Additionele bestedingen Vergroting economische impact Gelderse sportevenementen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Additionele bestedingen Vergroting economische impact Gelderse sportevenementen"

Transcriptie

1 Scriptie Effectevaluatie sportevenementen Additionele bestedingen Vergroting economische impact Gelderse sportevenementen Jesse Bekke

2 1 Additionele bestedingen: vergroting economische impact Gelderse sportevenementen Auteur: Jesse Bekke Datum: 17 juni 2013 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) Faculteit: Gezondheid, Gedrag & Maatschappij (GGM) Instituut: Sport- en Bewegingsstudies Opleiding: Sport, Gezondheid & Management (SGM) Afstudeerbegeleider: Jelle Schoemaker Twee lezer: Sanne Cobussen Sports Economics Research Centre (SERC) Praktijkbegeleider: Willem de Boer

3 Voorwoord Om de opleiding Sport, Gezondheid & Management (SGM), die gevolgd wordt aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) te voltooien, behoort een student een onderzoek uit te voeren. Dit onderzoek wordt schriftelijk verantwoord door middel van een onderzoeksrapport, ook wel scriptie genoemd. In een scriptie toont de student aan dat hij of zij onderzoek kan doen op hoog niveau. Het onderwerp van uit te voeren onderzoek moet relevant zijn voor de opleiding SGM. Dit huidige onderzoeksrapport is uitgevoerd binnen het uitstroomprofiel Sportmanagement binnen het kennisteam sportmanagement en sporteconomie. Het onderzoeksrapport betreft een sport economisch vraagstuk. Dit onderzoek is uitgevoerd binnen de organisatie Sports Economics Research Centre. Om de opleiding te voltooien moet dit sport economische onderzoekstraject met minimaal een voldoende afgesloten worden. Vanuit deze positie wil ik graag een aantal mensen bedanken die bijgedragen hebben aan het uitvoeren van het onderzoek. Allereerst mijn dank voor de scriptiebegeleiding van de heer J. Schoemaker. Schoemaker heeft mij de juiste onderzoekstechnieken en het schrijven van een scriptie bijgebracht wat een absolute bijdrage heeft gehad aan de kwaliteit van het onderzoek. Ten tweede mijn dank aan de praktijkbegeleider W. de Boer. De Boer heeft mij op de juiste wijze ondersteunt wat betreft het werken met data in MS Excel en SPSS. Door zijn kennis wist ik op de juiste manier om te gaan met de hoeveelheid data. Ook nog een dankwoord voor A. van de Ven voor de afstudeerlessen en S. Cobussen voor het meelezen van het onderzoeksrapport. Nijmegen, 3 juni 2013 Jesse Bekke

4 Samenvatting In de provincie Gelderland worden er elk jaar tal van grootschalige sportevenementen georganiseerd, de Zevenheuvelenloop en het NK Indoor Atletiek zijn hier twee voorbeelden van. Bij al deze sportevenementen zijn er bezoekers aanwezig. Deze bezoekers doen tijdens het sportevenement, maar ook in de omgeving, waar het sportevenement gehouden wordt, uitgaven om in hun behoeften te voorzien. Hoeveel geld er op een sportevenement zelf wordt uitgegeven is door de organisatie van een sportevenement eenvoudig te berekenen. Maar hoeveel wordt er door bezoekers in de provincie Gelderland uitgegeven, doordat er een sportevenement plaatsvindt? Deze economische impact is voor evenementorganisatoren vaak onduidelijk. In dit onderzoeksrapport wordt er namens de organisatie Sports Economics Research Centre (SERC) onderzoek gedaan naar de vergroting van de economische impact. De vraagstelling van het onderzoek luidt als volgt: op welke wijze kan de economische impact omtrent een sportevenement vergroot worden in de provincie Gelderland. Het doel van het onderzoek is het doen van aanbevelingen aan de organisaties van sportevenementen die georganiseerd worden in de provincie Gelderland voor het laten toenemen van de economische impact. In dit onderzoek staan de afhankelijke variabele, economische impact, en onafhankelijke variabele, sportevenementen centraal. Met de economische impact worden de dag- en overnachtbestedingen bedoeld van additionele bezoekers. Deze additionele bezoekers worden Event Visitors genoemd (Preuss, 2005). De onafhankelijke variabele, sportevenementen, worden onderverdeeld in vier onderzoeksvariabelen, namelijk type sportevenement, eigenschappen van een sportevenement, type evenementorganisator en bezoekerskenmerken van een sportevenement. Met de uitvoering van dit onderzoek wordt gekeken of de vier onafhankelijke onderzoeksvariabelen van sportevenementen, invloed hebben op de grote van de economische impact. Om het onderzoek in uitvoering te brengen is er gebruik gemaakt van een kwantitatieve onderzoeksstrategie. Deze onderzoeksstrategie bestaat uit twee onderzoeksmethoden, namelijk secundaire analyse en bureauonderzoek. De onderzoekspopulatie van het onderzoek betreft de bezoekers die aanwezig waren op de sportevenementen WK Kwalificatie Handbal 2012, NK Indoor Atletiek 2013, NK Baanwielrennen 2012, WK Baanwielrennen 2011, World Cup BMX 2011 en 2012, AFAS TC 2011 en de Zevenheuvelenloop De uitvoering van onderzoek heeft geresulteerd in interessante uitkomsten. Allereerst dat een nationaal sportevenement inclusief buitenlandse participatie ten opzichte van een wereldsportevenement zorgt voor een vergroting van de economische impact. Ten tweede dat outdoor, single, eendaagse en meerdaagse sportevenementen zorgen voor vergroting van de economische impact. En ten derde dat werknemers in loondienst, ten opzichte van studenten een grotere economische impact veroorzaken. Deze uitkomsten zijn tevens de conclusies van dit onderzoek. De geformuleerde aanbevelingen hebben betrekking op de uitkomsten en conclusies van het onderzoek. De aanbevelingen hebben als doel om de economische impact tijdens een sportevenement te vergroten. Om de economische impact te vergroten, wordt geadviseerd aan evenementorganisatoren van al bestaande sportevenementen om zich met marketingactiviteiten te richten op hun huidige partnernetwerk. Daarnaast wordt geadviseerd om outdoor side events, naast het sportevenementen te organiseren. Om de economische impact te vergroten wordt geadviseerd aan toekomstige evenementorganisatoren van nieuwe sportevenementen om een nationaal sportevenement te organiseren met buitenlandse participatie. Ten tweede wordt aanbevolen om een single sportevenement te organiseren in plaats van een multi sportevenement. Ten derde wordt aanbevolen om een eendaags sportevenement te organiseren in plaats van een multi sportevenement. 4

5 5 Summary Each year there are many major sports events that take place in the province of Gelderland. Two of those major sports events are, the Zevenheuvelenloop and the National Indoor Athletics Championships. Both the sports events are accessible for visitors. These visitors are spending money at the events, but also in the area near the events, to for fill their needs. The total amount of money that is spent by the visitors on the sports events is easy to calculate by the event's organization, but the amount of money that is spent in the province of Gelderland because of these events, is often unclear for the event organizers. On behalf of the Sports Economics Research Centre (SERC), I researched how to increase the economic impact of sports events. The main research question is: how to increase the economic impact during sports events in the province of Gelderland. The objective of the research is to write an advisory for sport event organizers on how to increase the economic impact of their events. The dependant variable in this research is economic impact and the independent variable sports events. The economic impact in this research is measured by the day and night expenditure of additional visitors. The additional visitors are called Event Visitors (Preuss, 2005). The independent variable, sports events, is divided in four sub-variables. The four sub-variables are the characteristics of a sports event, type of event, type of organization and visitor characterization of a sports event. In this research will be examine if the four elements of the independent variable sports events has any influence on the height of the economic impact. This research exists of a quantitative research strategy, which consists of two research methods. The quantitative research methods are secondary analysis and desk research. The research population are the visitors of the following sports events: World Championships Qualifications Handball 2012, Indoor Athletics National Championships 2013, National Championships Track Cycling 2012, World Championships Track Cycling 2011, World Cup BMX 2011 and 2012, AFAS TC 2011 and the Zevenheuvelenloop The research has resulted in interesting results. First of all, national sports events with foreign participation lead to a bigger economic impact in comparison with world sports events. Secondly, sports events with the characteristics, outdoor, single, one-day and multi-day, have a bigger economic impact. Thirdly, paid employees create a bigger economic impact at sports events than non-paid employees, like students. The recommendations are related to the outcome and conclusions of this research. The recommendations are intended to increase the economic impact during a sports event. To increase the economic impact, event organizers should make more efficient use of their partner networks for marketing activities. It is also recommended to organize outdoor side events around the main event. For future organizers of sports events it is recommended to organize a national sports event with foreign participation. Secondly, it is recommended to focus on single-sports events instead of multisports events. And finally, it is recommended to focus on one-day sports event instead of multiday sports events.

