Certificering van assessoren bij de HvA

Transcriptie

1 Weesperzijde 190, 1097 DZ Amsterdam T ; evc@hva.nl, Certificering van assessoren bij de HvA Dienst Studentenzaken/HvA EVC Centrum Auteur: Antoinette van Berkel Juni 2016

2 Inhoud Inleiding 3 1. Het profiel van de assessor 4 2. Proeve van bekwaamheid voor certificering van assessoren 5 Inleiding Proeve van bekwaamheid voor certificering Aanmelding voor proeve van bekwaamheid Beoordeling en certificaat Deskundige en onafhankelijke beoordelaars Herkansing Bezwaar 7 3. Randvoorwaarden voor certificering: verantwoordelijkheid van de opleiding Continue professionalisering Professionalisering ter voorbereiding op de proeve van bekwaamheid Continue professionalisering voor onderhoud assessorcertificaat Kwaliteit van assessmentpraktijk Kwaliteit Kwaliteitsborging door EVC Centrum Kwaliteitsborging door HvA certificeringscommissie docentkwalificaties Kwaliteitsborging door de opleiding waartoe de assessoren behoren Kosten 11 Bronnen 12 Bijlage 1: Overzicht BKE-, SKE- en assessorcertificering 13 Bijlage 2: Toelichting op de gedragsindicatoren uit het assessorprofiel 14 Bijlage 3: Profiel assessorbeoordelaar 16 Bijlage 4: Formulier onderhoud van assessorcertificering 17 2

3 Inleiding Omdat het niveau van hbo-afgestudeerden onbetwist moet zijn, is het toezicht hierop de afgelopen jaren aangescherpt. Dit heeft ertoe geleid dat in 2013 persoonscertificering voor hbo-examinatoren is geintroduceerd. De kwaliteit van beoordelen is immers voor het grootste deel afhankelijk van de kwaliteit van de examinator (Expertgroep protocol, 2014, p. 16). In zijn algemeenheid heeft het certificeren van personen betrekking op het onpartijdig vaststellen van vakbekwaamheid van personen voor het kunnen uitvoeren van beroepen, of nader omschreven taken, conform daarvoor geldende (internationaal) vastgestelde criteria, of bij het ontbreken daarvan, conform door betrokken partijen aanvaarde criteria. (Hobéon Certificering, 2014). Hogescholen hebben afgesproken dat elke docent zijn toetsbekwaamheid aantoont door het behalen van een Basis- en/of Senior Kwalificatie Examinering (BKE/SKE). De HvA heeft aanvullend de assessorkwalificatie (zie bijlage 1). Over het behalen van deze kwalificatie gaat deze handleiding. De assessor wordt ingezet bij geïntegreerde, complexe toetsvormen, zoals portfolio- en gedragsassessments (zie bijlage 1). Om studenten in een assessment volledig tot hun recht te laten komen, zijn ten eerste deskundige assessoren nodig. Voor hen begint de kunst van het beoordelen met een gedegen vakinhoudelijke deskundigheid en brede, actuele kennis van de beroepspraktijk. Daarnaast zijn scholing en voortdurende professionalisering nodig om assessorvaardigheden te ontwikkelen en onderhouden, een uniforme werkwijze te realiseren en een intersubjectief oordeel te kunnen garanderen. Niet minder belangrijk zijn de middelen waarmee assessoren hun taak uitvoeren, zoals een werkbaar beoordelingsmodel en protocollen. En verder is een eenduidige en uitvoerbare assessmentprocedure noodzakelijk. Al deze aspecten zijn uitgewerkt in het certificeringsprogramma voor assessoren en worden in deze handleiding toegelicht. De handleiding is bedoeld voor examinatoren die de assessorcertificering willen behalen en voor hun leidinggevende. Hoofdstuk 1 gaat in op het profiel van de assessor: de taken die hij 1 uitvoert en de deskundigheid en het gedrag dat van hem wordt verwacht. Hoofdstuk 2 beschrijft de proeve van bekwaamheid waarin de deskundigheid en vaardigheden van de assessor worden beoordeeld voor certificering. Hoofdstuk 3 bevat de voorwaarden voor deelname aan de proeve. Deze hebben betrekking op gerealiseerde en voortdurende professionalisering van assessoren en de condities waaronder zij assessments uitvoeren. Hoofdstuk 4 gaat in op de kwaliteitsborging van het programma: een gedeelde verantwoordelijkheid van het HvA EVC Centrum, de HvA Certificeringscommissie Docentkwalificaties en de HvA-opleiding waarvoor de assessoren werken. Hoofdstuk 5 bevat informatie over de kosten. Neem voor meer informatie over (deelname aan) het programma contact op met het HvA EVC Centrum: E evc@hva.nl of T HvA EVC Centrum, juni Voor de leesbaarheid van deze handleiding is voor de mannelijke vorm gekozen om naar mannen en vrouwen te verwijzen. 3

