Toelichting werd gehouden door Samira Azabar. Dé Islam bestaat niet.

Transcriptie

1 Toelichting werd gehouden door Samira Azabar. Dé Islam bestaat niet. Zowel binnen de mediawereld als in de hoofden van modale Vlaamse burgers zijn vooroordelen common sense: de botsing der beschavingen, de islam die niet compatibel zou zijn met de westerse samenleving, religie als een achterlijk, despotisch en premodern fenomeen kortom de religie lijkt de antithese te zijn van het modern, seculier, vrije Westen. De fo-ie voor de ander en dan vooral voor de gelovige ander in onze samenleving viert hoogtij. Een fobie is een irreële angst, een emotie die niet op feiten gestoeld is maar waarin de band met de werkelijkheid verloren is gegaan. Het doorprikken van een fobie vereist het herstellen van de band met de werkelijkheid. Dit vergt onderzoek naar de ware aard van de Ander, in casu de Is-lam. Is de islam een monolitisch blok of is er diversiteit aanwezig? Hoe zit het bij-voorbeeld met het extremisme waarmee de Islam zo vaak vereenzelvigd wordt? Wat zegt de Koran hierover? En nog belangrijker wat zeggen moslims in Vlaanderen hierover? 1. Diversiteit binnen islam Politieke, filosofische en theologische stromingen 1 / 6

2 De laatste decennia wordt de islam neergezet alsof er maar 1 stroming bestaat. Een islam die de scheiding van kerk en staat niet respecteert, die zich afzet tegen het Westen en al zeker niet ver-draagzaam is. De islam van Bin Laden, een type islam waar de sharia de wereld wil overheersen. Kortom een islam die je liever kwijt dan rijk bent. Deze stroming is in realiteit een enge minderheid maar omwille van het extreme gedachtegoed en mediaheisa het meest gekende. Sinds de 8 ste -9 de eeuw werd reeds de diversiteit toegejuichd omdat velen ervan overtuigd waren dat deze diversiteit afkomstig was van God om elkaar te leren kennen. Verscheidenheid moest omarmd worden en niet verafschuwd. De grootste uitdaging was dan ook leren samenleven in alle diversiteit. Niet enkel tussen levensbeschouwingen maar ook intern. Niet zo verschillend als de uitdaging waar we vandaag mee te maken hebben. Als we iets meer willen weten over de diversiteit die heerst moeten we eeuwen teruggaan in de tijd, naar het ontstaan van de islam. De verschillende stromingen die toen ontstonden zaten op verschillende niveau s. Je had meningsverschillen op politiek niveau mbt het leiderschap, dit resulteerde in de grote onder-verdeling van soennieten en sjieten, later ook kharijieten.verder traden verschillende filosofische-theologische stromingen op mbt diverse kwesties o.a. de plaats van ratio/rede binnen geloof, of het geloof zich moeten uiten in daden of niet, of de Koran geschapen is of niet, of we God zouden kunnen aanschouwen of niet en zo ja in welke mate, welke positie vrouwen hebben, de essentie van de islam, mate van contextuele lezingen, enz. Nog andere verschil-len vonden hun basis in het rechtssysteem want ook daar ontwikkelden zich diverse rechtsscholen met elk hun eigen rechtsregels. Tot de dag van vandaag bestaan deze rechtsscholen, weliswaar ook in een meer gemengde vorm. Vele theologen - ulama genoemd binnen de islamitische wereld nemen de tijd om zich in te werken en te studeren op de heilige bronnen. Allen vertrekken ze van de Koran maar elk vertegenwoordigt ook een zekere visie, interpretatie waar de islam volgens hen omdraait. Het is dan aan de moslim om een keuze te maken welke interpretaties hij of zij de moeite vind en welke hij achterwege wenst te laten. Vaak geeft men aan dat deze stromingen weliswaar 1 ding gemeen hebben namelijk het geloof in 1 God. Maar ook daar kunnen we een onderscheid maken tussen zij die God als Schepper van alles op aarde beschouwen, en weer anderen die God zien als een kracht die buiten ons universum staat en anderen die de middenweg hierin willen bewandelen. We kunnen uren doorgaan wat de verschillende discussiepunten betreft maar ik ga ervanuit dat 2 / 6

3 we stilaan beseffen dat islam geen monolithisch blok is zoals vaak wordt voorgesteld. Cultuur en religie Een tweede belangrijke factor is de vermenging van cultuur en religie. Doorheen de eeuwen merken we dat cultuur een niet te onderschatte impact heeft op de islam-beleving. Neem als voorbeeld de islam in Senegal, Marokko en Egypte deze lijken zelfs op eerste zicht niet op elkaar. Daar zijn verschillende verklaringen voor o.a. de heersers (progressief, hervormingsgezinden, dictators, ), de buurlanden (islamitisch, vijandig?, ), kolonisatie door Westerse landen (o.a. Frankrijk/Spanje), kwaliteit van scholingssysteem, type van regering al dan niet verkozen (monarchie, president, ), stedelijke of rurale omgeving etc. De ver-schillen over de landen, steden en dorpen heen zijn enorm. Naast cultuur is uiteraard de familie waarin je opgroeit en de tradities die men van generatie op generatie doorspeelt van uitermate belang voor de eigen individuele islambeleving. Bij een godsdienst zonder centrale macht die mee waakt over de centrale leerstellingen heeft de cultuur een nog grotere invloed. Families kiezen namelijk vaak om bepaalde tradities sterker te benadrukken wegens belangrijk. Ook migratie, gemengde huwelijken e.d. kunnen er voor zorgen dat je regels strikter hanteert om je eigenheid niet te verliezen en noem maar op. Geen hierarchie De 'main issue' waar de islamitische wereld mee worstelt is het ontbreken van een hiërarchie, van vertegenwoordigers van moslims. De islam is op zich een heel individueel beleefbare godsdienst waar de relatie tussen gelovige en God direct is zonder intermediair. In de Islam bestaat er geen 'Vaticaan' - er is geen kerkinstituut dat de leerstellingen bepaalt voor alle leden. Er bestaat dus niet zoiets als 'de' enige juiste interpretatie van de Koran, waardoor er ook niet zoiets als 'de' Islam bestaat. Er zijn wel groepen van mensen die een of andere religieuze leider 3 / 6