6 Inhoudsopgave Authenticiteitverklaring... 2 Voorwoord... 3 Samenvatting... 4 Summary Inleiding Projectkader Achtergrond Aanleiding onderzoek Doel van het onderzoek Onderzoeksmodel Vraagstelling van het onderzoek Theoretische vraagstelling Empirische vraagstelling Analytische vraagstelling Verantwoording en relevantie voor SGM Leeswijzer Begrippenkader Theoretisch kader Inleiding Economische impact Bezoekersbestedingen Deelnemersbestedingen Mediabestedingen Organisatiebestedingen Sportevenementen Typen sportevenementen Eigenschappen van een sportevenement Typen evenementorganisaties Bezoekerskenmerken van een sportevenement Definitief conceptueel model Hypothese Onderzoeksdesign Onderzoeksstrategie Onderzoeksmethoden

7 Secundaire analyse Bureauonderzoek Onderzoekspopulatie Data analyse Kwaliteit van het onderzoek Betrouwbaarheid Validiteit Bruikbaarheid Resultaten Inleiding Typen sportevenementen Additionele dagbesteding Additionele overnachtingbesteding Eigenschappen van een sportevenement Additionele dagbesteding Additionele overnachtingbesteding Typen evenementorganisator Additionele dagbesteding Bezoekerskenmerken van een sportevenement Additionele dagbesteding Additionele overnachtingbesteding Overzicht resultaat deelhypotheses Conclusie Inleiding Typen sportevenementen Eigenschappen van een sportevenement Typen evenementorganisator Bezoekerskenmerken van een sportevenement Antwoord vraagstelling van het onderzoek Discussie Theoretische relevantie Praktische relevantie Begrenzing van het onderzoek Suggesties voor vervolgonderzoek Aanbevelingen... 45

8 8 7.1 Inleiding Onderzochte sportevenementen Partnerships Outdoor side events Toekomstige sportevenementen Nationaal met buitenlandse participatie Single sportevenement Eendaags sportevenement Literatuurlijst Bijlage 1. Deelhypotheses (dh) Bijlage 2. Resultaten deelhypothesen (SPSS) Bijlage 3. Vereenvoudigde ordening dataset Bijlage 4. Kwalificering data aan sportevenement Lijst van figuren en tabellen Figuren: Figuur 1.1 Onderzoeksmodel Figuur 2.1 Globaal conceptueel model Figuur 2.2 Betrokkenheid mensen bij evenement (Preuss, 2005) Figuur 2.3 Model Gratton (2000) & Bjelac (2003) Figuur 2.4 Types of event organizations (Damster, 2005) Figuur 2.5 Definitief conceptueel model Figuur 3.1 Overzicht onderzoeksdesign Figuur 5.1 Model vergroting economische impact omtrent sportevenementen Tabellen: Tabel 3.1 Onderzoekspopulatie Tabel 4.1 Respondenten theorie van Preuss (2005) Tabel 4.2 Independent Samples Test dagbesteding soort sportevenement Tabel 4.3 Independent Samples Test dagbesteding single/multi Tabel 4.4 Independent Samples Test dagbesteding geslacht Tabel 4.5 Independent Samples Test dagbesteding arbeidssituatie Tabel 4.6 Overzicht resultaten deelhypotheses... 38

9 9 1. Inleiding In het eerste hoofdstuk van dit onderzoeksrapport wordt de inleiding beschreven. De inleiding geeft een introductie en geldt als onderzoeksopzet van het uit te voeren onderzoek. In paragraaf 1.1 van dit hoofdstuk wordt de situatie van het onderzoek geschetst in een projectkader. Paragraaf 1.2 beschrijft de doelstelling van het onderzoek. Hierop volgend wordt er in paragraaf 1.3 een onderzoeksmodel geschetst, waaruit in paragraaf 1.4 de vraagstellingen die passend zijn bij dit onderwerp worden weergegeven. Wat de relevantie is van het onderzoek en waarom dit onderzoek bij een SGM-er past, wordt in paragraaf 1.5 beschreven. Paragraaf 1.6 geeft de leeswijzer weer en in paragraaf 1.7 wordt stil gestaan bij de afhankelijke en onafhankelijke variabele die betrekking hebben op dit onderzoek Projectkader Het Sports Economics Research Centre (SERC) doet in samenwerking met externe partijen onderzoek naar de vergroting van de economische impact van sportevenementen in de provincie Gelderland. De factoren die de vergroting bewerkstelligen zijn verschillend van aard. De groepen die de economische impact van een sportevenement bepalen zijn bezoekers, deelnemers, organisatie en media. Het SERC wil middels dit onderzoek inzicht krijgen in de factoren die van invloed zijn op bovenstaande groepen waardoor de economische impact van een sportevenement vergroot kan worden. De factoren die invloed hebben op de vergroting van de economische impact worden onderverdeeld in bezoekerskenmerken, typen en eigenschappen van sportevenementen en typen evenementorganisatoren. Dit onderzoek resulteert in een model dat toegepast kan worden om de economische impact van sportevenementen te vergroten. Het model heeft betrekking op de groepen bezoekers, deelnemers, organisatie en media. In het model staat weergegeven hoe de evenementenorganisator of provincie per eenheid de economische impact kan vergroten Achtergrond Het onderzoek wordt uitgevoerd binnen het Sports Economics Research Centre. Het SERC, onderdeel van experiseteam Sporteconomie van het Instituut voor Sport- en Bewegingsstudies van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, heeft zich ten doel gesteld om het economisch inzicht in de sportsector en de gerelateerde sectoren te vergroten door het uitvoeren van onderzoek en het verspreiden van sporteconomische kennis (ISBS, 2011). Binnen het SERC worden onderzoeken uitgevoerd door hoog opgeleide onderzoekers. Tijdens het sport economische onderzoek worden de onderzoekers ondersteund door studenten. Een aantal voorbeelden van verschillende onderzoeken zijn: wat beweegt de niet-sporter, hoe kunnen sportverenigingen meer inkomsten genereren en hoe kan sociale media de sportdeelname vergroten Aanleiding onderzoek Jaarlijks worden er veel grootschalige sportevenementen georganiseerd, hierbij valt te denken aan de Zevenheuvelenloop, de Marathon van Rotterdam/Amsterdam en verschillende Europese- en wereldkampioenschappen. Bij al deze sportevenementen zijn er partijen als bezoekers, deelnemers, organisatoren en media aanwezig. Deze partijen zullen tijdens het sportevenement maar ook in de omgeving waar het sportevenement gehouden wordt, uitgaven doen. Eten, drinken, toegangskaarten en hotelovernachtingen zijn hier voorbeelden van. Hoeveel geld er op een sportevenement zelf wordt uitgegeven, is door de organisatie eenvoudig te berekenen. Maar hoeveel wordt er door de genoemde groeperingen in de provincie uitgegeven, doordat er een evenement plaatsvindt? De hoogte van deze additionele uitgaven, de economische impact, is voor veel evenementenorganisatoren en de provincie Gelderland onduidelijk. Wel is het van belang om inzicht te krijgen in deze gegevens. Evenementorganisatoren kunnen door middel van de bepaling van de economische impact bijvoorbeeld het bedrijfsleven en de desbetreffende gemeente

10 10 overtuigen wat het evenement voor impact heeft op de economie in de nabije omgeving. Aan de hand van deze overtuiging kunnen bedrijven en de gemeente beslissen om te investeren in het evenement of om subsidies te verlenen (Crompton, 2001). Hierdoor krijgen evenementorganisatoren betere financiële middelen tot haar beschikking, wat de organisatie van het sportevenement ten goede komt. Het SERC speelt in op deze onduidelijkheid omtrent de economische impact van sportevenementen door middels de richtlijnen van de Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (WESP) de economische impact van evenementen te meten. Aan de hand van deze bepaling wordt onderzocht hoe de economische impact vergroot kan worden Doel van het onderzoek Onderzoek kan verschillende doelen dienen. Toegepast onderzoek is bedoeld om een praktisch probleem (knelpunt) van een opdrachtgever op te lossen. De doelstelling die bij dit onderzoek van toepassing is, is verklarend van aard (Thiel, 2007). Dit houdt in dat het onderzoek bedoeld is om oorzaken van een bepaald probleem (knelpunt) te verklaren. Hieronder staat de doelstelling van het onderzoek weergegeven. Het doel van het onderzoek is het doen van aanbevelingen aan de organisaties van (top)sportevenementen die georganiseerd worden in de Provincie Gelderland voor het laten toenemen van de economische impact, door kwantitatieve data dat al verzameld is op acht Gelderse (top)sportevenementen te analyseren, waarbij de datavariabelen betrekking hebben op de additionele uitgaven tijdens het evenement van de onderzoekseenheden: bezoekers, deelnemers, organisatie en media Onderzoeksmodel Een onderzoeksmodel is een uitgebreid schema van de belangrijkste stappen in het onderzoek. De stappen zijn verdeeld in het theoretische-, empirische-, en analytische gedeelte. In de volgende paragraaf wordt er bij de vraagformulering verder ingegaan op deze drie vormen. Figuur 1.1 Onderzoeksmodel

11 11 Het onderzoeksmodel wordt van links naar rechts gelezen. Allereerst wordt er vooronderzoek gedaan en theorie gezocht die relevant is voor het onderzoek. De relevante theorie heeft betrekking op de onafhankelijke en afhankelijke variabele van het onderzoek (theoretisch). In dit geval zijn de variabelen, economische impact en sportevenementen. Nadat het theoretisch kader geformuleerd is, wordt er onderzoek gedaan naar de economische impact van sportevenementen. Het onderzoek heeft betrekking op acht sportevenementen die allen binnen de provincie Gelderland hebben plaatsgevonden (empirisch). De uitvoering van een kwantitatieve onderzoeksmethode binnen dit onderzoek resulteert in onderzoeksresultaten die geanalyseerd moeten worden (analytisch). Aan de hand van deze geanalyseerde dataresultaten kunnen er conclusies en aanbevelingen geformuleerd worden die passend zijn bij dit onderzoek Vraagstelling van het onderzoek De vraagstelling voor een onderzoek geeft niet alleen weer wat het onderzoeksonderwerp (object) is, maar bakent het onderzoek ook in andere opzichten af. Bij het formuleren van de vraagstelling wordt duidelijk wat de onderzoekseenheid (subject) is, dit wil zeggen wat er daadwerkelijk onderzocht gaat worden (Thiel, 2007). De vraagstelling van dit onderzoek hangt direct samen met de eerder geformuleerde doelstelling. Naast de formulering van de centrale vraagstelling, wordt deze verdeeld in theoretische, empirische en analytische vraagstellingen. In dit onderzoek staat de volgende vraag centraal: op welke wijze kan de economische impact omtrent een sportevenement vergroot worden in de provincie Gelderland? Theoretische vraagstelling De theoretische vraagstelling, is de vraagstelling die vanuit de theorie en literatuur te beantwoorden is. Om de theoretische vraagstelling te beantwoorden moet er literatuuronderzoek worden gedaan. Binnen dit onderzoek zijn er meerdere theoretische vraagstellingen van toepassing. De theoretische vraagstellingen in dit onderzoek zijn: Wat is vanuit de theorie bekend omtrent de economische impact van sportevenementen? Wat is vanuit de theorie bekend over (sport)evenementen? Wat is vanuit de theorie bekend over bezoekersprofielen? Wat is vanuit de theorie bekend over evenementenorganisaties? Deelvragen: - Wat houdt economische impact in? - Hoe wordt de economische impact bepaald? - Wat is de definitie van een sportevenement? - Welke typen sportevenementen zijn er? - Welke evenement eigenschappen heeft een sportevenement? - Waar bestaat een bezoekersprofiel specifiek uit? - Welke typen evenementorganisatoren zijn er? Empirische vraagstelling De empirische vraagstelling is de vraagstelling die vanuit het onderzoek (experiment) te beantwoorden is. Om de empirische vraagstelling te beantwoorden moet er een empirisch onderzoek plaatsvinden (Doorewaard, 2010). Binnen dit onderzoek zijn er meerdere empirische vraagstellingen van toepassing. De empirische vraagstellingen in dit onderzoek zijn: Welke typen sportevenementen hebben een invloed op de bestedingen van bezoekers, deelnemers, organisatie en media van een sportevenement? Welke eigenschappen van sportevenementen hebben een invloed op de bestedingen van bezoekers, deelnemers, organisatie en media van een sportevenement? Wat voor type evenementorganisator zorgt voor de hoogste bestedingen van bezoekers, deelnemers, organisatie en media?

