NiNsee intensiveert slavernij onderzoek in Suriname

Transcriptie

1 NiNsee intensiveert slavernij onderzoek in Suriname Tekst: Rosita Leeflang Beeld: Claudio Barker 29/10/2010 Er moet nu actief onderzoek komen naar het slavernijverleden in Suriname. Rond 1800 waren er in ons land meer dan 600 plantages, die allemaal het verhaal vertellen over die periode van de slavernij. Het verhaal is in de afgelopen decennia veelal verteld vanuit de overheersers. En daar wil het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis, het NiNsee, verandering in brengen. Om alvast de banden aan te halen om het onderzoek in de naaste toekomst te intensiveren, bracht een delegatie van het instituut onder leiding van directeur Artwell Cain, de vorige week een bezoek aan Suriname. Het bezoek had in eerste instantie te maken met de internationale conferentie van het ICOMOS, International Council on Monuments and Sites die van 18 tot en met 22 oktober werd gehouden. De focus lag op de materiële nalatenschap van de slavernij met specifieke aandacht voor Commewijne. Aan het NiNsee werd het beroep gedaan ook een bijdrage te leveren aan de conferentie, die vertegenwoordigers had uit onder andere Duitsland, Curaçao en Nederland. Met Cain reisden mee Frank Dragtenstein, senior wetenschappelijk onderzoeker bij het NiNsee en professor Stephen Small, eveneens als onderzoeker verbonden aan het instituut. dwtfoto/claudio Barker De delegatie van het NiNsee heeft in Suriname voorbereidende gesprekken gevoerd voor de 1

2 viering van 150 jaar afschaffing slavernij in V.l.n.r Frank Dragtenstein, Artwell Cain en Stephen Small.-. Educatie Het NiNsee wilt middels haar activiteiten bekendheid geven aan de slavernijgeschiedenis. Een bekendheid die moet doorklinken bij alle Nederlanders. Educatie speelt in dit proces een belangrijke rol. Zo worden er tentoonstellingen georganiseerd die laten zien wat er rond de slavernij is gebeurd. Daarnaast zijn er ook lezingen en het jaarlijkse Keti Koti Festival rond 1 juli, dat dit jaar rond de bezoekers trok. Het NiNsee onderhoudt ook contacten met andere instituten die zich bezighouden met slavernij verleden. foto/ Een beeld van de bezoekers tijdens het Keti Koti Festival Het instituut wil zich in de komende jaren er sterk voor maken dat 1 juli ook een vrije dag wordt in Nederland.-. Bij de organisatie gaat het in eerste instantie om het Nederlands slavernij verleden. Aangezien er ook linken zijn naar Afrika met name Ghana, zijn de Ghanezen bij het tot stand komen van het NiNsee ook nauw betrokken geweest. De resultaten van de onderzoekingen van het NiNsee komen terecht bij mensen in het onderwijs in Suriname. "Als het uitkomt, lever ik ook mijn bijdrage bij de docenten opleiding Geschiedenis, maar kom ik ook regelmatig voor lezingen. We zouden zeker veel meer kunnen doen. Ik ga er vanuit dat er hier een faculteit komt die zich zal bezighouden met die geschiedenis", zegt een optimistische Dragtenstein. 2