4 1. Het profiel van de assessor De assessor voert gedrags- en portfolio-assessments uit. Hieraan zijn kerntaken verbonden die om specifieke kwalificaties vragen. Deze zijn vastgelegd in een assessorprofiel en beschreven in respectievelijk de paragrafen 1.1, 1.2 en van dit hoofdstuk. Om de kerntaken goed te kunnen uitvoeren zijn vaardigheden nodig die zichtbaar worden in kenmerkend gedrag. Dit gedrag is verwoord in de gedragsindicatoren van paragraaf Kerntaken van de assessor De assessor: 1. beoordeelt of een portfolio toereikend 2 is om het assessmentgesprek te kunnen voeren; 2. voert op basis van het portfolio een criteriumgericht interview 3 (ook wel assessment- of portfoliogesprek genoemd) om het competentieniveau te bepalen; 3. stelt het competentieniveau van de student vast (en deelt dit mee); 4. geeft ontwikkelingsgerichte feedback; 5. legt bevindingen en eindoordeel vast op het beoordelingsformulier of in een rapportage. 1.2 Basiskwalificaties van de assessor De assessor: - beschikt over relevante en brede expertise en praktijkervaring op het domein van de opleiding; - is werkzaam in de opleiding (interne assessor) of in een relevante beroepspraktijk (externe assessor); - heeft een hbo-diploma of hoger behaald; - is klantgericht en oprecht geïnteresseerd in de ontwikkeling van de student; - is sensitief: verplaatst zich in de belevingswereld van de student; - is zich bewust van het eigen referentiekader en hanteert dit adequaat bij de uitvoering van zijn taken; - werkt efficiënt, accuraat en komt afspraken na; - communiceert toegankelijk en overtuigend, zowel mondeling als schriftelijk; - is leergericht en bereid te investeren in zichzelf. De genoemde kwalificaties zijn tevens criteria voor de selectie van assessoren Kwaliteiten van de assessor De assessor is in staat om inhoudelijk en op professionele wijze te beoordelen of de student voldoet aan de vereiste competenties. Omdat de ontwikkeling en beoordeling van competenties gebeurt aan de hand van diverse praktijksituaties, dient een assessor de wereld achter de indicatoren te kennen. Dat wil zeggen dat hij competenties kan relateren aan uiteenlopende praktijksituaties, gedrag en bewijs van dat gedrag. 1.3 Gedragsindicatoren waaraan de assessor voldoet Het gedrag dat van assessoren wordt verwacht bij de uitvoering van portfolio- en gedragsassessments is verwoord in onderstaande gedragsindicatoren. In assessorentrainingen zijn deze indicatoren het uitgangspunt voor het oefenen van assessorvaardigheden. Bij de proeve van bekwaamheid van de assessor gelden de indicatoren als beoordelingscriteria. 2 Bij een gedrags- of performance-assessment is er (meestal) geen portfolio. Het assessmentgesprek gaat dan over het gedrag dat de assessor heeft geobserveerd tijdens de performance van de student. Dit geldt ook voor de tweede taak van de assessor: voert op basis van geobserveerd gedrag een criteriumgericht interview. 3 Dit criteriumgericht interview wordt ook wel cgi, assessment- of portfoliogesprek genoemd. 4

5 De assessor: - creëert een sfeer waarin de student volledig tot zijn recht kan komen; - brengt structuur aan in het assessmentgesprek; - past verschillende vraag- en gesprekstechnieken adequaat en op het juiste moment toe om: - het competentieniveau van de student doelgericht te achterhalen; - regie te houden in gesprek; - relateert ervaringen, werkwijze en bewijzen die de student inbrengt aan relevante competentiecriteria (beoordelingsdriehoek); - herkent (beroeps)producten als bruikbaar bewijs; - komt tot een onderbouwd eindoordeel en brengt dit op overtuigende en constructieve wijze over; - geeft constructieve feedback; - legt het oordeel op toegankelijke wijze vast in een rapportage; - gaat adequaat en klantgericht om met eventuele bezwaren tegen het eindoordeel. In de toelichting bij het assessorprofiel (bijlage 2) zijn de gedragsindicatoren uitgewerkt in voorbeeldgedrag. 2. Proeve van bekwaamheid voor certificering van assessoren Inleiding Het HvA certificeringsprogramma voor assessoren voorziet in het onafhankelijk vaststellen van assessorkwaliteit en -deskundigheid. In een proeve van bekwaamheid toont de assessor aan over deze vaardigheden te beschikken. Bij een positief resultaat krijgt hij een certificaat voor de kwalificatie assessor. Het betreft een persoonsgebonden certificering. Dit hoofdstuk bespreekt achtereenvolgens de proeve van bekwaamheid en de rol van betrokkenen daarin (paragraaf 2.1), de beoordeling van de proeve (paragraaf 2.2), mogelijkheden tot herkansing (paragraaf 2.3) en de procedure van bezwaar (paragraaf 2.4). Zoals gezegd zijn deskundige assessoren belangrijk voor het realiseren van kwalitatief goede assessments. Zij kunnen echter hun taken niet naar behoren uitvoeren als de assessmentomstandigheden en - materialen niet toereikend zijn. In hoofdstuk 3 komen randvoorwaarden voor professionalisering en assessments aan de orde. Pas als hieraan is voldaan, is het zinvol voor assessoren om een proeve van bekwaamheid te doen. 2.1 Proeve van bekwaamheid voor certificering Certificering van een assessor volgt, nadat deze heeft aangetoond de kerntaken uit het assessorprofiel deskundig uit te voeren. Dit gebeurt in een proeve van bekwaamheid. Dat wil zeggen dat de assessor voor de opleiding waaraan hij verbonden is een authentiek portfolio- of gedragsassessment uitvoert. Een onafhankelijk assessmentdeskundige is hierbij aanwezig om de assessor te beoordelen op de gedragsindicatoren van het assessorprofiel. Een dergelijke proeve wordt ook wel een performanceassessment genoemd. Belangrijk is te realiseren dat de assessor geen extra werk heeft aan deze proeve. Bij de proeve van bekwaamheid zijn drie partijen betrokken: de assessor die de proeve van bekwaamheid doet; een assessorbeoordelaar en het HvA EVC Centrum. De taakverdeling is als volgt: De assessor die de proeve van bekwaamheid doet 1. informeert voorafgaand aan de proeve de student en mede-assessor over de aanwezigheid van een beoordelaar; 5