4 en zijn interpretatie volgen. Moslims geloven sterk in het gegeven dat niemand buiten God kan oordelen over anderen, met als gevolg dat je niemand mag of kan veroordelen of zelfs buiten de moslimgemeenschap kunt plaatsen. Iedereen is moslim zolang hij zich zo voelt en zo benoemt. We mogen hierbij concluderen dat er zoveel islams zijn als er moslims zijn. Hier en nu Deze stelling heeft zowel voordelen als - hoe kan het ook anders - nadelen. In een samenleving waar gemandateerde vertegenwoordigers van groepen het woord nemen voor hun achterban, gaat men er vaak van uit dat dit systeem bij iedereen werkt - ook bij moslims. Het gevaar bestaat in het gegeven dat wanneer men een uitspraak hoort van een moslim dat men deze al snel gaat veralgemenen tot een uitspraak van de islam. Het is dan - volgens velen - de taak of meer nog de verantwoordelijkheid van de moslims die hier niet mee akkoord gaan om zich - als moslim - te distantiëren van de stelling die geponeerd werd. Stilzwijgen betekent namelijk toestemmen. Dit was ook het geval na de 9/11 aanslagen op de WTC-torens. Iedere moslim was en is tot op de dag van vandaag schuldig totdat het tegendeel bewezen is of althans tot een moslim opkomt en zich - publiekelijk - distantieert van heel het gebeuren. Als moslim kan je geen genuanceerd verhaal brengen of het debat ten gronde voeren: je moet ofwel voor ofwel tegen zijn. Vele moslims zijn meegegaan in deze logica. Ontelbare adviesraden, islamitische regeringen en verenigingen in binnenland en buitenland hebben zich gedistantieerd van de aanslagen en deze als onislamitisch bestempeld. Ook nu heerst het gevoel dat Vlaamse moslims zich van allerlei praktijken moeten distantiëren, doen ze dit niet dan bestaat het gevaar dat ze allemaal op één hoop gegooid worden. Een verpletterende meerderheid gaat akkoord dat de aanslagen onmenselijk zijn, maar toch heerst de dag van vandaag nog steeds angst jegens islam en moslims. 4 / 6

5 2. Diverse tendenzen Binnen de islamitische wereld merken we diverse tendensen op. Vooral de aandacht voor feministische interpretaties van heilige bronnen is nu meer dan ooit aanwezig, vrouwen die de koran lezen en interpreteren en in discussie treden met hun mannelijke collega s. Deze tendens kan slechts aangemoedigd worden. Men stelt zich de vraag wat de Koran voor vrouwen nu kan betekenen en hoe men meer gelijkheid kan verwerven. Een thema waar het patriarchaal systeem weinig aandacht aan schonk. Vele vrouwen vinden de kracht in de Koran om zich te emanciperen en te ontwikkelen. Ze kiezen zelf voor een geloofsbeleving waar ze zich goed bij voelen, en die hen niet hindert in hun vrijheid. Ook jongeren gaan bewust op zoek naar wat de islam hen kan aanbieden in de huidige tijd en ruimte. Ze reflecteren in hun religieus discours meer en meer over de hedendaagse Europese bezorgdheden en zoeken naar oplossingen. Er is sprake van een zuivere islam, ont-laden van tradities en etniciteit. De islam wordt voor hen een bewuste keuze, ze gaan na welke culturele tradities men wenst over te nemen en waar deze hen eerder hinderen in hun geloof. Jonge Vlaamse moslims vragen zich af wat het betekent om moslim te zijn in een sterk geseculariseerde context. Ze geven notie aan een vorm van islam die universeler wordt gewaand en niet meer vasthangt aan het land van oorsprong. Ze willen dus volwaardige burgers zijn in Europa en tegelijkertijd hun religieuze en culturele eigenheid behouden. Meer en meer ondervindt men dat religie het leven moet vergemakkelijken en de mens moet aansporen om het goede te doen en doet nadenken over hoe we met z n allen - met respect voor elkaar - het samenleven vorm kunnen geven. Godsdienst - God dienen - is niet alleen een religieuze aangelegenheid in de Islam, maar ze beslaat alle facetten van het leven. Men dient God niet een keer per week in de moskee, maar betracht dat elk moment van het leven te doen. Door rechtvaardig te zijn, door solidair te zijn met minderbedeelden, door de zwakkeren te ondersteunen, door te luisteren naar anderen en er te zijn voor anderen in nood, door gezamenlijk oplossingen te zoeken en in alles de gulden middenweg te kiezen. Om op een vruchtbare wijze om te gaan met de aanwezigheid van moslims is het van groot belang dat de pluriformiteit binnen de islam erkend wordt. Een debat gebaseerd op weder-zijdse erkenning en interculturele communicatie is noodzakelijk. We hebben het niet zozeer over integratie maar over interactie, die gebaseerd is op een wederzijdse dialoog tussen moslims, christenen, agnosten, joden, vrijzinnigen etc en ons leidt naar een radicaal 5 / 6

6 plu-ralistische maatschappij waarin de relatie onderling gestoeld is op wederzijds respect. 6 / 6