12 12 Welke bezoekerskenmerken hebben een invloed op de bestedingen van bezoekers, deelnemers, organisatie en media van een sportevenement? Analytische vraagstelling De analytische vraagstelling is te beantwoorden door de theorie te vergelijken met de uitkomsten van het onderzoek (experiment) (Doorewaard 2010). De analytische vraagstelling in dit onderzoek luidt: Welke typen sportevenementen zorgen voor een vergroting van de economische impact tijdens een sportevenement? Welke eigenschappen van sportevenementen zorgen voor een vergroting van de economische impact tijdens een sportevenement? Wat voor type evenementorganisator zorgt voor een vergrote economische impact tijdens een sportevenement? Op welke bezoekerskenmerken moeten evenementenorganisatoren en andere partijen rondom een sportevenement inspelen om tot een vergroting van de economische impact te komen? 1.5. Verantwoording en relevantie voor SGM Het onderzoek naar de vergroting van de economische impact van sportevenementen in de provincie Gelderland draagt bij aan de vergroting van de sport economische kennis van het Sports Economics Research Centre (SERC). Door de toepassing van het richtlijnenhandboek Economische impact, gepubliceerd door de Werkgroep Evaluatie Sportevenement (WESP), wordt er houvast gegeven aan hoe de economische impact berekend en geanalyseerd moet worden. Doordat deze richtlijnen over heel Nederland toegepast worden, kunnen verschillende evenementen met elkaar vergeleken worden. Middels vergelijking van de gegevens van meerdere evenementen kunnen er bredere en diepere inzichten worden verkregen over de economische impact. De volgende stap is om te bepalen op welke wijze de economische impact van een sportevenement vergroot kan worden. Dit onderzoek resulteert in een model dat antwoord geeft op de vraag: hoe de economische impact van een sportevenement vergroot kan worden. Dit model kan op meerdere sportevenementen in Nederland worden toegepast. Binnen de opleiding Sport, Gezondheid en Management (SGM), wordt er aandacht besteed aan de economische impact van sportevenementen. Deze kennis wordt tijdens de studie verkregen bij het volgen van de minor, Sporteconomie. De student maakt binnen deze minor kennis met de begrippen economische impact en additionele uitgaven. Door middel van dit onderzoek worden deze kernbegrippen in de praktijk onderzocht binnen een kennisinstelling dat aangesloten is bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). In het werkveld van een SGM-er gaat de economische impact ook een steeds belangrijkere rol spelen. De provincie Gelderland organiseert jaarlijks een aantal bijeenkomsten, waarin sportevenement organisatoren en overige betrokken sportmanagers met elkaar brainstormen over de economische impact en de vergroting hiervan. Dat de economische impact een steeds belangrijkere kwestie wordt is een logisch gevolg van de economische crisis wat de evenementenbranche hard heeft getroffen. Financiële middelen liggen niet meer voor het oprapen. Er wordt gezocht naar andere mogelijke alternatieven. Doordat evenementorganisatoren en sportmanagers kunnen aantonen wat voor positieve impact het sportevenement op de economie heeft van de provincie Gelderland, zullen gemeenten, de provincie maar ook het bedrijfsleven, financiële middelen aanbieden. Dit omdat een boost van de economische impact ook voor deze partijen enorm van belang is. Een organisator van een sportevenement is een functie waar een SGMer voor wordt opgeleid. Dit onderzoek kan in de toekomst voor SGM-ers die actief gaan worden in de sportevenementenbranche relevant zijn.

13 1.6. Leeswijzer In deze paragraaf wordt er kort stilgestaan bij de leeswijzer van het huidige onderzoeksrapport. In het huidige hoofdstuk, de inleiding, wordt het onderzoek geïntroduceerd. Deze introductie betreft een projectkader, doel van onderzoek, onderzoeksmodel en een centrale vraagstelling. De centrale vraagstelling is onderverdeeld in theoretische, empirische en analytische vraagstellingen. Volgend op de inleiding staat het hoofdstuk theoretisch kader beschreven. In het theoretisch kader staat theorie en literatuur beschreven dat relevant en ondersteunend is voor het huidige onderzoek. Dit hoofdstuk geeft antwoord op de theoretische vraagstellingen die in de inleiding geformuleerd staan. Alle theorie en literatuur zijn wetenschappelijk van aard. Na de introductie van het onderzoek en de beschrijving van de relevante theorie, wordt er ingegaan op de onderzoeksmethode. Dit hoofdstuk geeft inzicht in de gehanteerde onderzoeksstrategieën en -methoden. Ook bevat het een beschrijving van de onderzoekspopulatie en hoe de data analyse heeft plaatsgevonden. De onderzoeksmethode staat op een dusdanige wijze beschreven dat het reproduceerbaar is. Het hoofdstuk wordt afgesloten met de betrouwbaarheid, validiteit en bruikbaarheid van het huidige onderzoek. In het vierde hoofdstuk staan de resultaten beschreven. De resultaten zijn de uitkomsten van getoetste deelhypothesen. Per deelhypothese staat beschreven of het verschil in gemiddelden significant is en of de deelhypothese aangenomen of verworpen wordt. De resultaten geven antwoord op de empirische vraagstellingen. Uit de resultaten kunnen interessante conclusies worden getrokken. Deze conclusies staan beschreven in het hoofdstuk volgend op de resultaten. De conclusies van het onderzoek geven antwoord op de analytische vraagstellingen. Aan de hand van de conclusies worden er aanbevelingen geschetst. De aanbevelingen zijn gebaseerd op de uitkomsten van het onderzoek. Hierop volgend wordt er een hoofdstuk gewijd aan discussie. Hier staat de theoretische en praktische relevantie van het onderzoek beschreven en wordt er ingegaan op de tekortkomingen van het onderzoek. Aan de hand van deze tekortkomingen, staan er suggesties voor vervolgonderzoek geschetst. Volgend op het hoofdstuk discussie staat de literatuurlijst weergegeven. Hierin staat de gebruikte wetenschappelijke literatuur middels de APA bronvermelding opgesomd. Ten slotte zijn de overige documenten die gebruikt zijn tijdens het onderzoek, toegevoegd als bijlagen Begrippenkader In deze paragraaf worden de onafhankelijke en de afhankelijke variabelen die van toepassing zijn op dit onderzoek kort toegelicht in een begrippenkader. Economische impact: de additionele bestedingen die gedaan worden binnen de regio/gemeente/provincie waar het sportevenement plaatsvindt door bezoekers, die afkomstig zijn vanuit buiten de regio/gemeente/provincie (Crompton, 2001). Sportevenement: een (sport)evenement is een bijzondere niet alledaagse, door een initiatiefnemer, georganiseerde sportieve vrijetijdsbesteding dat voor iedereen toegankelijk is, hierbinnen staat een wedstrijd, toernooi of kampioenschap centraal, amusement en vermaak is de kernwaarde van een evenement. 13

14 2. Theoretisch kader 2.1. Inleiding In het theoretisch kader van dit onderzoek wordt alle relevante theorie omtrent het onderzoek toegelicht. De theorie dat in dit hoofdstuk beschreven staat, is wetenschappelijk van aard. De wetenschappelijke theorie hebben allen betrekking op de afhankelijke en onafhankelijke variabele van het onderzoek. De afhankelijke variabele is economische impact en de onafhankelijke variabele is sportevenementen. Dit houdt in dat sportevenementen invloed hebben op de economische impact. Hieronder staan de variabelen schematisch weergegeven in een globaal conceptueel model. Het globaal conceptueel model is binnen dit onderzoek causaal van aard. 14 Sportevenementen (OV) Economische Impact (AV) Figuur 2.1 Globaal conceptueel model In dit hoofdstuk wordt er antwoord gegeven op de theoretische vraagstellingen die in paragraaf 1.4 beschreven staan. De theoretische vraagstellingen in dit onderzoek zijn: Wat is vanuit de theorie bekend omtrent de economische impact van sportevenementen? Wat is vanuit de theorie bekend over (sport)evenementen? Wat is vanuit de theorie bekend over bezoekersprofielen? Wat is vanuit de theorie bekend over evenementorganisatoren? Om een zo concreet mogelijk antwoord te krijgen op de theoretische vraagstelling, is deze onderverdeeld in een zestal deelvragen die hieronder weergegeven staan: - Wat houdt economische impact in? - Hoe wordt de economische impact bepaald? - Wat is de definitie van een sportevenement? - Welke typen sportevenementen zijn er? - Welke evenement eigenschappen heeft een sportevenement? - Waar bestaat een bezoekersprofiel specifiek uit? - Welke typen evenementorganisatoren zijn er? 2.2. Economische impact In deze paragraaf wordt de afhankelijke variabele van het onderzoek theoretisch onderbouwd. Alle beschreven theorie is wetenschappelijk en relevant voor het uit te voeren onderzoek. Zoals in voorgaande tekst beschreven staat, wordt er onderzocht wat er al bekend is omtrent de economische impact. Het is van belang, om alleen de theorie te gebruiken die gebruikt kan worden bij het uit te voeren onderzoek. Allereerst wordt er ingegaan op het begrip economische impact en de bijbehorende validiteit en richtlijnen. Daarna staan de onderzoeksindicatoren per subparagraaf toegelicht die betrekking hebben op het huidige onderzoek. De economische impact van een sportevenement wordt gedefinieerd als: de additionele bestedingen die gedaan worden binnen de regio/gemeente/provincie waar het sportevenement plaatsvindt door bezoekers, die afkomstig zijn vanuit buiten de regio/gemeente/provincie (Crompton, 2001). De hoofdmotivatie van het bezoek aan de regio/gemeente/provincie moet het sportevenement zijn (Crompton, 2001).De extra bestedingen worden ook wel additioneel genoemd.