6 2. is twintig minuten voorafgaand aan de proeve van bekwaamheid aanwezig om kennis te maken met de beoordelaar en de volgende onderwerpen te bespreken: - de voorbereiding van de assessor op het assessment: de assessor neemt zijn (schriftelijke) voorbereiding door met de beoordelaar; - de informatie die de assessor van de student op tafel wil krijgen tijdens het assessment. De assessor kan dit in enkele kernachtige vragen of thema s benoemen en onderbouwen. 3. neemt de leiding in het assessment (=proeve van bekwaamheid) om alle vereiste gedragsindicatoren van het assessorprofiel te kunnen aantonen. De beoordelaar van de assessor 1. observeert en registreert zijn bevindingen tijdens de proeve van bekwaamheid; 2. beoordeelt de assessor na afloop van de proeve op de uitgevoerde taken en gedragsindicatoren uit het assessorprofiel (hoofdstuk 1); 3. onderbouwt dit oordeel met geregistreerde observaties en bevindingen uit de proeve van bekwaamheid; 4. geeft de assessor mondeling het oordeel, onderbouwd met observaties en bevindingen (=feedback) direct na afloop van de proeve (maximaal 20 minuten); 5. maakt een geluidsopname van de proeve ter ondersteuning van het schrijven van de rapportage, het geven van feedback aan de assessor en het onderbouwen van het oordeel; 6. legt binnen vijf werkdagen het oordeel en de onderbouwing daarvan vast op het daarvoor bestemde rapportageformat; 7. legt de rapportage voor aan de assessor en past zo nodig feitelijke onjuistheden aan; 8. stuurt de digitale eindversie van de rapportage naar het HvA EVC Centrum, na instemming van de beoordeelde assessor. Het HvA EVC Centrum 1. zorgt voor een gekwalificeerde beoordelaar bij de proeve van bekwaamheid; 2. voorziet de beoordelaar van de benodigde materialen om de beoordeling uit te voeren, waaronder het beoordelingsmodel dat de assessor hanteert tijdens de proeve, een format voor de beoordelingsrapportage en een recorder voor het maken van een geluidsopname Aanmelding voor proeve van bekwaamheid Om te kunnen deelnemen aan het certificeringsprogramma dient een opleiding aan een aantal randvoorwaarden te voldoen. Deze zijn in hoofdstuk 3 uitgewerkt. Continue professionalisering maakt hiervan een belangrijk deel uit. Als aan de voorwaarden is voldaan, bepaalt de leidinggevende in onderling overleg met de betreffende assessor wanneer deze in aanmerking komt voor de proeve. Richtlijnen zijn: 1. De assessor voldoet aan de basiskwalificaties in het assessorprofiel; 2. De assessor heeft deelgenomen aan professionaliseringsactiviteiten waarmee een gezamenlijke interpretatie van het beoordelingsmodel 4 en een eenduidige werkwijze van assessoren zijn geborgd; 3. De assessor heeft ervaringen opgedaan met het uitvoeren van assessments en heeft hiermee het vertrouwen opgebouwd dat hij aan de gedragsindicatoren voldoet. Werkwijze aanmelding voor de proeve van bekwaamheid: De leidinggevende (of een representant van hem) meldt de assessor(en) aan bij het HvA EVC Centrum: E evc@hva.nl, T , met de volgende informatie: -namen en mailadressen van assessoren die een proeve van bekwaamheid gaan doen; 4 Het gaat hier om het beoordelingsmodel (-standaard) dat (/die) assessoren hanteren bij het uitvoeren van assessments. 6

7 -een rooster waaruit blijkt waar en wanneer de betreffende assessoren een assessment uitvoeren dat als proeve van bekwaamheid dient. Hierbij rekening houdend met 20 minuten tijd voorafgaand aan en na afloop van dit assessment ivm voor- en nabespreking met de beoordelaar (zie paragraaf 2.1). 2.2 Beoordeling en certificaat Er zijn twee mogelijke uitkomsten bij de beoordeling van assessoren: geschiktheid bewezen en geschiktheid niet bewezen. Bij het oordeel geschiktheid bewezen heeft de assessor alle vereiste gedragsindicatoren uit het assessorprofiel in de proeve van bekwaamheid aangetoond. De assessor behaalt hiermee de assessor kwalificatie. Het bijbehorende certificaat wordt verstrekt door de HvA Certificeringscommissie Docentkwalificaties. Bij het oordeel geschiktheid niet bewezen heeft de assessor niet alle gedragsindicatoren in voldoende mate aangetoond. De beoordelaar geeft de assessor per indicator feedback. Dat gebeurt mondeling direct na afloop van de proeve en in een rapportage. De assessor kan met de verkregen feedback gericht werken aan zijn verbeterpunten en in een later stadium een herkansing doen Deskundige en onafhankelijke beoordelaars De beoordelaar stelt op professionele wijze vast of de assessor voldoet aan de gedragsindicatoren uit het assessorprofiel. Sinds 2006 heeft de HvA een netwerk van tien beoordelaars beschikbaar. De helft van hen is verbonden aan opleidingen van de HvA, de andere helft komt van buiten. Hun deskundigheid is vervat in de basiskwalificaties van het beoordelaarsprofiel (zie bijlage 3). De beoordelaars komen met enige regelmaat bij elkaar om ervaringen en kritische situaties bij het beoordelen van assessoren uit te wisselen. Ook zijn er kalibreersessies waarin opnames van assessments worden beluisterd en rapportages kritisch worden bekeken om eenduidigheid te waarborgen in het hanteren van de beoordelingscriteria, cesuur en norm. Om de onafhankelijkheid van beoordelaars te garanderen, bewaakt het EVC Centrum dat HvA beoordelaars niet ingezet worden voor het beoordelen van voor hen bekende assessoren. Vuistregel is daarnaast dat zij geen beoordelingen uitvoeren in hun eigen faculteit. Bij herkansingen wordt een andere beoordelaar ingezet dan bij een eerdere proeve. Geluidsopname van de proeve van bekwaamheid Er is één beoordelaar bij de proeve van bekwaamheid om kostentechnische en organisatorische redenen. Om de intersubjectiviteit van het oordeel te kunnen waarborgen wordt, naast de eerder genoemde kalibreersessies, een geluidsopname van de proeve van bekwaamheid gemaakt, zodat een beoordelaar bij twijfel een collega-beoordelaar kan raadplegen om tot een onafhankelijk en onderbouwd oordeel te komen. Bij gegrond bezwaar van de assessor tegen het oordeel, kan met behulp van de opname een second opinion worden verkregen. 2.3 Herkansing Wanneer een assessor zijn geschiktheid niet heeft bewezen in de proeve van bekwaamheid, kan hij in een later stadium opnieuw een proeve doen. Dat gebeurt via de leidinggevende volgens de procedure van aanmelding in paragraaf De kosten die hieraan verbonden zijn (zie hoofdstuk 5), komen voor rekening van de opleiding waarvoor de assessor werkt. Het is aan te bevelen om tussen de proeven gericht te werken aan de verbeterpunten in de beoordelingsrapportage. In hoofdstuk 3 zijn suggesties voor professionalisering opgenomen. 2.4 Bezwaar Wanneer de assessor kan aantonen dat de proeve van bekwaamheid niet volgens de geldende werkwijze in paragraaf 2.1 is uitgevoerd, of wanneer hij het inhoudelijk niet eens is met de beoordeling, kan hij schriftelijk bezwaar maken bij het EVC Centrum. Inhoudelijke bezwaren dienen met argumenten 7

