zijn belast met laagstaande verstandelijke vermogens en als gevolg daarvan op een lagen trap van den maatschappelijken ladder zijn blijven staan. Er is ten opzichte van het hier bedoelde deel der bevolking alle reden om een nauw verband aan te nemen tusschen zwakzinnigheid eenerzijds en pauperisme, werkloosheid, bedelarij, misschien zelfs prostitutie en misdaad anderzijds. Gaat men één stap verder dan is het bedoelde verband te zien als een oorzakelijk verband. M.a.w. het is zeer waarschijnlijk dat de zwakzinnigheid en de daarmee gepaard gaande ongeschiktheid om zich aan de maatschappij aan te passen en op eigen beenen te staan als de voornaamste oorzaak moet worden beschouwd van de groote sociale nooden. De gegevens, die wij bezitten omtrent het voorkomen van zwakzinnigheid bij verschillende groepen van asociale en antisociale personen, behoeven zeker in elk opzicht aanvulling en controle. Wat tot nu toe is. verkregen, wijst er echter op, dat onder deze groepen de zwakzinnigen talrijk zijn vertegenwoordigd. Deze kijk op de sociale problemen brengt ons er toe om de zwakzinnigenzorg te beschouwen als een voornaam hulpmiddel bij den strijd tegen de maatschappelijke ellende in haar uiteenloopende vormen. Voorstellen tot verbetering van den toestand. De Commissie beveelt in haar rapport verschillende maatregelen aan, welke, naar haar oordeel, kunnen bijdragen tot aanvulling en 1) Zie hieromtrent de brcchure van den Directeur van den Gemeentelijken Woningdienst te Amsterdam: De huisvesting van asociale gezinnen te Amsterdam.

9 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 102 tevens tot betere uitvoering van de bestaande wettelijke voorschriften. Deze maa tregelen hebben in de eerste plaats betrekking op de behandeling der zwakzinnige jeugd. Ofschoon ik mij niet geheel kan vereenigen met het stelsel, dat de Commissie ten opzichte van het onderwijs aan zwakzinnigen 'heeft ontworpen, meen ik toch dat een eenigszins uitvoerige bespreking van de denkbeelden der Commissie ook voor de verzorging van jeugdige zwakzinnigen hier te lande nut kan opleveren. Het systeem van de Commissie wijkt ten opzichte van de opvoeding der imbecillen niet af van de gangbare meening : kinderen met misdadige neigingen, kinderen met hinderlijke eigenschappen en kinderen levende in een zeer slecht milieu behooren in inrichtingen te worden opgevoed. In dit verband is het vermeldenswaard, dat de the Board of Control" te Rampton een afzonderlijke inrichting heeft gesticht voor zwakzinnigen, die als bijzonder gevaarlijk uit de maatschappij moeten worden verwijderd. Terwijl men derhalve voor zeer lastige patienten afzonderlijke gestichten wenscht, gaat het verlangen voor het overige deel der zwakzinnigen, die verzorging in inrichtingen behoeven, sterk uit naar groote inrichtingen, waar zij het ook in groepen zwakzinnigen worden opgenomen van verschillende verstandelijke ontwikkeling en van verschillenden leeftijd. Tevens kan er naar het oordeel der Commissie geen bezwaar tegen bestaan in deze groote inrichtingen mede op te nemen de zwakzinnige kinderen van het land, voor welke geen doelmatige onderwijsgelegenheid in eigen omgeving bestaat. Voor laagstaande zwakzinnigen, die in de maatschappij kunnen blijven, acht de Commissie opname gedurende een gedeelte van den dag in occupation centres" gewenscht. Deze occupation centres" kunnen worden vergeleken met onze klassen en scholen voor zeer zwakzinnigen. Ten opzichte van de debielen komt de Commissie tot een merkwaardig voorstel, dat van twee grondgedachten uitgaat: in de eerste plaats acht men het wenschelijk voor de groep der kinderen beneden elf jaar en voor de groep van de oudere kinderen afzonderlijke voorzieningen te treffen en vervolgens wordt het noodig geoordeeld aan de vele achterblijvers, die niet tot de zwakzinnigen mogen worden gerekend, doelmatig onderwijs te verschaffen. De Commissie is van meening, dat een splitsing van de kinderen, die voor speciaal onderwijs in aanmerking komen, in een groep van jongere en in een groep van oudere kinderen aanbeveling verdient. Zeer vele jeugdige zwakzinnigen kunnen volgens de Commissie, op de gewone scholen blijven zonder schade voor hen zelf en zonder schade voor hun medescholieren. Zij worden dan geplaatst in een lagere klasse dan waarin zij in verband met hun leeftijd thuis behooren. Deze handelwijze verdient te meer aanbeveling, als men