3 dwt foto/annelies Verhelst Een deel van de participanten de vorige week tijdens de conferentie van Icomos over het cultureel landschap van de plantages. Gedurende vier dagen is de focus gelegd op de nieuwe toekomst van Commewijne.-. Immaterieel erfgoed Ecomos valt onder Nederlands erfgoed en kwam naar Suriname om te praten over de plantages rond de Commewijnerivier. NiNsee hoorde van het voornemen en vond het een goede gelegenheid om ook een bijdrage te leveren middels presentaties over het immaterieel erfgoed, vertelt Cain. "Wij vinden dat er niet genoeg wordt geschreven over de nazaten van de tot slaaf gemaakten. Zelf leg ik veel nadruk op het identiteitsvraagstuk bij de jongeren." Cain illustreert dat altijd met het metafoor van een boom met wortels. Als die wortels ontbreken, valt de boom om. Onze geschiedenis en cultuur zijn onderdelen van onze wortels en wij dienen te weten wat onze wortels zijn. "Een boom wordt immers gevoed door haar wortels." Cain zegt Small te hebben gevraagd mee te komen, omdat er sinds zijn aanstelling in september er veel vragen kwamen over wie hij precies is. Het instituut heeft ook een bezoek gebracht aan het IMWO, waar al drie jaar een samenwerking mee is, en aan de EBGarchieven. "Die archieven zijn privé en alleen het NiNsee heeft toestemming om die te onderzoeken. Daar zijn de onderzoekers Ruth Dors en Humphrey Lamur al jaren mee bezig en wij kunnen nu wederzijds gebruik maken van elkaars kennis." Voor Dragtenstein was de conferentie boeiend. Het materiële erfgoed, alles aan de gebouwen en zichtbare overblijfselen uit de slavernij en de periode daarna, moeten meer bekendheid krijgen bij grote delen van de bevolking. "Ik had zelf meer mensen op de conferentie verwacht, want ze moeten direct betrokken raken en hun bijdrage leveren aan het geheel. Maar ik weet niet met welke opzet de organisatie heeft gekozen voor een kleine setting." Microhistorie Dragtenstein is sinds de oprichting van het instituut, nu zeven jaar geleden, belast met het historisch onderzoek. "Ik zoek naar microhistorie, die bij grote groepen Surinamers en 3

4 Antillianen wat minder bekend is. Wij streven ernaar om die geschiedenis zodanig te herschrijven dat het ook voor onze mensen toegankelijk is." De onderzoeker zegt dat zoals de geschiedenis nu geschreven staat het is gedaan vanuit het Europees oogpunt. "Niet de jager, maar de tijger moet het verhaal schrijven." Tot nu toe heeft Dragtenstein zich voornamelijk beziggehouden met de eerste 100 jaar van de verzetsgeschiedenis. Van de tweede 100 jaar is er namelijk al vrij veel bekend, middels de verhalen van Baron, Boni en Joli Coeur. "Maar de verhalen van Quassi en Boston Band waren minder bekend en die ben ik gaan onderzoeken." De onderzoeker heeft zich ook beziggehouden met de manumissies, degenen die voor de afschaffing zijn vrijgekomen. Hij bracht daarbij families in kaart, maar ook de persoonlijke verhalen. Zoals het verhaal van Quassi, die nu bekendstaat als de ontdekker van de kwasibita, maar die ook een grote medewerker, bijna een redi musu was van het witte koloniale bestuur. "Maar mijn laatste werk gaat over Boston Band, een tot slaaf gemaakte man, die midden 18e eeuw brieven heeft geschreven, waarmee hij correspondeerde met de hoogste gezagsdragers. Deze brieven spreken de veronderstelling tegen dat de zwarten in die tijd helemaal niet konden lezen en schrijven." Een deel van dit onderzoek is uitgevoerd in Suriname. Programma voor onderzoek Smalls werk bij het NiNsee begon vijf jaar geleden met een reeks symposia over slavernij in relatie tot de Afrikaanse diaspora. "We wilden de ervaringen van de zwarte mensen in de Nederlandse gebieden vergelijken met die van hen in de Engelse en Portugese gebieden." Eerder dit jaar bleek dat het instituut in gesprek was met de Universiteit van Amsterdam om een NiNsee professorschap te creëren voor de studie van het Nederlands Slavernij, omdat zij geloven dat er behoefte was voor nieuw onderzoek dat zou kijken naar de details van Nederlands slavernij. De focus moest daarbij liggen op Suriname en de Nederlandse Antillen. Small solliciteerde voor die baan en kreeg per september de positie van Bijzonder Hoogleraar Nederlands Slavernijverleden en erfenis aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Voor de afgelopen 25 tot 30 jaar is de slavernij onderzoeksterrein voor de professor. Zijn vader is van Jamaica en vertrok naar Engeland waar Small opgroeide als nakomeling van de slaven. "Ik ben van daaruit altijd nieuwsgierig geweest naar de vergelijkingen. Heel veel van mijn werk is over het Britse deel van het Caribisch Gebied, de Verenigde Staten en Brazilië. Toen ik bij het NiNsee begon, ben ik ook begonnen met doorvragen, zoals wat is het verschil en wat delen zij." Small is nu samen met Cain bezig een programma te ontwikkelen waar de Nederlandse ervaring wordt uitgehoord wanneer het gaat om hoe zij de Afrikanen hebben ontvoerd en tot slaaf hebben gemaakt. Daarnaast ook de ontwikkelingen van de gemeenschappen en de erfenis van de slavernij. "Mijn benadering is om vragen te stellen over alles. Het is namelijk opvallend dat de Nederlanders heel wat claims hebben, maar daar geen bewijs voor hebben. Het te ontwikkelen programma moet het besef bevorderen en jongeren aantrekken om onderzoek uit te voeren en vooral moeten aansporen om vragen te stellen over de betekenis van de erfenis van de slavernij. Voor Small moeten de vragen worden gesteld, omdat hij van mening is dat zwarten in 4