8 onderbouwd te zijn. In alle gevallen wordt hoor- en wederhoor toegepast. Indien de assessor van mening is dat het bezwaar op onbevredigende wijze is afgehandeld, kan hij dit schriftelijk, met onderbouwing, melden bij de secretaris van de HvA Certificeringscommissie Docentkwalificaties. De assessor neemt in geval van bezwaar eerst contact op met het secretariaat van het EVC Centrum: , 3. Randvoorwaarden voor certificering: verantwoordelijkheid van de opleiding Assessorcertificering - het onpartijdig vaststellen van de bekwaamheid van assessoren voor het kunnen uitvoeren van hun taken volgens vastgestelde criteria - vraagt om continue professionalisering en toereikende assessmentmaterialen en -procedures. Dit zijn voorwaarden om kwalitatief goede assessments te realiseren en dat is de verantwoordelijkheid van elke opleiding waarin assessments worden uitgevoerd. Dit hoofdstuk gaat in op professionaliseringsactiviteiten ter voorbereiding op de proeve van bekwaamheid en voor het onderhoud van het certificaat (paragrafen ). Paragraaf 3.2 gaat over de condities rondom assessments. Deze moeten op orde zijn om assessoren hun taken optimaal te kunnen laten uitvoeren. 3.1 Continue professionalisering Naast een brede praktijkervaring en een gedegen vakinhoudelijke deskundigheid beschikken gekwalificeerde assessoren over gespreks- en beoordelingsvaardigheden. Deze vergen oefening en onderhoud om het vereiste assessorniveau te bereiken en behouden. Paragraaf bevat informatie over professionalisering ter voorbereiding op de proeve van bekwaamheid. Paragraaf gaat in op activiteiten voor het onderhoud van het assessorcertificaat Professionalisering ter voorbereiding op de proeve van bekwaamheid Professionalisering voorafgaand aan de proeve van bekwaamheid dient ertoe dat assessoren de vereiste vaardigheden gedragsindicatoren uit het assessorprofiel - goed onder de knie krijgen. Uit de literatuur blijkt dat een assessorvaardigheidstraining een vereiste is om een uniforme werkwijze en een gemeenschappelijke interpretatie van het beoordelingsmodel te ontwikkelen bij de uitvoering van assessments (Van der Vleuten et al., 2010; Straetmans, 2006). Ook maakt training assessoren bewust van persoonlijke beoordelingseffecten (Straetmans, 2014). Deelnemers aan een dergelijke training zijn een docententeam van een (bachelor/master)opleiding dat verantwoordelijk is voor het afnemen van assessments in die opleiding. In de training doen assessoren ervaring op met de gedragsindicatoren uit het assessorprofiel (tabel 2) en het beoordelingsmodel van het assessment. De training 5 is een eerste stap op weg naar de beoogde assessorkwaliteit voor certificering. Vervolgens vinden veruit de meeste assessoren het prettig om ervaring op te doen met het uitvoeren van enkele assessments om de geleerde vaardigheden in praktijk te brengen en te oefenen. Dat wil nog niet zeggen dat ze daarmee aan de gedragscriteria in het assessorprofiel voldoen. Professionaliseringsactiviteiten voor assessoren zijn maatwerk en de effectiviteit ervan neemt toe als ze vraaggestuurd en ontwikkelingsgericht zijn (Joostenten Brinke, et al., 2014). Het betreft zowel individuele als gezamenlijke activiteiten. Individuele activiteiten worden afgestemd op de kwaliteiten van een assessor. Zo heeft de één bijvoorbeeld behoefte aan een extra workshop om gesprekstechnieken te oefenen, terwijl de ander graag feedback krijgt op zijn 5 In sommige situaties lijkt een training niet het geëigende instrument als eerste stap op weg naar assessor. Dit geldt bijvoorbeeld voor ervaren assessoren in een opleiding, die misschien assessments in verschillende jaren afnemen, en zich willen aanmelden voor een proeve van bekwaamheid. In dat geval wordt individueel bekeken wat eventueel nodig is aan professionalisering. 8

9 vaardigheden bij de uitvoering van een assessment. Gezamenlijke activiteiten voor een team van docenten zijn bedoeld om bij te dragen aan een intersubjectief oordeel van assessments. Voorbeelden zijn intervisiebijeenkomsten om kritische situaties uit te diepen en ervaringen uit te wisselen en kalibreersessies om beoordelingscriteria, norm en cesuur te verhelderen en aan te scherpen (Kok, 2014, p. 24; Expertgroep protocol, 2014, p. 24). Kijk in het aanbod van de HvA Academie (academie.hva.nl) of neem contact op met het HvA EVC Centrum ( voor advies op maat en/of ondersteuning bij de uitvoering van professionaliseringsactiviteiten voor assessoren Voortdurende professionalisering voor het onderhoud van het assessorcertificaat Ook na het behalen van het certificaat is professionalisering nodig om assessorvaardigheden te onderhouden en een eenduidige werkwijze en een gemeenschappelijke interpretatie van het beoordelingsmodel 6 te blijven garanderen (Van Berkel, 2015). Voor het onderhoud van assessorvaardigheden is het belangrijkst dat assessoren op regelmatige basis assessments blijven uitvoeren. Professionalisering is daarmee geïntegreerd in hun werk (Kools, et al., 2014a). Ook kunnen assessoren hun assessmentkennis en -ervaring inzetten om aspirant-assessoren te begeleiden naar de proeve van bekwaamheid (leren door samen te werken, Kools, et al. 2014b). Voorbeelden van aanvullende professionaliseringsactiviteiten staan in tabel 1. Tabel 1: Richtlijnen voor het onderhoud van het assessorcertificaat De assessor: - is werkzaam in het vakgebied/domein waarvoor hij als assessor wordt ingezet. Tevens is hij op de hoogte gebleven van actuele ontwikkelingen m.b.t. het uitvoeren van assessments. - voert op jaarbasis een aantal assessments uit; dit kunnen zowel EVC-assessments zijn als assessments in een hbo-opleiding. - heeft tussentijds feedback op zijn functioneren als assessor gevraagd aan een collega.* - heeft gericht gewerkt aan de leerpunten die uit deze feedback naar voren kwamen. - heeft feedback gegeven aan (aspirant-)collega-assessoren op hun functioneren. *Bij het geven van feedback zijn de gedragsindicatoren uit het assessorprofiel leidend. - heeft bijeenkomsten bijgewoond die betrekking hebben op o het beoordelen van praktijkervaringen, competenties van studenten; o het verbeteren, aanscherpen, verdiepen van gespreks- en/of vraagtechnieken; o het verhelderen van criteria, norm en cesuur bij assessments (kalibreersessie); o het bespreken van kritische situaties met collega-assessoren (intervisie); o actuele ontwikkelingen op het gebied van assessments in het hbo; o anders, namelijk Werkwijze en norm om deskundigheid aan te tonen Ten behoeve van de blijvende inzetbaarheid tonen assessoren jaarlijks aan dat ze hun deskundigheid hebben onderhouden. Bij voorkeur gebeurt dit tijdens het jaar-/of functioneringsgesprek, waarin de leidinggevende het onderhoud van het certificaat met de assessor bespreekt. De assessor brengt ter voorbereiding hierop in kaart hoe hij aan zijn professionalisering heeft gewerkt. Het formulier in bijlage 4, waarop de assessor zijn relevante professionaliseringsactiviteiten invult, is een hulpmiddel. De norm voor de inzetbaarheid van de assessor is dat deze op jaarbasis: 6 Beoordelingsmodellen bevatten doorgaans open en generieke criteria. Dat is nodig om de diversiteit van de beroepspraktijk te kunnen beoordelen met één en dezelfde standaard. Door het uitwisselen van concrete voorbeelden en ervaringen, ontstaat een gemeenschappelijke interpretatie van de standaard. 9