10 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 103 bedenkt, dat de diagnose van zwakzinnigheid bij jongere kinderen dikwijls moeilijkheden oplevert. Voor de twijfelgevallen lijkt het de Commissie billijk dat aan de kinderen gegeven wordt the benefit of the doubt". Daarmee wordt bedoeld, dat de jongere zwakzinnigen eerst naar de speciale school worden gezonden, als de diagnose geheel en al vast staat. juist met het oog op dit laatste acht de Commissie het aanbevelenswaard de periode van 7 tot 10 jaar te L`schouwen als een proeftijd, waarin kan worden uitgemaakt of het kind inderdaad tot de zwakzinnigen behoort of alleen moet worden beschouwd als in opvoedkundig opzicht wat achterlijk. Het tweede punt is van nog grooter belang voor de organisatie van het onderwijs. De Commissie vestigt hier de aandacht op de groote groep van kinderen, die zonder tot de debielen te mogen worden gerekend, toch op de scholen tot de achterblijvers behooren. Op deze groep is reeds herhaalde malen gewezen. In ons land is dit het laatst geschied door Dr. Herderscheë op het congres der A.V.O. Voor deze kinderen kan naar het oordeel der Commissie doelmatig onderwijs worden verkregen, wanneer zij, samengevoegd met de debielen, op afzonderlijke scholen worden onderwezen. Bij dit voorstel wordt het onderwijs aan de debielen en het onderwijs aan de bedoelde achterblijvers beschouwd als één enkel opvoedkundig probleem. Hierbij sluit zich aan de opmerking, dat van de kinderen, die de buitengew. scholen bezoeken, ongeveer een derde ge-i deelte het later in de maatschappij geheel zonder eenige hulp kan stellen. Deze kinderen moeten uit een opvoedkundig oogpunt tot de zwakzinnigen, uit een economisch oogpunt tot de normalen worden gerekend. De Commissie meent, dat tusschen de groep der debielen en de groep der achterblijvers een zoo groote mate van saamhoorigj heid bestaat, dat het onderwijs der beide groepen kan samengesmolten worden. De samensmelting heeft het voordeel, dat op de speciale school een grooter deel van de schoolbevolking kan worden geplaatst, dan thans het geval is, waardoor de mogelijkheid van de oprichting van een speciale school (of klasse) ook voor de kleinere plaatsen mogelijk wordt gemaakt. Als tweede voordeel wordt door de Commissie genoemd de omstandigheid, dat de volgens haar voorstel ontworpen school volstrekt niet het buitengewone karakter zal dragen, welke thans de speciale school ongetwijfeld bezit. Als gevolg hiervan zullen de ouders zich niet langer verzetten tegen de plaatsing van hunne kinderen op de speciale school en kan tevens vervallen het bij de ouders in zoo'n kwaden reuk staande certificaat, waarbij de verplichting wordt opgelegd de kinderen naar de speciale school te zenden. In het stelsel van de Commissie past behalve een onderzoek bil het begin van den schooltijd een tweede grondig onderzoek vari alle leerlingen der lagere scholen op den leeftijd van 10 of 11 jaar. Bij dit tweede onderzoek kan worden uitgemaakt welke kinderen

11 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 104 op de scholen voor minder begaafden zullen worden geplaatst. Het onderwijs op deze scholen zal gemakkelijker zijn te volgen dan op de scholen voor de normaal begaafde oudere leerlingen; het echter in wezen daarvan weinig verschillen, zoodat het aantal 1c:_-- lingen per klasse ongeveer tot 30 kan worden opgevoerd. De Commissie wenscht, dat het hier beschreven stelsel met de noodige soepelheid wordt uitgevoerd. In het algemeen zai Li mogelijk zijn in de grootere steden een veel grootere splitsing dooi te voeren dan in de kleinere steden en op de