Naar een landschapsbewuste verkeersvisie voor de wegen in de Zak van Zuid-Beveland. deel A, Gebiedsvisie en selectie deelgebieden

Transcriptie

1 Naar een landschapsbewuste verkeersvisie voor de wegen in de Zak van Zuid-Beveland deel A, Gebiedsvisie en selectie deelgebieden Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 1

2 Opdrachtgever : Waterschap Zeeuwse Eilanden Participanten : Zeeuwse Milieufederatie, Waterschap Zeeuwse Eilanden, Provincie Zeeland en gemeente Borsele Opdrachtnemer : Hauptmeijer Verkeer in samenwerking met bureau Schokland Auteurs : ing. W.M. Hauptmeijer, verkeerskundige en ir. H.J.J.C.M. van Blerck, landschapsarchitect Plaats : Deventer/Rhenen Datum : 28 november 2008 Versie : eindversie Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 2

3 Heer Janzpolderdijk Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 3

4 Inhoudsopgave Naar een landschapsbewuste verkeersvisie voor de wegen in de Zak van Zuid-Beveland blz. 1. Inleiding: op pad naar een landschapsbewuste verkeersvisie Aanleiding Doelstelling Werkwijze Leeswijzer 8 2. Verkeerskundige karakteristiek van de wegen in de Zak van Zuid-Beveland Raamontsluiting De functie van de wegen Fietsvoorzieningen Verkeersintensiteiten Verkeersveiligheid Ontwikkelingen Landschappelijke karakteristiek van de wegen in de Zak van Zuid-Beveland Relaties tussen de verkeerskundige en landschappelijke karakteristieken Gebiedsprofiel volgens Provinciaal Verkeers- en Vervoerplan De beleving va het landschap door de weggebruiker Mogelijke relaties tussen landschap en verkeer Selectie van deelgebieden Ruimtelijke context Selectiecriteria Voorstel voor deelgebieden De keuze van de deelgebieden 42 Geraadpleegde literatuur 45 Geraadpleegde websites en Colofon 46 Overzicht van tekeningen 47 Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 4

5 Waardweg; weg in Oudland Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 5

6 1. Inleiding: Op pad naar een landschapsbewuste verkeersvisie 1.1 Aanleiding De Zak van Zuid-Beveland is een deelgebied van het Nationaal Landschap Zuidwest Zeeland [lit. 1]. In het Provinciaal Verkeers- en Vervoerplan Zeeland (PVVP) [lit. 2] is de mobiliteit in het gebied hoofdzakelijk gekenmerkt door het gebiedsprofiel cultuurlandschap. Dit gebiedsprofiel duidt er op dat de natuurlijke opbouw, maar vooral ook de kenmerken van het historisch cultuurlandschap door dienen te klinken in de ontwikkeling en inrichting van het gebied. Dat bepaalt de identiteit van het gebied. Het huidig gebruik geeft ruimte aan de beleving van een combinatie van natuurlijkheid en cultuurhistorie. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de verschillende typen polders, hun historische dijken, verkavelingen en waterlopen en de vegetaties en beplantingen die daar vanouds bijhoren. Ook kan landschapsherstel plaatsvinden gekoppeld aan profilering van wegen, bijvoorbeeld met meidoornhagen, door de polders. Zo kan het hedendaagse verkeer ingepast worden in het historisch gegroeide landschap. De plattelandswegen in het gebied worden beheerd door het waterschap Zeeuwse Eilanden. Bij het waterschap komen klachten binnen over sluipverkeer, de kwetsbaarheid van de fietsers op deze wegen door relatief hoge rijsnelheden van het gemotoriseerde verkeer en de feitelijk geregistreerde verkeersongevallen. De Zeeuwse Milieufederatie is van mening dat sluipverkeer zoveel mogelijk van de plattelandswegen geweerd moet worden, zodat natuur en recreatie zich als volwaardige functies binnen de Zak van Zuid-Beveland kunnen ontwikkelen. Vanuit de verschillende invalshoeken van de Provincie, het waterschap Zeeuwse Eilanden, de gemeente Borsele en de Zeeuwse Milieufederatie leeft de wens om binnen het raamwerk van hoofdwegen de plattelandswegen verkeersluw te maken. Gekoppeld aan deze wens wil men onderzoeken hoe het praktisch mogelijk is om bij de (her)inrichting van deze plattelandswegen maatregelen te treffen die ingebed zijn in het aangrenzende landschap en met respect voor de cultuurhistorie van dit gebied. Deze gedachte bouwt voort op het recent door CROW uitgebrachte Beeldenboek Plattelandswegen [lit. 3]. Dit beeldenboek vormt een belangrijke inspiratiebron bij de realisatie van dit project. Een dergelijke aanpak zou in een aantal deelgebieden moeten leiden tot mooie en veilige plattelandswegen die als voorbeeld kunnen dienen voor andere gebieden in Zeeland en Nederland èn als voorbeeld kunnen dienen voor de uitwerking van het gebiedsprofiel cultuurlandschap uit het PVVP. Aan Hauptmeijer Verkeer te Deventer in combinatie met bureau Schokland uit Rhenen is gevraagd dit project uit te voeren. Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 6