10 - een aantal assessments uitvoert (in de opleiding e/o voor EVC): onderdeel A op het formulier; - actief deelneemt aan enkele aanvullende professionaliseringsbijeenkomsten, waaronder kalibreren: onderdeel B op het formulier. 3.2 Kwaliteit van assessmentpraktijk Assessmentpraktijken in het hbo zijn zeer divers en ze voldoen niet altijd aan de basiseisen van goed toetsen. Het gaat daarbij zowel om de materialen, zoals beoordelingsmodellen en protocollen, als om de procedure van het assessment. De meest belangrijke vereisten worden hier genoemd en toegelicht. Ze dragen ertoe bij dat de assessor goed uit de verf komt en zo het beste uit de student naar boven kan halen in een assessment. De hierna volgende condities dienen op orde te zijn voordat assessoren hun proeve van bekwaamheid doen: -Het beoordelingsmodel van het assessment is werkbaar, d.w.z. dat hierin representatieve en herkenbare kerntaken uit het competentieprofiel van de opleiding zijn opgenomen aan de hand waarvan de student bewijs aanlevert in zijn portfolio 7 (portfolio-assessment). Tevens bevat het model een overzichtelijk aantal (gedrags)criteria aan de hand waarvan assessoren kunnen bepalen of de taken op hbo-(eind)niveau zijn uitgevoerd. Deze criteria zijn in de regel afgeleid van de hbo-kwalificaties (HBO-raad, 2009) en zijn bij voorkeur uitgewerkt in concrete gedragingen. Gespreks- en beoordelingsprotocollen, behorend bij het model, zijn beschikbaar om op gestructureerde wijze een onderbouwd oordeel tot stand te brengen. -Portfolio s zijn toegankelijk 8, d.w.z. dat er eisen worden gesteld aan de inhoud (het soort bewijs en de kwaliteit ervan) en structuur van het portfolio (Van Berkel, 2012). Het doel hiervan is tweeledig: het vraagt van de student om goed na te denken over zijn beste bewijs per kerntaak/competentie en het maakt de informatie voor de assessor inzichtelijk. -Er is een eenduidige en uitvoerbare assessmentprocedure, d.w.z. dat de procedure in heldere stappen is uitgewerkt, waarbij de taken en verantwoordelijkheden voor alle betrokkenen duidelijk zijn. Dit is vastgelegd (in een handleiding) met consistent gebruik van terminologie. Aandachtspunten ten aanzien van de procedure zijn - de inzet van twee assessoren per assessment voor een intersubjectief oordeel (Straetmans, 2014). Volgens het HvA toetsbeleid is de inzet van twee assessoren een vereiste bij het toetsen van eindkwalificaties (Bruijns, 2014, p. 33); - de tijd die assessoren beschikbaar hebben voor de uitvoering van een assessment, inclusief voorbereiding en nazorg. Meer informatie over portfolio- en gedragsassessments en over HvA-toetsbeleid en -kwaliteit is te vinden op 7 Bij een gedragsassessment laat de student het gedrag zien bij de uitvoering van een kern-/beroepstaak. Dat gedrag wordt beoordeeld door de assessor. 8 Dit geldt alleen voor portfolio-assessments. 10

11 4. Kwaliteit Om de onafhankelijkheid van het oordeel te kunnen borgen, is enige afstand tot de beoordeelde noodzakelijk. Dit verklaart waarom het certificeringsprogramma voor assessoren vanuit een centrale positie het EVC Centrum - wordt uitgevoerd, dus los van een specifieke opleiding. Daarnaast wordt de kwaliteit van de uitvoering van het programma bewaakt door een onafhankelijke en deskundige partij: de HvA Certificeringscommissie Docentkwalificaties. Tevens is een rol weggelegd voor de opleidingen van de HvA die assessoren blijvend willen inzetten. In dit hoofdstuk wordt de borging door deze drie partijen nader toegelicht. 4.1 Kwaliteitsborging door EVC Centrum Bij aanmelding van assessoren voor de proeve van bekwaamheid: - controleert het EVC Centrum of is voldaan aan de randvoorwaarden van continue professionalisering en de kwaliteit van de assessmentpraktijk zoals beschreven in hoofdstuk 3 van deze handleiding; - zet het EVC Centrum onafhankelijke en deskundige beoordelaars in voor de proeven van bekwaamheid. Daarnaast zorgt het Centrum voor - het onderhoud van het netwerk van beoordelaars in de vorm van intervisie- en kalibreersessies voor het waarborgen van een eenduidige interpretatie van de beoordelingscriteria en het aanscherpen van de (werkwijze bij de beoordeling van de) proeve van bekwaamheid, daar waar nodig; - registratie van de assessoren die opgaan voor de proeve van bekwaamheid en die certificering hebben behaald. 4.2 Kwaliteitsborging door de HvA Certificeringscommissie Docentkwalificaties De rol die de certificeringscommissie vervult bestaat uit: - het controleren of de beoordelaars van assessoren deskundig zijn, d.w.z. dat ze voldoen aan de eisen in het profiel (bijlage 3); - het aanwijzen van nieuwe beoordelaars; - het steekproefsgewijs controleren van de rapportages van de proeven van bekwaamheid op volledigheid, het juist hanteren van de beoordelingscriteria, het logischerwijs tot stand komen en de onderbouwing van het oordeel; - het behandelen van bezwaren (in tweede instantie); - het verstrekken van het certificaat bij een positieve beoordeling van de proeve van bekwaamheid. 4.3 Kwaliteitsborging door de opleiding waartoe de assessoren behoren De opleidingsexamen-/toetscommissie draagt de verantwoordelijkheid voor de algehele kwaliteit van assessments in de opleiding en voor de deskundigheid van assessoren als onderdeel daarvan. Ten aanzien van de assessorcertificering (en het onderhoud daarvan) richt deze kwaliteitsborging zich op: - het toezien op en faciliteren van de continue professionalisering van assessoren; - het toezien op en faciliteren van een deugdelijke en uitvoerbare assessmentpraktijk m.b.t. o een werkbaar beoordelingsmodel; o toegankelijke portfolio s (bij portfolio-assessments); o een uitvoerbare procedure. Toelichting op deze criteria is te vinden in hoofdstuk 3 van deze handleiding. 5. Kosten voor assessorcertificering De kosten voor beoordeling en certificering bedragen 450,- 9. De kosten betreffen de inzet van de beoordelaar (zie paragraaf 2.1) en de inzet van het HvA EVC Centrum (zie paragraaf 4.1). 9 Dit is het HvA interne tarief voor assessorcertificering in Het tarief voor externe certificeringen kan hiervan afwijken. 11

