Docentenhandleiding. Kies je Kunst. Museum voor de Klas Groep 5 Kunstuitleen Utrecht

Transcriptie

1 Docentenhandleiding Kies je Kunst Museum voor de Klas Groep 5 Kunstuitleen Utrecht

2

3 Kies je Kunst Voor u ligt de docentenhandleiding bij het educatieve project Kies je Kunst voor leerlingen van groep 5. Het project is speciaal ontwikkeld voor Museum voor de klas. Kies je Kunst gaat over kunstwerken uit de collectie van Kunstuitleen Utrecht en uiteindelijk kiest uw klas zelf een kunstwerk uit voor op school. Hoe het in z n werk gaat en wat er van jullie verwacht wordt om Kies je Kunst tot een succes te maken, staat in deze handleiding. Bij Kunstuitleen Utrecht kan iedereen kunstwerken lenen om thuis op te hangen. De collectie van Kunstuitleen Utrecht is erg uitgebreid. Het is dan ook niet altijd makkelijk om tot een keuze te komen. Het gaat er namelijk niet alleen om dat een kunstwerk je aanspreekt, het moet ook een bepaald formaat hebben en qua sfeer in je huis passen. Alle afwegingen en redenen om voor bepaalde kunst te kiezen, komen terug in Kies je Kunst. Doelstelling van het programma, aansluiting op de kerndoelen o De leerlingen leren wat een kunstuitleen is. o De leerlingen maken kennis met echte kunstwerken. o De leerlingen worden op een interactieve manier gestimuleerd te kijken naar kunstwerken. o De leerlingen leren hun mening vormen en onderbouwen. o De leerlingen leren door in dialoog te gaan tot een beslissing te komen. o De leerlingen leren dat ideeën en gevoelens per persoon sterk kunnen verschillen. Goed of fout bestaat niet als het gaat om een mening over of gevoel bij een kunstwerk.

4 Het programma sluit aan bij de kerndoelen 55 en 56. De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. Kies je Kunst sluit aan bij het thema dialoog van de Vrede van Utrecht. Leerlingen leren vaardigheden aan om samen tot een keuze te komen voor een kunstwerk. Het gaat er om alle meningen te laten meetellen en samen tot een resultaat te komen. Kunst leert je voorbij alle grenzen kijken! Museumles in de klas (U kunt hiervoor gebruik maken van de PowerPoint presentatie) In de eerste les bereiden jullie het bezoek aan Kunstuitleen Utrecht voor. Aan de hand van vragen en emoticons kijken jullie naar reproducties van kunstwerken uit de collectie van Kunstuitleen Utrecht, die in de bijlage zitten. De leerlingen wisselen gedachten en gevoelens uit. Daarna bepalen jullie welke plek in de klas het meest geschikt is om een kunstwerk te plaatsen. Deze les op school is een belangrijke voorbereiding op het echte werk tijdens het bezoek, het kiezen van een kunstwerk. Beleef en leer in Kunstuitleen Utrecht In Kunstuitleen Utrecht worden jullie ontvangen door een museumdocent die jullie meeneemt naar de Fonkelkamer, de kunstuitleen voor kinderen. Hier wordt eerst kort herhaald wat een kunstuitleen is. Wat voor kunstwerken kun je er vinden? Wat vinden jullie mooi? Dan wordt de groep gesplist en bestaat het programma uit twee delen. Bij het ene onderdeel ga je in groepjes op ontdekkingstocht om samen een kunstwerk te kiezen voor in de klas. Het andere onderdeel bestaat uit het voelen en beleven van beelden.

5 Telkens komt aan de orde wat voor gevoel het oproept. Word je er blij van? Of juist verdrietig? Welk kunstwerk past volgens jou het beste in de klas? Je mag dit uitleggen aan de rest van de klas. Verwerkingsles op school Als het kunstwerk in de klas hangt of staat, komt de derde les aan bod. Tijdens het bezoek aan Kunstuitleen Utrecht worden hiervoor lessuggesties meegegeven. Het is leuk en inspirerend om aan de hand van het kunstwerk zelf aan de slag te gaan. Dit kan een verassend resultaat opleveren. Ik wens jullie veel plezier met het project! Renée Beurskens Kunstuitleen Utrecht

