3. DE WOONCONTEXT: DE REGIO IN BEELD

Transcriptie

1 3. DE WOONCONTEXT: DE REGIO IN BEELD De regio heeft zich tot doel gesteld om de woonconsument optimaal te faciliteren, maar wel onder de uitdrukkelijke kwalitatieve randvoorwaarde van een duurzame inrichting van de regio. Enkel daar kan nieuw wonginbouwaanbod worden gecreëerd waar dit vanuit ruimtelijk oogpunt acceptabel is én in een verschijningsvorm die recht doet aan de locatie (aanbod op de juiste plek in de juiste vorm). Daarbij dient de identiteit/ kwaliteit van de Bevelanden worden ingezet voor het creëren van aantrekkelijke en een gedifferentieerd aanbod aan woonmilieus. Als basis voor het opstellen van een ruimtelijke visie met betrekking tot het thema wonen wordt hierna de Bevelanden als wooncontext in beeld worden gebracht. 3.1 Een analyse van de regio Ieder gebied, of het nu om een land, regio of kern gaat, is uniek. Na een korte beschrijving van de historie van de Bevelanden wordt met behulp van een zogenaamde lagenbenadering de Bevelandse regio geanalyseerd. Onderscheid wordt gemaakt tussen onderste lagen (hydrologie, bodemgesteldheid, hoogte) en bovenste ofwel occupatielagen (kernen, infrastructuur, bedrijvigheid, recreatie, natuur, landschap). De onderste lagen, die een lange reproductietijd kennen en onvervangbaar zijn, zijn voor een groot deel sturend voor de bovenste lagen. De occupatielagen zijn door menselijk handelen tot stand gekomen. Historie Door de eeuwen heeft er in de Zeeuwse Delta een voortdurende uitwisseling tussen land en water plaatsgevonden. Zuid-Beveland is ontstaan uit verschillende eilanden (zogenaamde oude kerngebieden) die later door jongere bedijkingen zijn omringd. Ook het 'oude' Noord-Beveland vindt zijn oorsprong in een hoger gelegen eilandkern die onder normale omstandigheden bij eb en vloed droog bleef. De St. Felixvloed van 1530 heeft in de Bevelanden echter zijn sporen nagelaten. Een groot deel van Zuid-Beveland is bij deze vloed verdronken ('het verdronken land van Zuid-Beveland'). Ook Noord-Beveland verdween door de St. Felixvloed in zijn geheel onder water. Een situatie die 60 jaar zou voortduren. Aan het eind van de 16de eeuw is een start gemaakt met een herbedijking van het eiland. De laatste polder kwam in 1856 gereed waarmee de gehele inpoldering een periode van bijna 260 jaar in beslag nam. 33

2 De onderste lagen 34 Hydrologie Hoogte Bodemgesteldheid

3 DE ONDERSTE LAGEN Hydrologie Natte gebieden zoals het poelgebied ten zuidwesten van Goes en de Kapelse en Yerseke Moer zijn op de hydrologiekaart duidelijk te herkennen. De Bevelanden ligt overigens vrijwel geheel onder het niveau van de zeespiegel. Dijken en duinen beschermen het land tegen overstromingen. Een ingenieus watersysteem zorgt voor droge voeten binnendijks. Van oorsprong zochten mensen de hoge, droge delen (zandplaten, kreekruggen) op om zich te vestigen. De huidige ontwateringstechnieken maken het echter mogelijk om op iedere willekeurige locatie te bouwen. Bij het plannen van nieuwbouw is het een voorwaarde kennis te nemen van de waterhuishoudkundige situatie ter plaatse en daarmee van de inspanning die nodig is om wateroverlast te voorkomen. Bodemgesteldheid De bodemgesteldheid is van grote invloed op het grondgebruik, zeker in het verleden. Zo is het bijvoorbeeld op zandgrond eenvoudiger en goedkoper bouwen dan op veengrond. Het overgrote deel van de Bevelanden bestaat uit schorgronden (goede landbouwgrond). Verder zijn er in de regio een aantal (zand)platen aanwezig, bijvoorbeeld bij het voormalige eiland Heinkenszand. Ook op de bodemgesteldheidkaart zijn de poelgronden bij Goes en de Kapelse en Yerseke Moer als veengebieden goed te herkennen. 35 Hoogte Zoals eerder aangegeven ligt de Bevelanden vrijwel geheel onder het niveau van de zeespiegel. Een maaiveldhoogte van meer dan 1,5 meter komt in de regio slechts in beperkte mate voor. Opvallend is het Sloegebied waar bij het bouwrijpmaken het maaiveld sterk is opgehoogd. Daarnaast is de duinenrij op de kop van Noord-Beveland in de hoogtekaart duidelijk waarneembaar.

