Verzet tegen Nederland als koloniale overheerser hoort in het Verzetsmuseum

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Verzet tegen Nederland als koloniale overheerser hoort in het Verzetsmuseum"

Marina Wouters
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Verzet tegen Nederland als koloniale overheerser hoort in het Verzetsmuseum (tekst bij PowerPointpresentatie door Dineke Stam, afscheid Hans Blom, 12 februari 2018) Het toeval wil dat ik net tegelijk met Hans Blom aantrad als bestuurslid en dus ook tegelijk afscheid neem. Ik vind het een eer dat ik bij deze gelegenheid voor u deze stelling mag toelichten: Verzet tegen Nederland als koloniale overheerser hoort thuis in het Verzetsmuseum - Wat vindt u? Bent u het ermee eens, ja, of zegt u nee? Of: alleen als er meer vloeroppervlak komt? - Ik noem eerst wat argumenten voor Oneens. Nee, want je kunt tenslotte niet alles in het Verzetsmuseum behandelen, ook niet alle vormen van verzet. Het accent hoort te liggen waar het nu ligt; op de bezetting in Nederland, op de Jodenvervolging, op het verzet van Joden en niet-joden daartegen, op de dilemma s waar Nederlanders toen mee te maken kregen. Bovendien besteedt dit museum al als een van de weinige verzetsmusea aandacht aan Nederlands-Indië met een aparte opstelling, en organiseert het een jaarlijkse Anton de Kom-lezing en over hem is ook een vitrine. Dus nee, het verzet tegen Nederland als koloniale overheerser is niet onmisbaar en alleen een zinvolle aanvulling als er meer ruimte komt voor het museum. Ik concentreer me nu op de argumenten voor JA. - De vitrine van Anton de Kom is in het museum onderdeel van het thema over de illegale pers. De informatie over hem concentreert zich op de oorlogsjaren. Er staat dus niet dat Anton in Nederland in de jaren twintig aansluiting vond bij Indonesische studenten en actief werd in de internationale antikoloniale beweging. 1

- Ook blijft onvermeld dat hij in begin jaren dertig terugkeerde naar Suriname, waar hij vanaf de eerste dag door de koloniale overheid op de hielen werd gezeten.

2 - Ook blijft onvermeld dat hij in begin jaren dertig terugkeerde naar Suriname, waar hij vanaf de eerste dag door de koloniale overheid op de hielen werd gezeten. In 1933 werd hij zonder vorm van proces in Fort Zeelandia vastgezet. Na drie maanden gevangenschap volgde zijn uitzetting naar Nederland, waar hij zijn boek Wij Slaven van Suriname publiceerde. De Kom was vanaf het begin van de oorlog onder de verzetsnaam juffrouw Borsboom actief in het verzet. Nel Borsboom, zijn vrouw staat op de foto met Anton en de kinderen. In augustus 1944 werd Anton de Kom opgepakt. In april 1945 overleed hij in het kamp Sandbostel bij Neuengamme. Dit is een belangrijke figuur, voor diverse bevolkingsgroepen in Nederland. Zijn antikoloniale verzet hoort meer uitgewerkt te worden. - In de aparte, zeer compacte, opstelling over Nederlands-Indië gaat het vooral om de Japanse bezetting van de kolonie en het verzet daartegen vanuit verschillende KNIL groepen. Zoals op de foto de Molukse, Indische en Nederlandse soldaten die zich tegen de Japanners verzetten, de Groep 2

Kokkeling met in het midden Coos Ayal, een Molukse vrouw die in 2015 in Ridderkerk overleed. Antikoloniaal verzet wordt in die opstelling slechts een enkele keer genoemd.

Naar Remco Raben: Geweld, slavernij, roof en ruilhandel waren de pijlers van kolonialisme. Nederland was een wereldrijk, dat met al die pijlers zich heeft ontwikkeld.

3 Kokkeling met in het midden Coos Ayal, een Molukse vrouw die in 2015 in Ridderkerk overleed. Antikoloniaal verzet wordt in die opstelling slechts een enkele keer genoemd. - Waarom is het van belang Nederland als koloniale macht inclusief het verzet daartegen meer aandacht te geven? Naar Remco Raben: Geweld, slavernij, roof en ruilhandel waren de pijlers van kolonialisme. Nederland was een wereldrijk, dat met al die pijlers zich heeft ontwikkeld. Zoals Hannah Arend in The Origins of Totalitarianism heeft opgemerkt: Europeanen verdeelden de mensheid in master and slave races. Europa beschouwde Azië, Afrika en de Amerika s als wingewesten. Minstens 4 miljoen soldaten uit die gewesten vochten mee in de Eerste Wereldoorlog, - zoals de Indiase soldaten op deze foto uit

- Imperialisme werd als essentieel voor de eigen staat beschouwd: Indië Verloren Rampspoed Geboren. Racisme en tweederangsburgerschap voor de gekoloniseerden waren hiervan de basis.