15 15 Het ontstaan van dit begrip ligt in het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw. In de jaren voor de introductie van het begrip was het organiseren van een sportevenement een financiële strop. De financiën voor de organisatie van een evenement, kwam volledig uit de portemonnee van de organisaties (Dejonghe, 2007). Externe investeringen bestonden toen nauwelijks. Het gevolg hiervan was dat organisatoren jaren lang hoge schulden moesten terugbetalen. Denk hierbij aan de Olympische Spelen van 1976 in Montreal. Door de organisatie liepen de schulden dermate hoog op dat de laatste cent pas in 2002 werd terugbetaald (Dejonghe, 2007). Pas vanaf 1984, bij de organisatie van de Spelen in Los Angeles, werden er externe financiers bij betrokken. De organisatie van de Spelen stond op dat moment onder zulke hoge financiële druk, dat ze nieuwe financieringsbronnen moesten overwegen (Preuss, 2004). Met behulp van Coca-Cola klom de Olympische Spelen uit de rode cijfers en de interesse voor het organiseren van dit sportevenement nam toe. Dit omdat het een positieve impact had op de lokale, regionale en nationale economie. Ook resulteerde dit in een strijd tussen potentiële organiserende locaties. Een nieuwe economische wetenschap was geboren. (Dejonghe, 2007) Zoals de definitie aangeeft, gaat het om de extra bestedingen die gedaan worden in de gemeente/regio/provincie. Echter kan de economische betekenis van bestedingen onderverdeeld worden in twee soorten effecten, namelijk bestedingseffecten en niet-bestedingseffecten. De extra bestedingen die gepaard gaan met het sportevenement worden bestedingseffecten genoemd. Het gaat hier om het feit dat een regio een toegevoegde waarde realiseert. Niet-tastbare effecten als bijvoorbeeld, imagoverbetering, verbetering van infrastructuur, promotie-effecten zijn voorbeelden van niet-bestedingseffecten. Beiden effecten worden opgenomen binnen het bepalen van de totale economische impact van een sportevenement (Oldeboom, 1999). In dit onderzoek wordt er concreet gekeken naar de bestedingseffecten van het sportevenement. Over de hele wereld bestaan er verschillende meetmethoden of procedures om de bestedingseffecten van een sportevenement te meten. Veelal zijn de meetmethoden en/of procedures incompleet en wordt er uit gegaan van meerdere schattingen. Crompton (2001) formuleert dat als vijf experts onderzoek doen, er vijf verschillende resultaten verschijnen (Crompton, 2001). De reden waarom er veel verschillende methoden en procedures bestaan, is omdat bij de bepaling van de economische impact met veel factoren rekening gehouden moet worden. Dit zijn factoren die niet bijdragen aan de economische impact. Crompton (2001) verdeelt een drietal factoren die niet bijdragen aan de economische impact van een sportevenement. Allereerst moeten de locale bewoners van de stad of het dorp waar het sportevenement in plaatsvindt worden uitgesloten. Dit zijn geen additionele uitgaven omdat deze groep ook bestedingen in de gemeente/regio/provincie had gedaan als het evenement niet had plaatsgevonden. Ten tweede moeten de time-switchers uitgesloten worden bij de berekening van de economomische impact. De mensen die vanuit buiten de gemeente/regio/provincie al van plan waren om de stad of het dorp waar het sportevenement plaatsvindt te bezoeken maar de tijd van hun bezoek aanpassen omdat er een sportevenement in de stad of het dorp plaatsvindt, worden time-switchers genoemd. Deze bestedingen kunnen niet worden toegerekend aan de economische impact van het sportevenement. Het bezoek was zonder het sportevenement ook al gepland dus is de kans groot dat er zonder het evenement ook bestedingen in gemeente/regio/provincie gedaan zouden zijn. Ten slotte zijn er de casuals. Dit zijn bezoekers die al in de stad of het dorp van het sportevenement aanwezig zijn. Maar deze casuals zijn voor andere redenen aanwezig in de stad of het dorp, bijvoorbeeld voor vrienden of familie. Doordat het een aangename manier is om de dag door te brengen wordt er een bezoek gebracht aan het sportevenement. De bestedingen die op het evenement door de casuals gedaan zijn worden niet meegeteld bij de berekening van de economische impact. Dit omdat de kans groot is dat ze deze bestedingen tijdens hun bezoek aan de stad of het dorp ook zonder het evenement waren gedaan (Crompton. 2001). De drie factoren die Crompton (2001) beschrijft worden door Preuss (2005) verder toegelicht en aangevuld met meerdere factoren. De toelichtingen staan weergegeven in onderstaand model.

16 16 Figuur 2.2 Betrokkenheid mensen bij evenement (Preuss, 2005) Naast de toegelichte factoren, casuals, time-switchers en locals, onderscheid Preuss ook nog: home stayers, runaways, changers, avoiders, cancellers, pre/post switchers, extentioners en event visitors (Preuss, 2005). Wat de begrippen precies inhouden staat onder het begrip in het Engels weergegeven. Om de economische impact van een sportevenement te bepalen wordt er gekeken naar de Event visitors. Dit zijn de bezoekers die de locatie bezoeken om het sportevenement. Zoals in voorgaand stuk tekst beschreven, zijn er veel aspecten waar rekening mee gehouden moet worden om de economische impact van een sportevenement in kaart te kunnen brengen. Sinds 2008 is er in Nederland een werkgroep opgericht die gericht onderzoek doet naar effectmetingen van sportevenementen. Deze werkgroep genaamd Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (WESP), heeft strikte richtlijnen opgesteld hoe de economische impact bepaald moet worden. De WESP heeft deze richtlijnen geformuleerd zodat er bij bepaling van de economische impact een standaardmethode gehanteerd kan worden. De evenementen waarop de standaardmethode is toegepast kunnen dan met elkaar vergeleken worden. Het leereffect is hierdoor groter (WESP, 2010). Volgens het richtlijnenhandboek van de WESP bestaat de economische impact uit de volgende onderdelen: - De additionele bestedingen van bezoekers en deelnemers aan het evenement. - De additionele bestedingen vanuit de organisatie van het evenement (WESP, 2010). Volgens het richtlijnenhandboek van de WESP zijn bestedingen pas additioneel als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: - Er is een oorzakelijk verband met de organisatie van het evenement. Dit houdt in dat alleen de bestedingen worden meegenomen van de bezoekers en deelnemers die speciaal voor het evenement naar de gemeente/regio/provincie zijn gekomen. - De organisatie heeft inkomsten vergaard om uitgaven te kunnen doen. En de uitgaven vanuit de organisatie van het evenement zijn ten goede gekomen aan het bedrijfsleven in de gemeente/regio/provincie (WESP, 2010).

17 17 Zoals aan het begin van deze paragraaf beschreven staat, wordt er een standaardmethode gehanteerd om de economische impact te berekenen. Gekoppeld aan een standaardmethode zijn minimale eindwaardes c.q. kerncijfers die binnen het onderzoek aanwezig moeten zijn. Voor het onderzoek naar de economische impact van evenementen moeten de volgende minimale eindwaarden c.q. kerncijfers onderzocht worden: Additionele dagbesteding Additionele dagbesteding extra dagen overnachters Additionele bestedingen aan overnachtingen Additionele bestedingen organisatie en media Aantal bezoekers Aandeel additionele bezoekers en overnachters Gemiddelde overnachtingduur (WESP, 2010). Om de economische impact van een sportevenement te meten, worden de mensen die naar het evenement getrokken worden onderverdeeld in vier verschillende bestedingsgroepen. Volgens Burgan et al (1992), wordt in de wereld van het onderzoek naar evenementtoerisme de onderverdeling gemaakt in bestedingen van participants, spectators, media personnel en officials (Burgan et al, 1992). Bjelac et al (2003), beschreef in zijn artikel, economic impact of sporting events ook een verdeling in groepen die het sportevenement bezoeken. Allereerst beschreef hij de sportmannen en vrouwen die individueel of in een team deelnemen aan het evenement. Ten tweede beschreef hij het publiek die vaak als toerist het evenement bezoeken en bekijken. Ten slotte beschreef hij de sportjournalisten en overige journalisten die observeren wat er allemaal gaande is op het sportevenement (Bjelac et al, 2003). De verdeling van Burgan et al (1992) en Bjelac et al (2003) komen met elkaar overeen. Het enige verschil is dat Bjelac et al (2003) de bestedingsgroep organisatie buiten beschouwing laat. Echter doet de organisatie achter het sportevenement grote bestedingen om het sportevenement te laten plaatsvinden. Deze grote bestedingen dragen bij aan de economische impact. Door de bijdrage van de organisatie bestedingen aan de economische impact, wordt deze groep meegenomen in het onderzoek. Binnen dit onderzoek worden de vier groepen aangenomen die Burgan et al (1992) gebruikt. Dit zijn de groepen bezoekers-, deelnemers-, organisatie en mediabestedingen. Deze vier groepen worden hieronder verder toegelicht Bezoekersbestedingen De eerste groep dat onderzocht wordt binnen dit onderzoek, zijn de bezoekers. Bezoekers zijn in dit onderzoek de mensen die één of meerdere dagen, als toeschouwer aanwezig zijn bij een sportevenement. Het gaat hier om bezoekers die vanuit buiten de gemeente/regio/provincie speciaal voor het sportevenement gekomen zijn. Alle bestedingen die deze bezoekers doen zijn additioneel en dragen bij aan de economie. Naast de definitie van bezoekers is er ook een definitie van bezoekersbestedingen geformuleerd. De consumptie van bezoekers wordt gezien als de maatstaaf om de toeristische activiteit te bepalen (Frechtling, 2006). In de wereld van toerisme wordt dit aangeduid met de term bezoekersbestedingen (Frechtling, 2006). Volgens Frechtling (2006) zijn bezoekersbestedingen in drie contexten te bestuderen. De eerste context wordt aangeduid met occassion, hiermee worden de bestedingen bedoeld die door bezoekers gedaan worden op specifieke evenementen. De tweede context betreft venue, hiermee worden de bestedingen bedoeld die gedaan worden op belangrijke geografische gebieden of bij belangrijke gebeurtenissen. De derde context betreft time frame, hiermee wordt de tijd bedoeld waarin de bezoekersbestedingen gaan zijn/worden. Deze is weer onder te verdelen in het verleden gedane bestedingen en bestedingen die in de toekomst nog plaats gaan vinden (Frechtling, 2006). Dit onderzoek heeft betrekking op de alle drie de contexten. De bezoekersbestedingen binnen dit onderzoek zijn in het verleden gedaan en hebben betrekking op een specifiek evenement in een bepaald geografisch gebied. De bestedingen die gedaan worden door bezoekers omtrent een sportevenement hebben vaak betrekking op overnachtingen, eten en drinken, entertainment, vervoer en overige (Daniels & Norman, 2003).