7 Quistkostsedijk; weg in Kleine Nieuwlandpolder Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 7

8 1.2 Doelstelling Op basis van de gesignaleerde problematiek van de plattelandswegen in de Zak van Zuid-Beveland en de wensen die leven bij de initiatiefnemers van dit project is de volgende doelstelling geformuleerd: Ontwikkelen van een landschapsbewuste verkeersvisie op het netwerk van plattelandswegen in de Zak van Zuid-Beveland met het gebiedsprofiel uit het PVVP als uitgangspunt en resulterend in een aantal concrete maatregelen in drie deelgebieden en/of wegvakken. 1.3 Werkwijze Het werkproces bestaat uit een drietal fasen: Fase 1, opstellen van een gebiedsanalyse en een onderbouwd voorstel voor 4 geselecteerde deelgebieden/wegvakken. De projectgroep kiest uit het voorstel drie deelgebieden/wegvakken die worden uitgewerkt in fase 2; Fase 2, per deelgebied opstellen van een rapport met gedetailleerde analyse van het deelgebied en de wegenstructuur met onderbouwde voorstellen voor maatregelen; Fase 3, een eindrapport met de gebiedsanalyse uit fase 1 en voorstellen voor definitieve maatregelen, te verwachten effecten en globale raming van kosten voor de geselecteerde deelgebieden/wegvakken uit fase 2. Deze rapportage beschrijft de werkzaamheden uit fase 1; de gebiedanalyse en voorstellen voor deelgebieden/wegvakken. 1.4 Leeswijzer Gestart wordt in hoofdstuk 2 met een beschrijving van de verkeerskundige karakteristieken van het gebied. Dit behelst een beschouwing over de raamontsluiting en een analyse van de belangrijkste weg- en verkeerskenmerken. In hoofdstuk 3 wordt het landschap in de Zak van Zuid-Beveland beschreven met zijn specifieke karakteristieken per landschapstype. In hoofdstuk 4 wordt de relatie tussen landschap en het netwerk van wegen beschreven. Gestart wordt met een weergave van het toepasselijke gebiedsprofiel uit het Provinciaal Verkeers- en Vervoerplan en aansluitend wordt de relatie tussen landschapstypen en wegen beschreven. Hierin komt tot uitdrukking dat de weg een integraal onderdeel van het landschap is waarbij wordt aangegeven hoe zich dat in de Zak van Zuid-Beveland manifesteert. Daarna worden enkele relaties tussen de landschappelijke karakteristiek en verkeerskundige problematiek gelegd. In hoofdstuk 5 tenslotte wordt een selectie gemaakt van een aantal deelgebieden met een verantwoording van de gemaakte keuze. Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 8