12 Bronnen Bruijns, V., & Kok, M. (2014). Leidraad toetsen en beoordelen. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam. Expertgroep protocol in opdracht van de Vereniging Hogescholen (2014). Beoordelen is mensenwerk. Bevindingen over de wenselijkheid en mogelijkheid voor een gezamenlijk protocol voor het beoordelen van (kern)werkstukken. Den Haag: Vereniging Hogescholen. HBO-raad (2009). Kwaliteit als opdracht. Den Haag: HBO-raad. Joosten-ten Brinke, D., Arts, J., Burghout, C., Jaspers, M., Lansu, W., Maas, M., Verhoosel, J., & Kratsborn, S. (2014). Bewust en bekwaam toetsen en beoordelen. In Eigentijds toetsen en beoordelen. De opbrengst van vier jaar praktijkonderzoek, Tilburg: Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Kok, M., & Te Lintelo, L. (2014). Leidraad eindniveau. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam. Kools, Q., Bouckaert-den Draak, M., Gootzen, M., Mathijsen, I., Schildwacht, R., Tielman, K., & Van de Reijt, V. (2014a). Informeel leren. In Inzicht in professionalisering. Vier jaar lectoraatsonderzoek naar professionalisering van leraren en lerarenopleiders, pp Tilburg: Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Kools, Q., Bouckaert-den Draak, M., Gootzen, M., Mathijsen, I., Schildwacht, R., Tielman, K., & Van de Reijt, V. (2014b). Professionaliseren door samen werken. In Inzicht in professionalisering. Vier jaar lectoraatsonderzoek naar professionalisering van leraren en lerarenopleiders, pp Tilburg: Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Hobéon Certificering (2014, 15 oktober). Certificering van personen. Verkregen op 15 oktober 2014 van Straetmans, G. (2006). Assessment van competentie: definitie, knelpunten, ontwerpbeslissingen. In E. Roelofs & G. Straetmans. Assessment in Actie, Arnhem: Cito B.V. Straetmans, G. (2014). Toetsen met performance assessment methodieken. In: H. van Berkel, A. Bax & D. Joosten-ten Brinke (Eds.) Toetsen in het hoger onderwijs, Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Van Berkel, A. (2012). Kritische reflectie op competentietoetsen in het hbo. In: Onderwijsinnovatie 2 (14), Den Haag: OBT bv. Van Berkel, A., Sluijsmans, D. & Joosten-ten Brinke, D. (2015). Kwaliteit van toetsbekwaamheid. In: Sluijsmans, D., Joosten-ten Brinke, D. & Van Schilt-Mol, T. (Eds.) De kwaliteit van toetsen onder de loep. Garant: Antwerpen, Apeldoorn: Garant-Uitgevers nv. Van der Vleuten, C. P. M., Schuwirth, L.W.T., Scheele, F., Driessen, E.W., & Hodges, B. (2010). The assessment of professional competence: building blocks for theory development. Best Practice & Research Clinical Obstetrics and Gynaecology, 24,

13 Bijlage 1: Basis-/Senior Kwalificatie Examinering (BKE/SKE) bij de HvA Deze bijlage bevat een overzicht van toetsvormen in relatie tot BKE/SKE en assessorcertificering. toetsvormen fase in de toetscyclus ontwerpen en construeren en verbeteren (op basis van evaluatie) Enkelvoudige toetsvormen open en gesloten vragen voortgangstoets essay casustoets vaardigheidstoets reflectieopdracht peerassessment (eenvoudige) projectopdracht SKE Geïntegreerde toetsvormen (complexe)projectopdracht onderzoeksopdracht stage en praktijkopdracht afstudeeropdracht portfolio assessment gedragsassessment afnemen en beoordelen analyseren, evalueren BKE assessor Bron: Opzet en invoering certificering BKE en SKE (HvA), bijgestelde versie dd 29 april