18 Deelnemersbestedingen De tweede groep dat onderzocht wordt binnen dit onderzoek zijn de deelnemers. De deelnemers van een sportevenement zijn de mensen die tijdens het evenement actief sporten en onderdeel zijn van het sportevenement. Het gaat hier om de deelnemers die vanuit buiten de regio/gemeente/provincie komen. In de wereld van toerisme worden deelnemers van een sportevenement gedefinieerd als de individuelen die als hoofddoel hebben om deel uit te maken van het sportevenement (Gibson, 1998). De bestedingen van deelnemers hebben net als bezoekers betrekking op overnachtingen, eten en drinken, entertainment, vervoer en overige. Echter worden bij de deelnemersbestedingen niet alleen de bestedingen gerekend die gedaan worden door de deelnemer zelf. De deelnemer heeft ook vaak een begeleider en/of trainer/coach naast zich. De bestedingen van de begeleider en trainer/coach behoren ook tot de deelnemersbestedingen. Bij een sportevenement is er onderscheid te maken in de soort deelnemer. Een deelnemer kan zich kwalificeren of inschrijven. Bij kwalificatie gaat het vooral om topsport en moet een team of individu een bepaald limiet halen om deel te mogen nemen aan een sportevenement. Bij inschrijving voor een sportevenement gaat het om amateurniveau. Bij dit soort sportevenementen mogen alle mensen boven een bepaalde leeftijdsgrens deelnemen Mediabestedingen De derde bestedingsgroep betreft de mediabestedingen. De media van een sportevenement zijn de mensen die door middel van communicatiemiddelen, als krant, tv en radio (Fauconnier, 1995), informatie verspreiden over het desbetreffende sportevenement. Mensen die informatie verzamelen en verspreiden zijn bijvoorbeeld journalisten of fotografen. De bestedingen van media hebben net als de bezoekers en deelnemers van een sportevenement betrekking op overnachtingen, eten en drinken, entertainment, vervoer en overige. Om onduidelijkheden te voorkomen: met mediabestedingen worden niet de uitgaven voor bijvoorbeeld uitzendrechten bedoeld. Bij de Giro d Italia 2010, werden er vanuit de organisatie ca 600 media-accreditaties verstrekt. Hierbij ging het om 50 Nederlandse en 550 buitenlandse journalisten (WESP, 2010). Al deze journalisten verbleven in hotels en deden uitgaven voor eten en drinken. Al deze bestedingen dragen bij aan de grote van de economische impact van het sportevenement Organisatiebestedingen De vierde en laatste bestedingsgroep zijn de bestedingen van de organisatie van het sportevenement. Om het sportevenement mogelijk te maken, moet de organisatie uitgaven doen. Denk hierbij aan de huur van een sportaccommodatie. Om deze bestedingen te kunnen doen zijn er inkomende geldstromen nodig. Hierbij valt te denken aan sponsoring, investeringen en subsidiebijdragen. Bij de uitgaven die de organisatie doet gaat het om de additionele uitgaven die gedaan worden in eigen stad/gemeente/provincie. In 2010 werd het WK Turnen in Rotterdam georganiseerd. De organisatie kreeg voor het organiseren een budget van euro tot haar beschikking. Dit budget is tot stand gekomen uit inkomende geldstromen van de partijen: subsidie VWS, subsidie Rotterdam, subsidie Zuid Holland, bijdrage KNGU, kaartverkoop en sponsoring (Blom et al, 2012) Om de economische impact te bepalen, moet een deel van het budget in mindering worden gebracht omdat een aantal inkomende geldstromen niet additioneel zijn. De subsidie van de stad is niet additioneel, omdat het geld zonder het sportevenement ook in de stad uitgegeven zou zijn. En de inkomende geldstroom, kaartverkoop wordt in mindering gebracht, omdat dit deels al bij de bezoekersbestedingen wordt gerekend. De totaal additionele uitgaven dat de organisatie doet in de stad Rotterdam bedraagt: (Blom et al, 2012).

19 2.3. Sportevenementen In deze paragraaf wordt de onafhankelijke variabele van het onderzoek theoretisch beschreven. Alle beschreven theorie is wetenschappelijk en relevant voor het uit te voeren onderzoek. Allereerst wordt er gedetailleerd ingegaan op de definitie van (sport)evenementen. Hierop volgend worden per subparagraaf de onderzoeksindicatoren van dit onderzoek behandeld. In dit rapport wordt vaak het begrip evenement gebruikt. Het begrip evenement wordt in wetenschappelijke artikelen meestal op een uniforme wijze gedefinieerd. Echter betekend dit niet dat dit de juiste definitie is. In verschillende boeken geven auteurs een eigen definitie aan het begrip evenement. Reeth (2005) geeft aan dat er een begripsdefinitie geformuleerd moet worden dat past bij het uit te voeren onderzoek (Reeth, 2005). Daarom wordt aan de hand van drie definities van het begrip evenement en een definitie van het begrip sportevenement een verklarende definitie geformuleerd dat past bij het huidige onderzoek. Bij vrijwel alle onderzoeken waarin de definitie van een evenement geformuleerd moet worden, wordt er verwezen naar de de ni e van k vi (1996). Echter hee k vi zijn definitie ook afgeleid van twee andere auteurs, namelijk van RIT (19 7) en etz (1991). De afgeleide de ni e van k vi (1996) staat in de volgende opsomming beschreven: - Georganiseerde gebeurtenissen - Die gelegenheid bieden tot vrijetijdsbesteding - Die in beginsel voor iedereen toegankelijk zijn - Tijdruimtelijk gezien geconcentreerd plaatsvinden - Eenmalig of met een zekere regelmaat worden georganiseerd - Ook bezocht worden door bezoekers van buiten die plaats ( k vi, 1996) In boeken die betrekking hebben op evenementen, staan er echter wel definities weergeven die anders geformuleerd zijn. Verhaar (2009), auteur van het boek Projectmanagement beschrijft het begrip evenement als Een evenement is een speciale, tijd en plaatsgebonden gebeurtenis, die door een initiatiefnemer (individueel, groep of organisatie) bewust is gepland en die gericht is op een bepaalde doelgroep om met een bewust gekozen vorm een bepaald doel te realiseren (Verhaar, 2009). Wiegerink (2010), auteur van het boek Eventmarketing heeft doormiddel van verschillende kernelementen, uit verschillende definities het volgende uniforme begrip bepaald: Een event is een bijzondere, unieke en niet alledaags aanbod met een thema... er is een belangrijke rol weggelegd voor presentaties, voorstellingen of optredens waarbij gastvrijheid, een feestelijk karakter of vermaak een rol speelt en waarbij sociale, culturele of bedrijfsmatige doelen worden nagestreefd. (Wiegerink et al. 2010). Naast de drie bovenstaande definities van het begrip evenement is er door Van Bommel (2006) ook een definitie geformuleerd van het begrip sportevenement. De definitie wordt als volgt weergegeven: Een sportevenement is een openbare sportieve gebeurtenis, zoals een wedstrijd, toernooi of kampioenschap, die wordt georganiseerd ten behoeve van een relatief groot aantal toeschouwers, waarvan een relevant deel van buiten de regio afkomstig is (van Bommel, 2006). Uit de vier bovenstaande definities zijn de beste kernachtige elementen samengevoegd tot een passende definitie. De definitie dat in dit onderzoek gebruikt gaat worden luidt als volgt: Een (sport)evenement is een bijzondere niet alledaagse, door een initiatiefnemer, georganiseerde sportieve vrijetijdsbesteding dat voor iedereen toegankelijk is, hierbinnen staat een wedstrijd, toernooi of kampioenschap centraal, amusement en vermaak is de kernwaarde van een evenement. 19