6 Praktische informatie Het bezoek Een museumdocent van Kunstuitleen Utrecht ontvangt de kinderen in de hal en laat ze hun jassen en tassen ophangen in de garderobe. Vervolgens gaan de kinderen mee naar boven naar de Fonkelkamer(kinderkunstuitleen) en begint het programma. Het programma duurt 60 minuten. Huisregels In Kunstuitleen Utrecht mogen kinderen de kunstwerken wel aanraken, maar alleen als zij dit héél voorzichtig doen! Jassen en tassen moeten in de garderobe achtergelaten worden. Er mag niet gegeten of gedronken worden in de zalen. Verwachtingen t.a.v. ouders, begeleiders en leerkrachten Wij vragen per groep minimaal twee begeleiders, van hen verwachten wij een actieve en ondersteunende rol. Wanneer de kinderen in groepjes gaan rondkijken, verwachten wij dat de begeleiders er op toezien dat de kinderen voorzichtig met de kunstwerken omgaan. Ook zijn ze verantwoordelijk voor het gedrag van de leerlingen. Contactpersoon Renée Beurskens Kunstuitleen Utrecht Maliebaan CR Utrecht

7 Wat is een kunstuitleen? Bij Kunstuitleen Utrecht hebben ze heel veel kunstwerken die je kunt lenen om thuis op te hangen. Het is eigenlijk een soort bibliotheek, alleen leen je er geen boeken maar kunstwerken. De kunstwerken (ruim 15000) die de kunstuitleen heeft, zijn allemaal gemaakt door kunstenaars die in Nederland wonen. De collectie bestaat o.a. uit schilderijen, tekeningen, foto s en zeefdrukken maar ook uit beelden van verschillende materialen zoals hout, keramiek en glas. Alles wat er is, mag geleend worden. Er is dan ook voor elk wat wils: hele kleine kunstwerken maar ook hele grote van wel 2 x 2 meter, schilderijen die heel precies geschilderd zijn en abstracte kunstwerken waarvan je niet kunt zien wat het voorstelt, werken in zwart-wit of in kleur; teveel om op te noemen! Om een beeld te krijgen van de Kunstuitleen kunnen jullie het filmpje bekijken. Het is een filmpje waarin Annette Barlo bij de Kunstuitleen Utrecht op zoek gaat naar een kunstwerk voor een basisschoolklas in Utrecht.

8 Museumles in de klas Uitvoering door: Duur van de les: Locatie: De docent/groepsleerkracht ± 45 minuten Op school in de klas (U kunt gebruik maken van de PowerPoint presentatie) Benodigdheden: o Drie reproducties (zie bijlage 1) o penseel/krijt/tube verf/houtskool o emoticons (zie bijlage 2) o Algemene informatie over de kunstenaars Doel: o De leerlingen maken kennis met de begrippen: kunstuitleen, kunstenaar en beeldende kunst. o De leerlingen praten vanuit hun eigen beleving over de kunstwerken in het lespakket. o Leerlingen worden gestimuleerd om goed te kijken naar de kunstwerken en te benoemen wat het bij hen oproept.

9 1. Kunstwerken Kunstuitleen Utrecht Hang de reprodicties van de kunstwerken op een goed zichtbare plek in de klas. Of laat ze zien via een smartbord. Samen kijken jullie naar de kunstwerken. Wie maakt een kunstwerk? Dat is een kunstenaar. Wie weet wat een kunstenaar is? Een kunstenaar is iemand die zijn of haar ideeën verbeeld door te schilderen, te tekenen of bijvoorbeeld een beeld te maken. De kunstenaar wil meestal een persoonlijk gevoel in beeld brengen. Dat kan een verhaal zijn, iets geks, of misschien wel een landschap. Het kan ook een persoon of bloem of ander voorwerp zijn dat hij bijzonder vindt. Als je iets herkenbaars ziet noem je dit figuratief. Als het onherkenbaar is noemen we dit abstract. Wat voor materialen gebruikt een kunstenaar? Houtskool: zwart geblakerd hout, je kunt er heel mooie tekeningen meemaken. Wasco krijt: een vettig krijtje waar je mee kan tekenen. Penseel: dit is een dunne kwast. Je hebt deze nodig om heel precies mee te schilderen. Verf: er zijn heel veel verschillende soorten verven, de verf die het meest door kunstenaars wordt gebruikt, is acrylverf en olieverf. In de bijlage zitten plaatjes van emoticons. Dit zijn gezichtjes die een gevoel uitdrukken. Laat ze zien en bespreek de emoties. Wat zie je voor gevoel? Laat de kinderen de uitdrukkingen nadoen. Vrolijk / blij / geluk Onzeker