14 Bijlage 2: Toelichting op de gedragsindicatoren uit het assessorprofiel De beoordelaars van assessoren gebruiken de gedragsindicatoren uit het assessorprofiel als beoordelingscriteria voor certificering. De indicatoren komen in de assessorentraining uitvoerig aan de orde, zowel in theorie als praktijk (oefensituaties met acteur). Voor een eenduidige hantering van de indicatoren zijn deze uitgewerkt in voorbeeldgedrag, uitdrukkelijk niet bedoeld als afvinklijstje. 1. De assessor creëert een sfeer waarin de student volledig tot zijn recht komt Gedrag Stelt de student op zijn gemak Doorbreekt of neutraliseert weerstanden of irritaties in het gesprek Resultaat: De student voelt zich op zijn gemak in het gesprek. Dit stelt hem in staat een open gesprek te voeren met de assessoren, en de vereiste informatie te verstrekken. 2. De assessor brengt structuur aan in het assessmentgesprek Gedrag Opent het gesprek met aandacht voor: voorstellen, unfreezing/relaxation, doel gesprek, uitleg procedure (gesprek), agenda, rolverdeling assessoren, controlevraag, ruimte voor vragen student Verzamelt de vereiste informatie m.b.t. de te beoordelen competenties in het midden van het gesprek Benoemt telkens het onderwerp (de competentie) van gesprek, vraagt door en rondt af door samen te vatten Beëindigt het gesprek met: een onderbouwd oordeel en feedback, termijn waarbinnen student rapportage ontvangt en, indien van toepassing, procedure van bezwaar Bewaakt de tijd voor de verschillende onderwerpen in het gesprek Brengt structuur aan bij het tot stand brengen van het oordeel door per besproken competentie -bevindingen (uit portfolio en gesprek) te delen met de co-assessor, -deze naast de beoordelingsstandaard te leggen en -tot een gezamenlijk en onderbouwd oordeel te komen Resultaat: Zowel student als assessoren weten op elk moment waar ze zich in het gesprek bevinden en welk onderwerp aan de orde is. Dat geeft houvast en is tevens een handvat voor assessoren om de regie in het gesprek te houden. 3. Past verschillende vraag- en gesprekstechnieken op het juiste moment toe Gedrag Luistert actief Hanteert geëigende gesprekstechnieken zoals STAR(R)T met verdiepende vragen om informatie te verzamelen over concreet gedrag en denk- en beslisprocessen Heeft op elk moment in het gesprek scherp wat hij precies wil weten (=naar welke informatie hij op zoek is) Verkent de reikwijdte van competenties (transfer en tegendeel) Houdt regie in het gesprek (Luisteren Samenvatten Doorvragen) Past, indien nodig, de techniek van metacommuniceren toe op niveau van relatie en inhoud Sluit aan bij de student voor wat betreft taalgebruik en niveau van communiceren Resultaat: Een gesprek met diepgang: de vereiste informatie voor competentiebeoordeling komt op tafel. 14

15 4. Relateert ervaringen, werkwijze en bewijzen die de student inbrengt, aan relevante competentiecriteria Gedrag Beoordeelt bewijzen op authenticiteit, relevantie, actualiteit, variatie en kwantiteit Hanteert de beoordelingsdriehoek waarin bewijzen, beroepshandelingen en beoordelingscriteria structureel met elkaar verbonden worden Herkent (beroeps)producten als bruikbaar bewijs Relateert bewijzen aan de juiste competenties (classificeren) Legt, indien nodig, verbanden tussen competenties Legt bevindingen toegankelijk vast op het daarvoor bestemde protocol Resultaat: Bevindingen uit het portfolio en gesprek zijn gerelateerd aan de beoordelingsstandaard (= te beoordelen competenties, uitgewerkt in handelingen en criteria) en vastgelegd in een protocol. 5. Komt tot een onderbouwd eindoordeel en brengt dit op overtuigende en constructieve wijze over Gedrag Past de geëigende beoordelingstechnieken gestructureerd toe Hanteert hierbij de beoordelingsdriehoek: beoordelingsstandaard (in handelingen en criteria) en bewijzen Onderbouwt per competentie het oordeel met voorbeelden van competent gedrag uit portfolio en gesprek gerelateerd aan de beoordelingsstandaard Komt tot een oordeel en stemt dit af met de co-assessor voor een intersubjectief oordeel Bij verschil van mening over de beoordeling van een competentie: Loopt bevindingen uit portfolio en gesprek op gestructureerde wijze na in relatie tot de criteria in de beoordelingsstandaard. Gebruikt feiten uit portfolio en gesprek om consensus te bereiken Informeert de student op toegankelijke wijze over het oordeel en de onderbouwing Resultaat: Een eenduidige en transparante werkwijze waarop het oordeel tot stand komt met als eindresultaat een intersubjectief oordeel per competentie uit de standaard. 6. Geeft constructieve feedback Gedrag Past het model en de regels van feedback geven toe Resultaat: De student heeft feedback ontvangen. Voor hem is duidelijk welke competenties hij heeft aangetoond, welke niet of gedeeltelijk en waaraan hij nog moet werken om het vereiste niveau te behalen. 7. Legt het oordeel op toegankelijke wijze vast in een rapportage Gedrag Legt, na afstemming met de co-assessor, in de rapportage per competentie vast in welke mate deze is aangetoond in relatie tot de beoordelingsstandaard Beschrijft de wijze waarop het oordeel tot stand is gekomen Onderbouwt dit oordeel met bevindingen uit portfolio (bewijzen) en gesprek (toelichting op bewijs, gedrag, denk- en beslisprocessen, reflectie, transfer, etc.) Schrijft toegankelijk: stemt schriftelijk taalgebruik af op de student Resultaat: In de rapportage is op toegankelijke wijze vastgelegd: het intersubjectieve oordeel per competentie in relatie tot de beoordelingsstandaard onderbouwd met bevindingen uit portfolio en gesprek, en de wijze waarop dit tot stand is gekomen; een totaaloverzicht van de beoordeelde competenties. 8. Gaat adequaat en klantgericht om met eventuele bezwaren Gedrag Hanteert geëigende technieken voor omgaan met bezwaar, zoals ADSIC Verwijst, indien nodig, naar de procedure van bezwaar Resultaat: De student voelt zich gehoord in zijn bezwaar. Er is naar hem geluisterd en waar mogelijk informatie gegeven om onduidelijkheden, misverstanden, etc. weg te nemen. Hij weet waar hij de procedure van bezwaar kan vinden. 15