dorpen. Als het aantal daarvoor in aanmerking komende kinderen groot genoeg is, zal men hier en daar de jongere debielen van de scholen kunnen verwijderen en op afzonderlijke scholen onderwijzen. Ook zal een splitsing van de oudere kinderen in een groep van debielen en in een groep van achterlijken in de groote centra der bevolking aangewezen zijn. Het is niet mijn bedoeling hier een uitvoerige kritiek te leveren op de voorstellen, die de Commissie aanbiedt ten opzichte van het onderwijs aan debielen en achterblijvers. Gaarne wil ik echter eenige gedachten neerschrijven, die bij de kennisneming van het Engelsche plan het eerst bij mij zijn opgekomen. De Commissie plaatst op den voorgrond de saamhoorigheid der beide bedoelde' groepen. Deze saamhoorigheid kan niet ten volle door mij worden.aanvaard. Zij kan, naar mijn meening, alleen worden verdedigd, voor zoover.het betreft de achterblijvers en het reeds genoemde 1/3 deel der debielen, dat later in de maatschappij op eigen beenen staat. Voor dit deel der debielen zou het ongetwijfeld 'n voordeel zijn, als de hiertoe behoorende kinderen tijdig konden worden herkend en als deze in nauw verband konden blijven met de gewone school. Het is zeker mogelijk aan hen, desnoods te zamen met de achterblijvers, een schoolopvoeding te geven met behulp der methoden, welke, zij het ook met verschil in tempo en in hoeveelheid leerstof, gevolgd worden op de gewone lagere school. Het overige 2/3 deel der debielen moet, naar mijn meening, afzonderlijk worden beschouwd en afzonderlijk worden behandeld. Bij deze groep hebben wij te maken met eigenlijke zwakzinnigen, die ook later in de maatschappij op de een of andere wijze moeten worden gesteund. Voor hen wordt het onderwijs volledig buitengewoon onderwijs, dat zich van het gewoon lager onderwijs onderscheidt door de beide kenmerken: het zoo goed mogelijk rekening houden met de persoonlijkheid van den leerling en het direct gericht zijn op de behoeften van de praktijk van het leven. De groep der debielen, die in de maatschappij niet of op zeer onvolkomen wijze slaagt, kan men de groep der maatschappelijk debielen noemen, in tegenstelling met de groep der opvoedkundig debielen, die alleen uit een paedagogisch oogpunt tot de geestelijk minderwaardigen mogen worden gerekend. Het lijkt mij in de voorstellen der Commissie niet juist, dat de maatschappelijk debie

12 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 105 len tot het elfde jaar op de gewone scholen moeten blijven vertoeven. Er gaan daarmede kostbare jaren voor hen verloren en de mogelijkheid bestaat, dat zij voor het geheele verdere leven hebben geleerd, hoe zij op de beste wijze hun tijd in ledigheid kunnen doorbrengen. Een andere vraag is het of het niet mogelijk zal zijn de opvoedkundig debielen van onze buitengewone scholen te weren. Het komt mij voor, dat onze diagnostische hulpmiddelen te kort schieten om op den leeftijd van bijv. zeven jaar ten opzichte van vele kinderen het latere aanpassingsvermogen aan de maatschappij met juistheid te beoordeelen. Dit zal echter elk jaar, dat het kind in leeftijd toeneemt, gemakkelijker worden. In dit verband verdient de vraag ernstige overweging of de minimumleeftijd van toelating tot de scholen van buitengewoon onderwijs niet gesteld moet worden op acht jaar. Als dit geschiedt, zal de waarschijnlijkheid, dat men alleen eigenlijke (maatschappelijk) zwakzinnigen op de scholen plaatst, belangrijk grooter worden. Over de opvoeding en de verdere behandeling van imbecillen is vrijwel iedereen het eens. De moeilijkheid is gelegen in de organisatie van het onderwijs der debielen en der kinderen, die tusschen de normalen en de debielen instaan. Bij het inrichten van buitengewone scholen is het de groote vraag, waar de grenslijn naar boven moet worden getrokken. Het komt mij voor, dat deze grenslijn niet te hoog moet worden gesteld, opdat zooveel mogelijk worde voorkomen, dat kinderen, die later tot geheel volwaardige menschen opgroeien, op de buitengewone