10 Grappig / humoristisch Boos / lelijk Verwondering / Verdrietig / verbazing chagrijnig Print de teksten(bijlage 3) met gevoelens uit! Deel deze tekstkaartjes willekeurig uit en laat de leerlingen de emotie bij een kunstwerk plakken waar zij het bij vinden passen. Dit is iets persoonlijks, dus de leerlingen kunnen dit niet fout doen. Bespreek de kunstwerken met behulp van de gevoelens en de volgende vragen! Vraag een aantal leerlingen te vertellen waarom ze dit gevoel bij een kunstwerk hebben geplakt. Wat zie je op het kunstwerk? Zijn er herkenbare dingen op te zien of niet? Waar doet het kunstwerk je aan denken? Wat voor gevoel krijg je van het kunstwerk? Waarom heeft de kunstenaar dit kunstwerk gemaakt? Wat denk je? Welk van de drie kunstwerken vind je het mooist en waarom? Is het belangrijk wat voor gevoel je krijgt bij een kunstwerk? Iedereen is anders en dus ook gedachtes en gevoelens bij een kunstwerk. Dat is leuk, boeiend en interessant en daarom is het belangrijk dat de leerlingen deze verschillen merken tijdens de les. Het gaat bij deze vragen om wat de kinderen in de kunstwerken zien en wat ze ervan vinden. Wat de kunstenaar bedoeld heeft, is minder van belang. In de kunstuitleen vind je namelijk geen informatie bij de kunstwerken. Bij het maken van een keuze gaat het steeds om de persoonlijke voorkeuren van de lener.

11 2. Waar komt het kunstwerk? Tijdens het bezoek aan Kunstuitleen Utrecht kiezen de kinderen een kunstwerk uit dat de groep drie maanden lang mag lenen. Dat kies je niet zomaar! Daar moet je goed over nadenken: waar komt het te hangen of te staan?hoe groot kan het kunstwerk zijn? Hoe moet het er ongeveer uitzien? Verdeel de klas in ongeveer 5 groepjes. Laat deze groepjes een plek uitkiezen die volgens hen geschikt is voor een kunstwerk. Laat de kinderen nadenken over de volgende punten: 1. Moet het kunstwerk een tweedimensionaal werk of een beeld zijn? 2. Meet de plek op! Hoe groot of hoe klein mag het kunstwerk zijn? 3. Wat voor soort kunstwerk kan het zijn? Een tekening, een foto misschien? Of toch een schilderij. 4. Wat voor gevoel wil je dat het kunstwerk oproept? 5. Welke kleuren zijn belangrijk in het kunstwerk? Veel kleuren of juist zwart/wit? Ieder groepje schrijft zijn ideeën en bevindingen op. Bespreek dit vervolgens klassikaal. Beslis gezamenlijk wat de beste plek is voor een kunstwerk en wat voor een kunstwerk het ongeveer gaat worden. Spannend, want misschien kiezen jullie uiteindelijk iets heel anders dan jullie nu bedenken!

12 Informatie over de kunstenaars Bethany de Forest (1966) Woont en werkt in Amsterdam Aapje, 2007 Foto kleur Wat is er te zien op het kunstwerk? Op de foto van Bethany de Forest zie je heel veel kleine dingetjes. Wat zijn dat allemaal voor dingetjes? Het eerste wat opvalt is het aapje! Zo heet deze foto ook. Waar is het aapje? De omgeving bestaat uit felgekleurde plafonddelen, een stoep met gele, rode en groene plavuizen en verschillende insecten. Als je goed kijkt dan kun je zien dat alles gemaakt is van snoepjes, fruit en andere dingen uit het dagelijks leven. Waarom heeft de kunstenaar deze foto gemaakt? Bethany wil met deze foto laten zien, hoe mooi en kleurrijk onze omgeving is. Ze verzamelt allemaal spulletjes en dingen die we normaal eten of gebruiken. Met deze grote kleurrijke verzameling maakt Bethany een fantasiewereld. Als je naar de foto kijkt, lijkt alles levensgroot. Dat komt door de speciale manier van fotograferen. Weet je hoe ze dit doet? Het begint allemaal met het maken van een kijkdoos. Deze doos beplakt ze helemaal met snoepjes, vruchtjes en andere kleurrijke spulletjes. Als het kleine wereldje helemaal klaar is, maakt ze met een speciale camera een foto.