4 De occupatielagen 36 Kernen Infrastructuur

5 DE OCCUPATIELAGEN Kernen De Bevelanden is een regio van dorpen met één centrale stad. (Boven)regionale voorzieningen zijn in Goes geconcentreerd. De omvang en het karakter van de dorpen verschilt sterk. Er zijn grote dorpen, zoals bijvoorbeeld Yerseke en Kapelle, met een redelijk voorzieningenniveau. En er zijn kleine dorpen, zoals Geersdijk en Oud-Sabbinge, waarvan de inwoners voor hun dagelijkse boodschappen op andere kernen zijn aangewezen. In het kader van het Streekplan Zeeland (1997) is rond Goes een stedelijke ontwikkelingszone aangewezen. Volgens het provinciale beleid dienen stedelijke functies zoveel mogelijk in deze zone worden gebundeld. Infrastructuur Zuid-Beveland wordt doorsneden door (op provinciaal niveau) belangrijke infrastructurele lijnen: de rijksweg A58 en de spoorlijn Vlissingen- Roosendaal. Op de kaart zijn de snelwegafslagen en de stations aangegeven, aangezien met name deze een positieve invloed hebben op de beleving van de woonomgeving. Daarnaast zijn de hoofdontsluitingswegen die van betekenis zijn voor de ontsluiting van de regio in beeld gebracht. Bedrijvigheid Veruit de meeste werkgelegenheid in de Bevelanden wordt geboden in de stad Goes. Deze stad vormt het regionale centrum voor zakelijke dienstverlening en bedrijvigheid. Daarnaast is een aantal (thematische) bedrijventerreinen van (boven)regionaal belang: het Sloegebied, de Poort bij Rilland, Smokkelhoek bij Kapelle, Nishoek bij Kruiningen, de Oesterputten, Korringaweg en Olzendepolder bij Yerseke en (nog te realiseren) Sloepoort bij 's-heerenhoek. Recreatie Het grootste recreatieaanbod op de Bevelanden, zeker waar het gaat om verblijfsrecreatie, bevindt zich op Noord-Beveland. Daarnaast zijn met name langs de oevers van de beide Scheldes recreatieconcentraties te vinden. Het Veerse Meer vormt in de regio een belangrijke dagrecreatieve functie. Hetzelfde geldt voor de binnenstad van Goes waar het stadstoerisme betreft. In de gehele regio vindt plattelandstoerisme plaats, waarbij met name de Zak van Zuid-Beveland kan worden genoemd. Natuur Natuur en landschap zijn sterk met elkaar verweven. Gedacht kan bijvoorbeeld worden aan het waardevolle cultuurlandschap met haar bloemdijken. Uitgesproken natuurgebieden zijn, op (boven)regionale schaal, de Kapelse en Yerseke Moer, de Oosterschelde, de inlagen langs de (grote) wateren, de kreken en kreekrestanten en enkele boscomplexen. (Stedelijk) landschap De Bevelanden kent een divers (stedelijk) landschap. Diversiteit in polderlandschappen: grootschalige polders op Noord-Bevelanden en in Reimerswaal, kleinschalige polders in de Zak van Zuid-Beveland, een renaissancepolder rond de kern Borssele. Én diversiteit in de functie, omvang en uitstraling van het bebouwde gebied: van glastuinbouwgebied tot woongebied, van gehucht tot stad, van reguliere uitbreidingswijk tot beschermd dorpsgezicht. 37