scholen worden geplaatst. Wanneer deze wijze van handelen wordt gevolgd, blijft het een belangrijk probleem, welke maatregelen moeten worden genomen ten behoeve der achterblijvers en ten behoeve der hooger staande debielen. Dit probleem is echter van paedagogischen aard; het kan door de zwakzinnigenzorg als zoodanig ter zijde worden gelaten. Bij de pogingen tot oplossing van de vraag, op welke wijze volwassen zwakzinnigen moeten worden behandeld, gaat de Commis-, sie uit van de, naar mijn meening, volkomen juiste grondgedachte. dat onze houding tegenover de zwakzinnigen volstrekt niet te passief moet zijn. Door toezicht en controle kan alleen goed werk worden verricht, wanneer alles in het werk wordt gesteld om den zwakzinigen aan doelmatigen arbeid te helpen en wanneer daarbij rekening wordt gehouden met de mogelijkheden, die in den zwakzinnige sluimeren. De Commissie acht het van fundamenteele beteekenis, dat de zorg voor de volwassen zwakzinnigen wordt toevertrouwd aan één enkel lichaam: the Mental Deficiency Authority". Duidelijker dan dit tot nu toe het geval is, moet in de Wet worden omschreven, dat dit lichaam de volle verantwoordelijkheid draagt van alle maatregelen, die ten behoeve van volwassen zwakzinnigen worden

13 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 106 genomen. De wet mag niet toestaan, dat een gedeelte der verantwoordelijkheid wordt gelegd op autoriteiten, ingesteld op grond van de Armenwet of op grond van de Krankzinnigenwet. Zwakzinnigen, die steun noodig hebben, mogen niet worden beschouwd als hulpbehoevenden zonder meer; zij moeten worden behandeld als menschen, die ten gevolge van hun geestelijke gesteldheid zorg vereischen. Deze zorg is niet, zooals dit bij krankzinnigen het geval is, in de eerste plaats van medischen aard; zij beweegt zich in hoofdzaak op paedagogisch terrein. De maatregelen, die volgens de Engelsche wet bij volwassen zwakzinnigen kunnen worden toegepast, bestaan in: het stellen onder toezicht, het stellen onder voogdij en het plaatsen in een inrichting. De ondertoezichtstelling is het best te vergelijken met het brengen van den zwakzinnige op de lijst van personen, met welke de ambtenaar voor de nazorg zich bezig houdt. Het stellen onder voogdij, waarvoor de medewerking van den rechter noodig is, heeft tengevolge, dat door the Local Authority" gelden voor huisvesting, verpleging of anderszins beschikbaar kunnen worden gesteld. De zwakzinnigen-voogdij brengt iemand tot den rechtstoestand, welke in Engeland voor kinderen beneden 14 jaar geldende is. 1 ). De Commissie dringt er sterk op aan, dat niet alleen particuliere personen als voogd kunnen worden benoemd, doch dat ook the Mental Local Authority" als zoodanig kan worden aangewezen. Wanneer de plaatselijke autoriteiten goede ambtenaren tot hare beschikking hebben, zal deze vorm van hulpverleening aan zwakzinnigen, die in de maatschappij verkeeren, tot grooten zegen kunnen zijn. De plaatsing in inrichtingen moet, naar het oordeel der Commissie, als règel geschieden in gestichten, welke uitsluitend voor zwakzinnigen zijn bestemd. De voorkeur wordt gegeven aan inrichtingen, die den vorm hebben van een kolonie, waar zwakzinnigen van verschillenden graad en van verschillende leeftijden worden opgenomen. Er bestaan in Engeland reeds eenige van deze inrichtingen met afzonderlijke afdeelingen, die het mogelijk maken een doelmatige groepsvorming door te voeren. In het plan van de Commissie neemt de kolonie een belangrijke plaats in. Op den duur is de kolonie gedacht als middelpunt van de zwakzinnigenzorg voor een bepaald district. Er kunnen voorzieningen worden getroffen, waarbij kinderen, wier beoordeeling moeilijkheden oplevert, eenigen tijd in de kolonie worden opgenomen. Tevens zal de kolonie leiding en voorlichting kunnen geven bij den arbeid van alle personen, die bij de zwakzinnigenzorg in 1) Het onderwerp Voogdij voor zwakzinnigen" wordt op uitstekende wijze behandeld in heat proefschrift van Mr. C. J. Bartels, 1916.