13 Roland Sohier (1950) Woont en werkt in Utrecht Kabouters na het werk, 2000 Tekening in kleur Wat is er te zien op het kunstwerk? Op deze tekening van de Utrechtse kunstenaar Roland Sohier, zie je vier kabouters die aan het sporten zijn. Ze doen aan badminton. Als je goed kijkt, zie je dat ze niet op een gewone baan staan, maar in het bos. Je ziet dat het net gespannen is tussen twee bomen. En ook de grond is van zand en aarde. In de verte zie je zelfs een aantal paddenstoelen staan. Zou dit in werkelijkheid kunnen? Waarom heeft de kunstenaar deze tekening gemaakt? Roland Sohier vertelt door middel van zijn (hele) grote tekeningen verhalen. De verhalen die Sohier vertelt zijn persoonlijk, absurd en ontstaan vanuit herinneringen. Door het combineren van verschillende herinneringen ontstaat er een situatie die zo uit een droom zou kunnen komen. In het werk van Sohier zijn de titels die hij de tekeningen meegeeft erg belangrijk. Kijk eens links onderin, daar is heel subtiel met potlood de titel getekend. Door gebruik te maken van vooral grappige titels, kun je als kijker als vanzelf een verhaal bedenken bij het tafereel. Begin jaren negentig nam Sohier deel aan een tekeningententoonstelling waar uit bleek dat hij een van de eerste tekenaars in Nederland is die op een formaat van 140 x 200 cm werkt.

14 Cecile van der Heijden (1951) Woont en werkt in Amersfoort Zonder titel, 1994 Olie en acryl op paneel Wat is er te zien op het kunstwerk? Dit is een abstract schilderij. Je ziet verschillende vormen en kleuren die over en onder elkaar doorlopen. De vormen zijn heel organisch en sierlijk. In de achtergrond van het schilderij zie je een oranje en gele vlek, waar blauwe, roze en turquoise lijnen over heen lijken te kruipen. De felle kleuren willen allemaal een eigen plek veroveren op het paneel. Kun je vormen herkennen? Waarom heeft de kunstenaar dit schilderij gemaakt? De vormen die Van Der Heijden gebruikt in haar werk hebben geen voorstelling. Haar werk is altijd abstract. Van der Heijden onderzoekt en experimenteer met kleuren en vormen waardoor vrij decoratieve patronen ontstaan. Dat is voor haar belangrijk, hoe de kleuren, vlakken en lijnen naast elkaar staan. De kleurvlakken zijn helder en vormen sterke contrasten met elkaar. Donkerblauw naast oranje zorgt voor een heftig kleurcontrast(complementair kleurcontrast). Het werk van Van der Heijden ontwikkelt zich van rechtlijnige composities naar werken waarbij de achtergrond en voorgrond in kleur om elkaar strijden. Door een tweejarig verblijf in New York City wordt de invloed van deze wereldstad zichtbaar. Werken van Van der Heijden werden gekocht door het Boymans van Beuningen te Rotterdam en het Centraal Museum in Utrecht, Groninger Museum in Groningen en Museum Helmond in Helmond, en is vertegenwoordigd in vele openbare en particuliere collecties.

15 Colofon Kies je Kunst is ontwikkeld door Kunstuitleen Utrecht voor het project Museum voor de Klas van Utrechts Centrum voor de Kunsten. Ontwikkeling project: Pieternel Linssen en Renée Beurskens Kunstuitleen Utrecht

16 Bijlage 1. Bethany de Forest (1966)

17 Roland Sohier (1950)

18 Cecile van der Heijden (1951)

19 Bijlage 2.

20

21

22

23

24

25 Bijlage 3. Vrolijk / blij / geluk Onzeker Grappig / humoristisch Boos / lelijk Verwondering / verbazing Verdrietig / chagrijnig