6 De occupatielagen 38 Bedrijvigheid Recreatie

7 Natuur 39 (Stedelijk) landschap

8 40 Contextkaart

9 3.2 De Bevelandse wooncontext Contextkaart Op basis van de analyse is een samengestelde basiskaart opgesteld. Deze kaart vormt een interpretatie van de werkelijkheid. Ruimtelijke elementen die de aard en kwaliteit van de aanwezige en te realiseren woonmilieus sterk beïnvloeden, en van regionale betekenis zijn, zijn op de basiskaart opgenomen. Het gaat om: Landschappelijke deelgebieden Het is wezenlijk verschil om te wonen in bijvoorbeeld het Brabantse coulissenlandschap, het Limburgse heuvellandschap of het Zeeuwse polderlandschap. Maar ook binnen het polderlandschap zijn duidelijke verschillen aanwezig. In de Bevelanden zijn grofweg vier landschappelijke deelgebieden te onderscheiden: - het kleinschalige polderlandschap in de Zak van Zuid-Beveland. Dit landschap kenmerkt zich door kleinschalige polders en een doorgaans onregelmatig verkavelingspatroon; - de renaissancepolder rond Borssele. Deze planmatig ontworpen polder kent een sterk geometrische kavelverdeling; - de grootschalige polderlandschappen van Noord-Beveland, van Reimerswaal, ten noorden van de Schenge en het oosten van Borsele. Het gaat hier om qua afmetingen overwegend ruime polders, die vaak een rationele verkavelingsstructuur kennen; - een gedifferentieerd landschap in een zone rond Goes. Het gedifferentieerde landschap is een verzamelnaam voor verschillende (kleinschalige), zeer uiteenlopende landschapstypen: van krekenlandschap tot stedelijk landschap. Natuurgebieden Wonen in de nabijheid van een natuurgebied suggereert een rustige woonomgeving. In de Bevelanden is in verschillende hoedanigheden natuur aan te treffen. Natuur als onlosmakelijk deel van het polderlandschap, zie het waardevolle cultuurlandschap met ondermeer haar bloemdijken, natuur gevormd door het (open) water, zoals bijvoorbeeld in het geval van de Oosterschelde, én natuur ontstaan (dan wel behouden) door de beperkte landbouweconomische betekenis van de betreffende gronden (Kapelse en Yerseke Moer). Infrastructuur (spoorweg, auto(snel)weg) De ontsluitingsmogelijkheden zijn van invloed op de beleving van een woonmilieu. Met welke mate van inspanning kunnen andere regio s worden bereikt? Een spoorweg heeft voor een woonmilieu pas een toe gevoegde waarde als er in de directe omgeving een station is gelegen. Hetzelfde geldt voor afslagen van een autosnelweg. Bedrijventerreinen en glastuinbouwgebieden Bundeling van wonen en werken betekent een korte reistijd tussen beide functies (met als gevolg minder autokilometers, meer vrije tijd, etc). Bij het bundelen van deze functies moet wel steeds in acht worden genomen dat bepaalde bedrijfsactiviteiten door hun aard het woongenot kunnen beperken. De Bevelanden is, onderdeel zijnde van de Zeeuwse Delta, onlosmakelijk verbonden met het (open) water. Wonen aan dan wel nabij het water wordt ervaren als een kwaliteit. Het (open) water fascineert, omdat het in beweging is en continu een ander schouwspel laat zien. Kernen Het karakter van een woonmilieu wordt mede bepaalt door de mate van verstedelijking van de directe omgeving. Naast dat de verstedelijkingsgraad van invloed is op de ruimtelijke beleving, zegt het iets over het voorzieningenniveau. Een hogere bebouwingsconcentratie betekent doorgaans dat een meer uitgebreid pakket aan winkel-, zorg-, onderwijs-, werk-, uitgaansvoorzieningen, etc. voorhanden is. 41