14 ZWAKZINNIGENZORG IN ENGELAND. 107 de vrije maatschappij zijn betrokken. De kolonie kan ten slotte het hare bijdragen tot de oplossing van de vele vraagstukken betref fende de oorzaken der zwakzinnigheid en de behandeling van geestelijk minderwaardigen. De kolonie moet er op ingericht zijn, dat de zwakzinnigen, die niet in de maatschappij behooren, in de stichting kunnen blijven vertoeven. Zij moet echter tevens de terugplaatsing in de maatschappij zooveel mogelijk bevorderen. De Commissie meent, dat ten behoeve van deze terugplaatsing een ruim gebruik moet worden gemaakt van het proefverlof. Door dit proefverlof zal het mogelijk zijn de zwakzinnigen, die in een betrekking zijn geplaatst, terstond weder op te nemen, als de minste onregelmatigheid zich voordoet. Voor hen, die niet in eigen omgeving kunnen terugkeeren, zullen kleine tehuizen, van waaruit de verpleegden dagelijks in het vrije bedrijf hun werk gaan verrichten, goede diensten kunnen bewijzen. De drie vormen van zwakzinnigenzorg, welke gelden voor volwassenen: het algemeen toezicht zonder wettelijke gebondenheid, de plaatsing onder voogdij met de wettelijke gevolgen daarvan en het onderbrengen in inrichtingen zijn niet door hooge muren van elkaar gescheiden. Het is mogelijk, dat nu eens de eene maatregel en dan weer een andere maatregel op denzelfden zwakzinnige wordt toegepast. Hierbij is het noodig, dat de plaatselijke autoriteit van alle maatregelen, die voor de zwakzinnigen in haar district worden genomen, voldoende op de hoogte is en bij alle maatregelen, voor zoover deze ten minste buiten de gestichten worden genomen, de leiding behoudt. Hoewel enkele middelen, die in het Engelsche rapport worden aanbevolen, mij niet juist voorkomen, ben ik van oordeel, dat voor de zwakzinnigenzorg, die zich hier te lande bezig is te ontwikkelen, veel uit het rapport valt te leeren. Navolging verdient het streven om de zwakzinnigen te behandelen als menschen, die zeer speciale behoeften hebben en die moeten worden geholpen door in het bijzonder voor hen bestemde maatregelen. Mr. Everts heeft in een van zijn voordrachten op den cursus voor voortgezette vakstudie op zoo juiste wijze betoogd, dat ;het maatschappelijk steunwezen niet de armen moet behandelen als een grauwe grijze massa, waarbij weinig of geen rekening wordt gehouden met de oorzaken, welke tot armoede leiden. Het is de groote verdienste van den arbeid van Dr Lewis, dat duidelijk gewezen wordt ou de groote samenhang, die er bestaat tusschen zwakzinnigheid en de sociale nooden. Wanneer men dit meer en meer gaat erkennen, zal men tevens inzien, dat zwakzinnigenzorg een eerste plaats verdient in de rij van maatschappelijke maatregelen. Deze plaats zal de zwak-, zinnigenzorg echter eerst gaan innemen, als de verspreide maat-

15 VERSLAG ALGEMENE VERGADERING. 108 regelen, welke thans worden genomen tot één geheel worden samengevoegd. Onderwijs, nazorg voor zwakzinnigen in de maatschappij en verzorging in inrichtingen_ behooren bij elkaar. Meer dan tot nu toe geschiedt, zal men moeten gaan inzien, dat de zorg voor zwakzinnigen haar afzonderlijke plaats heeft in het groote geheel van maatregelen ten behoeve van geestelijk misdeelden van allerlei aard. Op menig gebied zal door een goede samenwerking ongetwijfeld veel worden verkregen. Zoo zullen de consultatie-bureaux voor de verschillende groepen gelijktijdig werkzaam kunnen zijn. Zoowel wat de wettelijke voorzieningen betreft, als wat de inrichtingen aangaat, zal echter een behoorlijke scheiding aan het werk ten goede komen. Geestelijke minderwaardigheid tast de persoonlijkheid van den mensch aan. Zij is daardoor van buitengewone beteekenis niet alleen voor het individu zelf, doch tevens voor de verhouding, waarin het individu staat tot zijn omgeving. Om deze reden vormt het geestelijk niet-aangepast zijn in vele gevallen een bedreiging voor de samenleving. Het vraagstuk der zwakzinnigen verdient ten volle de aandacht van de normale menschheid. VERSLAG ALGEMENE VERGADERING op 19 April.1930 te Utrecht. 