5 Engeland, Nederland en Frankrijk worden afgewezen, gediscrimineerd en valse informatie krijgen over hun achtergrond en afkomst. "Wij moeten begrijpen waar we vandaan komen en wij hebben nog niet genoegzaam van de zwarten zelf gehoord hoe het was om in de slavernij te zijn. Wij hebben niet genoeg bewijs van hun ervaringen en visie. Tot nu toe zijn de verhalen ons door de keel gedrukt. We houden niet van die verhalen, omdat we weten dat er iets niet klopt aan hen. We zijn al bezig met onderzoek, maar we hebben een ongelijke toegang tot de bronnen", zegt de professor stellig. Focus En terwijl Dragtenstein de focus legt op de periode tot de afschaffing van de slavernij in 1863, richt Small zich meer op de erfenis van de slavernij vanaf de jaren 60 in Nederland. "Ik wil weten wat de Nederlandse instanties over de slavernij zeiden in kranten, musea en op scholen. Ik wil weten welke taal en woorden werden gebruikt. En vooral die periode, omdat een groot aantal Surinamers in Nederland aankwam en in de jaren 80 er iets veranderde aan de ervaringen van de zwarten. Ik wil de diaspora bestuderen, want zwarten hebben dwars door grenzen en talen heen met elkaar gecommuniceerd en dat wil ik onderzoeken." Small gaat een stapje verder. "Zolang we het verleden niet begrijpen, zullen wij niet begrijpen wat wij nu meemaken. Dit zal geen financiële rijkdommen opleveren, maar wel culturele rijkdommen." 150 jaar afschaffing Het bezoek van de delegatie had nog een derde reden: voorbereidingen treffen voor de herdenking van 150 jaar afschaffing slavernij in Het Nederlands instituut heeft namelijk plannen om gedurende acht tot negen maanden activiteiten te organiseren, maar dan in samenwerking met andere Nederlandse organisaties als het Koninklijk Instituut voor de Tropen, het Rijksmuseum en universiteiten. "Wij willen alle Nederlandse organisaties erbij betrekken om vanuit hun eigen begroting samen met ons de activiteiten te organiseren. Met als thema Educatie willen wij dat aan het eind van die periode minstens 65 procent van de Nederlandse bevolking, dus inclusief de moslims, via de tv, krant, radio of tijdschriften meer informeren komen over deze erfenis." Ook Suriname zal een cruciale rol vervullen in deze herdenking, omdat bij slavernijverleden het gaat over Suriname. "Ga maar na. Op een bepaald moment had Suriname meer dan 600 plantages. Dus zullen ook Surinaamse organisaties als die op de Antillen worden betrokken. Alles wat wij in Nederland zullen doen, zullen deze organisaties inspraak in krijgen." Eén van de zaken waar Cain zich sterk voor maakt sinds hij in functie kwam bij het NiNsee is om 1 juli ook tot een vrije dag te laten verklaren in Nederland. "De ervaring leert dat velen die dag vrij nemen om te komen naar het Keti Koti Festival. Dit proces zal zeker acht jaar duren, maar we willen het wel bewerkstelligen via lobbywerk. Nederland is het aan ons verplicht om die vrije dag ook daar in te stellen", meent Cain.-. 5