16 Bijlage 3: Profiel assessorbeoordelaar Kerntaken beoordelaar 1. observeert de assessor bij het uitvoeren van een assessment (=proeve van bekwaamheid); 2. registreert observaties en bevindingen tijdens de proeve van bekwaamheid; 3. beoordeelt of de assessor voldoet aan de gedragsindicatoren in het assessorprofiel; 4. geeft direct na afloop van de proeve van bekwaamheid mondeling het oordeel aan de assessor, onderbouwd met observaties en bevindingen uit de proeve; 5. legt het oordeel en de onderbouwing daarvan vast in een schriftelijke rapportage. Basiskwalificaties beoordelaar 10 - is deskundig op het gebied van assessments in het hbo; - beschikt over ruime ervaring met het opleiden van (hbo-)assessoren e/o in de beroepspraktijk van assessment & development e/o met het uitvoeren van assessments in het hbo; - beschikt over hbo werk- en denkniveau en is in het bezit van een hbo-diploma; - getuigt van inlevingsvermogen in en betrokkenheid bij de persoon, maar is zakelijk in het oordeel; - communiceert op toegankelijke en overtuigende wijze, zowel mondeling als schriftelijk; - is accuraat in zijn werk en komt afspraken na; - reflecteert op het eigen functioneren en is gericht op zijn professionele ontwikkeling als assessmentdeskundige. Kwaliteiten beoordelaar De beoordelaar is in staat om geobserveerd gedrag te vertalen naar de gedragsindicatoren in het assessorprofiel. Hij brengt op basis van zijn observaties een onderbouwd oordeel tot stand en geeft de assessor direct na afloop van het assessment op overtuigende wijze feedback. Voor de onderbouwing hiervan hanteert hij voorbeelden uit het assessment m.b.t. toegepaste technieken, vaardigheden en gedrag. Het totaal legt hij op toegankelijke wijze vast in een beknopte rapportage. Gedragsindicatoren: - past de techniek van observeren, registreren en beoordelen adequaat toe; - kan geobserveerd gedrag relateren aan de gedragsindicatoren in het assessorprofiel; - komt tot een onderbouwd eindoordeel door geobserveerd gedrag te waarderen in relatie tot de gedragsindicatoren; - brengt het oordeel op overtuigende en constructieve wijze over aan de assessor; - geeft ontwikkelingsgerichte feedback direct na afloop van de proeve van bekwaamheid; - legt het oordeel toegankelijk vast in een rapportage; - gaat adequaat om met eventuele bezwaren tegen het oordeel. 10 De basiskwalificaties zijn opgesteld ten behoeve van de selectie van beoordelaars. 16

17 Bijlage 4: Formulier onderhoud van assessorcertificering Naam: Datum: HvA EVC Centrum Assessor voor de opleiding(en): A. Overzicht uitgevoerde assessments Naam student/kandidaat (EVC) Naam co-assessor (indien van toepassing) Datum assessment Opleiding, jr 2, 3 of 4/ EVC B. Overige activiteiten die bijdragen aan je deskundigheid als assessor Activiteit Datum Aantal dagdelen (Opfris)training voor assessoren Feedback gekregen van een assessmentdeskundige bij de uitvoering van een assessment Feedback gegeven aan een collegaassessor op basis van het assessorprofiel Professionaliseringsbijeenkomst voor assessoren bijgewoond, namelijk 0 intervisie; 0 kalibreersessie; 0 anders, namelijk. Workshop gevolgd voor het verbeteren en verdiepen van mijn vraag-, gespreks-, beoordelingstechnieken Een congres bezocht over (competentie)toetsen en beoordelen Anders, namelijk.. Anders, namelijk.. Anders, namelijk.. Toelichting op activiteit en je eigen bijdrage Bewijs beschikbaar? j/n, namelijk Lever het ingevulde formulier in bij je leidinggevende voorafgaand aan je functionerings-/jaargesprek. 17

18 Toelichting bij invullen van het Formulier onderhoud van assessorcertificering Inleiding Voor je certificering als assessor heb je in een proeve van bekwaamheid aangetoond dat je over de vereiste deskundigheid en vaardigheden beschikt om een kwalitatief goed assessment uit te voeren, waarbij de student volledig tot zijn recht komt. Om te kunnen waarborgen dat je de vereiste kwaliteit telkens opnieuw levert, is het nodig je deskundigheid onderhouden. Door dit formulier in te vullen breng je in kaart hoe je het afgelopen jaar hebt gewerkt aan je professionaliteit als assessor. Het formulier valt in twee delen uiteen: A. een overzicht van de assessments die je het afgelopen jaar hebt uitgevoerd en B. een overzicht van activiteiten die je hebt ondernomen om aan je professionalisering te werken. Instructies voor het invullen 1. Vermeld bovenaan het formulier je naam, datum en de opleiding waarvoor je assessments uitvoert. Deel A: Overzicht uitgevoerde assessments 2. Geef in dit schema een overzicht van de assessments die je het afgelopen jaar hebt uitgevoerd door de gevraagde gegevens in te vullen. Er is ruimte voor 10 assessments, het kunnen/mogen er minder of meer zijn. In het laatste geval kun je het overzicht uitbreiden. 3. In de laatste kolom geef je aan om wat voor een assessment het ging, bijvoorbeeld een assessment in het tweede jaar van de opleiding = O2 ; EVC of anders, namelijk Deel B: Overzicht overige activiteiten ter bevordering van deskundigheid 4. Noem in de eerste kolom de activiteit waaraan je hebt deelgenomen om je deskundigheid als assessor te onderhouden of vergroten. Je mag hier alle activiteiten noemen die jou in je assessorrol ondersteunen. Om je op weg te helpen zijn hier een aantal voorbeelden genoemd. Ook tabel 1 in paragraaf van deze handleiding bevat voorbeelden. 5. Geef per activiteit de datum waarop deze plaats vond in de tweede kolom. 6. Noem het aantal dagdelen van deze activiteit in de derde kolom. 7. Licht in de vierde kolom de inhoud van de activiteit toe. Doe dit zo concreet mogelijk door titels/namen van congressen, workshops, etc. te noemen, met onderwerpen/thema s die aan de orde kwamen en namen van mensen/organisaties die de activiteit hebben verzorgd. Als je zelf een bijdrage hebt geleverd, maak die dan tevens expliciet. 8. In de laatste kolom geef je aan of je bewijs hebt van deelname aan de activiteit en zo ja, wat dat bewijs is. Voorbeelden van bewijzen zijn een programma van een congres/training met deelnemerslijst; een PPT van een presentatie die je hebt gegeven bij een activiteit, een verslag van feedback die je hebt ontvangen of gemaakt, een verslag van een intervisiebijeenkomst waaraan je hebt deelgenomen. De bewijzen hoef je niet bij dit formulier te voegen maar ze dienen wel op aanvraag beschikbaar te zijn. Het is handig om hiervoor een map/dossier aan te leggen. 9. Als je het formulier volledig hebt ingevuld, lever je het in bij je leidinggevende voorafgaand aan je functionerings-/jaargesprek. 18