20 20 Een evenement is weer onder te verdelen in een aantal vormen. De te onderscheiden vormen van een evenement zijn: Culturele vieringen (festivals, religieuze evenementen) Politieke en staats evenementen (politieke gebeurtenissen, koninklijke gebeurenissen) Kunst en Entertainment (concerten, uitreikingen) Zakelijk (vergaderingen, congressen, beurzen) Onderwijs en Wetenschappelijk (conferenties, seminars, clinics) Sportcompetitie (amateur, professioneel) Ontspanning (sport, plezier) (Getz, 2008) Typen sportevenementen Georganiseerde sportevenementen zijn veelal verschillend van aard. Bij dit onderzoek is het van belang om stil te staan bij het belang van een sportevenement. Dit omdat er in dit onderzoek verschillende typen sportevenementen worden onderzocht, denk hierbij aan een wereldkampioenschap (WK), een Europees kampioenschap (EK) en een Nederlands kampioenschap (NK). De reden waarom er naar verschillende typen sportevenementen gekeken wordt, is om te onderzoeken of er een relatie bestaat tussen het type sportevenement en de grote van de economische impact. Bjelac & Radovanovic (2003) maken onderscheid in zeven verschillende typen sportevenementen naar relevantie. De eerste vier typen sportevenementen zijn nationaal, de laatste drie internationaal. Ten eerste zijn er de lokale sportevenementen. Lokale sportevenementen zijn sportcompetities voor individuelen en teams die vaak worden georganiseerd door een lokale organisatie of vereniging. Deze lokale sportevenementen worden bekeken door publiek dat afkomstig is uit het dorp/stad, waar de competitie plaatsvindt (Bjelac et al, 2003). Voorbeelden van lokale sportevenementen zijn, schoolvoetbaltoernooien, wedstrijden van de plaatselijke hardloopvereniging en clubkampioenschappen van de lokale tennisvereniging. Ten tweede zijn er de regionale sportevenementen, dit zijn sportevenementen die georganiseerd worden binnen een of meerdere verschillende zones van een land. Onder zones worden gemeenten of provincies verstaan. Deze regionale sportevenementen worden bekeken door publiek dat afkomstig is uit de betreffende zone (Bjelac et al, 2003). Ten derde zijn er nationale sportevenementen. Onder nationale sportevenementen worden de nationale kampioenschappen in verschillende sporten verstaan. Het publiek dat deze evenementen bezoekt is afkomstig uit alle delen van het land. Hoeveel toeschouwers er aangetrokken wordt, is afhankelijk van de aantrekkelijkheid van de sport (Bjelac et al, 2003). Het NK Baanwielrennen, NK Indoor Atletiek en NK Turnen zijn hier voorbeelden van. Ten vierde zijn er nationale sportevenementen met buitenlandse participatie. De bezoekers van deze sportevenementen, zijn vaak afkomstig uit het land waar het evenement georganiseerd wordt (Bjelac et al, 2003). Voorbeelden van deze sportevenementen zijn, Wimbledon, Roland Garros en de Giro d Italia. Voorbeelden in Nederland zijn, de Marathon van Amsterdam en Rotterdam. Ten vijfde zijn er continentale sportevenementen, dit zijn de competities die georganiseerd worden in één continent en ook bedoeld zijn voor de landen die in het desbetreffende continent liggen. Deze competities worden door grote internationale sportfederaties of andere grote sport associaties georganiseerd (Bjelac et al, 2003). Voorbeelden van continentale sportevenementen zijn het EK Voetbal en de Afrika Cup. Ten zesde beschrijft Bjelac et al (2003) de Intercontinentale sportevenementen, dit zijn sportevenementen die georganiseerd worden door nationale, continentale en wereld sport associaties of unies. Voorbeelden hiervan zijn, de Mediterrean Games, Panamerican Sports Games en de Interzonal World Chess Championship (Bjelac et al, 2003). Ten slotte zijn er de Wereld sportevenementen. Bij deze type sportevenementen is de hele wereld betrokken. Alle landen hebben de mogelijkheid om aan dit type sportevenementen mee te doen. Hieronder vallen de grootste sportevenementen van de wereld namelijk de Olympische Spelen en de Olympische Winterspelen (Bjelac et al, 2003). Maar ook het Wereldkampioenschap Voetbal, Davis Cup Tennis en het Wereldkampioenschap Basketbal.

Bezoekersprofielen & Bestedingspatronen van Middelgrote sportevenementen een meta-analyse

Bezoekersprofielen & Bestedingspatronen van Middelgrote sportevenementen een meta-analyse Bezoekersprofielen & Bestedingspatronen van Middelgrote sportevenementen een meta-analyse DSO 2013 Willem de Boer HAN University of Applied Science Arnhem / Nijmegen Inhoud Achtergrond en theoretisch framework

Nadere informatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal

Nadere informatie

De economische waarde van sportevenementen

De economische waarde van sportevenementen De economische waarde van sportevenementen Sportservice Flevoland Denise Baars Kirco Company Rik Burger Maar wat gebeurde er nog meer? Filmploeg 300 man 150 figuranten 2.500 hotelovernachtingen (Bedrijfs)auto

Nadere informatie

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking

Nadere informatie

Rapportage. Economische impactmeting Marathon Zeeland

Rapportage. Economische impactmeting Marathon Zeeland Rapportage Economische impactmeting Marathon Zeeland Titelpagina Rapportage Economische impactmeting Marathon Zeeland Geschreven door: In opdracht van: Trequartista-NHTV Frank Hagoort Timon Klerx Provincie

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School Beoordeling Afstudeeronderzoek eindfase 2014-2015 VT-DT ONDERZOEKSVERSLAG 1 Bijlage 5c Beoordelingsformulier onderzoeksverslag

Nadere informatie

Methoden van Organisatieonderzoek. ABK 34 Januari Maart 2012. Hans Doorewaard (coördinator) Brian Tjemkes Arnoud van de Ven

Methoden van Organisatieonderzoek. ABK 34 Januari Maart 2012. Hans Doorewaard (coördinator) Brian Tjemkes Arnoud van de Ven Methoden van Organisatieonderzoek ABK 34 Januari Maart 2012 Hans Doorewaard (coördinator) Brian Tjemkes Arnoud van de Ven Faculteit der Managementwetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen *

Nadere informatie

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive 1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

Word Cup BMX Supercross Papendal 2012. Bezoekersprofiel Economische impact Mediawaarde

Word Cup BMX Supercross Papendal 2012. Bezoekersprofiel Economische impact Mediawaarde Word Cup BMX Supercross Papendal 2012 Bezoekersprofiel Economische impact Mediawaarde Onderzoek door Hogeschool van Arnhem en Nijmegen in opdracht van: Stichting Topsport Arnhem Promotie Auteur: Willem

Nadere informatie

Prognose economische impact Jumping Indoor Maastricht Willem de Boer Paul Hover

Prognose economische impact Jumping Indoor Maastricht Willem de Boer Paul Hover Prognose economische impact Jumping Indoor Maastricht 2017 Willem de Boer Paul Hover Colofon Prognose economische impact Jumping Indoor Maastricht 2017 Onderzoek naar de verwachte economische impact van

Nadere informatie

De Relatie tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen; de Modererende Rol van de Aanwezigheid van de Partner

De Relatie tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen; de Modererende Rol van de Aanwezigheid van de Partner De Relatie tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen; de Modererende Rol van de Aanwezigheid van de Partner The association between momentary affect and sexual desire: The moderating role of partner

Nadere informatie

Arnoud van de Ven Hogeschool Arnhem Nijmegen 7 april 2016

Arnoud van de Ven Hogeschool Arnhem Nijmegen 7 april 2016 Navolgbaarheid bij kwalitatief onderzoek: consistentie van vraagstelling tot eindrapportaged van de Ven Arnoud van de Ven Hogeschool Arnhem Nijmegen 7 april 2016 Piet Verschuren en Hans Doorewaard (2015)

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim.

Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim. Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim. Bullying at work and the impact of Social Support on Health and Absenteeism. Rieneke Dingemans April 2008 Scriptiebegeleider:

Nadere informatie

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual

Nadere informatie

Met dank aan Jolanda Jansen (Ahoy), Jan van Vliet (Ahoy) en Gerda IJff (Rotterdam Topsport)

Met dank aan Jolanda Jansen (Ahoy), Jan van Vliet (Ahoy) en Gerda IJff (Rotterdam Topsport) ECONOMISCHE IMPACT ABN AMRO WORLD TENNIS TOURNAMENT ROTTERDAM 2013 19 augustus 2013 Rapportage op basis van een rapport van de volgende studenten van de Hogeschool Rotterdam: Djordy Heikoop, Marc Kruiper,

Nadere informatie

Giro Gelderland. Evaluatie. Giro Gelderland. Evaluatie 15 november 2016

Giro Gelderland. Evaluatie. Giro Gelderland. Evaluatie 15 november 2016 Giro Gelderland Evaluatie Giro Gelderland Evaluatie 15 november 2016 Terugblik Eind 2013 / Begin 2014: Voorjaar 2015: 26 juni 2015: 5 oktober 2015: 28 januari 2016: 5 mei 2016: 6 mei 2016: 7 mei 2016:

Nadere informatie

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility. RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede

Nadere informatie

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work.

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work. De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work Merijn Daerden Studentnummer: 850225144 Werkstuk: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

Inhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Validatie van het EHF meetinstrument tijdens de Jonge Volwassenheid en meer specifiek in relatie tot ADHD Validation of the EHF assessment instrument during Emerging Adulthood, and more specific in relation

Nadere informatie

De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS

De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering

Nadere informatie

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children 1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-

Nadere informatie

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:

Nadere informatie

De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen

De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen The Association between Daily Hassles, Negative Affect and the Influence of Physical Activity Petra van Straaten Eerste begeleider

Nadere informatie

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen

Nadere informatie

Functioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit

Functioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit Onderzoek naar het Effect van de Aanwezigheid van een Hond op het Alledaags Functioneren van een Kind met Autisme M.I. Willems Open Universiteit Naam student: Marijke Willems Postcode en Woonplaats: 6691

Nadere informatie

Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij

Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij Een vergelijking van een depressieve en een niet-depressieve groep met Experience-Sampling-Method

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Economische impact Challenge Almere - Amsterdam

Economische impact Challenge Almere - Amsterdam Economische impact Challenge Almere - Amsterdam 13-15 september 2013 Van 13 tot 15 september 2013 vond de Challenge Almere - Amsterdam plaats. Tijdens het weekend zijn verschillende onderdelen georganiseerd,

Nadere informatie

ABN AMRO CPC Loop Den Haag 2011: het profiel en beleving van bezoekers. Gitte Kloek, Max Schelvis, Danny van Voskuilen & Tom Roovers

ABN AMRO CPC Loop Den Haag 2011: het profiel en beleving van bezoekers. Gitte Kloek, Max Schelvis, Danny van Voskuilen & Tom Roovers ABN AMRO CPC Loop Den Haag 2011: het profiel en beleving van bezoekers Gitte Kloek, Max Schelvis, Danny van Voskuilen & Tom Roovers Opzet presentatie Belang: waarom sportevenementen evalueren? Onderzoek

Nadere informatie

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine

Nadere informatie

BENELUX RESEARCH PROJECT.