4 - Imperialisme werd als essentieel voor de eigen staat beschouwd: Indië Verloren Rampspoed Geboren. Racisme en tweederangsburgerschap voor de gekoloniseerden waren hiervan de basis. Het Nederland van de jaren dertig was niet slechts een verzuilde natie, zoals we in onze vaste opstelling lezen, het was een koloniale metropool met wingewesten. Recente benaderingen in de geschiedschrijving stellen de samenhang tussen de natie hier en de koloniën overzee centraal. Imperiale geschiedenis als wereldgeschiedenis wint terrein. Die koloniale connecties zouden veel centraler en geïntegreerd in de vaste opstelling terug moeten komen, inclusief het verzet tegen dat systeem. Dat kan met kleine ingrepen op diverse plekken. Maar een breder verhaal is ook nodig. Om meer inzicht te krijgen in het eigen daderschap, door de perspectiefwisseling van slachtoffer van bezetting naar zelf de bezetter zijn. Om het nog altijd dominante idee van wij hebben daar iets goeds gebracht te ondergraven en het geweld, de complexiteit, de wederzijdse beïnvloeding en de gedeelde geschiedenis te tonen. - Misschien viel het u net al op, er zijn overeenkomsten tussen nazisme en koloniale ideeën. Het idee van Lebensraum lijkt op de economische exploitatie van wingewesten. Het idee van witte superioriteit vind je bij de nazi s terug in het verheerlijken van ariërs. Hoe de nazi s antisemitisme en racisme combineerden is af te lezen aan het ontwerp van de Neurenberger-rassenwetten die van Joden tweederangsburgers maakten en zijn gemodelleerd naar de Amerikaanse rassenwetten, de zogeheten Jim Crow laws - die van Afrikaanse-Amerikanen tweederangsburgers maakten. Een andere overeenkomst zit in het systeem van kampen, waarin tegenstanders zonder proces werden opgesloten en gedwongen werden om slavenarbeid te verrichten. Een laatste reden dat het belangrijk is de koloniale geschiedenis ook hier te vertellen is dat meer dan een miljoen van de huidige Nederlanders sterke (familie-)banden voelt met de voormalige koloniën Nederlands-Indië, Suriname en het Caribisch gebied. In de Tweede Wereldoorlog vochten Surinamers in Indonesië. De postkoloniale nazaten in het huidige Nederland hebben meer stem verworven. Zij willen hun geschiedenis ook terugzien in de musea. Met andere woorden, het publiek van nu, een superdivers publiek bestaande uit een meerderheid van minderheden, wil inclusieve geschiedenis zien. 4

5 De Tweede Wereldoorlog gaf de aanzet naar dekolonisatie, en leidde in het geval van Nederland naar een laatste koloniale oorlog in Indonesië. Misschien had die oorlog voorkomen kunnen worden als er meer besef van het jarenlange verzet tegen de koloniale onderwerping was geweest. Het verhaal van de Indonesische onafhankelijksstrijder Soetan Sjahrir illustreert dit. Hij verdient een plek in het museum. Sjahrir studeerde rond 1930 rechten in Leiden. Samen met de bekende Hatta en Soekarno werd hij in de jaren dertig gevangengezet door de koloniale overheid in Boven Digul en op Banda. In Leiden had Sjahrir een grote liefde opgevat voor de Nederlandse Maria Duchâteau, die al met Sal Tas was gehuwd. Maria reisde in 1932 voor Sjahrir naar Indië. Ze trouwden voor een imam en doorbraken daarmee de geschreven en ongeschreven wetten over huwelijken tussen mensen van verschillende afkomst en religie. Toen bleek dat Maria nog niet was gescheiden werd hun huwelijk ontbonden en Maria uitgezet naar Nederland. In 1936 trouwden ze opnieuw, met de handschoen, want Maria kreeg geen toestemming om op bezoek te gaan. Hun relatie bestond uit brieven, die in 1945 zijn gepubliceerd. Sjahrir en Schermerhorn sloten in 1946 het Akkoord van Linggadjati tussen Nederland en Republik Indonesia, een vredesakkoord waarmee de oorlogen van 1947 tot 1949 hadden kunnen worden voorkomen. Waarom die oorlog er toch kwam is alleen te begrijpen in het licht van een langer koloniaal verleden dat met geweld het streven naar onafhankelijkheid neersloeg. Daarom hoort verzet tegen de koloniale overheersing van Nederland thuis in dit museum. Het gaat over verzet tegen een bezetting, tegen uitbuiting, voor onafhankelijkheid, voor gelijke rechten. Verzet dat deel uitmaakt van de Nederlandse nationale geschiedenis en van de wereld geschiedenis. - Wat vindt u nu? Mag ik handen zien? - Tot slot ik ben dankbaar dat ik 8 jaar lid van het bestuur van het Verzetsmuseum mocht zijn, een prachtige plek, met vele vrijwilligers, een goed doordachte benadering, sterke educatie en het voorbeeldige Verzetsmuseum Junior. Het museum zet ons aan het denken over keuzes en dilemma s, dat is belangrijk. 5

Vergelijkbare documenten

Indonesian Times blz. 4 toch niet vrij? en spotprent

Indonesian Times blz. 4 toch niet vrij? en spotprent Indonesian Times 28-12-1949 blz.2 eindelijk onafhankelijk!! blz. 5 het dagelijks leven en advertentie Blz. 3 onafhankelijkstrijd? blz.6 eerlijke strijd? blz. 4 toch niet vrij? en spotprent blz.7 column