9 Lenshoekdijk; weg in Polder van Zwake Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 9

10 2. Verkeerskundige karakteristiek van de wegen in de Zak van Zuid-Beveland 2.1 Raamontsluiting In figuur 1 is het onderzoeksgebied en de raamontsluiting weergegeven. Het onderzoeksgebied wordt in ruimtelijke zin globaal begrensd door de N62 in het noordwesten, de A58 in het noorden en de Westerschelde in het oosten, het zuiden en het westen. Dit gebied is groter dan het grondgebied van de gemeente Borsele, aangezien de landschappelijke en verkeerskundige structuur leidraad is voor de op te stellen landschapsbewuste verkeersvisie. De relaties binnen deze structuur strekken zich over de gemeentegrenzen uit. Verkeerskundig gezien vormen de rijkswegen A58 en N62 tezamen met de provinciale wegen A256 (Goes-Zierikzee), N664 (A58 Goes- West), N665 (Goes s-heer Arendskerke), N666 (Kapelle-Ovezande- s-heerenhoek), N667 (Heinkenszand- s-heerenhoek) en N669 ( s- Gravenpolder-Goes) de hoofdontsluiting van het gebied. Als toevoerwegen naar deze hoofdontsluitingswegen zijn verder de Monsterweg- s- Heerenhoeksedijk, Platteweg, Koekoek-Grindweg, Zwinweg, Ovezandseweg, Dierikweg, Oudepolderdijk en s-gravenpoldersestraat van belang. Dit zijn volgens het Zeeuwse categoriseringsplan de z.g. P1-wegen die de verbindende schakels vormen tussen de dorpskernen en in beheer zijn bij het waterschap Zeeuwse Eilanden. Alle overige wegen vormen samen de haarvaten van het gebied. De raamontsluiting is weergegeven in figuur 1 en op tekening 4. Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 10

11 Naar een landschapsbewuste verkeersvisie voor de wegen in de Zak van Zuid-Beveland Lewedorp A256 N664 A58 Goes 's-heer Arendskerke A58 N62 Sinoutskerke Heinkenszand 's-heer Abtskerke N669 N667 N665 's-heerenhoek 's-gravenpolder Nisse N666 N666 Langeweegje Kwadendamme Ovezande Borssele Hoedekenskerke Driewegen Landschapsbewuste verkeersvisie in de Zak van Zuid-Beveland Oudelande Tekening 4 Categorisering Baarland Stroomweg Gebiedsontsluitingsweg P0 P1 P2 Ellewoutsdijk P3 Topografische ondergrond (c) Waterschap Zeeuwse Eilanden N62 Gebiedsgrens figuur 1, Onderzoeksgebied met raamontsluiting en categorisering Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 11 3 Kilometers Datum:

12 2.2 De functie van de wegen In figuur 1 en op tekening 1 is het wegennet in de Zak van Zuid-Beveland weergegeven. Qua functie van de wegen is onderscheid gemaakt in drie categorieën; stroomwegen, gebiedsontsluitingswegen en erftoegangswegen. Deze laatset categorie, de zogenaamde plattelandswegen, worden beheerd door het waterschap Zeeuwse Eilanden. De functionele indeling van het plattelandswegennet is gebaseerd op de categorisering van waterschapswegen uit 2003 [lit. 6]. In tabel 1 zijn de toegepaste wegcategorieën van waterschapswegen weergegeven. Tabel 1. Functionele indeling waterschapswegen Type P0 P1 P2 P3 Omschrijving Weg met een min of meer regionale verkeersfunctie: weg voor doorgaand verkeer. Deze wegen kenmerken zich door een forse verhardingsbreedte met vrijliggende fietspaden. Het aandeel bestemmingsverkeer op het totaal is laag. Weg met een verkeersfunctie: weg voor doorgaand verkeer in buitengebied gericht op de kernen. Deze wegen kenmerken zich door een redelijke verhardingsbreedte. Vrijliggende fietspaden komen afhankelijk van het fietsgebruik voor. Het aandeel bestemmingsverkeer op het totaal is laag. Weg met een ontsluitingsfunctie voor het buitengebied. Vanwege het ondergeschikte karakter voor doorgaand autoverkeer is de verhardingsbreedte beperkter maar toch geschikt voor redelijke voertuigbreedtes. Deze wegen zijn vaak onderdeel van een landbouwroute. Het aandeel bestemmingsverkeer op het totaal is aanzienlijk. Weg met een ontsluitingsfunctie voor erven, percelen en bedrijven. Vanwege het ondergeschikte karakter voor doorgaand autoverkeer is de verhardingsbreedte zeer beperkt. Het aandeel bestemmingsverkeer op het totaal is hoog. Functioneel ligt er een duidelijke scheiding tussen enerzijds P0- en P1-wegen (accent op verkeersafwikkeling) en anderzijds de groep P2- en P3-wegen (accent op ontsluiten van woningen, percelen en bedrijven). In termen van duurzaam veilig sluiten de P0- en P1-wegen aan bij de categorie gebiedsontsluitingsweg en de groep P2- en P3-wegen bij de categorie erftoegangswegen. Geconcludeerd kan worden dat de aanwezige wegenstructuur een goede toegankelijkheid voor het autoverkeer biedt. Kernpunt bij het functioneren van het wegenstelsel het bestaande stelsel van stroomwegen en gebiedsontsluitingswegen(inclusief de P0- en P1-wegen) biedt voldoende structuur om de erftoegangswegen (P2- en P3-wegen) verkeersluw te houden of te maken; er is geen uitbreiding van infrastructuur voor het autoverkeer noodzakelijk Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 12

13 figuur 2, voorbeeld van een P3-weg Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 13

14 2.3 Fietsvoorzieningen In de Zak van Zuid-Beveland is een beperkt net van fietsvoorzieningen aanwezig. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden in utilitaire en recreatieve fietspaden. Onder utilitaire fietsvoorzieningen wordt hier verstaan de vrijliggende fietspaden langs provinciale en waterschapswegen. De vrijliggende fietspaden bestaan uit een aantal solitaire tracés met een gezamenlijke lengte van ca. 10 km. Deze specifieke fietsvoorzieningen vormen in feite tezamen met alle plattelandswegen van het type P3 een samenhangend fietsnetwerk met uitzondering van enkele ontbrekende schakels langs P2-wegen. Er wordt bij het waterschap gewerkt aan de realisatie (planning 2009) van een vrijliggend fietspad langs enkele P2-wegen zoals b.v. een deel van de Noordweg en Sinoutskerkseweg. Voor de overige P2-wegen is nader onderzoek noodzakelijk naar de behoefte aan een vrijliggend fietspad. De aanwezigheid van een vrijliggend fietspad langs een P2-weg is voor een weggebruiker een typerend kenmerk voor dit type wegen en het daaraan gekoppelde verwachtingspatroon. Een overzicht van de aanwezige fietsvoorzieningen is weergegeven in figuur 3. Kernpunten fietsvoorzieningen er zijn een beperkt aantal vrijliggende fietsvoorzieningen; de P3-wegen vormen tezamen met de vrijliggende fietsvoorzieningen een samenhangend fietsnetwerk mogelijk ontbreken enkele schakels langs P2-wegen; kans op potentiële conflicten op kruisingen van het fietsnetwerk met P0- en P1-wegen en de provinciale wegen. Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 14

15 Naar een landschapsbewuste verkeersvisie voor de wegen in de Zak van Zuid-Beveland Goes Lewedorp 's-heer Arendskerke Sinoutskerke Heinkenszand 's-heer Abtskerke 's-gravenpolder 's-heerenhoek Nisse Langeweegje Kwadendamme Ovezande Borssele Hoedekenskerke Driewegen Oudelande Baarland Landschapsbewuste verkeersvisie in de Zak van Zuid-Beveland Tekening 5 Netwerk van fietspaden en P3-wegen Ellewoutsdijk vrijliggend fietspad P3 - weg Topografische ondergrond (c) Waterschap Zeeuwse Eilanden Kilometers Datum: figuur 3, netwerk fietsvoorzieningen Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 1 15