BENELUX RESEARCH PROJECT. BENELUX RESEARCH PROJECT INTRODUCTIE Ben jij een enthousiaste en ambitieuze student aan de RSM, ESE of een andere faculteit *? Ben jij op zoek naar een elective of extracurriculaire activiteit, en wil

Nadere informatie

Deel ; Conclusie. Handleiding scripties

Deel ; Conclusie. Handleiding scripties Deel ; Conclusie Als je klaar bent met het analyseren van de onderzoeksresultaten, kun je beginnen met het opstellen van de conclusie(s), de eventuele discussie en het eventuele advies. In dit deel ga

Nadere informatie

van Werknemers Well-being Drs. P.E. Gouw

van Werknemers Well-being Drs. P.E. Gouw De Invloed van Werk- en Persoonskenmerken op het Welbevinden van Werknemers The Influence of Job and Personality Characteristics on Employee Well-being Drs. P.E. Gouw Eerste begeleider: Dr. S. van Hooren

Nadere informatie

Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen

Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen Onderzoek met het Virtuele Lab Social Cognition in Psychologically Healthy Adults Research with the Virtual Laboratory Anja I. Rebber Studentnummer: 838902147

Nadere informatie

Geheugenstrategieën, Leerstrategieën en Geheugenprestaties. Grace Ghafoer. Memory strategies, learning styles and memory achievement

Geheugenstrategieën, Leerstrategieën en Geheugenprestaties. Grace Ghafoer. Memory strategies, learning styles and memory achievement Geheugenstrategieën, Leerstrategieën en Geheugenprestaties Grace Ghafoer Memory strategies, learning styles and memory achievement Eerste begeleider: dr. W. Waterink Tweede begeleider: dr. S. van Hooren

Nadere informatie

Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en. Bevlogenheid

Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en. Bevlogenheid Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en Bevlogenheid Emotional Labor, the Dutch Questionnaire on Emotional Labor and Engagement C.J. Heijkamp mei 2008 1 ste begeleider: dhr. dr.

Nadere informatie

Het Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive

Het Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive Gender, Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive 1 Het Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive Gender Effect on the Relationship between Personality Traits and Sex Drive

Nadere informatie

Evaluatie WK Inline Skaten 2018 Onderzoek naar de impact van de WK Inline Skaten in Gelderland. Jelle Schoemaker September, 2018

Evaluatie WK Inline Skaten 2018 Onderzoek naar de impact van de WK Inline Skaten in Gelderland. Jelle Schoemaker September, 2018 Evaluatie WK Inline Skaten 2018 Onderzoek naar de impact van de WK Inline Skaten in Gelderland Jelle Schoemaker September, 2018 Samenvatting De WK inline skaten werd 20.000 keer bezocht. Gemiddeld bezocht

Nadere informatie

De Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk. en Lichamelijke Gezondheidsklachten

De Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk. en Lichamelijke Gezondheidsklachten De Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten The Moderating Influence of Social Support on the Relationship between Mobbing at Work

Nadere informatie

Moderatie van de Big Five Persoonlijkheidsfactoren op de Relatie tussen. Gepest worden op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten en

Moderatie van de Big Five Persoonlijkheidsfactoren op de Relatie tussen. Gepest worden op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten en Moderatie van de Big Five Persoonlijkheidsfactoren op de Relatie tussen Gepest worden op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten en Ziekteverzuim Moderation of the Big Five Personality Factors on

Nadere informatie

Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping

Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping The Relation Between Personality, Stress and Coping J.R.M. de Vos Oktober 2009 1e begeleider: Mw. Dr. T. Houtmans 2e begeleider: Mw. Dr. K. Proost Faculteit

Nadere informatie

KWALIFICATIEPROCEDURE VOOR DEELNAME AAN WK, EK EN WORLD CUPS MODERNE VIJFKAMP (ONDER AUSPICIËN VAN DE UIPM)

KWALIFICATIEPROCEDURE VOOR DEELNAME AAN WK, EK EN WORLD CUPS MODERNE VIJFKAMP (ONDER AUSPICIËN VAN DE UIPM) KWALIFICATIEPROCEDURE VOOR DEELNAME AAN WK, EK EN WORLD CUPS MODERNE VIJFKAMP (ONDER AUSPICIËN VAN DE UIPM) 1 INHOUDSOPGAVE Pagina 1. Beschrijving huidige situatie 3 2. Uitgangspunten voor kwalificatieprocedure

Nadere informatie

LinkedIn Profiles and personality

LinkedIn Profiles and personality LinkedInprofielen en Persoonlijkheid LinkedIn Profiles and personality Lonneke Akkerman Open Universiteit Naam student: Lonneke Akkerman Studentnummer: 850455126 Cursusnaam en code: S57337 Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

PERSOONLIJKHEID EN OUTPLACEMENT. Onderzoekspracticum scriptieplan Eerste begeleider: Mw. Dr. T. Bipp Tweede begeleider: Mw. Prof Dr. K.

PERSOONLIJKHEID EN OUTPLACEMENT. Onderzoekspracticum scriptieplan Eerste begeleider: Mw. Dr. T. Bipp Tweede begeleider: Mw. Prof Dr. K. Persoonlijkheid & Outplacement: Wat is de Rol van Core Self- Evaluation (CSE) op Werkhervatting na Ontslag? Personality & Outplacement: What is the Impact of Core Self- Evaluation (CSE) on Reemployment

Nadere informatie

Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel

Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel Beoordelingsmoment 1 Oriënteren GO / NO GO Motivatie Onvoldoende: No go Voldoende 15 Goed 20 Zeer goed 25 Willen de leerlingen door in de huidige

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

Bijlagen ( ) Eisen aan het onderzoeksvoorstel

Bijlagen ( ) Eisen aan het onderzoeksvoorstel Bijlagen (2008-2009) Eisen aan het onderzoeksvoorstel Het onderzoeksvoorstel dat na vier weken bij de begeleider moet worden ingediend omvat een (werk)titel, een uitgewerkte probleemstelling (die een belangrijke

Nadere informatie

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting Samenvatting Jaarlijks doen vele jeugdigen met een lichte verstandelijke beperking In Nederland een beroep op de hulpverlening. Een aanmerkelijk aantal van hen krijgt deze hulp van een LVG-instituut.

Nadere informatie

Mentaal Weerbaar Blauw

Mentaal Weerbaar Blauw Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.

Nadere informatie

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50 De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and

Nadere informatie

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten met diabetes mellitus type 2 in de huisartsenpraktijk Thinking

Nadere informatie

De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik. makend van GPS- en Versnellingsmeterdata

De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik. makend van GPS- en Versnellingsmeterdata De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik makend van GPS- en Versnellingsmeterdata The relationship Between the Physical Environment and Physical Activity in Children

Nadere informatie

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource.

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource. Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities

Nadere informatie

Bullying in Schools for Special Education: Who Are the Defenders?

Bullying in Schools for Special Education: Who Are the Defenders? Pesten in het Buitengewoon Secundair Onderwijs: Wie Zijn de verdedigers? Bullying in Schools for Special Education: Who Are the Defenders? Remy Gregoor Eerste begeleider: Tweede begeleider: mw. dr. Nicole

Nadere informatie

Inleiding 15 Waarom deze methode? 15 Voor de student 16 Legenda gebruikte icoontjes 18 Personages: wie is wie? 18. In de startblokken 19

Inleiding 15 Waarom deze methode? 15 Voor de student 16 Legenda gebruikte icoontjes 18 Personages: wie is wie? 18. In de startblokken 19 Inleiding 15 Waarom deze methode? 15 Voor de student 16 Legenda gebruikte icoontjes 18 Personages: wie is wie? 18 In de startblokken 19 STAP 1 Van interesse tot brainstormen over het onderwerp 29 Beschrijvende

Nadere informatie

Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?

Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten? De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve

Nadere informatie

Inhoudsopgave Samenvatting Summary Inleiding Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoudsopgave Samenvatting Summary Inleiding Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Evaluatieonderzoek naar de Effectiviteit van de Zomercursus Plezier op School bij Kinderen met Verschillende Mate van Angstig en Stemmingsverstoord Gedrag en/of Autistische Gedragskenmerken Effect Evaluation

Nadere informatie

Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch

Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Bottlenecks in Independent Learning: Self-Regulated Learning, Stress

Nadere informatie

Handleiding scripties

Handleiding scripties Een praktische handleiding voor het schrijven en/of verbeteren van jouw scriptie Februari 2018 Tekst- en vertaalbureau BHK200 Handleiding scripties Een praktische handleiding voor het schrijven en/of verbeteren

Nadere informatie

Het Effect op Compliance Gedrag van de Invoering van de Vooringevulde Aangifte. J.M. Trooster

Het Effect op Compliance Gedrag van de Invoering van de Vooringevulde Aangifte. J.M. Trooster Het Effect op Compliance Gedrag van de Invoering van de Vooringevulde Aangifte The Effect of pre-completed Tax returns forms on Compliance J.M. Trooster Eerste begeleider: dr. P. Verboon Tweede begeleider:

Nadere informatie

Format beoordelingsformulier FEM voor geschreven afstudeerwerk: de afstudeeropdracht Toelichting over het gebruik van het formulier:

Format beoordelingsformulier FEM voor geschreven afstudeerwerk: de afstudeeropdracht Toelichting over het gebruik van het formulier: Bijlage bij Andriessen, D. en Van der Marel, I. (2015) Beoordelingsmodel voor eindwerkstukken voor een Faculteit Economie & Manage-ment in het hbo. Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, Jaargang 33, Nr. 2,

Nadere informatie

Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel

Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,

Nadere informatie

De Relatie tussen Lichamelijke Gezondheid, Veerkracht en Subjectief. Welbevinden bij Inwoners van Serviceflats

De Relatie tussen Lichamelijke Gezondheid, Veerkracht en Subjectief. Welbevinden bij Inwoners van Serviceflats De Relatie tussen Lichamelijke Gezondheid, Veerkracht en Subjectief Welbevinden bij Inwoners van Serviceflats The Relationship between Physical Health, Resilience and Subjective Wellbeing of Inhabitants

Nadere informatie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie 1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011

Nadere informatie

Nationale Budodag 2014

Nationale Budodag 2014 Nationale Budodag 2014 Onderzoek naar de economische impact Judo Bond Nederland Juli 2014 (Colofon)/Peer-review Titel Nationale Budodag 2014 Onderzoek naar economische impact Opdrachtgevers Provincie Gelderland

Nadere informatie

Onderzoeksrapport Economische visie. Inwonerspanel Gooise Meren Spreekt. Onderzoeksperiode: februari/ maart 2017 Referentie: 16013

Onderzoeksrapport Economische visie. Inwonerspanel Gooise Meren Spreekt. Onderzoeksperiode: februari/ maart 2017 Referentie: 16013 Onderzoeksrapport Economische visie Inwonerspanel Gooise Meren Spreekt Onderzoeksperiode: februari/ maart 2017 Referentie: 16013 Moventem Donderdag 9 maart 2017 Referentie: 16013 Pagina 1-1 van 17 Onderzoeksrapport