1. Opening. De voorzitter opent de vergadering en deelt mede, dat 6 afdelingen zijn vertegenwoordigd met een totaal van 28 afgevaardigden. Hij memoreert het 25-jarig jubileum, de uitgave van het Gedenkboek, en brengt dank aan de Kommissie, onder leiding van oudminister Dr. de Visser. Keken we bij het jubileum naar het verleden, nu moeten we zien naar de toekomst. Nog heel wat werk staat ons te wachten. We denken aan de wettelike regeling van het B. O. (Koninklik Besluit of Wet), aan het buitengewoon onderwijs te plattelande (streekscholen, wellicht half-internaten, vervoerkosten klassen voor zwakzinigen of eenmansscholen), aan de opleiding der leerkrachten voor het B. O. (moge de huidige kursussen voor voortgezette vakstudie brengen een of meer opleidingskursussen), aan onze positie, salariëring, vervroegd pensioen, de organisatie der scholen, leerlingenschaal, leerplicht of schoolplicht, leerplan. buitenscholen, arbeidsscholen, nazorg, avondverzorging. Het is prettig werken in een vereniging, waar nog zooveel werk te doen is. De voorzitter geeft enige sij f ers over de groei van het onderwijs

16 VERSLAG ALGEMENE VERGADERING. 109 aan zwakzinnigen in het afgelopen jaar. Deze zijn elders in dit nummer afgedrukt. De voorzitter spreekt de wens uit, dat deze algemene vergadering ook weer moge zijn in het belang van het Buitengewoon Onderwijs. 2. Jaarverslag van de 1 e sekretaris. De heer Schuyt brengt namens de afdeling Den Haag dank voor de arbeid, die is verricht. De heer Harmsen (Utrecht) vraagt, waarom afgezien is van leer- of schoolplicht. De heer A. J. Schreuder merkt op, dat de uitbreiding van het biezonder B. O. niet is aangegeven. De heer André (Arnhem) vraagt de mogelikheid te willen overwegen, een kursus voor voortgezette vakstudie te organiseren meer in het oosten van het land. De voorzitter, de sprekers beantwoordende, merkt op, dat invoering van leerplicht voor zwakzinnigen meebrengt de stichting van een voldoend aantal scholen: dat schoolplicht zou zijn een verplichting, berustende op een vrijwillige daad, wat tot nog toe staatsrec:htelik niet wel mogelik was, maar dat nu wellicht toch nog mogelik schijnt; dat de sij f ers van d~ uitbreiding van het biezonder B.O. niet apart zijn genoemd, omdat dit niet strookt met het algemeen karakter onzer vereniging; dat voor een kursus nodig zijn: 1 e. kursisten en 2e. dosenten, gekonsentreerd in een bepaalde plaats. Over Utrecht was gedacht, er waren besprekingen gevoerd, maar zonder sukses. Mej. Joosten (Haarlem) meent, dat tegenover de vrijstelling van leerplicht toch wel verplichtingen aan de ouders zijn op te leggen en vraagt naar de mogelikheid van een schriftelike kursus voor voortgezette vakstudie. Op deze 2 vragen kon de voorzitter nu geen antwoord geven. 3. Verslag van de Redaktie van het Tijdschrift. Voor de redaktie is het wederom een jaar van prettig werken geweest. De invloed van het tijdschrift neemt toe, de grote pers neemt er steeds meer uit over. De autoriteiten nemen kennis van de inhoud. De bloei der vereniging wordt door het tijdschrift zeer zeker bevorderd. 4. De voorzitter stelt voor nu over te gaan tot de hoofdbestuursverkiezing, gedurende welke dan tijd is de rekening en verantwoording te bestuderen. De heer Terwee geeft een toelichting tot het feit, dat er 2 kandidaten zijn uit Amsterdam voor het H. B. Dit moet zeer zeker niet zo uitgelegd worden, dat er 2 richtingen in Amsterdam bestaan. De afdeling Amsterdam bedoelt de heer Edens. De heer Schuyt (Den Haag) wijst op het algemeen karakter van onze vereniging en beveelt daarom de heer v. d. Ploeg, prot. christelik onderwijzer, aan. Bij de stemming krijgt de heer v. d. Ploeg 14, Edens 12 en Broekhuizen 8 stemmen. De herstemming tussen de heren v. d. Ploeg en Edens geeft resp. 16 en 18 stemmen.