10 Wooncontext 42 Kernenkarakterisering Landschappelijke deelgebied Omgevingsfactoren

11 Woonmilieus geplaatst in de context In hoofdstuk 2 zijn reeds verschillende Bevelandse woonmilieus onderscheiden. In de tabel op pagina 45 en 47 en in de figuur op pagina 44 worden de bestaande woonmilieus c.q. kernen in hun ruimtelijke context geplaatst. De woonmilieus worden immers sterk beïnvloed dan wel gevormd door deze context. Naast de situering in één van de vier onderscheiden landschappelijke deelgebieden wordt de context door vijf andere ruimtelijke en/of functionele omgevingsfactoren uitgedrukt, te weten: stedelijk gebied: het betreffende woonmilieu ligt in de nabijheid/ invloedssfeer van de stad Goes; Sloegebied: het betreffende woonmilieu ligt in de nabijheid/ invloeds sfeer van het zeehaven- en industrieterrein Sloe (Vlissingen-Oost); (open) water: het betreffende woonmilieu ligt in de nabijheid/ invloeds sfeer van (open) water en dit is bepalend (geweest) voor de ontwikkeling of het karakter van het woonmilieu; kanaal: het betreffende woonmilieu ligt in de nabijheid/ invloedssfeer van een kanaal en dit is bepalend (geweest) voor de ontwikkeling of het karakter van het woonmilieu; infrastructuur: het betreffende woonmilieu ligt in de nabijheid/ invloeds sfeer van een station of snelwegafslag en dit is bepalend (geweest) voor de ontwikkeling van het woonmilieu. Voor de invloed van deze omgevingsfactoren op het woonmilieu wordt verwezen naar het hiervoor geschrevene onder de "contextkaart". Een woonmilieu ligt altijd in een landschappelijk deelgebied, maar hoeft niet altijd onder invloed te staan van één van de andere genoemde omgevingsfactoren. 43

12 44 Wooncontext

13 Indeling karakterisering Landschappelijk deelgebied Ruimtelijke en/of functionele omgevingsfactoren Wonen in het buitengebied Niet van toepassing Alle Landelijke woonkernen Baarland Borssele Renaissancepolder Sloegebied Driewegen Ellewoutsdijk 's-heer Abtskerke Stedelijk gebied Hoedekenskerke Kwadendamme Nieuwdorp Sloegebied Nisse Oudelande Ovezande 's-heer Arendskerke Stedelijk gebied 's-heer Hendrikskinderen Kloetinge Stedelijk gebied Stedelijk gebied 45 Kattendijke Oud-Sabbinge Wilhelminadorp Stedelijk gebied, kanaal Wolphaartsdijk Schore Kanaal Wemeldinge, kanaal Colijnsplaat Geersdijk Kamperland Kats Kortgene Wissenkerke Bath Hansweert Kanaal Oostdijk Waarde

14 46

15 Indeling karakterisering Landschappelijk deelgebied Ruimtelijke en/of functionele omgevingsfactoren Gegroeide woonkernen met s-gravenpolder Gedifferentieerd polderlandschap Stedelijk gebied (suburbane) woningbouwuitbreidingen s-heerenhoek Sloegebied Heinkenszand Gedifferentieerd polderlandschap Stedelijk gebied, infrastructuur Lewedorp Sloegebied Kapelle-Biezelinge Stedelijk gebied, infrastructuur Yerseke Kruiningen Infrastructuur Krabbendijke Infrastructuur Rilland Infrastructuur Hoofdkern/ stad van Goes [Stedelijk gebied], kanaal bovenregionale betekenis Bijzondere woonmilieus Goese Meer Stedelijk gebied Sluizencomplex Wemeldinge De Banjaard (Noord-Beveland), kanaal 47 Schotsman-Ruiterplaat (Noord-Beveland) Veersche hoek (omgeving Botterlaan te Kortgene)

16 Contextkaart 48