Nadere informatie

Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1. De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress. en Energie bij Moeders

Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1. De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress. en Energie bij Moeders Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1 De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress en Energie bij Moeders The Effect of MBSR-training on Mindfulness, Perceived Stress

Nadere informatie

Effecten van een Mindfulness-Based Stressreductie Training. op Existentiële Voldoening. Effects of a Mindfulness-Based Stress Reduction Program

Effecten van een Mindfulness-Based Stressreductie Training. op Existentiële Voldoening. Effects of a Mindfulness-Based Stress Reduction Program Effecten van een Mindfulness-Based Stressreductie Training op Existentiële Voldoening Effects of a Mindfulness-Based Stress Reduction Program on Existential Fulfillment Y. Ducaneaux-Teeuwen Eerste begeleider:

Nadere informatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering The Relationship between Daily Hassles and Depressive Symptoms and the Mediating Influence

Nadere informatie

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijwetenschappen Onderzoek doen

Samenvatting Maatschappijwetenschappen Onderzoek doen Samenvatting Maatschappijwetenschappen Onderzoek doen Samenvatting door Lotte 2060 woorden 2 jaar geleden 0 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Maatschappijwetenschappen: onderzoek doen Hoofdstuk

Nadere informatie

Bowling alone without public trust

Bowling alone without public trust Bowling alone without public trust Een bestuurskundig onderzoek naar de relatie tussen een ervaren sociaal isolement van Amsterdamse burgers en de mate van publiek vertrouwen dat deze burgers hebben in

Nadere informatie

gedrag? Wat is de invloed van gender op deze samenhang? gedrag? Wat is de invloed van gender op deze samenhang?

gedrag? Wat is de invloed van gender op deze samenhang? gedrag? Wat is de invloed van gender op deze samenhang? Is er een samenhang tussen seksuele attituden en gedragsintenties voor veilig seksueel Is there a correlation between sexual attitudes and the intention to engage in sexually safe behaviour? Does gender

Nadere informatie

Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen

Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen REACTIEVE AGRESSIE Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve Agressie Pien S. Martens Open Universiteit Heerlen Naam student: Pien Sophie Martens Studentnummer: 850945172

Nadere informatie

Relatie tussen Cyberpesten en Opvoeding. Relation between Cyberbullying and Parenting. D.J.A. Steggink. Eerste begeleider: Dr. F.

Relatie tussen Cyberpesten en Opvoeding. Relation between Cyberbullying and Parenting. D.J.A. Steggink. Eerste begeleider: Dr. F. Relatie tussen Cyberpesten en Opvoeding Relation between Cyberbullying and Parenting D.J.A. Steggink Eerste begeleider: Dr. F. Dehue Tweede begeleider: Drs. I. Stevelmans April, 2011 Faculteit Psychologie

Nadere informatie

De Rol van Zelfregulatie, Motivatie en Eigen Effectiviteitsverwachting op het Volhouden

De Rol van Zelfregulatie, Motivatie en Eigen Effectiviteitsverwachting op het Volhouden De Rol van Zelfregulatie, Motivatie en Eigen Effectiviteitsverwachting op het Volhouden van Sporten en de Invloed van Egodepletie, Gewoonte en Geslacht The Role of Selfregulation, Motivation and Self-efficacy

Nadere informatie

De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale. Veerkracht en Demografische Variabelen

De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale. Veerkracht en Demografische Variabelen Running head: INVLOED VAN DAGELIJKSE STRESS OP BURN-OUT KLACHTEN De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale Veerkracht en Demografische Variabelen The Influence of

Nadere informatie

PWS - Fase 1 - Plan van aanpak Behaald 0 van de 25 punten

PWS - Fase 1 - Plan van aanpak Behaald 0 van de 25 punten PWS - Fase 1 - Plan van aanpak Behaald 0 van de 25 punten Beoordeling Te behalen Behaald 1. Past het onderwerp/ontwerp bij het vak/de vakken? 1 Herkenbaarheid van het vak of de vakken. Past het onderwerp

Nadere informatie

Running Head: SMARTPHONE>ACTIVITEITEN>DETACHMENT>HERSTEL

Running Head: SMARTPHONE>ACTIVITEITEN>DETACHMENT>HERSTEL De Impact van Smartphone Gebruik na het Werk op Herstelactiviteiten en Ervaren Herstel en de rol van Psychologisch Detachment als Mediator M. Feenstra Open Universiteit Naam student: M. Feenstra Studentnummer:

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In dit essay/werkstuk/deze scriptie zal ik nagaan/onderzoeken/evalueren/analyseren Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Om deze

Nadere informatie

DCTF Jaarcongres, 23 juni 2010, Amrâth Hotel Lapershoek te Hilversum Rapport over deelsessie II: Risico management in klinisch onderzoek

DCTF Jaarcongres, 23 juni 2010, Amrâth Hotel Lapershoek te Hilversum Rapport over deelsessie II: Risico management in klinisch onderzoek DCTF Jaarcongres, 23 juni 2010, Amrâth Hotel Lapershoek te Hilversum Rapport over deelsessie II: Risico management in klinisch onderzoek Nellie Kraaijeveld, Rikard Juttmann, Henk Kamsteeg, Willem Verweij,

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School Feedforward en beoordeling Afstudeeronderzoek eindfase studiejaar 2014-2015 VT-DT Feedforwardformulier afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders

Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Influence of Mindfulness Training on Parental Stress, Emotional Self-Efficacy

Nadere informatie

AOS docentonderzoek. Rapporteren en presenteren

AOS docentonderzoek. Rapporteren en presenteren Het forum AOS docentonderzoek Rapporteren en presenteren Wanneer is je onderzoek geslaagd? Evalueren en beoordelen Oefening 4 (pagina 316 of 321) Rapporteren en presenteren Verspreiding van resultaten

Nadere informatie

Voorwoord... iii Verantwoording... v

Voorwoord... iii Verantwoording... v Inhoudsopgave Voorwoord... iii Verantwoording... v INTRODUCTIE... 1 1. Wat is onderzoek... 2 1.1 Een definitie van onderzoek... 2 1.2 De onderzoeker als probleemoplosser of de onderzoeker als adviseur...

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Kritisch reflecteren 2.1. Kritisch reflecteren: definitie Definitie: Kritisch reflecteren verwijst naar een geheel van activiteiten die

Hoofdstuk 2: Kritisch reflecteren 2.1. Kritisch reflecteren: definitie Definitie: Kritisch reflecteren verwijst naar een geheel van activiteiten die Hoofdstuk 2: Kritisch reflecteren 2.1. Kritisch reflecteren: definitie Definitie: Kritisch reflecteren verwijst naar een geheel van activiteiten die worden uitgevoerd om uit het gevonden bronnenmateriaal

Nadere informatie

Het onderzoeksverslag

Het onderzoeksverslag Het onderzoeksverslag Rian Aarts & Kitty Leuverink Onderzoeksverslag (zie ook handboek blz. 306) Titel en Titelpagina Voorwoord Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding (ook wel: Aanleiding) Probleemstelling

Nadere informatie

De relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl. The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style

De relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl. The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style De relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style Jenny Thielman 1 e begeleider: mw. dr. Esther Bakker 2 e begeleider: mw. dr.

Nadere informatie

Engagement is not a Spur of the Moment

Engagement is not a Spur of the Moment Bevlogenheid is geen Bevlieging Affectieve Betrokkenheid als Mediator van het Verband tussen Distributieve, Procedurele en Interactionele Rechtvaardigheid en Bevlogenheid Engagement is not a Spur of the

Nadere informatie

Onderzoek naar Chinese bedrijven sinds 2007

Onderzoek naar Chinese bedrijven sinds 2007 Bijlage 2 Onderzoek naar Chinese bedrijven sinds 2007 In opdracht van: WestHolland Foreign Investment Agency 11-11-2013 1. Opdrachtformulering en totstandkoming opdracht ScoutOut is door WFIA benaderd

Nadere informatie

Onderzoek Maatschappelijk Impact Cascaderun Hoogeveen Lectoraat Praktijkgerichte Sportwetenschap

Onderzoek Maatschappelijk Impact Cascaderun Hoogeveen Lectoraat Praktijkgerichte Sportwetenschap Onderzoek Maatschappelijk Impact Cascaderun Hoogeveen 2015 Lectoraat Praktijkgerichte Sportwetenschap Aanleiding Omdat veel evenementen (deels) gesteund worden vanuit publieke middelen en zowel een positieve

Nadere informatie

The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope

The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-

Nadere informatie

Kadernota Evenementen. Provincie Groningen van de

Kadernota Evenementen. Provincie Groningen van de Kadernota Evenementen 2016-2020 van de Provincie Groningen Kadernota Evenementen 2016-2020 van de provincie Groningen Het huidige evenementenbeleid heeft een looptijd tot en met 2015. In deze kadernota

Nadere informatie

13.6. Onderzoeksresultaten: Betekenis voor verander- en

13.6. Onderzoeksresultaten: Betekenis voor verander- en Inhoudsopgave Dankwoord 5 Lijst van gebruikte Afkortingen 9 Lijst van figuren 15 Lijst van tabellen 16 1. Algemene inleiding 19 1.1. Inspiraties voor het onderzoek 24 1.2. Praktische relevantie van het

Nadere informatie

De Relatie tussen Autonomie, Pesten en Ervaren Gezondheid

De Relatie tussen Autonomie, Pesten en Ervaren Gezondheid De Relatie tussen Autonomie, Pesten en Ervaren Gezondheid The Relationship between Autonomy, Mobbing and Perceived Health Mariëtte Vester Eerste begeleider: mevrouw dr. T. Vollink Tweede begeleider: mevrouw

Nadere informatie

Raming economische impact WK Beachvolleybal voor de gemeente Apeldoorn. Willem de Boer

Raming economische impact WK Beachvolleybal voor de gemeente Apeldoorn. Willem de Boer Raming economische impact WK Beachvolleybal voor de gemeente Apeldoorn Willem de Boer Colofon Prognose economische impact WK beachvolleybal 2015 Onderzoek naar de verwachte economische impact van de wereldkampioenschappen

Nadere informatie