16 2.4 Verkeersintensiteiten Er zijn in het gebied slechts op beperkte schaal gegevens over verkeersintensiteiten beschikbaar. Van het wegennet van het waterschap is informatie beschikbaar over de P0- en P1-wegen en enkele P2-wegen. In figuur 4 is een overzicht gegeven van recent uitgevoerde verkeerstellingen. Van de P2-wegen zijn verkeerstellingen bekend op de Noordhoekweg nabij Baarsdorp (ca mvt/etm) en de Sinoutskerkse Zandweg (ca. 800 mvt/etm). Uit informatie van de wegbeheerder is bekend dat er sprake is van sluipverkeer in de relatie Heinkenszand-Goes. Dit sluipverkeer manifesteert zich met name op de route St. Pietersdijk-Baarsdorpseweg-Noordweg-Sinoutskerkseweg-Verbartelweg. Deze route is gecategoriseerd als type P2. Van het fietsverkeer zijn geen intensiteiten bekend. Wel is uit klachten bekend dat de rijsnelheid van het gemotoriseerde verkeer op P2- en P3 wegvakken hoger is dan de toegestane wettelijke snelheid van 60 km/h of door fietsers en voetgangers als te hoog wordt ervaren. Op de kaart in figuur 5 zijn de thans geldende snelheidslimieten op waterschapswegen weergegeven. Kernpunt verkeersintensiteit gemotoriseerd verkeer er zijn geen wegvakken waar de capaciteit voor het gemotoriseerde verkeer wordt overschreden; op een tweetal wegvakken van het type P2 is er sprake van sluipverkeer; de snelheid van gemotoriseerde verkeer is hoger dan de wettelijke snelheid of wordt als te hoog ervaren. Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 16

17 Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 17

18 figuur 4, uitsnede uit verkeersstromenkaart Provincie Zeeland Verkeersveiligheid Over het algemeen vormen verkeersongevallen op plattelandswegen een vrij verspreid patroon. Daarnaast is er relatief weinig onderzoek gedaan naar kengetallen over verkeers(on)veiligheid op plattelandswegen. Om deze redenen is het van belang verkeersongevallen te inventariseren over een vrij grote periode. Voor de Zak van Zuid-Beveland is een bestand met verkeersongevallen over de jaren 2002 t/m 2007 gebruikt. Over deze periode zijn 186 verkeersongevallen op de waterschapswegen geregistreerd. Hiervan was er in 4 gevallen sprake van een ongeval met dodelijke afloop, in 74 gevallen sprake van letsel en in 108 gevallen was er sprake van uitsluitend materiële schade. In tabel 2 is een overzicht gegeven van de ongevallen over deze periode. In figuur 5 zijn de locaties van alle geregistreerde ongevallen over de onderzoeksperiode weergegeven. Tabel 2. Overzicht van het aantal verkeersongevallen over de periode 2002 t/m 2007 naar afloop Verkeersongevallen naar afloop Totaal dodelijk letsel u.m.s.*) Periode 2002 t/m Gem. per jaar 31 0,67 12,33 18 *) ums = uitsluitend materiële schade Ondanks het diffuse patroon van ongevalslocaties zijn er enkele wegvakken waar verkeersongevallen zich concentreren zoals bijvoorbeeld de route Noordweg-Sinoutskerkseweg, de Dierikweg en de route Monsterweg- s-heerenhoeksedijk. Het eerstgenoemde wegvak is van het wegtype P2 met een snelheidsregime van 60 km/h; het tweede en derde wegvak zijn van het wegtype P1 met een snelheidsregime van 80 km/h. Kernpunt verkeersveiligheid diffuus patroon met lichte concentraties op enkele routes Rap0819_Gebiedsvisie_def_ doc 18